Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Məlumatı yoxla. Bu məqalədə verilən dəqiqliyini və məlumatların yoxlamaq lazımdır. aydınlaşdırılmalıdır. |
Yuxu — beynin fəaliyyət normasının minimal səviyyəyə enməsi və ətraf mühitə olan reaksiyaların azalması ilə müşayiət olunan təbii fizioloji proses. Bu proses məməlilərə, quşlara, balıqlara və bəzi başqa heyvanlara, həmçinin bəzi həşəratlara (məsələn, drozofillərə) məxsus prosesdir.
Bütün canlı varlıqlar öz güclərini bərpa etmək və həyat fəaliyyətini davam etdirmək üçün istirahətə ehtiyac duyurlar. Məcburi yuxu canlıların bütün cismi və zehni fəaliyyətlərini dayandırır.
Yuxunun fiziologiyası
Yuxuda anabolizm proseslərinin səviyyəsi artır, katabolizm isə enir. Normal yuxu dövri təxminən hər 24 saatdan bir olur. Bu dövr sirkad ritmi adlandırılır. Bioloji ritmin sirkad forması bir növ işıq və temperatur təsirləri ilə ontogenez dövrdə orqanizmin qazandığı, "bioloji saatlar" vasitəsi ilə həyata keçirilir.
Yuxu elmi izahı
Bu haqda alimlərin bir çox fikirləri vardır.
- Bəziləri hesab edirlər ki, yuxu zamanı beyindəki qanın bir çox hissəsi bədənin müxtəlif yerlərinə axır. Və onu fiziki amillərlə əlaqələndirirlər.
- Bəziləri alimlər isə belə düşünürlər ki, cismi fəaliyyət nəticəsində bədəndə xüsusi maddə cəm olur ki, bu da əsəb sisteminə təsir göstərir və insanda yuxu halı meydana gətirir. Və bu hal o zamana qədər davam edir ki, həmin maddə bədən tərəfindən tamamilə sorulur. Buna görə də onu kimyəvi amil adlandırırlar.
- Bəziləri isə yuxunu bir növ əsəb amili ilə əlaqələndirirlər və deyirlər ki, insan beynində yerləşən fəal əsəb sistemi əzaların hərəkətini təmin edir. Və çox yorğunluq nəticəsində yorularaq sönür. Bu da əsəb amilidir.
Bütün bu nəzəriyyələr yuxunu qanedici dərəcədə izah etmirdilər. Ancaq bütün bu amillərin də təsiredici olduğunu inkar etmək də mümkün deyildir.
Harvard Səhiyyə Məktəbi ilə Afina Universitetinin alimləri 6 ildən artıq müddətdə 26–86 yaş arasında olan 23 681 nəfər üzərində apardıqları təcrübə nəticəsində müəyyən etmişlər ki, gündüzlər iş arası qısa müddətli yatan adamlar ürək xəstəliklərinə daha az tutulurlar. Belə adamlarda ürək xəstəliklərin gündüzlər yatmayan şəxslərə nisbətən 37 faiz az müşahidə olunmuşdur. Alimlərin fikrincə, həyəcan və narahatlıqlarla yüklənmiş gün ərzində qısa müddətli yuxu stress və yorğunluğu bədəndən çıxartmaq üçün ən yaxşı vasitədir..
Yuxusuzluq
Yuxusuzluq nəinki bizim üçün, hətta ətrafımızda olanlar üçün də pisdir. Hesablamalara əsasən hər il yuxulu sürücülərin səhvi ucbatından on minlərlə yol qəzası baş verir. 1920-ci illərlə müqayisədə indi Böyük Britaniyada insanlar gecə təxminən 8 saat yatırlar.
