Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Türkistan vilayəti (qaz. Түркістан облысы) (1962–1992-ci illərdə Çimkənd vilayəti, 2018-ci ilədək Cənubi Qazaxıstan vilayəti) — Qazaxıstan Respublikasının cənubunda vilayət.
| Vilayət | |||
| Türkistan vilayəti | |||
|---|---|---|---|
| qaz. Түркістан облысы | |||
 | |||
| |||
|
| |||
| Ölkə |  Qazaxıstan | ||
| İnzibati mərkəz | Türkistan | ||
| Tarixi və coğrafiyası | |||
| Yaradılıb | 10 mart 1932 | ||
| Sahəsi | 117 249 km² (4,3 %, 13-cü-ci yer) | ||
| Saat qurşağı | |||
| Əhalisi | |||
| Əhalisi | 2 734 734 nəfər (2013) (15 %,1-ci-ci yer) | ||
| Əhalinin sıxlığı | 22,36 nəfər/km² (1-ci-ci yer) | ||
| Etnik tərkib | qazaxlar 72,80 % özbəklər 16,70 % ruslar 4,84 % taciklər 1,23 % digər 4,43 % (2014 il) | ||
| Rəqəmsal identifikatorlar | |||
| Abreviatura | OQO | ||
| ISO kodu | KZ-61 | ||
| Telefon kodu | +7 725х xx-xx-xx | ||
| Poçt indeksi | 16 xxxx | ||
| Avtomobil nömrəsi | X,13 | ||
| Rəsmi sayt | |||
 | |||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
Vilayətin əsası Cənubi Qazaxıstan vilayəti (qaz. Оңтүстік Қазақстан облысы) adı altında 10 mart 1932-ci ildə qoyulmuşdur. 3 may 1962-ci ildən 6 iyul 1992-ci ilə vilayətin adı dəyişdirilib Şimkent vilayəti adlandırıldı. Vilayətin əvvəlki adı 1992-ci ildə bərpa edildi. 2018-ci ilin 19 iyun tarixi Qazaxıstan prezidentinin fərmanı əsasında, vilayətin keçmiş paytaxt şəhəri onun inzibati tərkibindən çıxarılıb, respublika tabeli şəhəri edilmişdi. Onun əvəzinə vilayətin yeni inzibati mərkəzi Türkistan şəhəri olub.
Vilayətin sahəsi 117 249 km² təşkil edir və respublika ərazisinin 4,3 %-i tutur, əhalisi 2,6 milyon nəfərdir (2011). 4 şəhəri, 11 rayonu var. Düz xətt üzrə ən ucqar şimal nöqtəsi ilə ən ucqar cənub nöqtəsi arasındakı məsafə 600 km təşkil edir.
Təbiəti
Cənubi Qazaxıstan vilayətinin ərazisini, əsasən, Tuqan ovalığının şərq hissəsi, Tyanşan dağlarının qərb qolları və şimalda Bədbəxttala səhrası tutur. Vilayətin mərkəzində Karatau silsiləsi (hündürlüyü 2176 m), cənub-şərqində Talas Alatausunun qərb kənarları yerləşir. Faydalı qazıntıları: polimetal filizlər, dəmir filizi, əhəngdaşı, gips, kvars qumu, odadavamlı gillər, bentonit gilləri, mineral boyalar, azqiymətli daşlar və s. İqlimi kəskin kontinentaldır. Orta temperatur yanvarda 11-dən (şimalda −2 C-yədək (cənubda), iyulda şimalda və cənubda 26–29 °C,cənub-şərqdə 19–25 C-dir. İllik yağıntı 100–400 mm, cənub-şərqdə 400–800 mm, yüksəkdağlıq ərazilərdə 100 mm-ə qədər və daha çoxdur. Ən böyük çayı Sırdəryadır. Suvarma kanalları və su anbarları, çoxlu xırda göl var. Əsasən boz torpaqlar yayılmışdır. Dağətəyi sahələrin aşağı hissələri və düzənlik rayonların bitki örtüyü səhra-çöl tiplidir. Dağlarda yabanı meyvə ağacları göyrüş və tozağacından ibarət meşələr geniş yayılmışdır. Çayların subasar hissəsində tuqay meşələri və qamışlıqlara rast gəlinir. Dağkeçisi, arxar, bəbir, ayı, canavar, tülkü, çöl donuzu, safsar, quş və s. vardır. Qoruq yaradılmışdır.
