Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Xəmsə – "Pənc gənc" ümumi adı ilə fars dilindən tərcümə olunan Azərbaycan ədəbiyyatının klassiki Nizami Gəncəvinin (1141–1209) beş əsas əsəridir.
Nizami Gəncəvi öz ölməz beş poeması ("Sirlər xəzinəsi", "Xosrov və Şirin", "Leyli və Məcnun", "Yeddi gözəl", "İsgəndərnamə") ilə dünya ədəbiyyatında tamamilə yeni bir səhifə açdı. Nizaminin beş poeması sonralar "Xəmsə" (ərəb. خمسة , ivr. חמסה xəmsə həmayili) "Beşlik" adı altında birləşdirilmiş və bu adla da Yaxın və Orta Şərq xalqlarının ədəbiyyatlarında məşhur olmuşdur. Nizami məktəbinin bir çox ardıcılları ölməz ustad kimi "Xəmsə" yaratmağa çalışmış, ancaq baş şairə nəsib olmuşdur.
Ümumi məlumat
Nizami Gəncəvi nin "Xəmsə"si Avstriya Milli Kitabxanasının "Azərbaycan əlyazmaları" sərgisində nümayiş etdirilir. Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvinin beş poemadan ibarət "Xəmsə"sinin əlyazması xüsusi əhəmiyyət kəsb etdiyi üçün Heydər Əliyevin himayəsi ilə bərpa prosesinə başlanılıb. Bu qiymətli əsərin bərpa prosesi 2002-ci ildə başlanıb. Bərpa olunmuş əlyazmanın CD variantı artıq Azərbaycanın Mədəniyyət Nazirliyinə göndərilib.
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Əlyazmalar İnstitutunun ən dəyərli sənət incilərindən biri də adətən Nizami adlandırılan 12-ci əsr Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvi tərəfindən yazılmış şeirlər toplusu olan "Xəmsə"nin tam əlyazmasıdır. Əlyazmanın üzü 1636-cı ildə Dust Məhəmməd ibn Dərviş Məhəmməd Dərəxtiçi tərəfindən köçürülmüşdür. Əlyazma ona görə yeganədir ki, Dust Məhəmməd əlyazma ilə öz işini qurtardıqdan sonra əldə etmək mümkün olan ən qədim "Xəmsə"ni aldı və özünün üzünü köçürdüyü əlyazmada qeydlər etdi. Mətn 15-ci əsrdə yayılmış yazı üslubu olan nəstəliq xətti ilə yazılıb.
Əlyazmada hər bir şeirin başlığı parlaq rənglərlə və qəşəng qızılı naxışlarla bəzədilib. Burada İsfahan miniatür məktəbinə aid miniatürlər vardır.
Nizaminin "Xəmsə"sinə çəkilmiş ən ilkin miniatürlər 15-ci əsrə təsadüf edir. Nizaminin hekayələri Şiraz və Heratdan olan rəssamlar tərəfindən bəzədilmişdir. 16-cı əsrdə Azərbaycanlı miniatürçülər Təbriz miniatür məktəbinin əsasını qoydular. Bu rəssamların sırasında , Ağa Mirək Mirzə Qiyas, Mirzə Əli, və Mir Seyid Əli var idi.
"Sirlər xəzinəsi"
Məhsan Al-Asrarın "Sirlər xəzinəsi" poeması 1163-cü ildə yazılıb, lakin bəzi tədqiqatçılar onu 1176-cı ilə aid edirlər. 2.250 beytdən ibarət olan etik-fəlsəfə poema Ərzincan hökmdarı Fəxr əd-Din Bəhrəmşaha həsr olunub. Poema məhrəm, hikmətli və ilahiyyat mövzularını açıraq sufi ənənələri istiqamətində yazılıb, və beləliklə, sonradan həmin janrda yazan şairlərə nümunə olub.