Yuxu pozğunluqları
Yuxu pozğunluğu deyildikdə ən çox qarşılaşılan vəziyyətlər: yata bilməmək, yuxuya getməmək, yuxu kəsilməsi ya da səhər erkən saatda oyanıb yenidən yuxuya getməmək nəzərdə tutulur. Lakin çox yatmaq ya da yastığı görər-görməz yuxuya getmək də yuxu pozğunluğudur. Yuxusuzluğun ən çox bilinən növü psixofizioloji olanıdır. Bütün yuxu xəstəliklərinin əlaməti olaraq ortaya çıxa bilir. Bundan başqa daxili, psixiatrik və dərmanlarla əlaqəli vəziyyət də yarana bilər. Psixofizioloji yuxusuzluq tipik olaraq stres kimi faktorlar baş verərkən əmələ gəlir. Psixofizioloji yuxusuzluqda bütün diqqət yata bilməmək üzərində toplanır. İdiopatik yuxusuzluq vəziyyəti isə xroniki və ciddi yata bilməmək və yuxunu davam etdirə bilməməkdir. Yataqda olarkən yuxuya getmək vaxtı çox uzun ola bilir və yuxu qısa oyanmalara parçalanır. Buna səbəb olan nevroloji pozulma yüngül ilə şiddətli dərəcələrdə olduğu kimi yata bilməmək də yüngül və ya ağır və hətta dayanılmaz ola bilir. Daha kəskin hallarda xəstələr iş görə bilməyəcək vəziyyətə düşürlər. Bununla birlikdə, yuxuda gəzmək, yuxuda qorxu kimi yuxu pozuqluqları da geniş yayılmışdır. Yuxusuzluq tez-tez rast gəlinən və müalicə edilə bilən xəstəlikdir. Müalicə edilmədikdə, mühüm xəstəliklərə və hətta ölümə yol açır, depresiyanın inkişaf etməsində risk faktoru ola bilər. Yuxu və xərçəng riski Case Western Reserve Universiteti Tibb məktəbinin əməkdaşları tədqiqatlar apardılar. Onlar belə nəticəyə gəldilər ki, altı saatdan az yatan insanlarda düz və yoğun bağırsağın adenoma riski 50% çoxdur. Müalicə olunmayan adenomalar bədxassəli şişlərə çevrilirlər. Bu təhlükəni o adamlar bilirlər ki, onların qohumları (ata, ana, bacı, qardaş) düz bağırsağın xərçəngi ilə xəstələnmişdilər. Lakin bu o demək deyil ki, siz yuxu dərmanları içməlisiniz. Belə dərmanlar xərçəng xəstəliyinə tutulma riskini dörd dəfə artırır. Niyə gecə yuxusunun çatışmamazlığı xərçəngə səbəb olur? Bu gecə yaranan melatonin hormonu ilə əlaqəlidir. Bu hormonun gecə-gündüz mərhələsi var; günəş batandan səhərə qədər melatonin emal olunur, gündüz isə onun tərkibi dəyişir. Hormon beyində yerləşən şişəbənzər vəzidə formalaşır. Gün çıxandan batana qədər isə digər hormonserotonin əmələ gəlir ki, ondan isə orqanizm melatonini sintezləşdirir. Melatoninin azalması bir çox xəstəliklərə gətirib çıxarır: Alsqeymer xəstəliyi, nevroloji, metabolik, endokrin pozğunluqlara və xərçəngə tutulma riskini artır. Melatonin düzgün əmələ gəlsin deyə, gecə saat 11- dən işığı söndürüb yatmaq lazımdır. Fiziki və psixoloji səhhətə melatoninin çox xeyri var: — Yuxu gətirir, yəni hipnoz xassəsi var. — Azad radikalların verdiyi zərəri və oksidləşməni azaldır. — Melatonin olmaması yuxusuzluq və depressiya gətirir. — Menopauza zamanı depressiyanı azaldır. — İmmun sistemini normallaşdırır. Melatonin müxtəlif növ şişlərin inkişafını və çoxalmasını dayandırır. Melatonin bəzi şiş növlərini dağıdır, bu hormonun çatışmamazlığı xərçəng xəstəliyinə gətirir. Bu kəşf xərçəngin qarşısını alır və müalicə edir.
Yuxu mərhələləri
Yuxu 2 mərhələdən ibarətdir. Ləng və Tez yuxu. Ləng yuxu mərhələsində əzələlər boşalır, tənəffüs sakitləşir, ürək döyüntüləri yavaşıyır, göz alması hərəkətsiz vəziyyətdə olur. Tez yuxu mərhələsində isə beynin bioelektrik fəaliyyətinin əyrisində kiçik və sürətli dalğalar gözə çarpır. Bu mərhələdə gözün hərəkəti baş verir, qan təzyiqi yüksəlir, nəbz və tənəffüs sürətlənir, maddələr mübadiləsi güclənir. Ləng və tez yuxu mərhələsi dövri olaraq bir-birini əvəz edir. İnsanın sutkalıq yuxusunun təxminən 1,5–2 saatı tez yuxunun payına düşür.
