Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləyə hansısa kateqoriya əlavə edilməmişdir. Məqaləyə əlavə edərək töhfə verə bilərsiz. |
Bu məqaləni lazımdır. |
Katabolizm (yunan sözü olub dağıtmaq, əskiltmək deməkdir), həmçinin enerji mübadiləsi və dissimilyasiya — mürəkkəb maddələrin daha sadə maddələrə parçalanması (deqradasiyası) və ya hər hansı bir maddənin istilik şəklində enerjinin və bütün biokimyəvi proseslərin universal enerji mənbəyi olan ATF molekulunun ayrılması ilə oksidləşmə prosesi; Katabolik reaksiyalar dissimilyasiya prosesinin əsasında durur; yəni mürəkkəb maddələrin daha sadə maddələrə parçalanması nəticəsində orqanizm üçün xas olan müəyyən spesifikliyini itirir.
Ümumi məlumat
Katobalizm nədir? Metabolizmin 2 növündən biri katabolizmdir. Bu proses sadə birləşmələrdən ATF enerjisinin sərf olunması ilə yeni,daha mürəkkəb birləşmələrin sintez və ya resintez olduğu anabolizm prosesininə əks prosesdir. Hüceyrələrdə katabolik və anabolik proseslərinin nisbəti vasitəsilə tənzim olunur. Məs. adrenalin və ya hüceyrədə maddələr mübadiləsi balansını katabolizmin üstünlük təşkil etdiyi tərəfə, insulin, , testosteron isə anabolizmin üstünlük təşkil etdiyi tərəfə yönəldirlər. Sadəlik naminə katabolizmdən bəşəri baxımdan danışacağıq, baxmayaraq ki bütün orqanizmlər enerji ehtiyaclarını ödəmək üçün həm katabolik, həm də anabolik reaksiyalara sahibdirlər. İnsanlar enerjini ilk növbədə qidadan alır. Qəbul olunan qidadakı zülallar, yağlar, nuklein turşuları və karbohidratlardakı makromolekullar katabolik yollarla daha sadə molekullara bölünməlidir (oksidləşib) və ya digər anaboliklərdə istifadə edilə bilər. Məsələn; reaksiyalar. Katabolzmin nümunələri kimi aşağıdakı reaksiyaları göstərmək olar:
- Etanol asetaldehid (etanol, CH2CHO) və sirkə turşusu (CH3COOH) mərhələləri vasitəsilə karbon qazına (CO2 ) və suya (H2O) çevrilir.
- Qlikoliz – qlükoza süd turşusuna, ya da piroüzüm turşusuna çevrilir, hüceyrə tənəffüsü prosesində isə karbon qazına (CO2 ) və suya (H2O) çevrilir.
Katabolizm proseslərinin intensivliyi və enerji mənbəyi kimi hüceyrələrdə bu və ya digər katabolik proseslərinin üstünlük təşkil etməsi hormonlar vasitəsilə tənzim olunur.
- Qlyukokortikoidlər zülal və amin turşularının katabolizminin intensivliyini artırır, qlükozanın isə katabolizmini ləngidir (başqa sözlə, onun anabolizmini sürətləndirməklə qlükozanın qaraciyər və əzələ toxumasında qlikogen şəklində toplanmasını təmin etməklə bərabər,qanda və limfada qlükozanın qatılığını aşağı salır).
- İnsulin, əksinə, qlükozanın katabolizmini sürətləndirir, zülalların isə katabolizmini ləngidir.
Bu səbəbdən katabolizm, makromolekulları monomerlərə və ya daha sadə molekullara çevirən bir sıra metabolik yollar üçün əlverişli bir termindir. Bu daha sadə molekullar hüceyrələrin (və bu sayədə orqanizmlərin) işləmələri lazım olan digər zülallar, və trigliseridlər kimi digər molekullar üçün tikinti materialları kimi istifadə edilə bilər. Bu molekulların bəziləri, sadəcə istifadə edilə bilən enerjiyə çatmağın başqa bir yolu olan tullantı məhsullara bölünəcəkdir. Tullantı məhsulları yarandıqda, ümumiyyətlə oksidləşdirici reaksiya nəticəsində, bədəndə enerji valyutasının əsas vahidi olan adenozin trifosfat (ATP) kimi saxlanıla bilən müəyyən miqdarda enerji (kimyəvi bağlardan) sərbəst buraxılır. Bu katabolik reaksiyalardakı enerjinin bir hissəsi istilik kimi itirilsə də, proses olduqca səmərəlidir və metabolizmimizin əsasını təşkil edir.