Poema iyirmi fəslə bölünüb, hər biri ayrıca əsər olaraq, dini və elmi mövzulara həsr olunub. Hər fəsil onun təxəllüsü daxilində şairin özünə apostrofa ilə (müraciətlə) bitir. Şeirlərinin məzmunu hər fəslin başlığında göstərilib və tipik homiletik üslubunda yazılıb. Mənəvi və əməli sualları müzakirə edən həkayələr hökmdarların ədalətini, riyakarlığın istisnasını təbliğ edir və bu dünyanın faniliyindən və ölümdən sonra həyata hazırlaşmaq ehtiyacından xəbərdarlıq edir. Nizami ideal həyat tərzi təbliğ edir, əsas diqqəti isə Allahın yaratdıqları arasında ən ali sosial mövqedə olan insanın diqqətini öz oxucularına yönəldir, həmçinin yazır ki, insan öz qisməti haqqında fikirləşməlidir. Bir neçə fəsildə Nizami hökmdarların vəzifələrinə müraciət edir, lakin ümumilikdə o, əzəmətli himayədarından çox bəşəriyyətə xitab edir.
Nizami üçün söz – təkçə şairin sözü yox, həmdə sufi ənənələrinə uyğun olaraq peyğəmbərin sözüdür, çünki sufi üçün poeziya — peygəmbərin dini ibadəti deməkdir:
"Sirlər xəzinəsi"-nin əsas hissəsi iyirmi "Söhbətdən" ibarətdir. Birinci Söhbət – dünyanın və insanın yaradılması barədədir. Dünya yaradılmasının əsasına Nizaminin fikri ilə sevgi səbəb olub.
İkinci Söhbət — "Şaha ədalət və insaflı olmağa dair". Nizami ədalətə və qayğıya çağıraraq, zülmə və zorakılığa görə cəza barədə xəbərdar edir. Üçüncü Söhbət– Dünya hadisələrinə dair; dördüncü – Rəiyyətin haqqının padşah tərəfindən qorumasına dair; beşinci- qocalıqdan; altıncı – varlığın etibarı haqqında; yeddinci –insanlıq mərtəbəsinin bütün xilqətlərdən üstünlüyü v.s. Söhbət mövzuları ibrətamiz hekayələrlə tamamlanır
Yüksək ritorik üslubda yazılmış "Sirlər xəzinəsi" poeması romantik və epik poema deyil, onun məqsədi – sarayın kübar ədəbiyyatının məhdudiyyətini adlamaqdır. Bununla Nizami Sarayda fars poeziyasında başlatdığı istiqaməti davam etdirir, və həmin istiqamətdən bir çox fars şairlər, həmçinin Attar istifadə etmişdir.
"Xosrov və Şirin"
Həyat yoldaşının ölümü və Gorganinin "Viz və Ramin" poemasının təsiri altında Nizami ilk şah əsəri olan "Xosrov və Şirin" poemasını yazmışdır. 17 il ərzində 1175–1176 qəməri il arası yazılmış "Xosrov və Şirin" poeması nəinki Nizami, həmçinin bütün fars poeziyası üçün dönüş nöqtəsinə çevrilmişdir. Üstəlik bu əsər fars ədəbiyyatında struktur və bədii birliyə çatan poemaların arasında ən birincisi oldu.
Poema səlcuk şahı Sultan II Toğrula, Atabəy Məhəmməd ibn Eldigiz Cahan Pəhlivana və onun qardaşı Qızıl Arsalana həsr olunmuşdur. Tarvatyan nəşrində (Tehran, 1987–1988) poema 100 fəslə bölünən 6150 beytdən ibarətdir. Poema, bir birilə bağlanmış müxtəlif janrlardan ibarət mürəkkəb struktura malikdir
Faktiki olaraq bu sufi yaradıcılığıdır və allegorik olaraq ruhun Allaha dogru can atmasını təsvir edir; lakin hisslər elə canlı təsvir edilib ki, naşı oxucu allegpriyaya diqqət yetirmir və poemanı romantik məhəbbət poeması kimi qəbul edir:
"Eşqin qulu ol ki, doğru yol budur,
Ariflər yanında, bil, eşq uludur.
Eşqsiz olsaydı xilqətin canı
Dirilik sarmazdı böyük cahanı".
Xosrov və Şirin hekayəsi fars mənşəyə malikdir və Firdovsinin epik-tarixi "Şahnamə" poemasından götürülüb. Onun əsasında gerçək tarix vardır və qəhrəmanlar həqiqətən mövcud olmuş tarixi şəxsiyyətlərdir
Nizami Gəncəvinin "Xosrov və Şirin" poemasını Əlişir Nəvainin "Fərhad və Şirin" poemasi ilə səhv salmaq olmaz.