Dərin yuxuya getməzdən öncə 10 dəqiqə ərzində yarıyuxulu vəziyyətdə oluruq ki, bu da birinci mərhələdir. İkinci mərhələdə dərin yuxuya gedirik.
Bu mərhələ 20 dəqiqə davam edir. Üçüncü və dördüncü mərhələlər isə bundan sonra gəlir.
Dərin yuxu vaxtı bədənimiz və beynimiz gün ərzində keçirdiklərimizdən dincəlir. Buna bəzən delta yuxusu da deyirlər. Bu müddət ərzində heç bir yuxu görmürük.
Normal gecə ərzində adamlar müxtəlif mərhələlərdən keçirlər. Problemlər, bu mərhələlərdə pozulma olarsa əmələ gəlir.
Nə qədər yatmaq olar
Günorta yatmaq üçün vaxtı olmayanlar üçün günün bu vaxtı yuxulu olmaq normal haldır. Maraqlıdır ki, gecə yuxusunu artıran adamlar günorta yatmağa ehtiyac duymurlar.
Amma günorta 10 dəqiqəlik yuxu ala bilmək çox xeyirlidir.
Yuxu və əhvali-ruhiyyə bir-biri ilə əlaqələdir. Bu əlaqə hələ indiyə kimi tam başa düşülməyib. Amma doyunca yemək kimi, doyunca yatmaq da adamı xoşbəxt edə bilər..
Alimlərin uzun müddətli araşdırmalarına baxmayaraq yuxu ilə bağlı bəzi məqamlar tam da aydınlaşdırılmayıb.
Yuxu ilə bağlı fikirlərdə Şərq və Qərb alimlərinin fikirləri üst-üstə düşmür. Qərblilər yuxunu izah etməyə çalışarkən bildirirlər ki, yuxu insanın gündəlik fəaliyyətinin nəticəsində gördüyü düşüncələrdir. Şərqlilər isə fərqli olaraq yuxunun ilahi bir mesaj olduğunun bildirirlər. Yuxuda insan bəzən başına gələcəkləri tamamilə eyni olaraq, bəzən də müxtəlif mətn altı məna və bənzətmələrlə görür. Məhz buna görə də yuxuları yozmaq lazım olur.
İnsan ömrünün 3-də birini yataraq keçirir. Ancaq bu o demək deyil ki, hər yatdığımızda yuxu görürük. Məşhur qərbli fəlsəfəşunas Ziqmund Freydin yuxu haqqında fikirlərinə görə yuxu insanın şüurda gizlənmiş bəzi məqamların qısa metrajlı görüntüləridir. Yuxularda bəzən yaşamaq istədiklərimizi, bəzən keçmişimizdən bəzi anları, bəzəndə gələcəkdə yaşayacaqlarımız barədə qısaca məlumatlar görürük.
Bəs maraqlıdır yuxu nə qədər davam edir? Maraqlı burasıdır ki, bu barədə də müxtəlif fikirlər və fərziyyələr irəli sürülmüşdür. Yuxuda zaman qavramının beyin tərəfindən qəbul oluna bilməməsi isə illər boyu yekun qərara gəlməyə imkan verməyib. Bəziləri bunun bir neçə saniyə sürdüyünü, bəziləri isə saatlarla davam etdiyini göstərmişdir. Bütün bu fərziyələrə isə son nöqtəni amerikalı alim Dr. B. Klein qoymuşdur. O təcrübə üçün könüllü seçilmiş insanları hipnoz edərək yatırmış və müəyyən bir müddət sonra onları oyadıb yuxuda nə gördüklərinə qulaq asmışdır. Araştırma gözlənilməz nəticələr verib. Sən demə bütün ömrümüzü, keçmişimizi gördüyümüz yuxular belə 20 saniyəni keçmir. Dr. B. Klein`nin araştırmaları göstərib ki, insanın gördüyü ən uzunmüddətli yuxu 90 saniyə davam edib.
