Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İzmirin işğalı (türk. İzmir'in işgali, yun. Κατοχή της Σμύρνης) və ya İzmir Zonası (türk. İzmir Bölgesi, yun. Ζώνης της Σμύρνης) — Birinci Dünya Müharibəsindən sonra Parisdə yığışan beynəlxalq sülh konfransının qərarı ilə İzmir şəhərinin 1919-cu ilin may ayının 15-də Yunanıstan Krallığı tərəfindən işğalı başlayan və 1922-ci ilin Sentyabr ayının 9-da Türkiyə Ordusunun şəhərə daxil olması ilə sona çatan işğalı.
| İzmirin işğalı | |||
|---|---|---|---|
| Türkiyə İstiqlaliyyət müharibəsi | |||
 İzmirdə Yunanıstan əsgərləri | |||
| Tarix | 15 may, 1919 — 9 Sentyabr, 1922 | ||
| Yeri | İzmir ili | ||
| Səbəbi | Osmanlı İmperiyasını bölüşdürmək | ||
| Nəticəsi | Türkiyə qələbəsi | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
| İtkilər | |||
| |||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
İzmirin İşğalı, Antanta ölkələrinin icazəsi ilə Yunanıstan Yüksək Komissarı Aristidis Sterqiyadis əmri altında edilmişdir. Birinci Dünya Müharibəsində Yunanıstan Krallığı ilə Osmanlı İmperiyası arasında hər hansı bir hərbi qarşıdurma yaşanmaması səbəbiylə işğal, Antanta ölkələri arasında da müzakirə mövzusu olmuşdur. İşğala icazə verən Antanta ölkələrinin əsas məqsədi İtaliya Kralığının Anadoludakı torpaq qazanclarını tənzimləmək idi. İtaliya, Birləşmiş Krallıq və Fransa arasında 1917-ci ilin Aprel ayının 26-da edilən Sen Jan de Mauriyenne müqaviləsi Yunanıstan işğalı ilə uyğunlana bilməyib, çünki İtaliya Kralığına söz verilən İzmir bölgəsi Yunanıstan Kralıığı tərəfindən işğal edilmişdir. Yunanların hərəkatları, Türk Qurtuluş Savaşında İtaliya Krallığı-Türk Milli Hərəkatı arasında yaxınlaşmağa səbəb olmuşdur. İzmir şəhəri ilə birlikdə Ayvalık, bu iki şəhər arasındakı sahil yolu, Çeşme yarımadası, Səlcuq və Belkəhvəyə qədər İzmirin cənub hissəsi də işğal edilmişdir. 1920-ci ilin Aprel ayından sonra Yunanıstan ordusu İzmirdən hərəkətə keçərək, Bursa, , Kütahya və Afyonkarahisara qədər Qərbi Anadolunun böyük bir hissəsini də işğal etmişdir.
İşğal Qərarı
İzmirin işğalı fikri 1919-cu ilin Fevral ayının ortalarında Yunanıstan baş naziri Elefteriyos Venizelosun təklifiylə, Birləşmiş Krallıq baş naziri Devid Lloyd Corc tərəfindən ortaya atıldı. ABŞ prezidenti Vudro Vilson bu təklifə əvvəl qarşı çıxdı, ancaq 25 Mart hadisəsində daha müsbət bir rəftarı mənimsədi. 7 Mayda Birləşmiş Krallıq, ABŞ və Fransa, Yunanıstan donanmasının İzmirə göndərilməsində həmfikir oldular. Qərar 15 Mayda tətbiq olundu.
İşğalın Statusu
İşğal, Türkiyə sülh müqaviləsinin imzalanmasına qədər davam edəcək bir təhlükəsizlik tədbiri olaraq təqdim edilmişdir. İzmir Yunanıstan Kralıığı tərəfindən ilhaq edilməmiş, Yunanıstan hərbi idarəsi altında bir türk qubernator tərəfindən idarə ediləcəkdi.
