Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Tibor Szamuely (27 dekabr 1890, Niredxaza – 2 avqust 1919, Lixtenvört[d], Aşağı Avstriya[d]) — Macar kommunist siyasətçi, az ömür yaşamış Macarıstan Sovet Respublikasının rəhbərliyində təmsil olunmuşdur.
| Tibor Samueli | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 27 dekabr 1890 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 2 avqust 1919(28 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Fəaliyyəti | jurnalist, siyasətçi |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Gəncliyi
Şimali Macarıstandakı Nyíregyháza şəhərində yəhudi əsilli bir ailədə beş uşaqdan ən böyüyü olaraq dünyaya gəlmişdir. Universitet təhsilini 1908-ci ildə bitirdikdən sonra, Macarıstan Sosial Demokratlar partiyasına daxil olmuşdur. Eyni zamanda jurnalist fəaliyyəti ilə də, məşğul olurdu. Yazdığı məqalələrindən biri Avstriya-Macarıstan İmperiyası nümayəndələri tərəfindən təhlükəli hesab edilmiş və həbs edilmişdir.
Dünya müharibəsi
Birinci Dünya müharibəsi başlayan zaman ordu sıralarına alındı. Rus cəbhəsində döyüşərkən 1915-ci ilin may ayında əsir düşür. Sibirdə yerləşən əsir düşərgələrindən birinə yerləşdirilir. Burda xüsusi ilə rus inqilabçılarının təsiri altına düşərək, müharibə əleyhinə fikirləri qəbul etdi. Oktyabr inqilabı ilə birlikdə bolşeviklərin fikirlərini mənimsəmiş və Rusiya ərazisində olan müharibə əsirlərinin bu sahədə maarifləndiriəsi vəzifəsini öz üzərinə götürdü. Bu dövrdə tanış olduğu Bela Kun ilə birlikdə işləməyə başladı.
Oktyabr inqilabının sıralarında
Bolşeviklər tərəfindən azad edilmiş olan müharibə əsirləri ilə birlikdə öz azadlığını əldə etdikdən sonra, kommunist ideologiyasını mənimsəmiş olan Szamuely Moskvada Béla Kun ilə birlikdə Macarıstandan olan müharibə əsirlərini təşkilatlandırmağa çalışmışdır. Çoxlu macar bunun sayəsində Rusiya vətəndaş müharibəsi zamanı Bolşeviklərin sıralarında döyüşmüşdür.
Spartakus İttifaqı
Szamuely Almaniyaya gəlmiş və 1918-ci ilin dekabr ayında Karl Liebknecht və Rosa Luxemburg rəhbərliyində yaradılmış olan Almaniya Kommunist Partiyasının sələfi sayılan Spartakus İttifaqının strukturunda yer almışdır.
Macarıstanda
Szamuely ideyalarında və əməllərində militanlıq ideyalarını müdafiə etmişdir. 1919-cu ilin fevralında Budapeştdəki kommunistlərin dərgisi olan Vörös Újság (Qızıl Xəbərlər) qəzetindəki yazısında, hökumət əleyhinə olan yazılarında proletariatın əks-inqilabçıları hər yerdə əzməli olduğunu, inqilaba qarşı çıxanların öz qanlarında boğulmalı olduqları fikirini müdafiə etmişdir.
Altı həftə sonra - 1919-cu ilin 21 mart tarixində koalisiya hökumətindəki kommunistlər qansız bir çevriliş yolu ilə hakimiyyəti ələ almış və Béla Kun rəhbərliyində Macarıstan Sovet Respublikasını yaradıldığını elan etmişdirlər. Szamuely yeni hökumətin vacib üzvlərindən olmuşdur. Birdən artıq vəzifəsinin olmasından başqa, ən vacib vəzifəsi Müdafiə Xalq Komissarlığı olmuşdur. Ayrıca kommunistlərə qarşı çıxanlara tətbiq etdiyi “qızıl terror” (Bu dövrdə həyatını itirənlərin sayı bəlli deyil, lakin, təxminən onların sayının 600 ətrafında olması düşünülür) kampaniyası ilə tanınır. Szamuelynin xüsusi təhlükəsizlik qüvvələri Lenin Gəncliyi olaraq tanınır və kommunistlərin siyasətinə qarşı çıxanları hər bir yolla əzirdilər.
Bu dövrdə Macarıstan Sovet Respublikasının nümayəndəsi kimi 1919-cu ilin may ayında təyyarə ilə Moskvaya getmiş Lenin ilə birgə dünya inqilabının lehinə təbliğat həyata keçirmişdir.
Ölümü
Macarıstan Sovet Respublikası cəmi altı ay yaşamış və 1919-cu ilin avqust ayının əvvəlində süquta uğramışdır. Fransa ordusunun dəstəklədiyi Rumıniya ordusu Budapeştdə yaxınlaşan zamanda Szamuely qaçır. Kommunistlərin hədəfə götürüldüyü və kütləvi şəkildə qırıldığı “ağ terror” hücumlarından sağ qurtulan Szamuely avtomobili ilə Avstriya sərhədi istiqamətində irəliləmişdir. Sərhəddən qanunsuz yollarla keçdiyi üçün yaxalanan Szamuely, Avstriya polisi tərəfindən kimliyi müəyyənləşdirildikdən sonra öldürülmüşdür. Cəsədi parçalanmış və atılmışdır.