Alimlərin araşdırmaları göstərib ki, yuxuların müəyyən növləri vardır. İnsan yatmaq üçün çarpayıya üzanır və gözlərini yumur. Çox qısa müddət sonra göz qapaqları titrəməyə başlayır və insan yuxuya gedir. Alimlərin fikrincə yatmaq üçün qəbul olunmuş bəzi yuxugətirən dərmanlar insanın yuxu görməsinə mane olur. Onlar hesab edirlər ki, təbii olaraq yuxuya getmiş hər bir insan yatdıqdan sonra mütləq yuxu görür. Yuxular isə ağ-qara və rəngli ola bilir. Amma insanların çoxu yuxularını ağ-qara görüklərini söyləyirlər.
Daim yorğun və başı hər hansı mövzu ətrafında fikirlərlə dolu olan insanlar oyandıqları zaman qarışıq yuxular gördüklərini söyləyirlər. Əksərən onlar yuxularında fikirləşdikləri məsələ barəsində görürlər. Belə yuxuları yozmaq mümkün deyil. Məsələn televizorda və ya başqa bir yerdə həyəcanlı bir filmə baxan insan gecə yatdığı zaman həmin filmdən hissələr görə bilər. Bu sadəcə filmin təsirində qalmaqdır və belə yuxuları yozmaq mümkün deyil.
Kabus və ya qarabasma adı verilən yuxular da vardır ki, belə yuxular adətən yaxşı başlayır. Yatan insan hər hansı xoş bir hadisəylə maraqlandığını görür və birdən-birə yuxuda qorxulu məqamlar başlayır. Yaxşı görüntülər bir anda dəhşət dolu anlarla əvəzlənir. Belə yuxuların açıqlamasını əsəb həkimləri və psixoloqlar verirlər. Kabusları, yuxuda bir dəfə görülən qorxulu səhnələrlə qarışdırmaq olmaz. Qarabasma görən insan qorxur. Hərdən yatdığını və yuxu gördüyü hiss edərək oyanmağa çalışır. Amma ya oyana bilmir, ya da oyandığını zənn edərək yatmağa davam edir və yenidən qarabasmalar davam edir. Hər insan ömründə bir neçə dəfə kabus görür.
Yuxuda görülən hadisələrin heç bir təhrif olmadan həyata keçməsi də mümkündür. Belə yuxuları yalnız yüksək həssaslığa malik insanlar görürlər. Məsələn, yuxuda hər hansı bir yaxınının başına gələcəkləri görmüş insanlar hadisə baş verdikdən sonra və ya öncə hadisəni olduğu kimi danışa bilər. Belə yuxular "Gerçək yuxular" (həqiqi yuxular) adlanırlar.[] Belə yuxuları görənlər daha diqqətli olmalıdırlar və yuxuda gördüklərini düzgün qiymətləndirməlidirlər.
Yatmış insan yuxuda bir çox şey görə bilər. Oyandığı zaman isə bunların bəzilərini xatırlayır. Məhz xatırlanan bu hissələri yozmaq mümkündür. Yuxuyozmalar da daha çox bu 4-cü tip yuxular üçündür.
Bəzən isə insanlar yuxuda daima eyni şeyləri görə bilir. Məsələn hər hansısa evi və ya insanı yuxuda daim təkrarən görə bilər. Halbuki həmin insanı və ya evi real həyatda tanımamaqdadır.
İngiltərədə edilən bir araşdırma qadınların kişilərdən daha çox kabus və romantik yuxular gördüyünü ortaya çıxarmışdır.170 nəfər könüllü üzərində aparılan araşdırma zamanı, yaxın zamanda gördükləri yuxuları izah etmələri tələb olunmuşdur. Kişilərin 30%-i kabus gördüyünü söyləmişdir. Başqa bir araşdırma kişiılərin qadınlara nəzərən daha rahat yuxu aldıqlarını göstərmişdir.Qadınlardan bu mənfiliklərə tək səbəb olaraq bədən istiliyindəki dəyişiklik göstərildi. Yuxuları hər kəs görür, hətta o kəslər ki,yuxu görmədiklərinə əmindirlər.Onlar yanılmırlar, çünki onlar yuxu gördüklərini unudurlar.Alimlər sübuta yetirmişlər ki, yuxuların 90%-ı unudulur. Xoruldayan zaman isə yuxu görülmür.Bunun elmi izahı yoxdur. Yuxu zamanı insan bədəni müəyyən qədər iflic olur. Ən çox yatma rekordu 18 gün 21 saat və 40 dəqiqə olmuşdur.Tibbi araşdırma olmadan birinin həqiqətən yatılı və ya oyaq olduğunu başa düşmək çətindir. İnsanlar bəzən özləri də hiss etmədən açıq gözlə yata bilərlər.
