Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Urup (adıq və kab.-çərk. Уэрп, qaraç.-balk. Уруп) — Şimali Qafqazda çay. Kuban çayının sol qolu. Çay Qaraçay-Çərkəz Respublikasının ərazisindən öz başlanğıcını götürərək Krasnodar diyarı ərazisində Kuban çayına birləşir.
| Urup | |
|---|---|
| adıq və kab.-çərk. Уэрп, qaraç.-balk. Уруп) | |
 | |
| Ölkələr | |
| Mənbəyi | Urup rayonu |
| Mənsəbi | Kuban çayı |
| Uzunluğu | 231 km |
| Su sərfi | 16,5 m³/s |
| Su hövzəsi | Kuban→Azov dənizi |
| Hövzəsinin sahəsi | 3220 km² |
| | |
| [ru] | 06020000512108000002710 06020000512199000000060, 06020000512108000002710 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Eimologiyası
Hidronimin mənşəyi haqqında dəqiq bir fikir yoxdur. A. V. Tverdıy və X. İ. Xajıbaev bildirir ki, sözün adıge dilindən tərcüməsi "gür, sürətli" deməkdir. "-P" sonluğu isə mənsəb mənasını veriri. Qısaca çayın adı belə səslənir:"gür çayın mənsəbi". M. A. Xabiçev bildirir ki, adıq ур "çay", adıq уп isə — "su" deməkdir. V. N. Koveşnikov isə hidronimin skif mənşəli olması fikrindədir: "" (avar. ор, ур — "çay", oset. орд — "dərin", türk dillərində ор, ур — "quyu, çuxur" deməkdir). Abazinlər çayı Uarp adlandırır. Eləcə də onların folklorunda adıq Uarpıj. Bundan başqa adıq Uarpıps sözü var.
Coğrafiyası
Çayın uzunluğu — 231 km, su toplayıcı hövzənin sahəsi — 3220 km²-dir. Urup dağının (3232 m) yamaclarından öz başlanğıcını götürür. Yuxarı axarlarında çay dağ çayı xüsusiyyətlərini daşıyır. Udobnıy qəsəbəsində düzənlik ərazisinə şıxır. Çayın ən böyük qolları — Kuva, Böyük Teqin, Kiçik Teqin və Jeltmes. Armavir yaxınlığında Kuban çayına birləşir.
Qaraçay-Çərkəz Respublikası ərazisində çay kənarında Urup və Mednoqorski qəsəbələri yerləşir. Bu ərazidə mis yataqları var və dağ-mədən kombinatı fəaliyyət göstərir. Krasnodar vilayəti ərazisində çay kənarında daha çox yaşayış məntəqələri var.
Çayın qidalanması qarışıqdır. Əsasən yağış suları ilə qidalanır. İllik su sərfi — 16,5 m³/saniyədir. Dekabr-Fevral aylarında çayın bəzən donması qeydə alınır.
Urup çayı dərəsində, Qamovskoy stansiyası yaxınlığında Üçbucaq mağarası yerləşir. Mağarada tapılan heyvan sümüklərinə və çaxmaq daşı tipli alətlər tapılmışdır. Bu arxeloji tapıntılara əsasən deyə bilərik ki, mağara qədim yaşayış məskəni olmuşdur. Mağara Mustye mədəniyyəti epoxasına daxildir. Bəzi mütəxəssilər isə yaşayış məskənini daha qədim olduğunu düşünür — 600 min il əvvəl.
İstinadlar
- Словарь названий гидрографических объектов России и других стран — членов СНГ / под ред. Г. И. Донидзе. — М.: Картгеоцентр — Геодезиздат, 1999. — С. 401. — ISBN 5-86066-017-0.
- А. В. Твердый. Кавказ в именах, названиях, легендах. — Краснодар, 2008. — С. 230. — 42 с.
- Кумахов М. А. Адыгская (черкесская) энциклопедия. — Москва: ФОНД им. Б. Х. Акбашева, 2006. — С. 719. — 1066 с. — ISBN 5-99003-371-0.
- В. Н. Ковешников. Очерки по топонимике Кубани. — Краснодар: Мир Кубани, 2006. — С. 18. — 249 с. — ISBN 5-00-000578-3.
- К. Х. Меретуков. Уарп // Адыгейский топонимический словарь. — 3-е изд., доп. — Майкоп : ООО "Качество", 2003. — С. 255. — ISBN 5-901701-43-7.
- Коков Дж. Н. Адыгская (черкесская) топонимия. — Нальчик: Эльбрус, 1974. — С. 11. — 243 с.
- Уруп (река) // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969–1978.
- Треугольная пещера. Ранний палеолит Кавказа и Восточной Европы // Дороничев В. Б. и др.; Под ред. Головановой Л. В. и Дороничева В. Б. — СПб: Изд-во "Островитянин", 2007. — 270 с. с иллюстрациями.
- Анисюткин Н. К., Коваленко С. И., Бурлаку В. А., Очередной А. К., Чепалыга А. Л. "Байраки — новая стоянка раннего палеолита на Нижнем Днестре" (PDF). kunstkamera.ru (rus). 2015-03-17 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2020-04-19.
- Минаева Т. М. "Очерки археологии Ставрополья. Каменный век". www.1777.ru (rus). 2015-11-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-04-19. // Ставрополь в описаниях, очерках, исследованиях за 230 лет / Под ред. проф. В. А. Шаповалова, проф. К. Э. Штайн. — Ставрополь: Издательство Ставропольского государственного университета, 2007. — 1344 с.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Urup adiq ve kab cerk Uerp qarac balk Urup Simali Qafqazda cay Kuban cayinin sol qolu Cay Qaracay Cerkez Respublikasinin erazisinden oz baslangicini goturerek Krasnodar diyari erazisinde Kuban cayina birlesir Urupadiq ve kab cerk Uerp qarac balk Urup Olkeler RusiyaQaracay Cerkez RespublikasiMenbeyi Urup rayonuMensebi Kuban cayiUzunlugu 231 kmSu serfi 16 5 m sSu hovzesi Kuban Azov deniziHovzesinin sahesi 3220 km menbeyi mensebiUrup cayi Krasnodar diyarinin fiziki xeritesinde 43 40 sm e 40 58 s u 44 59 sm e 41 10 s u ru 06020000512108000002710 06020000512199000000060 06020000512108000002710 Vikianbarda elaqeli mediafayllarEimologiyasiHidronimin menseyi haqqinda deqiq bir fikir yoxdur A V Tverdiy ve X I Xajibaev bildirir ki sozun adige dilinden tercumesi gur suretli demekdir P sonlugu ise menseb menasini veriri Qisaca cayin adi bele seslenir gur cayin mensebi M A Xabicev bildirir ki adiq ur cay adiq up ise su demekdir V N Kovesnikov ise hidronimin skif menseli olmasi fikrindedir avar or ur cay oset ord derin turk dillerinde or ur quyu cuxur demekdir Abazinler cayi Uarp adlandirir Elece de onlarin folklorunda adiq Uarpij Bundan basqa adiq Uarpips sozu var CografiyasiCayin uzunlugu 231 km su toplayici hovzenin sahesi 3220 km dir Urup daginin 3232 m yamaclarindan oz baslangicini goturur Yuxari axarlarinda cay dag cayi xususiyyetlerini dasiyir Udobniy qesebesinde duzenlik erazisine sixir Cayin en boyuk qollari Kuva Boyuk Teqin Kicik Teqin ve Jeltmes Armavir yaxinliginda Kuban cayina birlesir Qaracay Cerkez Respublikasi erazisinde cay kenarinda Urup ve Mednoqorski qesebeleri yerlesir Bu erazide mis yataqlari var ve dag meden kombinati fealiyyet gosterir Krasnodar vilayeti erazisinde cay kenarinda daha cox yasayis menteqeleri var Cayin qidalanmasi qarisiqdir Esasen yagis sulari ile qidalanir Illik su serfi 16 5 m saniyedir Dekabr Fevral aylarinda cayin bezen donmasi qeyde alinir Urup cayi deresinde Qamovskoy stansiyasi yaxinliginda Ucbucaq magarasi yerlesir Magarada tapilan heyvan sumuklerine ve caxmaq dasi tipli aletler tapilmisdir Bu arxeloji tapintilara esasen deye bilerik ki magara qedim yasayis meskeni olmusdur Magara Mustye medeniyyeti epoxasina daxildir Bezi mutexessiler ise yasayis meskenini daha qedim oldugunu dusunur 600 min il evvel IstinadlarSlovar nazvanij gidrograficheskih obektov Rossii i drugih stran chlenov SNG pod red G I Donidze M Kartgeocentr Geodezizdat 1999 S 401 ISBN 5 86066 017 0 A V Tverdyj Kavkaz v imenah nazvaniyah legendah Krasnodar 2008 S 230 42 s Kumahov M A Adygskaya cherkesskaya enciklopediya Moskva FOND im B H Akbasheva 2006 S 719 1066 s ISBN 5 99003 371 0 V N Koveshnikov Ocherki po toponimike Kubani Krasnodar Mir Kubani 2006 S 18 249 s ISBN 5 00 000578 3 K H Meretukov Uarp Adygejskij toponimicheskij slovar 3 e izd dop Majkop OOO Kachestvo 2003 S 255 ISBN 5 901701 43 7 Kokov Dzh N Adygskaya cherkesskaya toponimiya Nalchik Elbrus 1974 S 11 243 s Urup reka Bolshaya sovetskaya enciklopediya v 30 t gl red A M Prohorov 3 e izd M Sovetskaya enciklopediya 1969 1978 Treugolnaya peshera Rannij paleolit Kavkaza i Vostochnoj Evropy Doronichev V B i dr Pod red Golovanovoj L V i Doronicheva V B SPb Izd vo Ostrovityanin 2007 270 s s illyustraciyami ISBN 978 5 98921 009 1 Anisyutkin N K Kovalenko S I Burlaku V A Ocherednoj A K Chepalyga A L Bajraki novaya stoyanka rannego paleolita na Nizhnem Dnestre PDF kunstkamera ru rus 2015 03 17 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 2020 04 19 Minaeva T M Ocherki arheologii Stavropolya Kamennyj vek www 1777 ru rus 2015 11 27 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 04 19 Stavropol v opisaniyah ocherkah issledovaniyah za 230 let Pod red prof V A Shapovalova prof K E Shtajn Stavropol Izdatelstvo Stavropolskogo gosudarstvennogo universiteta 2007 1344 s