Katabolik proseslər
Katabolizmanın əsas proseslərinə limon turşusu dövrü, qlikoliz, oksidləşdirici deaminasiya, əzələ toxumasının parçalanması və yağın parçalanması daxildir. Aşağıda katabolizmin bu əsas cəhətlərinin hər birinə qısa nəzər salacağıq.
Qlikoliz
Bu, ATP və NADH istehsalı ilə birlikdə şəkərləri (məsələn, qlükoza) piruvata ayıran proses olduğundan çox vacib bir katabolik prosesdir. Bir qlükoza molekulundan başlayaraq qlikoliz, məhsul olaraq iki meydana gətirəcək 10 addımlıq bir reaksiyadır. , , , izomeraz və liaz, həmçinin iki ATP istehlakı da daxil olmaqla müxtəlif fermentlərdən istifadə edərək, bu əsas qlükoza molekulu 2 piruvat molekuluna, 2 NADH (daha sonra ATP istehsalı üçün istifadə oluna bilər) bölünə bilər. ) və 4 ATP. Bu prosesin enerji istehlakı zamanı iki ATP istehlak edildiyi üçün qlükoza molekulunun parçalanmasının xalis qazancı 2 ATP-dir.
Sitrik turşusu dövrü
olaraq da bilinən limon turşusu dövrü, piruvat molekullarından başlayaraq daha çox enerji istehsalı üçün qlikoliz məhsullarının bir hissəsini istifadə edir. Yenə də fermentlər, bu piruvat molekullarının manipulyasiyasında və enerjini idarəli bir şəkildə sərbəst buraxmaq və dövrü davam etdirmək üçün digər molekullarla bağlamada əsas rol oynayır. Limon turşusu dövrünün bir fırlanma məhsulu (2 molekul piruvat istifadə edərək) 4 karbon dioksid molekulundan, 6 molekul NADH, 2 molekul FADH2 və 2 molekuldan GTP ibarətdir. NADH və FADH2 daha da ATP istehsalı üçün elektron nəqliyyat zəncirinə keçəcəkdir.
Oksidativ Deaminasiya
Zülalları və amin turşularını parçalamaq və içərisindəki enerjiyə çatmaq söz mövzusu olduqda, oksidləşdirici deaminasiya deyilən daha az bilinən bir proses tələb olunur. Zülallar ümumiyyətlə parçalanır və daha çox molekulyar inkişaf üçün substrat kimi istifadə olunur (anabolik proseslər). Bununla birlikdə, karbohidrat və ya normal enerji mənbəyi çatışmazlığı olduqda, bədən proteoliz adlanan bir müddətlə zülalları amin turşularına parçalamağa başlayacaq. Digər enerji mənbələrindən fərqli olaraq amin turşuları azot daşıyır, buna görə fərqli bir katabolik proses tələb olunur - oksidləşdirici deaminasiya. Azot qrupları xaric edildikdə, ketoasid olaraq bilinən əsas bir karbon skelet qalır. Normal bir qlükoza molekuluna bənzər bir ketoasit enerji istehsal etmək üçün Krebs dövrünə girə bilər və ya sərbəst bir yağ turşusu halına gətirilə bilər. Ammonyak bu növ deaminasiyanın yan məhsuludur, az miqdarda yaxşıdır, lakin yüksək səviyyədə zəhərlidir. Bədən, ammonyağı qaraciyərdə sidik cövhərinə çevirərək qaraciyərdən böyrəklərə köçürülə bilən və sidiyimizdən xaric oluna bilər.
Yağ Parçalanması (Lipoliz)
Yağ toxumasında yığılmış trigliseridlərin yağ ehtiyatlarının parçalanması enerji istehsalının başqa bir yoludur. Trigliseridlər bir glisero bel, üç yağ turşusu quyruğu və əvvəlki iki komponenti birləşdirən üç ester bağından ibarətdir. Hidroliz reaksiyası ilə edilən enerjini sərbəst buraxmaq üçün üç ester istiqaməti qırılmalıdır. Üç ayrı addımda bu bağların hər biri pozulur. Yağ turşularının hər biri suyun (H2o) tətbiqi ilə xaric edildikdən sonra son məhsullar arasında bir qliserol molekulu, iki sərbəst buraxılmış yağ turşusu və istifadə edilə bilən enerji vardır. Bu prosesi stimullaşdıran hormonlara kortizol, adrenalin və daxildir; insulin bu prosesə qarşı işləyir və bunun əvəzinə trigliseridlər quran bir anabolik prosesi stimullaşdırır.