İstinadlar
- deyerler vebsaytı[ölü keçid]
- Salam Qəzeti[ölü keçid]
- bbc vebsaytı
- bbc vebsayti
Mənbə
- Yuxu haqqında 2009-12-08 at the Wayback Machine
Xarici keçidlər
- Sleep Research Society
- World Sleep Foundation 2004-03-28 at the Wayback Machine
- National Center on Sleep Disorders Research
- Природа сна
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Yuxu deqiqlesdirme Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun meqalenin muzakire sehifesine diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Melumati yoxla Bu meqalede verilen faktlarin deqiqliyini ve melumatlarin etibarliligini yoxlamaq lazimdir Muzakire sehifesinde aydinlasdirilmalidir Yuxu beynin fealiyyet normasinin minimal seviyyeye enmesi ve etraf muhite olan reaksiyalarin azalmasi ile musayiet olunan tebii fizioloji proses Bu proses memelilere quslara baliqlara ve bezi basqa heyvanlara hemcinin bezi heseratlara meselen drozofillere mexsus prosesdir Yatan qiz Butun canli varliqlar oz guclerini berpa etmek ve heyat fealiyyetini davam etdirmek ucun istirahete ehtiyac duyurlar Mecburi yuxu canlilarin butun cismi ve zehni fealiyyetlerini dayandirir Yuxunun fiziologiyasiYuxuda anabolizm proseslerinin seviyyesi artir katabolizm ise enir Normal yuxu dovri texminen her 24 saatdan bir olur Bu dovr sirkad ritmi adlandirilir Bioloji ritmin sirkad formasi bir nov isiq ve temperatur tesirleri ile ontogenez dovrde orqanizmin qazandigi bioloji saatlar vasitesi ile heyata kecirilir Yuxu elmi izahiBu haqda alimlerin bir cox fikirleri vardir Bezileri hesab edirler ki yuxu zamani beyindeki qanin bir cox hissesi bedenin muxtelif yerlerine axir Ve onu fiziki amillerle elaqelendirirler Bezileri alimler ise bele dusunurler ki cismi fealiyyet neticesinde bedende xususi madde cem olur ki bu da eseb sistemine tesir gosterir ve insanda yuxu hali meydana getirir Ve bu hal o zamana qeder davam edir ki hemin madde beden terefinden tamamile sorulur Buna gore de onu kimyevi amil adlandirirlar Bezileri ise yuxunu bir nov eseb amili ile elaqelendirirler ve deyirler ki insan beyninde yerlesen feal eseb sistemi ezalarin hereketini temin edir Ve cox yorgunluq neticesinde yorularaq sonur Bu da eseb amilidir Butun bu nezeriyyeler yuxunu qanedici derecede izah etmirdiler Ancaq butun bu amillerin de tesiredici oldugunu inkar etmek de mumkun deyildir Harvard Sehiyye Mektebi ile Afina Universitetinin alimleri 6 ilden artiq muddetde 26 86 yas arasinda olan 23 681 nefer uzerinde apardiqlari tecrube neticesinde mueyyen etmisler ki gunduzler is arasi qisa muddetli yatan adamlar urek xesteliklerine daha az tutulurlar Bele adamlarda urek xesteliklerin gunduzler yatmayan sexslere nisbeten 37 faiz az musahide olunmusdur Alimlerin fikrince heyecan ve narahatliqlarla yuklenmis gun erzinde qisa muddetli yuxu stress ve yorgunlugu bedenden cixartmaq ucun en yaxsi vasitedir YuxusuzluqYuxusuzluq neinki bizim ucun hetta etrafimizda olanlar ucun de pisdir Hesablamalara esasen her il yuxulu suruculerin sehvi ucbatindan on minlerle yol qezasi bas verir 1920 ci illerle muqayisede indi Boyuk Britaniyada insanlar gece texminen 8 saat yatirlar Yuxu pozgunluqlariYuxu pozgunlugu deyildikde en cox qarsilasilan veziyyetler yata bilmemek yuxuya getmemek