Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Mir Seyid Mir Müsəvvir oğlu Əli (XVI əsrin əvvəlləri—?) — mənşəcə Azərbaycan türklərindən olan miniatürçü rəssam.
| Mir Seyid Əli | |
|---|---|
 Avtoportret , 1540-cı illər | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1572 |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | rəssam |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Londonda Britaniya muzeyində Nizami "Xəmsə"sinin unikal bir əlyazması saxlanılır. Həmin əlyazma 1539-1543-cü illərdə şah Təhmasibin sarayı nəzdində fəaliyyət göstərmiş kitabxanada işlənmişdir. Mütəxəssislər həmin nüsxəni bütün dövrlərin və xalqların ən kamil bədii əlyazması, Şərqin kitab incəsənətinin ən qiymətli incisi hesab edirlər. Əlyazmanın titul səhifələri incə naxışlarla zəngindir, səhifələri kənarlarında qızıl suyu ilə işlənmiş siluet təsvirləri çəkilmişdir.
Əlyazmaya daxil edilmiş iri formatlı on dörd miniatür XVI əsrin ən görkəmli rəssamları tərəfindən işlənmişdir. Həmin rəssamlar Sultan Məhəmməd, Ağa Mirək Mirzə Qiyas, , , Mir Seyid Əli və . Əlyazmanın səhifələrindən birində əsərin üzünü köçürən rəssam belə bir qeydi indiyə qədər heç kəsdə şübhə doğurmur: "Ruzigarın gözü belə şey görməmişdir". Əlyazma nüsxəsindəki ən gözəl miniatürlərdən biri, "Məcnun Leylinin çadırı yanında" əsəri Sultan Məhəmməd məktəbinin layiqli davamçısı Mir Seyid Əlinin fırçasından çıxmışdır. Bu böyük rəssamın dünyanın digər muzeylərində saxlanan "Leylinin elçiliyi", "Musiqi məclisi", "Bəhram Gur və çoban" miniatürləri də yüksək ustalıqla işlənilmişdir.
Həyat və yaradıcılığı
Mir Seyid Əli XVI əsrin əvvəllərində məşhur miniatürçü rəssam ailəsində anadan olub. O yaxşı təhsil görmüşdü və Cüdai təxəllüsü ilə müasirləri arasında böyük rəğbətlə qarşılanan lirik şerlər yazmışdı. İlkin təsviri sənət təhsilini atasından alan rəssam sonradan şah kitabxanasında öz ustalığını artırmışdı. Həmin dövrdə orada , Sultan Məhəmməd, Ağa Mirək Mirzə Qiyas kimi sənətkarlar çalışırdı. Mir Seyid də bu zaman sənətkarların yanında gözəl bir məktəb keçir. Artıq otuzuncu illərdə o, müstəqil işləməyə başlayır. Haqqında danışdığımız əlyazma üçün miniatür çəkməyin ona həvalə olunması isə artıq bir sənətkar kimi yetişdiyindən xəbər verirdi.
Tanınmış Azərbaycan rəssamı, sənətşünas, şair və təzkirəçi Sadiq bəy Əfşar rəssam haqqında yazırdı: "Mir Seyid Əli öz işinin ustası sayılan və mərhum şah Təhmasibin kitabxanasında çalışan rəssamlardan oğlu idi. Mir Seyidin özü incə nəqqaş və gözəl müsəvvir (rəngkar) idi. Xırda bir mübahisə ucundan o, Azərbaycanı tərk edərək, Hindistana getmiş və vaxtında böyük şərəfə və şöhrətə layiq görülmüşdü."
Sənətkarın atası yaradıcılığı barədə olduqca az şey məlumdur. Çağdaş elmə onun cəmisi bir miniatürü məlumdur. Həmin əsərdə saray masasının müdiri Sirxan bəy Süfrəçi təsvir olunub. Mənbələrdən məlum olur ki, xəttatlıq və təsviri sənətlə maraqlanan şah Təhmasibin müəllimlərindən olub.
Böyük Moqollar sülaləsindən olan hind imperatoru Humayun vətənindən qovulduğu müddətdə Təbrizdə I Şah Təhmasibin sarayında yaşayırdı. Buradakı saray kitabxanasının və bədii emalatxanaların işi ilə tanış olduqdan sonra Humayun Hindistana qayıdanda belə bir şeyi öz sarayında da düzəltmək qərarına gəlir. Onun diqqəti daha çox Mir Seyid Əlinin üzərində cəmləşir və hələ Təbrizdə ikən imperator rəssama miniatürlər çəkməsini tapşırır.