Təsərrüfatı
Cənubi Qazaxıstan vilayətinin sənayesi əlvan metallurgiya, kimya, daş kömür, neft və tikinti sahələrinin inkişafına istiqamətləndirilmişdir. Vil, pambıq, bitki yağı, meyvə, tərəvəz, makaron, tütün məmulatlarının iri istehsalçısı və tədarükçüsüdür.
Vilayət kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalı və emalı, , neft və neft məhsulları, tikinti materialları, uran istehsalı, metallurgiya üzrə ixtisaslaşmışdır. Respublikanın ümumi istehsalında vilayətin payı: pambıq lifi-100%, transformator-99,2%, əczaçılıq preparatları-48%, benzin-46,1%, yanacaq mazutu-22,9%, sement-16,8%, pivə-16,7%, şərab-24,9% və un-15%. Vil, uran ehtiyatlarına görə Qazaxıstan birinci, fosforit və dəmir filizi ehtiyatına görə isə üçüncü yerdədir.
Kənd təsərrüfatı məhsullarının ümumi həcmi 59,7 milyard tenge, bitkiçilik məhsulları 1,5 milyard tenge təşkil etmişdir (2012). Vilayətdə qaramalın ümumi sayı-1042,6 min, davar-4921,1 min, at-218,2 min, dəvə-22,4 min, quş-3061,7 min başdır.
Vilayətdə iki istiqamətdə ümumi uzunluğu 444,6 km olan dəmir yol xətti, uzunluğu 5,3 min km olan avtomobil yolu (5,2 min km-i bərk örtüklü) var.
İnzibati bölgüsü
- 11 rayon
- Bəydibek rayonu
- Qazığurt rayonu
- Maqtaaral rayonu
- Ordabası rayonu
- Otırar rayonu
- Sayram rayonu
- Sarıağaş rayonu
- Sozaq rayonu
- Töle bi rayonu
- Tulkibas rayonu
- Şardara rayonu
İstinadlar
- "Численность населения РК по областям, городам и районам на 1 января 2014 года". 2021-04-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-04-27.
- Численность населения Республики Казахстан по отдельным этносам на начало 2014 года 2015-04-28 at the Wayback Machine Агентство по Статистике РК.
- "Публичное подписание Указа «О некоторых вопросах административно-территориального устройства Республики Казахстан»". 2018-06-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-06-20.
- "Назарбаев подписал указ о создании Туркестанской области". 2018-06-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-06-20.
Həmçinin bax
 | Qazaxıstan ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Turkistan vilayeti qaz Tүrkistan oblysy 1962 1992 ci illerde Cimkend vilayeti 2018 ci iledek Cenubi Qazaxistan vilayeti Qazaxistan Respublikasinin cenubunda vilayet VilayetTurkistan vilayetiqaz Tүrkistan oblysyGerb44 sm e 72 s u Olke QazaxistanInzibati merkez TurkistanTarixi ve cografiyasiYaradilib 10 mart 1932Sahesi 117 249 km 4 3 13 cu ci yer Saat qursagi UTC 6EhalisiEhalisi 2 734 734 nefer 2013 15 1 ci ci yer Ehalinin sixligi 22 36 nefer km 1 ci ci yer Etnik terkib qazaxlar 72 80 ozbekler 16 70 ruslar 4 84 tacikler 1 23 diger 4 43 2014 il Reqemsal identifikatorlarAbreviatura OQOISO kodu KZ 61Telefon kodu 7 725h xx xx xxPoct indeksi 16 xxxxAvtomobil nomresi X 13Resmi sayt Vikianbarda elaqeli mediafayllar Vilayetin esasi Cenubi Qazaxistan vilayeti qaz Ontүstik Қazakstan oblysy adi altinda 10 mart 1932 ci ilde qoyulmusdur 3 may 1962 ci ilden 6 iyul 1992 ci ile vilayetin adi deyisdirilib Simkent vilayeti adlandirildi Vilayetin evvelki adi 1992 ci ilde berpa edildi 2018 ci ilin 19 iyun tarixi Qazaxistan prezidentinin fermani esasinda vilayetin kecmis paytaxt seheri onun inzibati terkibinden cixarilib respublika tabeli seheri edilmisdi Onun evezine vilayetin yeni inzibati merkezi Turkistan seheri