yuxu kesilmesi ya da seher erken saatda oyanib yeniden yuxuya getmemek nezerde tutulur Lakin cox yatmaq ya da yastigi gorer gormez yuxuya getmek de yuxu pozgunlugudur Yuxusuzlugun en cox bilinen novu psixofizioloji olanidir Butun yuxu xesteliklerinin elameti olaraq ortaya cixa bilir Bundan basqa daxili psixiatrik ve dermanlarla elaqeli veziyyet de yarana biler Psixofizioloji yuxusuzluq tipik olaraq stres kimi faktorlar bas vererken emele gelir Psixofizioloji yuxusuzluqda butun diqqet yata bilmemek uzerinde toplanir Idiopatik yuxusuzluq veziyyeti ise xroniki ve ciddi yata bilmemek ve yuxunu davam etdire bilmemekdir Yataqda olarken yuxuya getmek vaxti cox uzun ola bilir ve yuxu qisa oyanmalara parcalanir Buna sebeb olan nevroloji pozulma yungul ile siddetli derecelerde oldugu kimi yata bilmemek de yungul ve ya agir ve hetta dayanilmaz ola bilir Daha keskin hallarda xesteler is gore bilmeyecek veziyyete dusurler Bununla birlikde yuxuda gezmek yuxuda qorxu kimi yuxu pozuqluqlari da genis yayilmisdir Yuxusuzluq tez tez rast gelinen ve mualice edile bilen xestelikdir Mualice edilmedikde muhum xesteliklere ve hetta olume yol acir depresiyanin inkisaf etmesinde risk faktoru ola biler Yuxu ve xerceng riski Case Western Reserve Universiteti Tibb mektebinin emekdaslari tedqiqatlar apardilar Onlar bele neticeye geldiler ki alti saatdan az yatan insanlarda duz ve yogun bagirsagin adenoma riski 50 coxdur Mualice olunmayan adenomalar bedxasseli sislere cevrilirler Bu tehlukeni o adamlar bilirler ki onlarin qohumlari ata ana baci qardas duz bagirsagin xercengi ile xestelenmisdiler Lakin bu o demek deyil ki siz yuxu dermanlari icmelisiniz Bele dermanlar xerceng xesteliyine tutulma riskini dord defe artirir Niye gece yuxusunun catismamazligi xercenge sebeb olur Bu gece yaranan melatonin hormonu ile elaqelidir Bu hormonun gece gunduz merhelesi var gunes batandan sehere qeder melatonin emal olunur gunduz ise onun terkibi deyisir Hormon beyinde yerlesen sisebenzer vezide formalasir Gun cixandan batana qeder ise diger hormonserotonin emele gelir ki ondan ise orqanizm melatonini sintezlesdirir Melatoninin azalmasi bir cox xesteliklere getirib cixarir Alsqeymer xesteliyi nevroloji metabolik endokrin pozgunluqlara ve xercenge tutulma riskini artir Melatonin duzgun emele gelsin deye gece saat 11 den isigi sondurub yatmaq lazimdir Fiziki ve psixoloji sehhete melatoninin cox xeyri var Yuxu getirir yeni hipnoz xassesi var Azad radikallarin verdiyi zereri ve oksidlesmeni azaldir Melatonin olmamasi yuxusuzluq ve depressiya getirir Menopauza zamani depressiyani azaldir Immun sistemini normallasdirir Melatonin muxtelif nov sislerin inkisafini ve coxalmasini dayandirir Melatonin bezi sis novlerini dagidir bu hormonun catismamazligi xerceng xesteliyine getirir Bu kesf xercengin qarsisini alir ve mualice edir Yuxu merheleleriYuxu 2 merheleden ibaretdir Leng ve Tez yuxu Leng yuxu merhelesinde ezeleler bosalir teneffus sakitlesir urek doyuntuleri yavasiyir goz almasi hereketsiz veziyyetde olur Tez yuxu merhelesinde ise beynin bioelektrik fealiyyetinin eyrisinde kicik ve suretli dalgalar goze carpir Bu merhelede gozun hereketi bas verir qan tezyiqi yukselir nebz ve teneffus suretlenir maddeler mubadilesi