Katabolik proseslərə nə nəzarət edir?
Anabolik proseslərdə olduğu kimi, katabolik proseslər də bir sıra hormonların meydana gəlməsini tələb edir. Katabolizmada iştirak edən əsas hormonlara qlükaqon, kortizol, adrenalin və sitokinlər daxildir. Xatırlamaq vacibdir ki, bütün hüceyrə və metabolik proseslər ciddi şəkildə tənzimlənməli və nəzarət edilməlidir, belə ki mənbələr boş yerə sərf olunmamalı və hüceyrələr hər zaman yüksək effektivlikdə fəaliyyət göstərməlidir. Hormonlar bu proseslərin çoxunun siqnallarıdır. Bədəndəki müxtəlif bezlər tərəfindən sərbəst buraxılaraq orqanlara, əzələlərə və toxumalara nə edəcəyini izah edirlər. Məsələn, özünüzü təhlükəli bir vəziyyətdə tapdığınız zaman uçuş və ya döyüş reaksiyanız başlayır və kortizol və adrenalin qan dövranınıza atılır. Bu da öz növbəsində qlikogeni qlükozaya parçalayacaq bir katabolik proses kaskadına başlayacaq, buna görə əzələlərin işləməsi və ürəyinizi sürətləndirməsi üçün enerjiyə sahibdir. Aşağıda göstərilən proseslərin çoxu, beynin tələb etdiyi ilə bədənin təmin etdiyi şeylər arasında davranış yapışqanlığı rolunu oynayan hormonlarla tənzimlənir və tənzimlənir.
Enerji və maddələr mübadiləsi
Qida maddələri - canlı orqanizm tərəfindən enerji ehtiyatlarını doldurmaq üçün yeməli və içməli olan və maddələr mübadiləsinin kimyəvi reaksiyalarının normal gedişini təmin etmək üçün zəruri olan istənilən maddələr- zülallar, karbohidratlar, vitaminlər, , mikroelementlər qida maddələri adlanır. Metabolizm - orqanizmdə gedən bütün kimyəvi reaksiyaların məcmuudur. Metabolizmin əhəmiyyəti orqanizmə zəruri olan maddələrin yaradılmasından və onu enerji ilə təmin etməkdən ibarətdir. Metabolizmin iki tərkib hissəsi vardır-katabolizm və anabolizm.
Ədəbiyyat
- Биологический энциклопедический словарь / глав. ред. М. С. Гиляров. — М.: Советская энциклопедия, 1986. — С. 250.
İstinadlar
- "Katabolizm nədir?" (az.). https://az.uppercreditfieldnaturalists.org/. 2023-07-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-03-31.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleye hansisa kateqoriya elave edilmemisdir Meqaleye kateqoriyalar elave ederek tohfe vere bilersiz Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Katabolizm yunan sozu olub dagitmaq eskiltmek demekdir hemcinin enerji mubadilesi ve dissimilyasiya murekkeb maddelerin daha sade maddelere parcalanmasi deqradasiyasi ve ya her hansi bir maddenin istilik seklinde enerjinin ve butun biokimyevi proseslerin universal enerji menbeyi olan ATF molekulunun ayrilmasi ile oksidlesme prosesi Katabolik reaksiyalar dissimilyasiya prosesinin esasinda durur yeni murekkeb maddelerin daha sade maddelere parcalanmasi neticesinde orqanizm ucun xas olan mueyyen spesifikliyini itirir Umumi melumatKatobalizm nedir Metabolizmin 2 novunden biri katabolizmdir Bu proses sade birlesmelerden ATF enerjisinin serf olunmasi ile yeni daha murekkeb birlesmelerin sintez ve ya resintez oldugu anabolizm prosesinine eks prosesdir Huceyrelerde katabolik ve anabolik proseslerinin nisbeti vasitesile tenzim olunur Mes adrenalin ve ya huceyrede maddeler mubadilesi balansini katabolizmin ustunluk teskil etdiyi terefe insulin testosteron ise anabolizmin ustunluk teskil etdiyi terefe yoneldirler Sadelik namine katabolizmden beseri baximdan danisacagiq baxmayaraq ki butun orqanizmler enerji ehtiyaclarini odemek ucun hem katabolik hem de anabolik reaksiyalara sahibdirler Insanlar enerjini ilk novbede qidadan alir Qebul olunan qidadaki zulallar yaglar nuklein tursulari ve karbohidratlardaki makromolekullar katabolik