1920-ci ilin Avqust ayının 10-da imzalanan Sevr müqaviləsi uyğun olaraq İzmir və Ayvalık beş il Yunanıstan Krallığı işğalı altında Osmanlı suverenliyində qalacaq, bu müddətin sonunda hansı dövlətə qatılacaqları ilə bağlı referendum ediləcəyi qərarı, Türkiyə və bütün dünya İzmirin işğalını, Türkiyə əhalisinə istiqamətli bir təhqir və son Yunan ihlaqına bir addım olaraq qiymətləndirmişdir.
İşğal günü
İzmir işğalından əvvəl, İzmir istehkamı mayın 14-də işğal edildi. İngilis qoşunları və Uzunadanı, fransız qoşunları Urla və Foçanı və yunan qoşunları işğal etdilər. 15 may 1919 səhərində yunan əsgərləri İttifaq dövlətlərinin donanmasının himayəsi altında İzmir körpüsünə çıxdılar. İzmirdə bunun qarşısını ala biləcək cəmi 200 hərbçi var idi. İzmir və ona bitişik ərazilərdə qoşunlara rəhbərlik edən Əli Nadir Paşa yunan əsgərlərinə müqavimət göstərməməyi və İttifaq əsgərlərinə silahları təslim etməyi əmr etdi. İzmirli yunanların sevinc nümayişləri arasında parad keçirən yunan əsgərlərinə atəş açan bir yunan əsgərini öldürdü, lakin digər yunan əsgərlərinin cavab atəşi ilə özü də öldürüldü. Həsən Tahsinin atəş açdığı güllə türklərin müstəqillik müharibəsinə başlayan ilk güllə kimi tanınır. Yunan əsgərləri bu hadisəyə cavab olaraq ətrafa yaylım atəşi açdılar. Türk qoşunlarının təslim olmasına baxmayaraq, hərbi kazarmada olan silahsız türk əsgərlərini hədəfləyən güllələmə davam etdi. Türk vətəndaşlarına qarşı qətl, soyğunçuluq və təcavüz başladı İzmirdə işğalın ilk günündə 400 mülki türk həlak oldu. 15–16 may tarixlərində yaxın kəndlərdə baş vermiş insidentlərdə 5000 nəfərə qədər türk qətlə yetirilmişdi. New York Times qəzeti 19 may 1919-cu ildə işğalın ilk günündə 800 türk və 100 yunanın həlak olduğunu yazıb. 15 may günün sonunda ümumilikdə 20.000 yunan əsgəri İzmir və onun ətrafına yeridildi.
Mayın 16-da səhər İzmirin işğalını eşidən 800-ə qədər yerli yunan sakini Türk kəndlərinə hücum etməyə başladı. Müdafiəsiz insanlar öldürüldü və malları soyulmağa başlandı. Urladakı Türk məhəllələri yunanlar tərəfindən mühasirəyə alınmağa başladı. Alay komandiri podpolkovnik Kazim bəy öhdəçiliyindəki 18 əsgər və bir neçə jandarma ilə qəsəbəni müdafiə etməyə başladı. İlk yunan hücumu dəf edildi. Elə həmin gün şəhərdə baş vermiş insidentdən xəbər tutan türk xalqı Urladakı hərbi silah anbarında olan 120 silah və arsenalı götürərək, 120 nəfərlik qüvvə təşkil edib. Beləliklə, Qərbi Anadoluda ilk milli İttifaqı peyda olub. Tez bir zamanda ətrafdakı digər qüvvələr də formalaşmağa başladı.
Nəticəsi
İzmirin Türkiyə əsgərləri tərəfindən azad edilməsi, İkinci Yunanıstan-Türkiyə müharibəsindəki (Türkiyə Qurtuluş Savaşının bir hissəsi) genişmiqyaslı döyüş rəsmi olaraq 1923-cü ilin İyul ayının 24-də Lozanna müqaviləsi ilə sona çatdı. Yunan əhalisinin çoxu, Yunanıstan ilə Türkiyə arasındakı 1923 əhali mübadiləsində idi və bu da yunan əhalisinin Yunanıstana və başqa yerlərə köçməyə məcbur etdi.