Süjetin təsviri
Çoxlu hadisələri təsvir edən mürəkəb süjet xəttini qısaca aşağıdakı kimi vermək olar: qəhrəman –sonradan İran şahı Xosrov II Perviz olmuş, sasanilərin padşahı Xosrov, (590–628), xristian Arranın (Albaniyanın) qüdrətli vəliəhdi Şəmirin qardaşı qızı digər adı isə Mehin Banu olan Bərdə şahzadəsi gözəl Şirini sevir. Şirin də Xosrovu sevir, lakin siyasət xatirinə Xosrovu bizans şəhzadəsi ilə evlənməyə məcbur edirlər, Şirin isə bəkarətini saxlayaraq, kəbinsiz yaxınlığı rədd edir. Qısqanc Xosrov memara Fərhad Şirinin oldüyünü bildirir, buna görə də Ferhad özünü öldürür. Beləliklə, biz günaha batmış ruhu görürük, və bu günahlar ona Allahla qovuşmağa imkan vermir. Yalnız ən axırda Xosrov dünyəvi bihudəliyini rədd edir və Şirinə qovuşur; lakin o, öz xəyanətkar oğlunun əli ilə qətlə yetirilir; Şirin isə qatilin əlinə düşməmək üçün Xosrovun meyidi üzərində özünü xəncərlə öldürür.
"Xosrov və Şirin" 1180-ci ildə yazılıb. Sasani padşahı Pərvizin Bərdə şəhzadəsi Şirinə olan məhəbbəti allegorik olaraq insanın ruhunun Allaha doğru yüksəlməsini ifadə edir; lakin bu poema (həmçinin sonrakı) insan xarakterlərini elə canlı və ehtirasla təsvir edir ki, naşı oxucu hətta allegoriya haqqında heç fikirləşmir də.
"Leyli və Məcnun"
"Leyli və Məcnun" poeması 1188-ci ildə yazılıb. Onun əsasında qədim ərəb əfsanəsi "Leyli və Məcnun" — "Məcnun" adı verilmiş Qeys adlı gəncin, gözəl Leyliyə nakam məhəbbəti dayanır. 1192-ci ildə poema Əbu əl-Müzəffər Şirvanşah Axsitana həsr olunmuşdur. Poema 4600 beytdən ibarətdir. Bu romantik poema "udri" jandrında yazılıb. Udri janrında yazılmış poemaların süjeti sadədir və qarşılıqsız məhəbbətin ətrafında cərəyan edir. Udrinin qəhrəmanları yarıuydurma — yarıtarixidir, və onların davranışları digər romantik poemaların qəhrəmanların davranışlarına bənzəyir. Nizami ərəb-bədəvi əfsanəsini farslaşdırmış, onları fars əsilzadələri kimi təqdim etmişdir. O eyni zamanda süjetin inkişafını şəhərə köçürmüşdür və bir neçə fars motivi əlavə edərək, rəvayəti təbiət təsvirləri ilə bəzəmişdir.
Poema müxtəlif ölkələrdə müxtəlif variantlarda çap olunub. Lakin İran alimi Vahid Dastgerdi 1934-cü ildə poemaya 66 fəsil və 3657 bənd daxil edərək məsnəvi variantını çap etdi, o, 1007 bəndi ötürmüş, onları interpolyasiya (bir əsərin mətninə sonradan başqası tərəfindən bir şey əlavə edilməsi, qələm qatma) kimi müəyyən etsə də, bəzilərinin Nizaminin özü tərəfindən əlavə olunduğunu istisna etməmişdir.
Müəllifə bir sual əzab verir: sevgililər öz yer əzabında nə əldə etdilər, onları ölümündən sonra nə gözləyir? Poemada sevgililərin bir biri ilə qovuşduğu yuxudan danışılır. Poemanın ümumi mənası — çıxış yolunu ancaq yüksək poeziyada tapan və sevgilərin ruhən birləşməsinə aparan hədsiz sevgi.
"Yeddi Gözəl"
"Yeddi Gözəl" ("Haft Peykar") 1197-ci ildə yazılıb. Poema Marağı Ala Al-Din körpə Arslana həsr olunub. Poemanın adını "Yeddi portret" kimi və ya "Yeddi Gözəl" kimi də tərcümə etmək olar və bu da metaforik məna daşiyacaq. Əlbəttə, Nizami qəsdən poemaya ikimənalı ad verib ki, sözləri oynada bilsin.
