Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yafət və ya Yafəs (ivr. יָפֶֿתֿ,יֶפֶֿתֿ ; yun. Ἰάφεθ; lat. Iafeth və ya Iapetus ; ərəb. يافث) — İbrahimi ənənəyə görə Nuhun oğlanlarından biridir. Ərəbdilli mənbələrdə adı, adətən Yafəs ibn Nuh şəklində qeyd edilir.
| Yafəs יָפֶֿתֿ | |
|---|---|
 "Promptuarii Iconum Insigniorum" toplusunda Yafəsin təsviri | |
| Uşaqları | Maday Türk |
| Atası | Nuh |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Doğulması haqqında fikirlər
Yafəs daha çox Nuhun ən kiçik övladı kimi yad edilsə də, bəzən onun ən böyük övlad olduğu da qeyd edilir. Yaradılış 5:32[5:32] və 9:18[9:18]-də Nuhun övladları ardıcıllıqla , və Yafəs şəklində qeyd edilir. Lakin onuncu fəsildə bu sıralama sondan əvvələ doğru təqdim edilir.
Yaradılış 10:21–də[10:21] Yafəs və onun qardaşının təxmini yaşları qeyd edilmiş, müxtəlif tərcümələrin olması isə bu məsələdə qarışıqlıq yaratmışdır. Kral Ceymsin Bibliyasında bu “Yafəsin böyük qardaşı olan Sam eyni zamanda, bütün Eber övladlarının atasıdır.” Lakin, yazılır: “Sam həmçinin bütün Ebar övladlarının atasıdır, onun böyük qardaşı Yafəsdən törəyənlər də vardır.” Tərcümədə bu cür fərqliliklərin ortaya çıxması ivrit dilində “ha-gadol” ("böyük") sözünün cümlədə qramatik cəhətdən Yafəs yoxsa Sama aid olmasının müəyyənləşdirilməsindən əmələ gəlmişdir.
Yaradılış 5:32-də[5:32] qeyd edilir ki, beş yüz yaşı olanda Nuhun üç oğlu vardı. Yaradılış 11:10-da[11:10] qeyd edilir ki, iki il sonra, Samın oğlu Arfaxad doğulanda, onun yüz yaşı var idi. Əgər Daşqın zamanı Nuhun altı yüz yaşı vardısa (Yaradılış 7:13[7:13]), onda Samın doxsan səkkiz yaşı vardı. Yaradılış 9:24-də[9:24] Hamın ortancıl oğul olmasına işarə edilir. Bəzən Kiçik Yaradılış da adlandırılan Yubilim kitabında qeyd edilir ki, dünya tarixi ilə (yaradılışdan sonrakı) Sam 1205, Ham 1209, Yafət isə 1211-ci ildə doğulmuşdur.
Nuhun ailəsində yeri
Yaradılış kitabındakı tarixi baxımdan dəyərləndirən tədqiqatçılar Yafəsin nəslinin davamçılarının Avropa xalqları olduğunu qeyd edirlər. Bəzən buraya monqoloid irqli xalqlar da aid edilir. Avropa xalqlarının nəsil şəcərəsinin Yafəslə bağlılığı Yaradılış 10:5-də[10:5] göstərilir. Orada Nuhun qardaşlarının xalqların üç şəcərəsinin əsasını qoyduğu qeyd edilir:
- Yafəs – atasıdır
- – atasıdır
- – Sami xalqlarının atasıdır
Vilyam Şekspirin IV Henrix tarixi dramının II hissəsində kimlərin kral sülalələri ilə qohumluq əlaqələri qurmaq haqqı olması haqqında qeyd vardır. Orada qeyd edilir ki, o insanların bizlə qohum olmaq haqqı var ki,
- ...onlar dolayı yolla da olsa bizə qohum olsunlar və ya Yafətin nəslindən olsunlar. (II.ii 117-18)
Yaradılış 10:5-də[10:5] qeyd edilir ki, Avropa xalqları Yafəsin nəslindən törəyənlərdir. Sonrakı dövrdə bu, Avropa xalqlarının özlərinin milli kimliyinin saxlanması və kral sülaləsinin qan təmizliyinin qorunmasında istifadə edilmişdir.