Taxtını geri qaytarandan sonra Humayun Mir Seyid Əli və bir sıra başqa rəssamları öz yanına çağırır. Hindistana getdikdən sonra Mir Seyid Əlinin təbrizli rəssam ilə birlikdə yaratdığı əsərlərdən biri "Teymurun evi" adlı pannodur ki, burada da Teymurilər sülaləsinin nümayəndələri təsvir olunmuşdur. Həmin əsərə görə Humayun ona "Nadir ül mülk Humayun şahi" ləqəbini vermiş və Əmir həmzə dastanının 16 cilddə nəzərdə tutulan və 2400 illüstrasiya ilə bəzədilməli olan unikal əlyazmasının işlənməsinə ümumi rəhbər təyin edir. Həmin kitabın köçürüldüyü vərəqlərin ölçüsü az qala bir metrə çatırdı. Kitabın hər cildi xüsusi olaraq hazırlanmış sandıqda saxlanırdı. Bu əlyazmanın üzərində Mir Seyid Əlinin rəhbərliyi ilə 30-dan artıq rəssam işləmişdi. Buna baxmayaraq, şahidlərin söylədiklərinə görə, hələ 1570-ci ildə Mir Seyid Əli Məkkəyə ziyarətə gedərkən kitabın yalnız 4 cildi hazır idi.
Mir Seyid Əlinin adı bədii sənət ənənələri baxımından çox zəngin olan Azərbaycan, İran və Hindistan kimi ölkələrin tarixinə əbədilik yazılmışdır. Mir Seyid Əlinin yaradıcılıqı və onun təmsil etdiyi yaranmasında xidmətləri hamı tərəfindən qəbul olunur. Necə ki, Təbriz rəssamlarından , , Kamal Təbrizi kimi sənətkarların Türkiyə miniatür sənətinin inkişafında xidmətləri danılmazdır.
Şəkil
-
![image]()
"İbn Salamın elçiliyi", Xəmsəyə çəkilmiş miniatür, 1540-cı illər -
![image]()
Sarayda gecə həyatı, Xəmsəyə çəkilmiş miniatür, 1540-cı illər -
![image]()
Gənc yazıçı portreti, 1550-ci illər
İstinadlar
- Mir Sayyid Ali Nadir al-Mulk // The Stuttgart Database of Scientific Illustrators 1450–1950.
- Canby S. R. Mir Sayyid ‛Ali // Mir Sayyid ‛Ali (ing.). // Grove Art Online / J. Turner [Oxford, England], Houndmills, Basingstoke, England, New York: OUP, 2017. doi:10.1093/GAO/9781884446054.ARTICLE.T058618
- . 2008-08-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-10-13.
Xarici keçidlər
- Azərbaycan Tarixi Portalı :Каджар Чингиз. Выдающиеся сыны древнего и средневекового Азербайджана. — Баку, издательство «Азербайджан» - 370146, Метбуат проспекти, 520-й квартал., издательство "Эргюн", 1995. - 392 с. (rus.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Mir Seyid Mir Musevvir oglu Eli XVI esrin evvelleri mensece Azerbaycan turklerinden olan miniaturcu ressam Mir Seyid EliAvtoportret 1540 ci illerDogum tarixiDogum yeri Tebriz Tebriz sehristani Serqi Azerbaycan ostani IranVefat tarixi 1572Vefat yeri AqraFealiyyeti ressam Vikianbarda elaqeli mediafayllar Londonda Britaniya muzeyinde Nizami Xemse sinin unikal bir elyazmasi saxlanilir Hemin elyazma 1539 1543 cu illerde sah Tehmasibin sarayi nezdinde fealiyyet gostermis kitabxanada islenmisdir Mutexessisler hemin nusxeni butun dovrlerin ve xalqlarin en kamil bedii elyazmasi Serqin kitab incesenetinin en qiymetli incisi hesab edirler Elyazmanin titul sehifeleri ince naxislarla zengindir sehifeleri kenarlarinda qizil suyu ile islenmis siluet tesvirleri cekilmisdir Elyazmaya daxil edilmis iri formatli on dord miniatur XVI esrin en gorkemli ressamlari terefinden islenmisdir Hemin ressamlar Sultan Mehemmed Aga Mirek Mirze Qiyas Mir Seyid Eli ve Elyazmanin sehifelerinden birinde eserin uzunu kocuren ressam bele bir qeydi indiye qeder hec kesde subhe dogurmur Ruzigarin gozu bele sey gormemisdir Elyazma nusxesindeki en gozel miniaturlerden biri Mecnun Leylinin cadiri yaninda eseri Sultan Mehemmed mektebinin layiqli davamcisi Mir Seyid Elinin fircasindan cixmisdir Bu boyuk ressamin dunyanin diger muzeylerinde saxlanan Leylinin elciliyi Musiqi meclisi Behram Gur ve coban miniaturleri de yuksek ustaliqla islenilmisdir Heyat ve yaradiciligiMir Seyid Eli XVI esrin evvellerinde meshur miniaturcu ressam ailesinde anadan olub O yaxsi tehsil gormusdu ve Cudai texellusu ile muasirleri arasinda boyuk regbetle qarsilanan lirik serler yazmisdi Ilkin tesviri senet tehsilini atasindan alan ressam sonradan sah kitabxanasinda oz ustaligini artirmisdi Hemin dovrde orada Sultan Mehemmed Aga Mirek Mirze Qiyas kimi senetkarlar calisirdi Mir Seyid de bu zaman senetkarlarin yaninda gozel bir mekteb kecir Artiq otuzuncu illerde o musteqil islemeye baslayir Haqqinda danisdigimiz elyazma ucun miniatur cekmeyin ona hevale olunmasi ise artiq bir senetkar kimi yetisdiyinden xeber verirdi Taninmis Azerbaycan ressami senetsunas sair ve tezkireci Sadiq bey Efsar ressam haqqinda yazirdi Mir Seyid Eli oz isinin ustasi sayilan ve merhum sah Tehmasibin kitabxanasinda calisan ressamlardan oglu idi Mir Seyidin ozu ince neqqas ve gozel musevvir rengkar idi Xirda bir mubahise ucundan o Azerbaycani terk ederek Hindistana getmis ve vaxtinda boyuk serefe ve sohrete layiq gorulmusdu Senetkarin atasi yaradiciligi barede olduqca az sey melumdur Cagdas elme onun cemisi bir miniaturu melumdur Hemin eserde saray masasinin mudiri Sirxan bey Sufreci tesvir olunub Menbelerden melum olur ki xettatliq ve tesviri senetle maraqlanan sah Tehmasibin muellimlerinden olub Boyuk Moqollar sulalesinden olan hind imperatoru Humayun veteninden qovuldugu muddetde Tebrizde I Sah Tehmasibin sarayinda yasayirdi Buradaki saray kitabxanasinin ve bedii emalatxanalarin isi ile tanis olduqdan sonra Humayun Hindistana qayidanda bele bir seyi oz sarayinda da duzeltmek qerarina gelir Onun diqqeti daha cox Mir Seyid Elinin uzerinde cemlesir ve hele Tebrizde iken imperator ressama miniaturler cekmesini tapsirir Taxtini geri qaytarandan sonra Humayun Mir Seyid Eli ve bir sira basqa ressamlari oz yanina cagirir Hindistana getdikden sonra Mir Seyid Elinin tebrizli ressam ile birlikde yaratdigi eserlerden biri Teymurun evi adli pannodur ki burada da Teymuriler sulalesinin numayendeleri tesvir olunmusdur Hemin esere gore Humayun ona Nadir ul mulk Humayun sahi leqebini vermis ve Emir hemze dastaninin 16 cildde nezerde tutulan ve 2400 illustrasiya ile bezedilmeli olan unikal elyazmasinin islenmesine umumi rehber teyin edir Hemin kitabin kocurulduyu vereqlerin olcusu az qala bir metre catirdi Kitabin her cildi xususi olaraq hazirlanmis sandiqda saxlanirdi Bu elyazmanin uzerinde Mir Seyid Elinin rehberliyi ile 30 dan artiq ressam islemisdi Buna baxmayaraq sahidlerin soylediklerine gore hele 1570 ci ilde Mir Seyid Eli Mekkeye ziyarete gederken kitabin yalniz 4 cildi hazir idi Mir Seyid Elinin adi bedii senet eneneleri baximindan cox zengin olan Azerbaycan Iran ve Hindistan kimi olkelerin tarixine ebedilik yazilmisdir Mir Seyid Elinin yaradiciliqi ve onun temsil etdiyi yaranmasinda xidmetleri hami terefinden qebul olunur Nece ki Tebriz ressamlarindan Kamal Tebrizi kimi senetkarlarin Turkiye miniatur senetinin inkisafinda xidmetleri danilmazdir Sekil Ibn Salamin elciliyi Xemseye cekilmis miniatur 1540 ci iller Sarayda gece heyati Xemseye cekilmis miniatur 1540 ci iller Genc yazici portreti 1550 ci illerIstinadlarMir Sayyid Ali Nadir al Mulk The Stuttgart Database of Scientific Illustrators 1450 1950 Canby S R Mir Sayyid Ali Mir Sayyid Ali ing Grove Art Online J Turner Oxford England Houndmills Basingstoke England New York OUP 2017 ISBN 978 1 884446 05 4 doi 10 1093 GAO 9781884446054 ARTICLE T058618 2008 08 07 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 10 13 Xarici kecidlerAzerbaycan Tarixi Portali Kadzhar Chingiz Vydayushiesya syny drevnego i srednevekovogo Azerbajdzhana Baku izdatelstvo Azerbajdzhan 370146 Metbuat prospekti 520 j kvartal izdatelstvo Ergyun 1995 392 s rus