olub Vilayetin sahesi 117 249 km teskil edir ve respublika erazisinin 4 3 i tutur ehalisi 2 6 milyon neferdir 2011 4 seheri 11 rayonu var Duz xett uzre en ucqar simal noqtesi ile en ucqar cenub noqtesi arasindaki mesafe 600 km teskil edir TebietiCenubi Qazaxistan vilayetinin erazisini esasen Tuqan ovaliginin serq hissesi Tyansan daglarinin qerb qollari ve simalda Bedbexttala sehrasi tutur Vilayetin merkezinde Karatau silsilesi hundurluyu 2176 m cenub serqinde Talas Alatausunun qerb kenarlari yerlesir Faydali qazintilari polimetal filizler demir filizi ehengdasi gips kvars qumu odadavamli giller bentonit gilleri mineral boyalar azqiymetli daslar ve s Iqlimi keskin kontinentaldir Orta temperatur yanvarda 11 den simalda 2 C yedek cenubda iyulda simalda ve cenubda 26 29 C cenub serqde 19 25 C dir Illik yaginti 100 400 mm cenub serqde 400 800 mm yuksekdagliq erazilerde 100 mm e qeder ve daha coxdur En boyuk cayi Sirderyadir Suvarma kanallari ve su anbarlari coxlu xirda gol var Esasen boz torpaqlar yayilmisdir Dageteyi sahelerin asagi hisseleri ve duzenlik rayonlarin bitki ortuyu sehra col tiplidir Daglarda yabani meyve agaclari goyrus ve tozagacindan ibaret meseler genis yayilmisdir Caylarin subasar hissesinde tuqay meseleri ve qamisliqlara rast gelinir Dagkecisi arxar bebir ayi canavar tulku col donuzu safsar qus ve s vardir Qoruq yaradilmisdir TeserrufatiCenubi Qazaxistan vilayetinin senayesi elvan metallurgiya kimya das komur neft ve tikinti sahelerinin inkisafina istiqametlendirilmisdir Vil pambiq bitki yagi meyve terevez makaron tutun memulatlarinin iri istehsalcisi ve tedarukcusudur Vilayet kend teserrufati mehsullarinin istehsali ve emali neft ve neft mehsullari tikinti materiallari uran istehsali metallurgiya uzre ixtisaslasmisdir Respublikanin umumi istehsalinda vilayetin payi pambiq lifi 100 transformator 99 2 eczaciliq preparatlari 48 benzin 46 1 yanacaq mazutu 22 9 sement 16 8 pive 16 7 serab 24 9 ve un 15 Vil uran ehtiyatlarina gore Qazaxistan birinci fosforit ve demir filizi ehtiyatina gore ise ucuncu yerdedir Kend teserrufati mehsullarinin umumi hecmi 59 7 milyard tenge bitkicilik mehsullari 1 5 milyard tenge teskil etmisdir 2012 Vilayetde qaramalin umumi sayi 1042 6 min davar 4921 1 min at 218 2 min deve 22 4 min qus 3061 7 min basdir Vilayetde iki istiqametde umumi uzunlugu 444 6 km olan demir yol xetti uzunlugu 5 3 min km olan avtomobil yolu 5 2 min km i berk ortuklu var Inzibati bolgusu11 rayon Beydibek rayonu Qazigurt rayonu Maqtaaral rayonu Ordabasi rayonu Otirar rayonu Sayram rayonu Sariagas rayonu Sozaq rayonu Tole bi rayonu Tulkibas rayonu Sardara rayonuIstinadlar Chislennost naseleniya RK po oblastyam gorodam i rajonam na 1 yanvarya 2014 goda 2021 04 22 tarixinde Istifade tarixi 2015 04 27 Chislennost naseleniya Respubliki Kazahstan po otdelnym etnosam na nachalo 2014 goda 2015 04 28 at the Wayback Machine Agentstvo po Statistike RK Publichnoe podpisanie Ukaza O nekotoryh voprosah administrativno territorialnogo ustrojstva Respubliki Kazahstan 2018 06 20 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 06 20 Nazarbaev podpisal ukaz o sozdanii Turkestanskoj oblasti 2018 06 20 tarixinde Istifade tarixi 2018 06 20 Hemcinin bax Qazaxistan ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin