Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Təyyarə Şəhidləri abidəsi (türk. Hava Şehitleri Anıtı — Türkiyənin İstanbul şəhərinin Fateh bölgəsində yerləşir, Osmanlı Hava Qüvvələrinin uçuş qəzalarında şəhid olan ilk əsgərlərinə həsr olunmuş xatirə abidəsidir. Türkiyədə, "şəhid" ifadəsi müharibə əsnasında şəhid olan insanlar üçün böyük şərəfdir.
Təyyarə Şəhidləri abidəsi | |
 | |
| Yerləşməsi | Fateh, İstanbul, Türkiyə |
| Koordinatları | |
| Memarı | Vədat Tək |
| İnşası | 2 aprel, 1914—1916 illər |
| Status | Türk aviasiya tarixində ilk hava şəhidləri xatirəsinə |
Abidə, Fələstində ardıcıl iki monoplanın düşməsindən, 1914-cü ilin əvvəlində İstanbuldan İskəndəriyyəyə ekspedisiya uçuşunda olan dörd hərbi aviatordan üçünün həlak olmasından dərhal sonra ucaldılmağa başlamışdır. Sütun şəklində olan abidənin açılışı 1916-cı ildə baş tutmuşdur. Hər il Şəhidlər Günündə abidənin önündə hərbi anım mərasimi keçirilir.
Tarixi
Balkan müharibələrindən sonra Osmanlı imperiyası hökuməti, imperatorluğun sərhədlərində güclü ekspedisiya işinə başladı. İstanbuldan Misirin Qahirə və İsgəndəriyyə şəhərlərinə dörd hava qüvvəsi monoplanının uçuşu təxminən 2500 km (1600 mil) məsafəni qət edəcəkdi. Təyyarələr 8 fevralda San Stefanodakı (müasir Yeşilköy, hazırda Atatürk Beynəlxalq Hava Limanı ərazisi) Aviasiya Məktəbindən İstanbula uçuşa başladı. on February 8 manned by two aviators each.
Birinci komandanın təyyarəsi, Blériot XI, 27 fevralda Dəməşqdən Qüdsə Təbəriyyə gölü yaxınlığındakı Əl-Səmra tərəfindən uçan istiqamətdə qəzaya uğradı; pilot dəniz donanması leytenantı (osman. Bahriye Yüzbaşısı) Fethi bəy və dənizçisi birinci topçu leytenantı (osman. Topçu Mülazım-ı Ula) Sadık bəy öldürüldü. İkinci komandanın təyyarəsi olan Deperdussin TT, 11 martda havaya qalxdıqdan qısa müddət sonra Jaffa yaxınlığında Aralıq dənizinə düşdü. İkinci topçu leytenantı (osman. Topçu Mülazım-ı Saniye) Nuri bəy öldürüldü, digər aviator İsmayıl Haqqı bəy isə qəzadan xilas oldu.
Hər üç qurban Dəməşqdə basdırıldı. Təbəriyyə gölünün yaxınlığında qəza yerində abidə ucaldıldı.
Dizaynı və tikintisi
Hökumət imperatorluğun paytaxtında Osmanlı hərbi aviasiyasının ilk şəhidlərinin xatirəsinə xatirə abidəsi tikməyə qərar verdi. Abidə üçün seçilən yer, İstanbulun Fateh səmtində, o zaman bələdiyyə binasının (hazırda İstanbul Yanğın Mübarizə İdarəsinin əsas binası) qarşısında, Bozdoğan kəmərinin yaxınlığındakı park idi.
Memorialın təməl daşını 2 aprel 1914-cü ildə Hərbi nazir Ənvər paşa qoymuşdur. Abidənin inşaatı iki il davam etdi və 1916-cı ildə açıldı. Məşhur türk memarı Vədat Tək tərəfindən dizayn edilmiş konik sütunlu abidədə ağ mərmərdən düzəldilmiş qırıq üst hissə var. Qırıq olan üst hissə uçuş missiyasının natamam statusunu simvollaşdırır. Tuncdan hazırlanmış dəfnə budağı sütunun aşağısında düzəldilmişdir. Abidə 7.50 m (24.6 ft) hündürlüyündədir. Sütunun dayandığı mərmər əsasən iki əks tərəfinin hər birinə böyük tunc medal əlavə edilmişdir. Bir medalda qurbanların adları və zabit rütbələri yazılmışdır. Digər tərəfində də, Bəyazit qülləsi və İstanbul mənzərəsi relyefli monoplan təsvir edilmişdir.
Anım günü
Abidədəki ilk anım mərasimi 1916-cı ildə açılış günündə edildi. Lakin 1926-cı ilə qədər ümumiyyətlə heç bir tədbir keçirilmədi.
16 fevral 1925-ci ildə Mustafa Kamal Atatürk tərəfindən Türk Hava Qurumunun (türk. Türk Tayyare Cemiyeti) qurulmasının ardından, 27 yanvar 1923-cü ildə təlim uçuşu zamanı şəhid olan pilot mayor (türk. Binbaşı) Mehmet Fazıl bəy və kiçik zabit (türk. Deniz Astsubay) Mehmet Emin bəyin şərəfinə aviasiya şəhidlərinin anım günü olaraq qəbul edildi. Anma çərçivəsində Türkiyənin hava məkanındakı bütün uçuşlar həmin anım günü günorta saatlarında bir saatlıq dayandırılmalı idi. 27 yanvarda anım günü üçün tədbirlər 1935-ci ilə qədər davam etdi.
Yanvar Türkiyədə ən soyuq aylardan biri olduğu üçün anım mərasimləri demək olar ki, keçirilmir. 1935-ci ildən anma günü, polkovnik (osman. Miralay) Fəthi bəyin, jurnalist Həsən Təhsin və daha 9 nəfərin 1919-cu ildə İzmirin Yunan qüvvələri tərəfindən işğalı zamanı öldürüldüyü gün — 15 may tarixinə dəyişdirildi.
2002-ci ildə, aviasiya şəhidlərinin anma günü, daha çox şəhidlərin Anım Günü ilə tarixini dəyişdirərək 18 mart 1915-cil Çanaqqala hərbi səfəri gününə görə, 18 mart döyüşü anılaraq 18 marta dəyişdirildi. O vaxtdan bəri, aviasiya şəhidləri millətinin istiqlalı naminə həyatını itirən bütün digər qurbanlarla birlikdə anılır.
İstinadlar
- . Kent Haber (Turkish). 2008-02-11. 2010-02-08 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-09-02.
- Yılmazer, Bülent. "Murat Bardakçı'nın Hürriyet Gazetesi vasıtasıyla Aziz Hava Şehitlerimiz'in hatırasına büyük saygısızlığı" (Turkish). Tayyareci. 2011-07-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2010-09-08.
- Bedük, Muhammed. (Turkish). Tarihi Yarımada İşadamları ve Yöneticileri Derneği. 2010-03-01 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-09-08.
- (Turkish). Tayyareci. 2010-06-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-09-08.
- (Turkish). Turkish Air Force official website. 24 August 2010 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-09-08.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Teyyare Sehidleri abidesi turk Hava Sehitleri Aniti Turkiyenin Istanbul seherinin Fateh bolgesinde yerlesir Osmanli Hava Quvvelerinin ucus qezalarinda sehid olan ilk esgerlerine hesr olunmus xatire abidesidir Turkiyede sehid ifadesi muharibe esnasinda sehid olan insanlar ucun boyuk serefdir Teyyare Sehidleri abidesiYerlesmesi Fateh Istanbul TurkiyeKoordinatlari 41 00 56 sm e 28 57 15 s u Memari Vedat TekInsasi 2 aprel 1914 1916 illerStatus Turk aviasiya tarixinde ilk hava sehidleri xatiresine Abide Felestinde ardicil iki monoplanin dusmesinden 1914 cu ilin evvelinde Istanbuldan Iskenderiyyeye ekspedisiya ucusunda olan dord herbi aviatordan ucunun helak olmasindan derhal sonra ucaldilmaga baslamisdir Sutun seklinde olan abidenin acilisi 1916 ci ilde bas tutmusdur Her il Sehidler Gununde abidenin onunde herbi anim merasimi kecirilir TarixiBalkan muharibelerinden sonra Osmanli imperiyasi hokumeti imperatorlugun serhedlerinde guclu ekspedisiya isine basladi Istanbuldan Misirin Qahire ve Isgenderiyye seherlerine dord hava quvvesi monoplaninin ucusu texminen 2500 km 1600 mil mesafeni qet edecekdi Teyyareler 8 fevralda San Stefanodaki muasir Yesilkoy hazirda Ataturk Beynelxalq Hava Limani erazisi Aviasiya Mektebinden Istanbula ucusa basladi on February 8 manned by two aviators each Birinci komandanin teyyaresi Bleriot XI 27 fevralda Demesqden Qudse Teberiyye golu yaxinligindaki El Semra terefinden ucan istiqametde