Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Ağamirək İsfahani (əsl adı Ağa Cəlaləddin Mirək əl-Həsəni əl-İsfahani) — 16-cı əsr Təbriz miniatür məktəbinə mənsub rəssam.
| Ağa Mirək | |
|---|---|
| Doğum tarixi | ehtimal ki, XVI əsr |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 1576 |
| Fəaliyyəti | müzəhhib[d], memar, rəssam |
| Tələbəsi | Şahqulu (rəssam) |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Səfəvi hökmdarı I Təhmasibin saray kitabxanasında işləmişdir. Sam Mirzə "Töhfeyi-Sami" (1550) əsərində Ağamirək İsfahaninin şah sarayında misilsiz rəssam olduğunu göstərmişdir.
Tarixçi İskəndər bəy Münşinin məlumatına görə, Ağamirək İsfahaninin sarayda böyük nüfuzu olmuşdur, O, Nizami "Xəmsə"-sinin 1539–43-cü illərə aid məşhur əlyazmasına (Britaniya muzeyi) miniatürlər çəkmişdir. "Şapurun Xosrovun yanına qayıtması", "Xosrovun taxta çıxması", "Məcnun vəhşi heyvanlar arasında" və s. miniatürləri emosionallığı, kompozisiya kamilliyi və obrazlılığı ilə qiymətlidir. 1537-ci il tarixli "Şahnamə" əlyazmasında da Ağamirək İsfahaninin bir neçə miniatürü var. O, həmçinin fil dişi üzərində oyma işləri ilə də şöhrət qazanmışdı. Ağamirək İsfahaninin tuşla işlənmiş bir neçə rəsmi məlumdur.
Bakı şəhərinin Binəqədi rayonunda onun adını daşıyan Ağamirək İsfahani küçəsi var.
Həyatı
Baburun ölumundən sonra taxta onun oğlu Humayun çıxır. 1544-cu ildə Humayun əfqan hakimi Şirxanla döyuşdə məğlub olaraq arvadı və yaxın adamları ilə birlikdə səfəvi şahı I Təhmasibin yanına qaçır. Təhmasib onu Təbrizin girəcəyində təntənə ilə qarşılayır. Humayun Təhmasibə bahalı hədiyyələr, o cümlədən elə bir almaz verir ki, "ruzigarın gözü belə şeyi görməmiş və qulağı da eşitməmişdi." Öz növbəsində Təhmasib də Humayunun şərəfinə dəbdəbəli bir ziyafət verərək, ona qiymətli hədiyyələr bağışlayır.
Humayun hakimiyyət uğrunda mübarizədə Təhmasibdən dəstək istəyir. Bir neçə ildən sonra şah I Təhmasib Budaq xan Qacarın sərkərdəliyi altında 12 minlik qızılbaş ordusunu ona qoşur, və Şirxanı məğlub edən Humayun Böyük Moğolların taxt-tacını geriyə qaytarır.
Humayun Təbrizdə ikən Azərbaycan miniatur sənəti ustalarının, xəttat və memarlarının əsərləri ilə tanış olur və Azərbaycan incəsənətinə heyran kəsilir. Yenidən hakimiyyəti ələ keçirdikdən sonra o, bir sıra Azərbaycan sənətkarlarını Dehliyə öz sarayına dəvət edir. Miniatürçü Mir Seyid Əli də həmin sənətkarlar arasında idi.
Humayun Mir Seyid Əli ilə rəssamlıq dərsləri kecmək və astronomik muşahidələr (Humayun astrologiya ilə maraqlanırdı) aparmaqdan otru ŞirXan tərəfindən tikilmiş bir binaya tez-tez gəlir. O, ozunun nadir əlyazmalar kitabxanasını da burada yerləşdirmişdi. 1565-cı il yanvarın 24-də Humayun kitabxananın damına çıxaraq üfüqdə Venera planetinin görünməsini gözləyirdi. Taleyin işi elə gətirir ki, qaranlıq düşəndən sonra Humayun aşağı enmək istəyir, ikinci pilləyə ayaq qoyarkən müəzzinin azan səsini eşidir və əyilmək istəyəndə paltarının ətəyi nəyəsə ilişir. Humayun pilləkəndən üzüstə yıxılır, başı partlayır və ölür.