guclenir Leng ve tez yuxu merhelesi dovri olaraq bir birini evez edir Insanin sutkaliq yuxusunun texminen 1 5 2 saati tez yuxunun payina dusur Derin yuxuya getmezden once 10 deqiqe erzinde yariyuxulu veziyyetde oluruq ki bu da birinci merheledir Ikinci merhelede derin yuxuya gedirik Bu merhele 20 deqiqe davam edir Ucuncu ve dorduncu merheleler ise bundan sonra gelir Derin yuxu vaxti bedenimiz ve beynimiz gun erzinde kecirdiklerimizden dincelir Buna bezen delta yuxusu da deyirler Bu muddet erzinde hec bir yuxu gormuruk Normal gece erzinde adamlar muxtelif merhelelerden kecirler Problemler bu merhelelerde pozulma olarsa emele gelir Ne qeder yatmaq olarGunorta yatmaq ucun vaxti olmayanlar ucun gunun bu vaxti yuxulu olmaq normal haldir Maraqlidir ki gece yuxusunu artiran adamlar gunorta yatmaga ehtiyac duymurlar Amma gunorta 10 deqiqelik yuxu ala bilmek cox xeyirlidir Yuxu ve ehvali ruhiyye bir biri ile elaqeledir Bu elaqe hele indiye kimi tam basa dusulmeyib Amma doyunca yemek kimi doyunca yatmaq da adami xosbext ede biler Alimlerin uzun muddetli arasdirmalarina baxmayaraq yuxu ile bagli bezi meqamlar tam da aydinlasdirilmayib Yuxu ile bagli fikirlerde Serq ve Qerb alimlerinin fikirleri ust uste dusmur Qerbliler yuxunu izah etmeye calisarken bildirirler ki yuxu insanin gundelik fealiyyetinin neticesinde gorduyu dusuncelerdir Serqliler ise ferqli olaraq yuxunun ilahi bir mesaj oldugunun bildirirler Yuxuda insan bezen basina gelecekleri tamamile eyni olaraq bezen de muxtelif metn alti mena ve benzetmelerle gorur Mehz buna gore de yuxulari yozmaq lazim olur Insan omrunun 3 de birini yataraq kecirir Ancaq bu o demek deyil ki her yatdigimizda yuxu goruruk Meshur qerbli felsefesunas Ziqmund Freydin yuxu haqqinda fikirlerine gore yuxu insanin suurda gizlenmis bezi meqamlarin qisa metrajli goruntuleridir Yuxularda bezen yasamaq istediklerimizi bezen kecmisimizden bezi anlari bezende gelecekde yasayacaqlarimiz barede qisaca melumatlar goruruk Bes maraqlidir yuxu ne qeder davam edir Maraqli burasidir ki bu barede de muxtelif fikirler ve ferziyyeler ireli surulmusdur Yuxuda zaman qavraminin beyin terefinden qebul oluna bilmemesi ise iller boyu yekun qerara gelmeye imkan vermeyib Bezileri bunun bir nece saniye surduyunu bezileri ise saatlarla davam etdiyini gostermisdir Butun bu ferziyelere ise son noqteni amerikali alim Dr B Klein qoymusdur O tecrube ucun konullu secilmis insanlari hipnoz ederek yatirmis ve mueyyen bir muddet sonra onlari oyadib yuxuda ne gorduklerine qulaq asmisdir Arastirma gozlenilmez neticeler verib Sen deme butun omrumuzu kecmisimizi gorduyumuz yuxular bele 20 saniyeni kecmir Dr B Klein nin arastirmalari gosterib ki insanin gorduyu en uzunmuddetli yuxu 90 saniye davam edib Alimlerin arasdirmalari gosterib ki yuxularin mueyyen novleri vardir Insan yatmaq ucun carpayiya uzanir ve gozlerini yumur Cox qisa muddet sonra goz qapaqlari titremeye baslayir ve insan yuxuya gedir Alimlerin fikrince yatmaq ucun qebul olunmus bezi yuxugetiren dermanlar insanin yuxu gormesine mane olur Onlar hesab edirler ki tebii olaraq yuxuya getmis her bir insan yatdiqdan sonra mutleq yuxu gorur Yuxular ise ag qara ve rengli ola bilir Amma insanlarin coxu yuxularini ag qara goruklerini