qezaya ugradi pilot deniz donanmasi leytenanti osman Bahriye Yuzbasisi Fethi bey ve denizcisi birinci topcu leytenanti osman Topcu Mulazim i Ula Sadik bey olduruldu Ikinci komandanin teyyaresi olan Deperdussin TT 11 martda havaya qalxdiqdan qisa muddet sonra Jaffa yaxinliginda Araliq denizine dusdu Ikinci topcu leytenanti osman Topcu Mulazim i Saniye Nuri bey olduruldu diger aviator Ismayil Haqqi bey ise qezadan xilas oldu Her uc qurban Demesqde basdirildi Teberiyye golunun yaxinliginda qeza yerinde abide ucaldildi Dizayni ve tikintisiAbidenin 2016 ci ilde cekilmis foto sekili Hokumet imperatorlugun paytaxtinda Osmanli herbi aviasiyasinin ilk sehidlerinin xatiresine xatire abidesi tikmeye qerar verdi Abide ucun secilen yer Istanbulun Fateh semtinde o zaman belediyye binasinin hazirda Istanbul Yangin Mubarize Idaresinin esas binasi qarsisinda Bozdogan kemerinin yaxinligindaki park idi Memorialin temel dasini 2 aprel 1914 cu ilde Herbi nazir Enver pasa qoymusdur Abidenin insaati iki il davam etdi ve 1916 ci ilde acildi Meshur turk memari Vedat Tek terefinden dizayn edilmis konik sutunlu abidede ag mermerden duzeldilmis qiriq ust hisse var Qiriq olan ust hisse ucus missiyasinin natamam statusunu simvollasdirir Tuncdan hazirlanmis defne budagi sutunun asagisinda duzeldilmisdir Abide 7 50 m 24 6 ft hundurluyundedir Sutunun dayandigi mermer esasen iki eks terefinin her birine boyuk tunc medal elave edilmisdir Bir medalda qurbanlarin adlari ve zabit rutbeleri yazilmisdir Diger terefinde de Beyazit qullesi ve Istanbul menzeresi relyefli monoplan tesvir edilmisdir Anim gunuAbidedeki ilk anim merasimi 1916 ci ilde acilis gununde edildi Lakin 1926 ci ile qeder umumiyyetle hec bir tedbir kecirilmedi 16 fevral 1925 ci ilde Mustafa Kamal Ataturk terefinden Turk Hava Qurumunun turk Turk Tayyare Cemiyeti qurulmasinin ardindan 27 yanvar 1923 cu ilde telim ucusu zamani sehid olan pilot mayor turk Binbasi Mehmet Fazil bey ve kicik zabit turk Deniz Astsubay Mehmet Emin beyin serefine aviasiya sehidlerinin anim gunu olaraq qebul edildi Anma cercivesinde Turkiyenin hava mekanindaki butun ucuslar hemin anim gunu gunorta saatlarinda bir saatliq dayandirilmali idi 27 yanvarda anim gunu ucun tedbirler 1935 ci ile qeder davam etdi Yanvar Turkiyede en soyuq aylardan biri oldugu ucun anim merasimleri demek olar ki kecirilmir 1935 ci ilden anma gunu polkovnik osman Miralay Fethi beyin jurnalist Hesen Tehsin ve daha 9 neferin 1919 cu ilde Izmirin Yunan quvveleri terefinden isgali zamani oldurulduyu gun 15 may tarixine deyisdirildi 2002 ci ilde aviasiya sehidlerinin anma gunu daha cox sehidlerin Anim Gunu ile tarixini deyisdirerek 18 mart 1915 cil Canaqqala herbi seferi gunune gore 18 mart doyusu anilaraq 18 marta deyisdirildi O vaxtdan beri aviasiya sehidleri milletinin istiqlali namine heyatini itiren butun diger qurbanlarla birlikde anilir Istinadlar Kent Haber Turkish 2008 02 11 2010 02 08 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 09 02 Yilmazer Bulent Murat Bardakci nin Hurriyet Gazetesi vasitasiyla Aziz Hava Sehitlerimiz in hatirasina buyuk saygisizligi Turkish Tayyareci 2011 07 19 tarixinde Istifade tarixi 2010 09 08 Beduk Muhammed Turkish Tarihi Yarimada Isadamlari ve Yoneticileri Dernegi 2010 03 01 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 09 08 Turkish Tayyareci 2010 06 18 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 09 08 Turkish Turkish Air Force official website 24 August 2010 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 09 08