yollarla daha sade molekullara bolunmelidir oksidlesib ve ya diger anaboliklerde istifade edile biler Meselen reaksiyalar Katabolzmin numuneleri kimi asagidaki reaksiyalari gostermek olar Etanol asetaldehid etanol CH2CHO ve sirke tursusu CH3COOH merheleleri vasitesile karbon qazina CO2 ve suya H2O cevrilir Qlikoliz qlukoza sud tursusuna ya da pirouzum tursusuna cevrilir huceyre teneffusu prosesinde ise karbon qazina CO2 ve suya H2O cevrilir Katabolizm proseslerinin intensivliyi ve enerji menbeyi kimi huceyrelerde bu ve ya diger katabolik proseslerinin ustunluk teskil etmesi hormonlar vasitesile tenzim olunur Qlyukokortikoidler zulal ve amin tursularinin katabolizminin intensivliyini artirir qlukozanin ise katabolizmini lengidir basqa sozle onun anabolizmini suretlendirmekle qlukozanin qaraciyer ve ezele toxumasinda qlikogen seklinde toplanmasini temin etmekle beraber qanda ve limfada qlukozanin qatiligini asagi salir Insulin eksine qlukozanin katabolizmini suretlendirir zulallarin ise katabolizmini lengidir Bu sebebden katabolizm makromolekullari monomerlere ve ya daha sade molekullara ceviren bir sira metabolik yollar ucun elverisli bir termindir Bu daha sade molekullar huceyrelerin ve bu sayede orqanizmlerin islemeleri lazim olan diger zulallar ve trigliseridler kimi diger molekullar ucun tikinti materiallari kimi istifade edile biler Bu molekullarin bezileri sadece istifade edile bilen enerjiye catmagin basqa bir yolu olan tullanti mehsullara bolunecekdir Tullanti mehsullari yarandiqda umumiyyetle oksidlesdirici reaksiya neticesinde bedende enerji valyutasinin esas vahidi olan adenozin trifosfat ATP kimi saxlanila bilen mueyyen miqdarda enerji kimyevi baglardan serbest buraxilir Bu katabolik reaksiyalardaki enerjinin bir hissesi istilik kimi itirilse de proses olduqca semerelidir ve metabolizmimizin esasini teskil edir Katabolik proseslerKatabolizmanin esas proseslerine limon tursusu dovru qlikoliz oksidlesdirici deaminasiya ezele toxumasinin parcalanmasi ve yagin parcalanmasi daxildir Asagida katabolizmin bu esas cehetlerinin her birine qisa nezer salacagiq Qlikoliz Bu ATP ve NADH istehsali ile birlikde sekerleri meselen qlukoza piruvata ayiran proses oldugundan cox vacib bir katabolik prosesdir Bir qlukoza molekulundan baslayaraq qlikoliz mehsul olaraq iki meydana getirecek 10 addimliq bir reaksiyadir izomeraz ve liaz hemcinin iki ATP istehlaki da daxil olmaqla muxtelif fermentlerden istifade ederek bu esas qlukoza molekulu 2 piruvat molekuluna 2 NADH daha sonra ATP istehsali ucun istifade oluna biler bolune biler ve 4 ATP Bu prosesin enerji istehlaki zamani iki ATP istehlak edildiyi ucun qlukoza molekulunun parcalanmasinin xalis qazanci 2 ATP dir Sitrik tursusu dovru olaraq da bilinen limon tursusu dovru piruvat molekullarindan baslayaraq daha cox enerji istehsali ucun qlikoliz mehsullarinin bir hissesini istifade edir Yene de fermentler bu piruvat molekullarinin manipulyasiyasinda ve enerjini idareli bir sekilde serbest buraxmaq ve dovru davam etdirmek ucun diger molekullarla baglamada esas rol oynayir Limon tursusu dovrunun bir firlanma mehsulu 2 molekul piruvat istifade ederek 4 karbon dioksid molekulundan 6 molekul NADH 2 molekul FADH2 ve 2 molekuldan GTP ibaretdir NADH ve FADH2 daha da ATP istehsali ucun elektron neqliyyat zencirine kececekdir Oksidativ Deaminasiya Zulallari ve amin tursularini parcalamaq ve icerisindeki enerjiye catmaq soz movzusu olduqda oksidlesdirici deaminasiya deyilen daha az bilinen bir proses teleb olunur Zulallar umumiyyetle parcalanir