Xarici Keçidlər
- İzmirin İşğalı (15 may 1919) 3 mart 2014 at the Wayback Machine
- İzmirin İşğalı Hadisəsi ve Yunanlıların XVII. Korpus mənsublarına istiqamətli qəsb və talan etmə Hərəkatı 2009-12-29 at the Wayback Machine
Qeydlər
- Türk Qurtuluş Savaşı (ABŞ İzmirin işğalına USS Arizona ve üç dənə müharibə gəmisi ilə qoruma təmin etmişdir..)
- İşğal ərzində İzmir yüksək komisarıdır, komandasındakı Larissa Diviziyası birlikləri İzmiri işğala başlayan Yunan birliyi. (Əlavə məlumat: 15 Mayıs 1919’da İzmir’e çıkan Evzon Askerleri 2015-09-23 at the Wayback Machine)
İstinadlar
- New York Times, İzmir Türkiyədən alındı 2014-03-05 at the Wayback Machine, 17 May 1919 (ing.).
- Lord Kinross: Atatürk, , Vilyam Morrou & Co, 1969, səhifə 154
- Allies lost 300 in Smyrna fighting 2016-03-06 at the Wayback Machine, New York Times, 21 May 1919 (ing.).
- Stevart, Metyu. "İzmirdə Fəlakət" 2016-03-05 at the Wayback Machine. 54. buraxılış, 2004. 27 fevral 2014-cü ildə alındı. (İngilis dilində)
- Paul C. Helmreyx, Parisdən Sevrə: 1919–1920 Sülh Konfransında Osmanlı İmperatorluğunun parçalanması, Ohayo Universiteti Press 1974
- İzmir İşgali Olayının Trakya'daki Tepkileri 2011-12-10 at the Wayback Machine, Zekâi Güner, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı 27, Cilt: IX, Temmuz-Kasım 1993.
- Zara S. Steiner: The lights that failed: European international history, 1919–1933 2012-10-27 at the Wayback Machine, Oxford University Press, 2005, , səhifə 91 (ing.)
- Asserts hard fighting took place in Smryna 2015-12-23 at the Wayback Machine, New York Times, 19 may 1919 (ing.).
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Izmirin isgali turk Izmir in isgali yun Katoxh ths Smyrnhs ve ya Izmir Zonasi turk Izmir Bolgesi yun Zwnhs ths Smyrnhs Birinci Dunya Muharibesinden sonra Parisde yigisan beynelxalq sulh konfransinin qerari ile Izmir seherinin 1919 cu ilin may ayinin 15 de Yunanistan Kralligi terefinden isgali baslayan ve 1922 ci ilin Sentyabr ayinin 9 da Turkiye Ordusunun sehere daxil olmasi ile sona catan isgali Izmirin isgaliTurkiye Istiqlaliyyet muharibesiIzmirde Yunanistan esgerleriTarix 15 may 1919 9 Sentyabr 1922Yeri Izmir iliSebebi Osmanli Imperiyasini bolusdurmekNeticesi Turkiye qelebesiMunaqise terefleriYunanistan Kralligi Donanma desteyi Boyuk Britaniya Fransa Italiya kralligi ABS Osmanli Imperiyasi Turk Milli HerekatiKomandan lar Ikolas Zafiriyos Aristidis Sterqiyadis Eli Nadir Pasa Hurrem Bey Eli Bey Kazim BeyTereflerin quvvesi20 000 esger 15 May 1919 200 esger 15 May 1919 Itkiler300 itki bilinmir Vikianbarda elaqeli mediafayllar Izmirin Isgali Antanta olkelerinin icazesi ile Yunanistan Yuksek Komissari Aristidis Sterqiyadis emri altinda edilmisdir Birinci Dunya Muharibesinde Yunanistan Kralligi ile Osmanli Imperiyasi arasinda her hansi bir herbi qarsidurma yasanmamasi sebebiyle isgal Antanta olkeleri arasinda da muzakire movzusu olmusdur Isgala icaze veren Antanta olkelerinin esas