"Xəmsə"yə aid monumental heykəllər
Nizaminin vətəni Gəncə şəhərində "Xəmsə"yə qoyulmuş heykəllər.
Xarici keçidlər
- Xəmsənin orijinal mətni (fars.)
- Nizami Gəncəvi – Xəmsə. 2020-08-09 at the Wayback Machine
- http://www.aztv.az/xbdx/x-1.asp?id=1787&il=2008[ölü keçid]
- http://www.alakbarli.aamh.az/index.files/18.htm
- "Xəmsə"nin miniatürdə tikmə üsulu ilə təsviri
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Xemse deqiqlesdirme Xemse Penc genc umumi adi ile fars dilinden tercume olunan Azerbaycan edebiyyatinin klassiki Nizami Gencevinin 1141 1209 bes esas eseridir Nizami Gencevi Nizami Gencevi oz olmez bes poemasi Sirler xezinesi Xosrov ve Sirin Leyli ve Mecnun Yeddi gozel Isgendername ile dunya edebiyyatinda tamamile yeni bir sehife acdi Nizaminin bes poemasi sonralar Xemse ereb خمسة ivr חמסה xemse hemayili Beslik adi altinda birlesdirilmis ve bu adla da Yaxin ve Orta Serq xalqlarinin edebiyyatlarinda meshur olmusdur Nizami mektebinin bir cox ardicillari olmez ustad kimi Xemse yaratmaga calismis ancaq bas saire nesib olmusdur Umumi melumatNizami Gencevi nin Xemse si Avstriya Milli Kitabxanasinin Azerbaycan elyazmalari sergisinde numayis etdirilir Azerbaycan sairi Nizami Gencevinin bes poemadan ibaret Xemse sinin elyazmasi xususi ehemiyyet kesb etdiyi ucun Heyder Eliyevin himayesi ile berpa prosesine baslanilib Bu qiymetli eserin berpa prosesi 2002 ci ilde baslanib Berpa olunmus elyazmanin CD varianti artiq Azerbaycanin Medeniyyet Nazirliyine gonderilib Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasi Elyazmalar Institutunun en deyerli senet incilerinden biri de adeten Nizami adlandirilan 12 ci esr Azerbaycan sairi Nizami Gencevi terefinden yazilmis seirler toplusu olan Xemse nin tam elyazmasidir Elyazmanin uzu 1636 ci ilde Dust Mehemmed ibn Dervis Mehemmed Derextici terefinden kocurulmusdur Elyazma ona gore yeganedir ki Dust Mehemmed elyazma ile oz isini qurtardiqdan sonra elde etmek mumkun olan en qedim Xemse ni aldi ve ozunun uzunu kocurduyu elyazmada qeydler etdi Metn 15 ci esrde yayilmis yazi uslubu olan nesteliq xetti ile yazilib Elyazmada her bir seirin basligi parlaq renglerle ve qeseng qizili naxislarla bezedilib Burada Isfahan miniatur mektebine aid miniaturler vardir Nizaminin Xemse sine cekilmis en ilkin miniaturler 15 ci esre tesaduf edir Nizaminin hekayeleri Siraz ve Heratdan olan ressamlar terefinden bezedilmisdir 16 ci esrde Azerbaycanli miniaturculer Tebriz miniatur mektebinin esasini qoydular Bu ressamlarin sirasinda Aga Mirek Mirze Qiyas Mirze Eli ve Mir Seyid Eli var idi Sirler xezinesi Esas meqale Sirler xezinesi Mehsan Al Asrarin Sirler xezinesi poemasi 1163 cu ilde yazilib lakin bezi tedqiqatcilar onu 1176 ci ile aid edirler 2 250 beytden ibaret olan etik felsefe poema Erzincan hokmdari Fexr ed Din Behremsaha hesr olunub Poema mehrem hikmetli ve ilahiyyat movzularini aciraq sufi eneneleri istiqametinde yazilib ve belelikle sonradan hemin janrda yazan sairlere numune olub Poema iyirmi fesle bolunub her biri ayrica eser olaraq dini ve elmi movzulara hesr olunub Her fesil onun texellusu daxilinde sairin ozune apostrofa ile muracietle bitir Seirlerinin mezmunu her feslin basliginda gosterilib ve tipik homiletik uslubunda yazilib Menevi ve emeli suallari muzakire eden hekayeler hokmdarlarin edaletini riyakarligin istisnasini teblig edir ve bu dunyanin faniliyinden ve olumden sonra heyata hazirlasmaq ehtiyacindan xeberdarliq edir Nizami ideal heyat terzi teblig edir esas diqqeti ise Allahin yaratdiqlari arasinda en ali sosial movqede olan insanin diqqetini oz oxucularina yoneldir hemcinin yazir ki insan oz qismeti haqqinda fikirlesmelidir Bir nece fesilde Nizami hokmdarlarin vezifelerine muraciet edir lakin umumilikde o ezemetli himayedarindan cox beseriyyete xitab edir Nizami ucun soz tekce sairin sozu yox hemde sufi enenelerine uygun olaraq peygemberin sozudur cunki sufi ucun poeziya peygemberin dini ibadeti demekdir Sirler xezinesi nin esas hissesi iyirmi Sohbetden ibaretdir Birinci Sohbet dunyanin ve insanin yaradilmasi barededir Dunya yaradilmasinin esasina Nizaminin fikri ile sevgi sebeb olub Ikinci Sohbet Saha edalet ve insafli olmaga dair Nizami edalete ve qaygiya cagiraraq zulme ve zorakiliga gore ceza barede xeberdar edir Ucuncu Sohbet Dunya hadiselerine dair dorduncu Reiyyetin haqqinin padsah terefinden qorumasina dair besinci qocaliqdan altinci varligin etibari haqqinda yeddinci insanliq mertebesinin butun xilqetlerden ustunluyu v s Sohbet movzulari ibretamiz hekayelerle tamamlanir Yuksek ritorik uslubda yazilmis Sirler xezinesi poemasi romantik ve epik poema deyil onun meqsedi sarayin kubar edebiyyatinin mehdudiyyetini adlamaqdir Bununla Nizami Sarayda fars poeziyasinda baslatdigi istiqameti davam etdirir ve hemin istiqametden bir cox fars sairler hemcinin Attar istifade etmisdir Xosrov ve Sirin Esas meqale Xosrov ve Sirin Heyat yoldasinin olumu ve Gorganinin Viz ve Ramin poemasinin tesiri altinda Nizami ilk sah eseri olan Xosrov ve Sirin poemasini yazmisdir 17 il erzinde 1175 1176 qemeri il arasi yazilmis Xosrov ve Sirin poemasi neinki Nizami hemcinin butun fars poeziyasi ucun donus noqtesine cevrilmisdir Ustelik bu eser fars edebiyyatinda struktur ve bedii birliye catan poemalarin arasinda en birincisi oldu Poema selcuk sahi Sultan II Togrula Atabey Mehemmed ibn Eldigiz Cahan Pehlivana ve onun qardasi Qizil Arsalana hesr olunmusdur Tarvatyan nesrinde Tehran 1987 1988 poema 100 fesle bolunen 6150 beytden ibaretdir Poema bir birile baglanmis muxtelif janrlardan ibaret murekkeb struktura malikdir Faktiki olaraq bu sufi yaradiciligidir ve allegorik olaraq ruhun Allaha dogru can atmasini tesvir edir lakin hissler ele canli tesvir edilib ki nasi oxucu allegpriyaya diqqet yetirmir ve poemani romantik mehebbet poemasi kimi qebul edir Esqin qulu ol ki dogru yol budur Arifler yaninda bil esq uludur Esqsiz olsaydi xilqetin cani Dirilik sarmazdi boyuk cahani Xosrov ve Sirin hekayesi fars menseye malikdir ve Firdovsinin epik tarixi Sahname poemasindan goturulub Onun esasinda gercek tarix vardir ve qehremanlar heqiqeten movcud olmus tarixi sexsiyyetlerdir Nizami Gencevinin Xosrov ve Sirin poemasini Elisir Nevainin Ferhad ve Sirin poemasi ile sehv salmaq olmaz Sujetin tesviri Coxlu hadiseleri tesvir eden murekeb sujet xettini qisaca asagidaki kimi vermek olar qehreman sonradan Iran sahi Xosrov II Perviz olmus sasanilerin