Şəcərə davamı
Bibliyada Yafəsin yeddi oğlunun olduğu qeyd edilir: , , , , , və Maday. İosif Flavi “Yəhudilərin qədim tarixi” əsərində yazır:
“Nuhun oğlu Yafəsin yeddi oğlu var: onlar Taurus və Amanus dağlarından Asiyaya və Tanais (Don) çayından Avropada Kadiz ərazisinə qədər uzanır, onlar əvvəllər heç kimin məskun olmadığı bu ərazilərdə sakin olmuş, törəyib çoxalar bütün bu ərazilərə hakim olmuşlar və onlardan törəmiş xalqları da öz adlarıyla adlandırmışlar.”
— İosif Flavi, I, VI
Moisey Kalankatlı “Alban ölkəsinin tarixi” əsərində yazır:
“Qardaşlar Nuhun təkidi ilə bir – birini qarət etməyəcəkləri haqda and içəndən sonra. Nuhun Yafəsə təyin etdiyi sahə şimalda Midiyadan Qadirona qədər uzanıb, Midiyanı Babildən ayıran Dəclə çayının aşağı axınına qədər idi. Yafəsin oğulları budur: Qomer – hamirlər onun nəslindəndir; Məcuc – keltlərin və Halatların cəddidir; İavan – yunanların cəddidir; Fuval - fessalların cəddidir; Mədəh - illiriyalıların cəddidir; Firas - frakiyalıların cəddidir; Kittim - makedoniyaların cəddidir. Firasın oğulları bunlardır: Əşkinaz – sarmatların cəddidir; Rifat – savromatların cəddidir; Foqarma - ermənilərin cəddi. İavanın oğulları bunlardır: Elisa siciliyaliların və afinalıların cəddidir; Farsis – gürcülərin və turanlıların cəddidir; Kittim- romalıların, latınların və rodeylərin cəddidir. Cəmisi 15 xalqdır. Bunların üçü yerlərini atıb, bütpərəst adalarına səpələndilər. Bunların Yafəsin oğullarından olan ketarilərin nəslindən olan kiprlilər və şimalda ketarilərlə qohum olan xalqlar idilər və albanlar da məhz bunların nəslindəndir. Yunanlar (ellinlər) torpağında yaşayan xalqlar isə Afinada yaşayan və ionitlərin mərdlər ölkəsindən gəlmiş aetlər və Agenor oğlu Kadmosun törəməsi olan sidonilər də buraya köçənlərdəndir. Karfagenlilər isə Tirdən gəlmişdilər. Dillərin qarışdığı zaman Yafəsin soyundan on beş xalq gəlmiş və bunlar Okyanusa qədər və şimala tərəf uzanan Midiyadan Hesperiyaya qədər torpaqlarda sakin olmuşlar. Onların torpaqları budur:Atropatena, Albaniya, Amazoniya, Böyük və Kiçik Ermənistan, Kappadokiya, Həlatiyə, Kolxida, Hindistan, , , Deris, , Torinis, , , Frakiya, Makedoniya, Dalmasiya, Molxiya, Fessaliya, Lokriya, Beotiya, İtaliya, Attika, Aheya, Peleniya, Akarnes, Huniristim, İlliriya, Liquriya, Adriaka, İspanohalliya, İberiya, Böyük İspaniya. Burada Yafəs nəslinin torpaqlarının hüdudları Britaniya adalarında axıra çatır və bunların hamısı şimala tərəf baxır.”
— Moisey Kalankatlı, I, II
İslamda
Quranda Yafəsin adı çəkilmir, lakin Nuhla bağlı hadisə nəql edilərkən dolayı yolla o xatırlanır (VII: 64, X: 73, XI: 40, XXIII: 27, XXVI: 119). Lakin müsəlmanlara Nuhun övladlarının adları məlum idi və onların arasında Yafəsin də adı çəkilirdi. Yafəsin nəsil davamçıları ilə bağlı məsələdə isə İslam mənbələri Bibliya ənənələrini təkrarlayır. Burada xüsusilə tayfalarının davamçılarına diqqət yetirilir və bu məqamda türklər və xəzərlər ön plana çəkilir. Bəzi mənbələr Yafəsin nəsil davamçılarının otuz altı dildə danışdıqlarını qeyd edirlər.
