Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Xilə–əfşan xalçaları — Abşeron xalçaçılıq məktəbinin Bakı qrupuna daxil olan xovlu xalçalar.
| Xalça | |
| Xilə–əfşan | |
|---|---|
    | |
 Xilə–əfşan xalçaları | |
| Xalça haqqında məlumatlar | |
| Tam adı | Xilə–əfşan xalçaları |
| Məktəbi | Abşeron xalçaçılıq məktəbi |
| Növü | Xovlu xalça |
| Ölkə | Azərbaycan |
Ümumi məlumat
"Xilə-əfşan" xalçaları öz adını Bakı şəhərindən 15 km-lik məsafədə yerləşən Abşeron yarımadasının inzibati ərazi vahidindəki Xilə indiki Əmircan kəndinin adından götürmüşdür. "Əfşan" sözünün lüğəti mənası – səpmək, xırdalamaq, rəngbərəng deməkdir. Bu xalçalar sonrakı dövrlərdə Bülbülə və Suraxanı xalçaçılıq məntəqələrində də istehsal edilməyə başlamışdır. Xalq arasında "Sacayağı" adı ilə daha çox tanınan bu xalçaları bəzi xarici müəlliflər öz əsərlərində bir çox halda "Şirvan", bəziləri isə səhvən "Dərbənd" adlandırırlar.
Bədii analiz
"Xilə-əfşan" xalçasının ara sahəsinin kompozisiyası "Qədim Əfşan" və "Güllü Əfşan" xalçaları adlanan iki növə ayrılır.
"Qədim Əfşan" xalçaları — ara sahənin kompozisiyası enli şəbəkə prinsipi ilə qurulmuşdur. Bu şəbəkədə açıq fonlu xonçalar sxemyaradıcı funksiyanı yerinə yetirirlər. Xonçalar kontur və daxili tərtibat etibarilə nəbati mənşəlidir. Mərkəzin sərbəst yerləri də başqa formada və ölçüdə olan xonçalarla doldurulmuşdur. Bütün elementlər öz aralarında nazik xətlərlə birləşmişdir. Bu xətlər də bitki mənşəlidir. Nəticədə əmələ gələn naxışı həm şaquli, həm də üfüqi istiqamətdə oxumaq olur.
"Əfşan" kompozisiyası Təbriz qrupundan olan xalçalarda da istifadə olunur. Xalçaçılığın inkişaf etdiyi Ərdəbil, Sərab, Qaracadağ kimi şəhərlərdə yayılmış bu mürəkkəb kompozisiya Təbriz şəhəri üçün xüsusilə xarakterikdir. Bu səbəbdən də o "Əfşan — Təbriz" adı ilə tanınır.
"Əfşan" xalçaları tarixi Azərbaycanın şimal-şərqində istehsal olunsa da (Mərəzə, Bico), onların mürəkkəb kompozisiyası "Bakı-Xilə" xalça qrupuna xas olub, "Xilə-əfşan" adı ilə tanınır.
"Güllü Əfşan" xalçaları — kompozisiyanın əsas fərqi ondan ibarətdir ki, onun böyük məsafəli hər bir rapportu müstəqil olub xalçanın ara sahəsinin dörddə bir hissəsini təşkil edir. Bundan başqa, "Əfşan" kompozisiyası "Xilə" üçün xarakterik olan və ortada yerləşdirilən göllə tamamlanır.
Köbə zolağı ara haşiyədən və onun hər iki tərəfində olan iki kiçik haşiyədən ibarətdir. "Göllü Əfşan" kompozisiyasını dövrələyən köbə daha mürəkkəbdir: köbə zolaqlarına dörd və ya iki mədahil də əlavə olunur. Orta haşiyə "Qədim heykəl" adlanır. "Xilə-əfşan" xalçalarının ara sahəsinin fonu əksər hallarda sürməyi, bəzən firuzəyi, mavi, qırmızı və ya ağ rəngdə olur. Künclərin, göllərin və köbə zolaqlarının rəngi ara sahənin fonuna uyğun gəlir.
Texniki xüsusiyyətlər
"Xilə-əfşan xalçaları"nın ölçüsü 130x200 sm-dən 150x250 sm-ə qədər ola bilər. Bu xalçaçılıq məntəqələrində əksər hallarda uzunsov xalçalar istehsal olunurdu.