Deyildiyi kimi, Humayun Azərbaycandan qayıtdıqdan sonra Səfəvi memarlığının böyük pərəstişkarına çevrilmişdi. Bunu nəzərə alan arvadı həmin il Məkkə ziyarətindən qayıdarkən Azərbaycandan keçəndə memar Ağa Mirək Mirzə Qiyası özü ilə sevimli ərinin məqbərəsini tikdirməkdən ötrü Dehliyə gətirir.
Məqbərə 1573-cu ildə səkkiz ilə tikilib başa catır. Ağa Mirək sübut edir ki, bu qədər yolu boş yerə qət etməyib. Hind sənətşünaslarının fikrincə, həmin məqbərə Hindistanda bu cür xatirə komplekslərinin tikilişində dönüş nöqtəsinə çevrilir. Həmin abidə Böyük Moğollar dövründə ucaldılmış bu tipli məqbərələrin birincisi olur. Həmin sıranın zirvəsi isə heç şübhəsiz, dünya memarlığının Aqradakı şedevri Tac-Mahal sayılır (türk memarı Məhəmməd İsa Əfəndi tərəfindən 1630–1652-ci illərdə tikilib).
Ağa Mirək oz əsərində Səfəvi, Orta Asiya və türk memarlığına xas monumental səth strukturunu qoruyub saxlamaqla birgə onun simasına Hindistan üslubuna məxsus cizkilər də əlavə etmişdi. Səfəvi və Orta Asiya memarlarının məscid, saray və məqbərələrin bəzənməsində daha artıq istifadə etdikləri əlvan lövhələr əvəzinə Ağa Mirək ağ mərmərlə müxtəlif çalarlı rəngli daşların uyuşmasına çalışıb.
Məqbərə kvadrat formalı (52x52 m. ölçüdə) görünüşə malikdir. Mərkəzdəki oktaqonal zalın ətrafında nisbətən kiçik daha 4 zal var. Ağa Mirək ən yaxşı Səfəvi ənənələrinə uyğun bir şəkildə məqbərənin ətrafında bağçalar salınmasını nəzərdə tutub. Bağ-bağat məqbərənin "Nizamədiin" adlanan yerində salınıb. Məqbərənin özü iki geniş xiyabanın kəsişdiyi parkın ortasında tikilib. Çaharbağ adlandırılan bu cür planlaşdırma Təbrizdə, Qəzvində və Ərdəbildə saray bağlarının salınmasında da gözlənilmişdir. Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, İsa xanın (1547) oktaqonal məqbərəsi də həmin bağın içində yerləşir. Mütəxəssislərin fikrincə, belə formalı məqbərələr Hindistanda əvvəllər də tikilmişdi. Bunlar oktaqonal Divanxanalar – misal üçün Şirvanşahlar saray kompleksi ilə qəribə bir oxşarlıq təşkil edir. Yaxud da əksinə, divanxanalar bu məqbərələrin kiçildilmiş nüsxələri sayıla bilər.
Ağa Mirək xanın adı Hindistan xalqına yaxşı tanışdır, onun tikdiyi məqbərə isə indiyə qədər ölkədəki memarlıq abidələri içində ən gözəgəlimlilərindən sayılır.
Hindistan tarixində Boyuk Moğolların sonu və müstəqillik uğrunda mübarizə ilə bağlı bir çox faciəvi hadisələr həmin abidənin adı ilə sıx əlaqədardır. 1857-ci ildə Böyük Moğollar sülaləsiidən olan hakimlərdən biri – Bahadur şah Zəfər Britaniya ağalığına qarşı müsəlman və hinduların məşhur üsyanının başında dayanır. Üsyan yatırıldıqdan və ingilislər vəziyyətə nəzarəti ələ aldıqdan sonra Bahadur şah öz ailəsi ilə Humayunun məqbərəsində gizlənir. Həmin ilin 22 sentyabrında ingilislər parka soxularaq, Bahadur şahın iki oğlunu və bir nəvəsini öldürür, onun özünü isə Ranquna sürgün edirlər. Teymurun xələflərindən axırıncısı elə burada da ölür.
İmperator Humayunun şərəfinə məqbərənin yaradıcısı görkəmli memar Ağa Mirək Mirzə Qiyasın adı Hindistan mədəniyyətinin tarixinə qızıl hərflərlə yazılmışdır. Eyni zamanda Humayunun da adı altı əsas muğamdan birinin adında Azərbaycan xalqının mədəniyyətinə əbədi həkk olunmuşdur. Deyilənə gorə, Humayun muğamı imperator Humayunun Təbrizdə şah I Təhmasibin sarayında qaldığı zaman yaranmış, sonradan cilalanıb, indiki halına düşmüşdür.
İstinadlar
- Bell A. Āqā Mīrak // Encyclopædia Britannica (brit. ing.). Encyclopædia Britannica, Inc., 1768.
- "Ağamirək İsfahani, Azərbaycan Milli Ensiklopediyası". 2022-08-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-05-23.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Agamirek Isfahani esl adi Aga Celaleddin Mirek el Heseni el Isfahani 16 ci esr Tebriz miniatur mektebine mensub ressam Aga MirekDogum tarixi ehtimal ki XVI esrDogum yeri Isfahan Merkezi bexsi d Isfahan sehristani Isfahan ostani IranVefat tarixi 1576Fealiyyeti muzehhib d memar ressamTelebesi Sahqulu ressam Vikianbarda elaqeli mediafayllar Sefevi hokmdari I Tehmasibin saray kitabxanasinda islemisdir Sam Mirze Tohfeyi Sami 1550 eserinde Agamirek Isfahaninin sah sarayinda misilsiz ressam oldugunu gostermisdir Tarixci Iskender bey Munsinin melumatina gore Agamirek Isfahaninin sarayda boyuk nufuzu olmusdur O Nizami Xemse sinin 1539 43 cu illere aid meshur elyazmasina Britaniya muzeyi miniaturler cekmisdir Sapurun Xosrovun yanina qayitmasi Xosrovun taxta cixmasi Mecnun vehsi heyvanlar arasinda ve s miniaturleri emosionalligi kompozisiya kamilliyi ve obrazliligi ile qiymetlidir 1537 ci il tarixli Sahname elyazmasinda da Agamirek Isfahaninin bir nece miniaturu var O hemcinin fil disi uzerinde oyma isleri ile de sohret qazanmisdi Agamirek Isfahaninin tusla islenmis bir nece resmi melumdur Baki seherinin Bineqedi rayonunda onun adini dasiyan Agamirek Isfahani kucesi var HeyatiBaburun olumunden sonra taxta onun oglu Humayun cixir 1544 cu ilde Humayun efqan hakimi Sirxanla doyusde meglub olaraq arvadi ve yaxin adamlari ile birlikde sefevi sahi I Tehmasibin yanina qacir Tehmasib onu Tebrizin gireceyinde tentene ile qarsilayir Humayun Tehmasibe bahali hediyyeler o cumleden ele bir almaz verir ki ruzigarin gozu bele seyi gormemis ve qulagi da esitmemisdi Oz novbesinde Tehmasib de Humayunun serefine debdebeli bir ziyafet vererek ona qiymetli hediyyeler bagislayir Humayun hakimiyyet ugrunda mubarizede Tehmasibden destek isteyir Bir nece ilden sonra sah I Tehmasib Budaq xan Qacarin serkerdeliyi altinda 12 minlik qizilbas ordusunu ona qosur ve Sirxani meglub eden Humayun Boyuk Mogollarin taxt tacini geriye qaytarir Humayun Tebrizde iken Azerbaycan miniatur seneti ustalarinin xettat ve memarlarinin eserleri ile tanis olur ve Azerbaycan incesenetine heyran kesilir Yeniden hakimiyyeti ele kecirdikden sonra o bir sira Azerbaycan senetkarlarini Dehliye oz sarayina devet edir Miniaturcu Mir Seyid Eli de hemin senetkarlar arasinda idi Humayun Mir Seyid Eli ile ressamliq dersleri kecmek ve astronomik musahideler Humayun astrologiya ile maraqlanirdi aparmaqdan otru SirXan terefinden tikilmis bir binaya tez tez gelir O ozunun nadir elyazmalar kitabxanasini da burada yerlesdirmisdi 1565 ci il yanvarin 24 de Humayun kitabxananin damina cixaraq ufuqde Venera planetinin gorunmesini gozleyirdi Taleyin isi ele getirir ki qaranliq dusenden sonra Humayun asagi enmek isteyir ikinci pilleye ayaq qoyarken muezzinin azan sesini esidir ve eyilmek isteyende paltarinin eteyi neyese ilisir Humayun pillekenden uzuste yixilir basi partlayir ve olur Deyildiyi kimi Humayun Azerbaycandan qayitdiqdan sonra Sefevi memarliginin boyuk perestiskarina cevrilmisdi Bunu nezere alan arvadi hemin il Mekke ziyaretinden qayidarken Azerbaycandan kecende memar Aga Mirek Mirze Qiyasi ozu ile sevimli erinin meqberesini tikdirmekden otru Dehliye getirir Mecnun sehrada London Britaniya muzeyi Meqbere 1573 cu ilde sekkiz ile tikilib basa catir Aga Mirek subut edir ki bu qeder yolu bos yere qet etmeyib Hind senetsunaslarinin fikrince hemin meqbere Hindistanda bu cur xatire komplekslerinin tikilisinde donus noqtesine cevrilir Hemin abide Boyuk Mogollar dovrunde ucaldilmis bu tipli meqberelerin birincisi olur Hemin siranin zirvesi ise hec subhesiz dunya memarliginin Aqradaki sedevri Tac Mahal sayilir turk memari Mehemmed Isa Efendi terefinden 1630 1652 ci illerde tikilib Aga Mirek oz eserinde Sefevi Orta Asiya ve turk memarligina xas monumental seth strukturunu qoruyub saxlamaqla birge onun simasina Hindistan uslubuna mexsus cizkiler de elave etmisdi Sefevi ve Orta Asiya memarlarinin mescid saray ve meqberelerin bezenmesinde daha artiq istifade etdikleri elvan lovheler evezine Aga Mirek ag mermerle muxtelif calarli rengli daslarin uyusmasina calisib Meqbere kvadrat formali 52x52 m olcude gorunuse malikdir Merkezdeki oktaqonal zalin etrafinda nisbeten kicik daha 4 zal var Aga Mirek en yaxsi Sefevi enenelerine uygun bir sekilde meqberenin etrafinda bagcalar salinmasini nezerde tutub Bag bagat meqberenin Nizamediin adlanan yerinde salinib Meqberenin ozu iki genis xiyabanin kesisdiyi parkin ortasinda tikilib Caharbag adlandirilan bu cur planlasdirma Tebrizde Qezvinde ve Erdebilde saray baglarinin salinmasinda da gozlenilmisdir Yeri gelmisken qeyd edek ki Isa xanin 1547 oktaqonal meqberesi de hemin bagin icinde yerlesir Mutexessislerin fikrince bele formali meqbereler Hindistanda evveller de tikilmisdi Bunlar oktaqonal Divanxanalar misal ucun Sirvansahlar saray kompleksi ile qeribe bir oxsarliq teskil edir Yaxud da eksine divanxanalar bu meqberelerin kicildilmis nusxeleri sayila biler Aga Mirek xanin adi Hindistan xalqina yaxsi tanisdir onun tikdiyi meqbere ise indiye qeder olkedeki memarliq abideleri icinde en gozegelimlilerinden sayilir Hindistan tarixinde Boyuk Mogollarin sonu ve musteqillik ugrunda mubarize ile bagli bir cox facievi hadiseler hemin abidenin adi ile six elaqedardir 1857 ci ilde Boyuk Mogollar sulalesiiden olan hakimlerden biri Bahadur sah Zefer Britaniya agaligina qarsi muselman ve hindularin meshur usyaninin basinda dayanir Usyan yatirildiqdan ve ingilisler veziyyete nezareti ele aldiqdan sonra Bahadur sah oz ailesi ile Humayunun meqberesinde gizlenir Hemin ilin 22 sentyabrinda ingilisler parka soxularaq Bahadur sahin iki oglunu ve bir nevesini oldurur onun ozunu ise Ranquna surgun edirler Teymurun xeleflerinden axirincisi ele burada da olur Imperator Humayunun serefine meqberenin yaradicisi gorkemli memar Aga Mirek Mirze Qiyasin adi Hindistan medeniyyetinin tarixine qizil herflerle yazilmisdir Eyni zamanda Humayunun da adi alti esas mugamdan birinin adinda Azerbaycan xalqinin medeniyyetine ebedi hekk olunmusdur Deyilene gore Humayun mugami imperator Humayunun Tebrizde sah I Tehmasibin sarayinda qaldigi zaman yaranmis sonradan cilalanib indiki halina dusmusdur IstinadlarBell A Aqa Mirak Encyclopaedia Britannica brit ing Encyclopaedia Britannica Inc 1768 Agamirek Isfahani Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi 2022 08 11 tarixinde Istifade tarixi 2021 05 23