padsahi Xosrov 590 628 xristian Arranin Albaniyanin qudretli veliehdi Semirin qardasi qizi diger adi ise Mehin Banu olan Berde sahzadesi gozel Sirini sevir Sirin de Xosrovu sevir lakin siyaset xatirine Xosrovu bizans sehzadesi ile evlenmeye mecbur edirler Sirin ise bekaretini saxlayaraq kebinsiz yaxinligi redd edir Qisqanc Xosrov memara Ferhad Sirinin olduyunu bildirir buna gore de Ferhad ozunu oldurur Belelikle biz gunaha batmis ruhu goruruk ve bu gunahlar ona Allahla qovusmaga imkan vermir Yalniz en axirda Xosrov dunyevi bihudeliyini redd edir ve Sirine qovusur lakin o oz xeyanetkar oglunun eli ile qetle yetirilir Sirin ise qatilin eline dusmemek ucun Xosrovun meyidi uzerinde ozunu xencerle oldurur Xosrov ve Sirin 1180 ci ilde yazilib Sasani padsahi Pervizin Berde sehzadesi Sirine olan mehebbeti allegorik olaraq insanin ruhunun Allaha dogru yukselmesini ifade edir lakin bu poema hemcinin sonraki insan xarakterlerini ele canli ve ehtirasla tesvir edir ki nasi oxucu hetta allegoriya haqqinda hec fikirlesmir de Leyli ve Mecnun Esas meqale Leyli ve Mecnun Leyli ve Mecnun poemasi 1188 ci ilde yazilib Onun esasinda qedim ereb efsanesi Leyli ve Mecnun Mecnun adi verilmis Qeys adli gencin gozel Leyliye nakam mehebbeti dayanir 1192 ci ilde poema Ebu el Muzeffer Sirvansah Axsitana hesr olunmusdur Poema 4600 beytden ibaretdir Bu romantik poema udri jandrinda yazilib Udri janrinda yazilmis poemalarin sujeti sadedir ve qarsiliqsiz mehebbetin etrafinda cereyan edir Udrinin qehremanlari yariuydurma yaritarixidir ve onlarin davranislari diger romantik poemalarin qehremanlarin davranislarina benzeyir Nizami ereb bedevi efsanesini farslasdirmis onlari fars esilzadeleri kimi teqdim etmisdir O eyni zamanda sujetin inkisafini sehere kocurmusdur ve bir nece fars motivi elave ederek revayeti tebiet tesvirleri ile bezemisdir Poema muxtelif olkelerde muxtelif variantlarda cap olunub Lakin Iran alimi Vahid Dastgerdi 1934 cu ilde poemaya 66 fesil ve 3657 bend daxil ederek mesnevi variantini cap etdi o 1007 bendi oturmus onlari interpolyasiya bir eserin metnine sonradan basqasi terefinden bir sey elave edilmesi qelem qatma kimi mueyyen etse de bezilerinin Nizaminin ozu terefinden elave olundugunu istisna etmemisdir Muellife bir sual ezab verir sevgililer oz yer ezabinda ne elde etdiler onlari olumunden sonra ne gozleyir Poemada sevgililerin bir biri ile qovusdugu yuxudan danisilir Poemanin umumi menasi cixis yolunu ancaq yuksek poeziyada tapan ve sevgilerin ruhen birlesmesine aparan hedsiz sevgi Yeddi Gozel Esas meqale Yeddi gozel Nizami Yeddi Gozel Haft Peykar 1197 ci ilde yazilib Poema Maragi Ala Al Din korpe Arslana hesr olunub Poemanin adini Yeddi portret kimi ve ya Yeddi Gozel kimi de tercume etmek olar ve bu da metaforik mena dasiyacaq Elbette Nizami qesden poemaya ikimenali ad verib ki sozleri oynada bilsin Xemse ye aid monumental heykellerNizaminin veteni Gence seherinde Xemse ye qoyulmus heykeller Xarici kecidlerXemsenin orijinal metni fars Nizami Gencevi Xemse 2020 08 09 at the Wayback Machine http www aztv az xbdx x 1 asp id 1787 amp il 2008 olu kecid http www alakbarli aamh az index files 18 htm Xemse nin miniaturde tikme usulu ile tesviri