"Xilə-əfşan xalçaları"nda bir kvadrat desimetrdə ilmələrin sıxlığı 40x40 ilmədən 45x45 ilməyə qədər olur. Bir kvadrat metrdə olan ilmələrin sayı 160 min ilmədən 200 min ilmə arasında dəyişir.
"Xilə-əfşan xalçaları"nın xovunun hündürlüyü 5–7 mm-dir.
İstinadlar
- . 2011-08-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-08-16.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Xile efsan xalcalari Abseron xalcaciliq mektebinin Baki qrupuna daxil olan xovlu xalcalar XalcaXile efsanXile efsan xalcalariXalca haqqinda melumatlarTam adi Xile efsan xalcalariMektebi Abseron xalcaciliq mektebiNovu Xovlu xalcaOlke AzerbaycanUmumi melumat Xile efsan xalcalari oz adini Baki seherinden 15 km lik mesafede yerlesen Abseron yarimadasinin inzibati erazi vahidindeki Xile indiki Emircan kendinin adindan goturmusdur Efsan sozunun lugeti menasi sepmek xirdalamaq rengbereng demekdir Bu xalcalar sonraki dovrlerde Bulbule ve Suraxani xalcaciliq menteqelerinde de istehsal edilmeye baslamisdir Xalq arasinda Sacayagi adi ile daha cox taninan bu xalcalari bezi xarici muellifler oz eserlerinde bir cox halda Sirvan bezileri ise sehven Derbend adlandirirlar Bedii analiz Xile efsan xalcasinin ara sahesinin kompozisiyasi Qedim Efsan ve Gullu Efsan xalcalari adlanan iki nove ayrilir Qedim Efsan xalcalari ara sahenin kompozisiyasi enli sebeke prinsipi ile qurulmusdur Bu sebekede aciq fonlu xoncalar sxemyaradici funksiyani yerine yetirirler Xoncalar kontur ve daxili tertibat etibarile nebati menselidir Merkezin serbest yerleri de basqa formada ve olcude olan xoncalarla doldurulmusdur Butun elementler oz aralarinda nazik xetlerle birlesmisdir Bu xetler de bitki menselidir Neticede emele gelen naxisi hem saquli hem de ufuqi istiqametde oxumaq olur Efsan kompozisiyasi Tebriz qrupundan olan xalcalarda da istifade olunur Xalcaciligin inkisaf etdiyi Erdebil Serab Qaracadag kimi seherlerde yayilmis bu murekkeb kompozisiya Tebriz seheri ucun xususile xarakterikdir Bu sebebden de o Efsan Tebriz adi ile taninir Efsan xalcalari tarixi Azerbaycanin simal serqinde istehsal olunsa da Mereze Bico onlarin murekkeb kompozisiyasi Baki Xile xalca qrupuna xas olub Xile efsan adi ile taninir Gullu Efsan xalcalari kompozisiyanin esas ferqi ondan ibaretdir ki onun boyuk mesafeli her bir rapportu musteqil olub xalcanin ara sahesinin dordde bir hissesini teskil edir Bundan basqa Efsan kompozisiyasi Xile ucun xarakterik olan ve ortada yerlesdirilen golle tamamlanir Kobe zolagi ara hasiyeden ve onun her iki terefinde olan iki kicik hasiyeden ibaretdir Gollu Efsan kompozisiyasini dovreleyen kobe daha murekkebdir kobe zolaqlarina dord ve ya iki medahil de elave olunur Orta hasiye Qedim heykel adlanir Xile efsan xalcalarinin ara sahesinin fonu ekser hallarda surmeyi bezen firuzeyi mavi qirmizi ve ya ag rengde olur Kunclerin gollerin ve kobe zolaqlarinin rengi ara sahenin fonuna uygun gelir Texniki xususiyyetler Xile efsan xalcalari nin olcusu 130x200 sm den 150x250 sm e qeder ola biler Bu xalcaciliq menteqelerinde ekser hallarda uzunsov xalcalar istehsal olunurdu Xile efsan xalcalari nda bir kvadrat desimetrde ilmelerin sixligi 40x40 ilmeden 45x45 ilmeye qeder olur Bir kvadrat metrde olan ilmelerin sayi 160 min ilmeden 200 min ilme arasinda deyisir Xile efsan xalcalari nin xovunun hundurluyu 5 7 mm dir Istinadlar 2011 08 07 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 08 16