ve daha cox molekulyar inkisaf ucun substrat kimi istifade olunur anabolik prosesler Bununla birlikde karbohidrat ve ya normal enerji menbeyi catismazligi olduqda beden proteoliz adlanan bir muddetle zulallari amin tursularina parcalamaga baslayacaq Diger enerji menbelerinden ferqli olaraq amin tursulari azot dasiyir buna gore ferqli bir katabolik proses teleb olunur oksidlesdirici deaminasiya Azot qruplari xaric edildikde ketoasid olaraq bilinen esas bir karbon skelet qalir Normal bir qlukoza molekuluna benzer bir ketoasit enerji istehsal etmek ucun Krebs dovrune gire biler ve ya serbest bir yag tursusu halina getirile biler Ammonyak bu nov deaminasiyanin yan mehsuludur az miqdarda yaxsidir lakin yuksek seviyyede zeherlidir Beden ammonyagi qaraciyerde sidik covherine cevirerek qaraciyerden boyreklere kocurule bilen ve sidiyimizden xaric oluna biler Yag Parcalanmasi Lipoliz Yag toxumasinda yigilmis trigliseridlerin yag ehtiyatlarinin parcalanmasi enerji istehsalinin basqa bir yoludur Trigliseridler bir glisero bel uc yag tursusu quyrugu ve evvelki iki komponenti birlesdiren uc ester bagindan ibaretdir Hidroliz reaksiyasi ile edilen enerjini serbest buraxmaq ucun uc ester istiqameti qirilmalidir Uc ayri addimda bu baglarin her biri pozulur Yag tursularinin her biri suyun H2o tetbiqi ile xaric edildikden sonra son mehsullar arasinda bir qliserol molekulu iki serbest buraxilmis yag tursusu ve istifade edile bilen enerji vardir Bu prosesi stimullasdiran hormonlara kortizol adrenalin ve daxildir insulin bu prosese qarsi isleyir ve bunun evezine trigliseridler quran bir anabolik prosesi stimullasdirir Katabolik proseslere ne nezaret edir Anabolik proseslerde oldugu kimi katabolik prosesler de bir sira hormonlarin meydana gelmesini teleb edir Katabolizmada istirak eden esas hormonlara qlukaqon kortizol adrenalin ve sitokinler daxildir Xatirlamaq vacibdir ki butun huceyre ve metabolik prosesler ciddi sekilde tenzimlenmeli ve nezaret edilmelidir bele ki menbeler bos yere serf olunmamali ve huceyreler her zaman yuksek effektivlikde fealiyyet gostermelidir Hormonlar bu proseslerin coxunun siqnallaridir Bedendeki muxtelif bezler terefinden serbest buraxilaraq orqanlara ezelelere ve toxumalara ne edeceyini izah edirler Meselen ozunuzu tehlukeli bir veziyyetde tapdiginiz zaman ucus ve ya doyus reaksiyaniz baslayir ve kortizol ve adrenalin qan dovraniniza atilir Bu da oz novbesinde qlikogeni qlukozaya parcalayacaq bir katabolik proses kaskadina baslayacaq buna gore ezelelerin islemesi ve ureyinizi suretlendirmesi ucun enerjiye sahibdir Asagida gosterilen proseslerin coxu beynin teleb etdiyi ile bedenin temin etdiyi seyler arasinda davranis yapisqanligi rolunu oynayan hormonlarla tenzimlenir ve tenzimlenir Enerji ve maddeler mubadilesiQida maddeleri canli orqanizm terefinden enerji ehtiyatlarini doldurmaq ucun yemeli ve icmeli olan ve maddeler mubadilesinin kimyevi reaksiyalarinin normal gedisini temin etmek ucun zeruri olan istenilen maddeler zulallar karbohidratlar vitaminler mikroelementler qida maddeleri adlanir Metabolizm orqanizmde geden butun kimyevi reaksiyalarin mecmuudur Metabolizmin ehemiyyeti orqanizme zeruri olan maddelerin yaradilmasindan ve onu enerji ile temin etmekden ibaretdir Metabolizmin iki terkib hissesi vardir katabolizm ve anabolizm EdebiyyatBiologicheskij enciklopedicheskij slovar glav red M S Gilyarov M Sovetskaya enciklopediya 1986 S 250 Istinadlar Katabolizm nedir az https az uppercreditfieldnaturalists org 2023 07 24 tarixinde Istifade tarixi 2021 03 31