Etnik əfsanələr
XVII əsrdə Sevilyalı İsidorun tarixə dair qeydlərinin əks olunduğu kitabı nəşr olundu və bu kitabında o, əksər Avropa xalqlarının şəcərəsini Yafəsə bağlayır. XIX əsrə qədər Avropa xalqlarının tarixşünaslığında Müqəddəs İsidor tərəfindən qeyd edilmiş fikir dəfələrlə təkrarlanmışdı.
Gürcü tarixçiləri Yafəsin oğlanlarından (Tabals və ya yunanca Tibareoni) və (Meşexs, /Mosoxs, yunan dilində Mosxoi) e.ə. III – I minilliklərdə Asiyada yaşamış proto-iber tayfalarının şəcərə banisi hesab edirlər.
Polyak tarixi ənənəsi polyak zadəgan sülalələrinin nəsil şəcərəsini Nuhun oğlu Yafəslə bağlayır.
Şotland tarixçiləri Şotland xalqının tarixini Yafəslə bağlayırlar və bu 1807-1824-cü illərdə nəşr edilmiş və yaxşı qəbul edilmiş üç cildlik “Kaledonia” əsərində də əks etdirilmişdir.
Dilçilikdə
“Yafəsi” termini erkən Vilyam Cons və digər erkən linqvistlər tərəfindən Hind-Avropa dilləri qrupunu bildirmək üçün istifadə edilmişdir. SSRİ alimi Nikolay Marr isə bu termini özünün istifadə etmişdir.
Ədəbiyyatda
Yafəs ABŞ yazıçısı “Çoxlu su” romanının əsas qəhrəmanlarından biridir. Romanda Yafəs ağıllı, nəzakətli, təmiz qəlbli gənc oğlan kimi təsvir edilmişdir.
İstinadlar
- Tabari, Volume I: Prophets and Patriarchs, 222
- Tabari, Volume I: Prophets and Patriarchs, 217
- Encyclopedia of Islam, Yafith, 236
- Susan Reynolds, "Medieval origines gentium and the community of the realm," History, 68, 1983, pp. 375-90
- Colin Kidd, British Identities before Nationalism; Ethnicity and Nationhood in the Atlantic World, 1600-1800, Cambridge University Press, 1999, p. 29
- Colin Kidd, British Identities before Nationalism; Ethnicity and Nationhood in the Atlantic World, 1600-1800, Cambridge University Press, 1999, p. 52
- Марр Н. Я. - Вопросы языка в освещении яфетической теории. — М., 1933.
Mənbə
- ASE, V cild, Bakı, 1981, səh. 94
Xarici keçidlər
- Yafəs Yəhudi Ensiklopediyasında
- complete-bible-genealogy.com-da Yafəsin nəsil şəcərəsi
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Yafet ve ya Yafes ivr י פ ת י פ ת yun Ἰafe8 lat Iafeth ve ya Iapetus ereb يافث Ibrahimi eneneye gore Nuhun oglanlarindan biridir Erebdilli menbelerde adi adeten Yafes ibn Nuh seklinde qeyd edilir Yafes י פ ת Promptuarii Iconum Insigniorum toplusunda Yafesin tesviriUsaqlari Maday TurkAtasi Nuh Vikianbarda elaqeli mediafayllarDogulmasi haqqinda fikirlerYafes daha cox Nuhun en kicik ovladi kimi yad edilse de bezen onun en boyuk ovlad oldugu da qeyd edilir Yaradilis 5 32 5 32 ve 9 18 9 18 de Nuhun ovladlari ardicilliqla ve Yafes seklinde qeyd edilir Lakin onuncu fesilde bu siralama sondan evvele dogru teqdim edilir Yaradilis 10 21 de 10 21 Yafes ve onun qardasinin texmini yaslari qeyd edilmis muxtelif tercumelerin olmasi ise bu meselede qarisiqliq yaratmisdir Kral Ceymsin Bibliyasinda bu Yafesin boyuk qardasi olan Sam eyni zamanda butun Eber ovladlarinin atasidir Lakin yazilir Sam hemcinin butun Ebar ovladlarinin atasidir onun boyuk qardasi Yafesden toreyenler de vardir Tercumede bu cur ferqliliklerin ortaya cixmasi ivrit dilinde ha gadol boyuk sozunun cumlede qramatik cehetden Yafes yoxsa Sama aid olmasinin mueyyenlesdirilmesinden