meqsedi Italiya Kraliginin Anadoludaki torpaq qazanclarini tenzimlemek idi Italiya Birlesmis Kralliq ve Fransa arasinda 1917 ci ilin Aprel ayinin 26 da edilen Sen Jan de Mauriyenne muqavilesi Yunanistan isgali ile uygunlana bilmeyib cunki Italiya Kraligina soz verilen Izmir bolgesi Yunanistan Kraliigi terefinden isgal edilmisdir Yunanlarin herekatlari Turk Qurtulus Savasinda Italiya Kralligi Turk Milli Herekati arasinda yaxinlasmaga sebeb olmusdur Izmir seheri ile birlikde Ayvalik bu iki seher arasindaki sahil yolu Cesme yarimadasi Selcuq ve Belkehveye qeder Izmirin cenub hissesi de isgal edilmisdir 1920 ci ilin Aprel ayindan sonra Yunanistan ordusu Izmirden herekete kecerek Bursa Kutahya ve Afyonkarahisara qeder Qerbi Anadolunun boyuk bir hissesini de isgal etmisdir Isgal QerariIzmirin isgali fikri 1919 cu ilin Fevral ayinin ortalarinda Yunanistan bas naziri Elefteriyos Venizelosun teklifiyle Birlesmis Kralliq bas naziri Devid Lloyd Corc terefinden ortaya atildi ABS prezidenti Vudro Vilson bu teklife evvel qarsi cixdi ancaq 25 Mart hadisesinde daha musbet bir reftari menimsedi 7 Mayda Birlesmis Kralliq ABS ve Fransa Yunanistan donanmasinin Izmire gonderilmesinde hemfikir oldular Qerar 15 Mayda tetbiq olundu Isgalin StatusuIsgal Turkiye sulh muqavilesinin imzalanmasina qeder davam edecek bir tehlukesizlik tedbiri olaraq teqdim edilmisdir Izmir Yunanistan Kraliigi terefinden ilhaq edilmemis Yunanistan herbi idaresi altinda bir turk qubernator terefinden idare edilecekdi 1920 ci ilin Avqust ayinin 10 da imzalanan Sevr muqavilesi uygun olaraq Izmir ve Ayvalik bes il Yunanistan Kralligi isgali altinda Osmanli suverenliyinde qalacaq bu muddetin sonunda hansi dovlete qatilacaqlari ile bagli referendum edileceyi qerari Turkiye ve butun dunya Izmirin isgalini Turkiye ehalisine istiqametli bir tehqir ve son Yunan ihlaqina bir addim olaraq qiymetlendirmisdir Isgal gunuIzmir isgalindan evvel Izmir istehkami mayin 14 de isgal edildi Ingilis qosunlari ve Uzunadani fransiz qosunlari Urla ve Focani ve yunan qosunlari isgal etdiler 15 may 1919 seherinde yunan esgerleri Ittifaq dovletlerinin donanmasinin himayesi altinda Izmir korpusune cixdilar Izmirde bunun qarsisini ala bilecek cemi 200 herbci var idi Izmir ve ona bitisik erazilerde qosunlara rehberlik eden Eli Nadir Pasa yunan esgerlerine muqavimet gostermemeyi ve Ittifaq esgerlerine silahlari teslim etmeyi emr etdi Izmirli yunanlarin sevinc numayisleri arasinda parad keciren yunan esgerlerine ates acan bir yunan esgerini oldurdu lakin diger yunan esgerlerinin cavab atesi ile ozu de olduruldu Hesen Tahsinin ates acdigi gulle turklerin musteqillik muharibesine baslayan ilk gulle kimi taninir Yunan esgerleri bu hadiseye cavab olaraq etrafa yaylim atesi acdilar Turk qosunlarinin teslim olmasina baxmayaraq herbi kazarmada olan silahsiz turk esgerlerini hedefleyen gulleleme davam etdi Turk vetendaslarina qarsi qetl soygunculuq ve tecavuz basladi Izmirde isgalin ilk gununde 400 mulki turk helak oldu 15 16 may tarixlerinde yaxin kendlerde bas vermis insidentlerde 5000 nefere qeder turk qetle yetirilmisdi New York Times qezeti 19 may 1919 cu ilde isgalin ilk gununde 800 turk ve 100 yunanin helak oldugunu yazib 15 may gunun sonunda umumilikde 20 000 yunan esgeri Izmir ve onun etrafina yeridildi Mayin 16 da seher Izmirin isgalini esiden 800 e qeder yerli yunan sakini Turk kendlerine hucum etmeye basladi Mudafiesiz insanlar olduruldu ve mallari soyulmaga baslandi Urladaki Turk mehelleleri yunanlar terefinden muhasireye alinmaga basladi Alay komandiri podpolkovnik Kazim bey ohdeciliyindeki 18 esger ve bir nece jandarma ile qesebeni mudafie etmeye basladi Ilk yunan hucumu def edildi Ele hemin gun seherde bas vermis insidentden xeber tutan turk xalqi Urladaki herbi silah anbarinda olan 120 silah ve arsenali goturerek 120 neferlik quvve teskil edib Belelikle Qerbi Anadoluda ilk milli Ittifaqi peyda olub Tez bir zamanda etrafdaki diger quvveler de formalasmaga basladi NeticesiIzmirin Turkiye esgerleri terefinden azad edilmesi Ikinci Yunanistan Turkiye muharibesindeki Turkiye Qurtulus Savasinin bir hissesi genismiqyasli doyus resmi olaraq 1923 cu ilin Iyul ayinin 24 de Lozanna muqavilesi ile sona catdi Yunan ehalisinin coxu Yunanistan ile Turkiye arasindaki 1923 ehali mubadilesinde idi ve bu da yunan ehalisinin Yunanistana ve basqa yerlere kocmeye mecbur etdi Xarici KecidlerIzmirin Isgali 15 may 1919 3 mart 2014 at the Wayback Machine Izmirin Isgali Hadisesi ve Yunanlilarin XVII Korpus mensublarina istiqametli qesb ve talan etme Herekati 2009 12 29 at the Wayback MachineQeydlerTurk Qurtulus Savasi ABS Izmirin isgalina USS Arizona ve uc dene muharibe gemisi ile qoruma temin etmisdir Isgal erzinde Izmir yuksek komisaridir komandasindaki Larissa Diviziyasi birlikleri Izmiri isgala baslayan Yunan birliyi Elave melumat 15 Mayis 1919 da Izmir e cikan Evzon Askerleri 2015 09 23 at the Wayback Machine IstinadlarNew York Times Izmir Turkiyeden alindi 2014 03 05 at the Wayback Machine 17 May 1919 ing Lord Kinross Ataturk ISBN 0 688 01084 9 Vilyam Morrou amp Co 1969 sehife 154 Allies lost 300 in Smyrna fighting 2016 03 06 at the Wayback Machine New York Times 21 May 1919 ing Stevart Metyu Izmirde Felaket 2016 03 05 at the Wayback Machine 54 buraxilis 2004 27 fevral 2014 cu ilde alindi Ingilis dilinde Paul C Helmreyx Parisden Sevre 1919 1920 Sulh Konfransinda Osmanli Imperatorlugunun parcalanmasi Ohayo Universiteti Press 1974 Izmir Isgali Olayinin Trakya daki Tepkileri 2011 12 10 at the Wayback Machine Zekai Guner Ataturk Arastirma Merkezi Dergisi Sayi 27 Cilt IX Temmuz Kasim 1993 Zara S Steiner The lights that failed European international history 1919 1933 2012 10 27 at the Wayback Machine Oxford University Press 2005 ISBN 0 19 822114 2 sehife 91 ing Asserts hard fighting took place in Smryna 2015 12 23 at the Wayback Machine New York Times 19 may 1919 ing