soyleyirler Daim yorgun ve basi her hansi movzu etrafinda fikirlerle dolu olan insanlar oyandiqlari zaman qarisiq yuxular gorduklerini soyleyirler Ekseren onlar yuxularinda fikirlesdikleri mesele baresinde gorurler Bele yuxulari yozmaq mumkun deyil Meselen televizorda ve ya basqa bir yerde heyecanli bir filme baxan insan gece yatdigi zaman hemin filmden hisseler gore biler Bu sadece filmin tesirinde qalmaqdir ve bele yuxulari yozmaq mumkun deyil Kabus ve ya qarabasma adi verilen yuxular da vardir ki bele yuxular adeten yaxsi baslayir Yatan insan her hansi xos bir hadiseyle maraqlandigini gorur ve birden bire yuxuda qorxulu meqamlar baslayir Yaxsi goruntuler bir anda dehset dolu anlarla evezlenir Bele yuxularin aciqlamasini eseb hekimleri ve psixoloqlar verirler Kabuslari yuxuda bir defe gorulen qorxulu sehnelerle qarisdirmaq olmaz Qarabasma goren insan qorxur Herden yatdigini ve yuxu gorduyu hiss ederek oyanmaga calisir Amma ya oyana bilmir ya da oyandigini zenn ederek yatmaga davam edir ve yeniden qarabasmalar davam edir Her insan omrunde bir nece defe kabus gorur Yuxuda gorulen hadiselerin hec bir tehrif olmadan heyata kecmesi de mumkundur Bele yuxulari yalniz yuksek hessasliga malik insanlar gorurler Meselen yuxuda her hansi bir yaxininin basina gelecekleri gormus insanlar hadise bas verdikden sonra ve ya once hadiseni oldugu kimi danisa biler Bele yuxular Gercek yuxular heqiqi yuxular adlanirlar menbe gosterin Bele yuxulari gorenler daha diqqetli olmalidirlar ve yuxuda gorduklerini duzgun qiymetlendirmelidirler Yatmis insan yuxuda bir cox sey gore biler Oyandigi zaman ise bunlarin bezilerini xatirlayir Mehz xatirlanan bu hisseleri yozmaq mumkundur Yuxuyozmalar da daha cox bu 4 cu tip yuxular ucundur Bezen ise insanlar yuxuda daima eyni seyleri gore bilir Meselen her hansisa evi ve ya insani yuxuda daim tekraren gore biler Halbuki hemin insani ve ya evi real heyatda tanimamaqdadir Ingilterede edilen bir arasdirma qadinlarin kisilerden daha cox kabus ve romantik yuxular gorduyunu ortaya cixarmisdir 170 nefer konullu uzerinde aparilan arasdirma zamani yaxin zamanda gordukleri yuxulari izah etmeleri teleb olunmusdur Kisilerin 30 i kabus gorduyunu soylemisdir Basqa bir arasdirma kisiilerin qadinlara nezeren daha rahat yuxu aldiqlarini gostermisdir Qadinlardan bu menfiliklere tek sebeb olaraq beden istiliyindeki deyisiklik gosterildi Yuxulari her kes gorur hetta o kesler ki yuxu gormediklerine emindirler Onlar yanilmirlar cunki onlar yuxu gorduklerini unudurlar Alimler subuta yetirmisler ki yuxularin 90 i unudulur Xoruldayan zaman ise yuxu gorulmur Bunun elmi izahi yoxdur Yuxu zamani insan bedeni mueyyen qeder iflic olur En cox yatma rekordu 18 gun 21 saat ve 40 deqiqe olmusdur Tibbi arasdirma olmadan birinin heqiqeten yatili ve ya oyaq oldugunu basa dusmek cetindir Insanlar bezen ozleri de hiss etmeden aciq gozle yata bilerler Istinadlardeyerler vebsayti olu kecid Salam Qezeti olu kecid bbc vebsayti bbc vebsaytiMenbeYuxu haqqinda 2009 12 08 at the Wayback MachineXarici kecidlerVikianbarda Sleep ile elaqeli mediafayllar var Sleep Research Society World Sleep Foundation 2004 03 28 at the Wayback Machine National Center on Sleep Disorders Research Priroda snaHemcinin baxHipnoz