emele gelmisdir Yaradilis 5 32 de 5 32 qeyd edilir ki bes yuz yasi olanda Nuhun uc oglu vardi Yaradilis 11 10 da 11 10 qeyd edilir ki iki il sonra Samin oglu Arfaxad dogulanda onun yuz yasi var idi Eger Dasqin zamani Nuhun alti yuz yasi vardisa Yaradilis 7 13 7 13 onda Samin doxsan sekkiz yasi vardi Yaradilis 9 24 de 9 24 Hamin ortancil ogul olmasina isare edilir Bezen Kicik Yaradilis da adlandirilan Yubilim kitabinda qeyd edilir ki dunya tarixi ile yaradilisdan sonraki Sam 1205 Ham 1209 Yafet ise 1211 ci ilde dogulmusdur Nuhun ailesinde yeriQedim yehudiler terefinden bilinen dunya ve xalqlar 1854 cu ilin xeritesi Yaradilis kitabindaki tarixi baximdan deyerlendiren tedqiqatcilar Yafesin neslinin davamcilarinin Avropa xalqlari oldugunu qeyd edirler Bezen buraya monqoloid irqli xalqlar da aid edilir Avropa xalqlarinin nesil seceresinin Yafesle bagliligi Yaradilis 10 5 de 10 5 gosterilir Orada Nuhun qardaslarinin xalqlarin uc seceresinin esasini qoydugu qeyd edilir Yafes atasidir atasidir Sami xalqlarinin atasidir Vilyam Sekspirin IV Henrix tarixi draminin II hissesinde kimlerin kral sulaleleri ile qohumluq elaqeleri qurmaq haqqi olmasi haqqinda qeyd vardir Orada qeyd edilir ki o insanlarin bizle qohum olmaq haqqi var ki onlar dolayi yolla da olsa bize qohum olsunlar ve ya Yafetin neslinden olsunlar II ii 117 18 Yaradilis 10 5 de 10 5 qeyd edilir ki Avropa xalqlari Yafesin neslinden toreyenlerdir Sonraki dovrde bu Avropa xalqlarinin ozlerinin milli kimliyinin saxlanmasi ve kral sulalesinin qan temizliyinin qorunmasinda istifade edilmisdir Secere davamiBibliyada Yafesin yeddi oglunun oldugu qeyd edilir ve Maday Iosif Flavi Yehudilerin qedim tarixi eserinde yazir Nuhun oglu Yafesin yeddi oglu var onlar Taurus ve Amanus daglarindan Asiyaya ve Tanais Don cayindan Avropada Kadiz erazisine qeder uzanir onlar evveller hec kimin meskun olmadigi bu erazilerde sakin olmus toreyib coxalar butun bu erazilere hakim olmuslar ve onlardan toremis xalqlari da oz adlariyla adlandirmislar Iosif Flavi I VI Moisey Kalankatli Alban olkesinin tarixi eserinde yazir Qardaslar Nuhun tekidi ile bir birini qaret etmeyecekleri haqda and icenden sonra Nuhun Yafese teyin etdiyi sahe simalda Midiyadan Qadirona qeder uzanib Midiyani Babilden ayiran Decle cayinin asagi axinina qeder idi Yafesin ogullari budur Qomer hamirler onun neslindendir Mecuc keltlerin ve Halatlarin ceddidir Iavan yunanlarin ceddidir Fuval fessallarin ceddidir Medeh illiriyalilarin ceddidir Firas frakiyalilarin ceddidir Kittim makedoniyalarin ceddidir Firasin ogullari bunlardir Eskinaz sarmatlarin ceddidir Rifat savromatlarin ceddidir Foqarma ermenilerin ceddi Iavanin ogullari bunlardir Elisa siciliyalilarin ve afinalilarin ceddidir Farsis gurculerin ve turanlilarin ceddidir Kittim romalilarin latinlarin ve rodeylerin ceddidir Cemisi 15 xalqdir Bunlarin ucu yerlerini atib butperest adalarina sepelendiler Bunlarin Yafesin ogullarindan olan ketarilerin neslinden olan kiprliler ve simalda ketarilerle qohum olan xalqlar idiler ve albanlar da mehz bunlarin neslindendir Yunanlar ellinler torpaginda yasayan xalqlar ise Afinada yasayan ve ionitlerin merdler olkesinden gelmis aetler ve Agenor oglu Kadmosun toremesi olan sidoniler de buraya kocenlerdendir Karfagenliler ise Tirden gelmisdiler Dillerin qarisdigi zaman Yafesin soyundan on bes xalq gelmis ve bunlar Okyanusa qeder ve simala teref uzanan Midiyadan Hesperiyaya qeder torpaqlarda sakin olmuslar Onlarin torpaqlari budur Atropatena Albaniya Amazoniya Boyuk ve Kicik Ermenistan Kappadokiya Helatiye Kolxida Hindistan Deris Torinis Frakiya Makedoniya Dalmasiya Molxiya Fessaliya Lokriya Beotiya Italiya Attika Aheya Peleniya Akarnes Huniristim Illiriya Liquriya Adriaka Ispanohalliya Iberiya Boyuk Ispaniya Burada Yafes neslinin torpaqlarinin hududlari Britaniya adalarinda axira catir ve bunlarin hamisi simala teref baxir Moisey Kalankatli I IIIslamdaQuranda Yafesin adi cekilmir lakin Nuhla bagli hadise neql edilerken dolayi yolla o xatirlanir VII 64 X 73 XI 40 XXIII 27 XXVI 119 Lakin muselmanlara Nuhun ovladlarinin adlari melum idi ve onlarin arasinda Yafesin de adi cekilirdi Yafesin nesil davamcilari ile bagli meselede ise Islam menbeleri Bibliya enenelerini tekrarlayir Burada xususile tayfalarinin davamcilarina diqqet yetirilir ve bu meqamda turkler ve xezerler on plana cekilir Bezi menbeler Yafesin nesil davamcilarinin otuz alti dilde danisdiqlarini qeyd edirler Etnik efsanelerXVII esrde Sevilyali Isidorun tarixe dair qeydlerinin eks olundugu kitabi nesr olundu ve bu kitabinda o ekser Avropa xalqlarinin seceresini Yafese baglayir XIX esre qeder Avropa xalqlarinin tarixsunasliginda Muqeddes Isidor terefinden qeyd edilmis fikir defelerle tekrarlanmisdi Gurcu tarixcileri Yafesin oglanlarindan Tabals ve ya yunanca Tibareoni ve Mesexs Mosoxs yunan dilinde Mosxoi e e III I minilliklerde Asiyada yasamis proto iber tayfalarinin secere banisi hesab edirler Polyak tarixi enenesi polyak zadegan sulalelerinin nesil seceresini Nuhun oglu Yafesle baglayir Sotland tarixcileri Sotland xalqinin tarixini Yafesle baglayirlar ve bu 1807 1824 cu illerde nesr edilmis ve yaxsi qebul edilmis uc cildlik Kaledonia eserinde de eks etdirilmisdir Dilcilikde Yafesi termini erken Vilyam Cons ve diger erken linqvistler terefinden Hind Avropa dilleri qrupunu bildirmek ucun istifade edilmisdir SSRI alimi Nikolay Marr ise bu termini ozunun istifade etmisdir EdebiyyatdaYafes ABS yazicisi Coxlu su romaninin esas qehremanlarindan biridir Romanda Yafes agilli nezaketli temiz qelbli genc oglan kimi tesvir edilmisdir IstinadlarTabari Volume I Prophets and Patriarchs 222 Tabari Volume I Prophets and Patriarchs 217 Encyclopedia of Islam Yafith 236 Susan Reynolds Medieval origines gentium and the community of the realm History 68 1983 pp 375 90 Colin Kidd British Identities before Nationalism Ethnicity and Nationhood in the Atlantic World 1600 1800 Cambridge University Press 1999 p 29 Colin Kidd British Identities before Nationalism Ethnicity and Nationhood in the Atlantic World 1600 1800 Cambridge University Press 1999 p 52 Marr N Ya Voprosy yazyka v osveshenii yafeticheskoj teorii M 1933 MenbeASE V cild Baki 1981 seh 94Xarici kecidlerYafes Yehudi Ensiklopediyasinda complete bible genealogy com da Yafesin nesil seceresiHemcinin baxIapet