Xatirəsi
Macarıstan Sovet Respublikası devrildikdən sonra Macarıstanda monarxiya hakimiyyət başına gəlmiş və Macarıstan İkinci dünya müharibəsi zamanı Üçüncü Reyx ilə müttəfiq olmuşdur. Bu müttəfiqlik nəticəsində çoxlu sayda macar SSRİ-yə qarşı başladılmış olan Barbarossa planında yer alaraq ruslarla döyüşmüşdürlər. Müharibə SSRİ ordusunun qələbəsi ilə qurtardıqdan sonra Macarıstan yenidən Qızıl Ordu tərəfindən işğala məruz qalmış və burada yenidən kommunist rejim yaradılmışdır. Bu dövrdə iqtidarı ələ almış olan Macarıstan kommunistləri Tibor Szamuely başda olmaqla birinci Macarıstan Sovet Respublikası üçün həyatını itirənlərə sahib çıxmışdır.
İstinadlar
- Tibor Szamuely // SNAC (ing.). 2010.
- Самуэли Тибор // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- http://www.oocities.org/veldes1/szamuely.html.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Tibor Szamuely 27 dekabr 1890 Niredxaza 2 avqust 1919 Lixtenvort d Asagi Avstriya d Macar kommunist siyasetci az omur yasamis Macaristan Sovet Respublikasinin rehberliyinde temsil olunmusdur Tibor SamueliDogum tarixi 27 dekabr 1890 1890 12 27 Dogum yeri Niredxaza MacaristanVefat tarixi 2 avqust 1919 1919 08 02 28 yasinda Vefat yeri Lixtenvort d Viner Noystadt d Asagi Avstriya d AvstriyaFealiyyeti jurnalist siyasetci Vikianbarda elaqeli mediafayllarGencliyiSimali Macaristandaki Nyiregyhaza seherinde yehudi esilli bir ailede bes usaqdan en boyuyu olaraq dunyaya gelmisdir Universitet tehsilini 1908 ci ilde bitirdikden sonra Macaristan Sosial Demokratlar partiyasina daxil olmusdur Eyni zamanda jurnalist fealiyyeti ile de mesgul olurdu Yazdigi meqalelerinden biri Avstriya Macaristan Imperiyasi numayendeleri terefinden tehlukeli hesab edilmis ve hebs edilmisdir Dunya muharibesiBirinci Dunya muharibesi baslayan zaman ordu siralarina alindi Rus cebhesinde doyuserken 1915 ci ilin may ayinda esir dusur Sibirde yerlesen esir dusergelerinden birine yerlesdirilir Burda xususi ile rus inqilabcilarinin tesiri altina duserek muharibe eleyhine fikirleri qebul etdi Oktyabr inqilabi ile birlikde bolseviklerin fikirlerini menimsemis ve Rusiya erazisinde olan muharibe esirlerinin bu sahede maariflendiriesi vezifesini oz uzerine goturdu Bu dovrde tanis oldugu Bela Kun ile birlikde islemeye basladi Oktyabr inqilabinin siralarindaBolsevikler terefinden azad edilmis olan muharibe esirleri ile birlikde oz azadligini elde etdikden sonra kommunist ideologiyasini menimsemis olan Szamuely Moskvada Bela Kun ile birlikde Macaristandan olan muharibe esirlerini teskilatlandirmaga calismisdir Coxlu macar bunun sayesinde Rusiya vetendas muharibesi zamani Bolseviklerin siralarinda doyusmusdur Spartakus IttifaqiSzamuely Almaniyaya gelmis ve 1918 ci ilin dekabr ayinda Karl Liebknecht ve Rosa Luxemburg rehberliyinde yaradilmis olan Almaniya Kommunist Partiyasinin selefi sayilan Spartakus Ittifaqinin strukturunda yer almisdir MacaristandaSzamuely ideyalarinda ve emellerinde militanliq ideyalarini mudafie etmisdir 1919 cu ilin fevralinda Budapestdeki kommunistlerin dergisi olan Voros Ujsag Qizil Xeberler qezetindeki yazisinda hokumet eleyhine olan yazilarinda proletariatin eks inqilabcilari her yerde ezmeli oldugunu inqilaba qarsi cixanlarin oz qanlarinda bogulmali olduqlari fikirini mudafie etmisdir Alti hefte sonra 1919 cu ilin 21 mart tarixinde koalisiya hokumetindeki kommunistler qansiz bir cevrilis yolu ile hakimiyyeti ele almis ve Bela Kun rehberliyinde Macaristan Sovet Respublikasini yaradildigini elan etmisdirler Szamuely yeni hokumetin vacib uzvlerinden olmusdur Birden artiq vezifesinin olmasindan basqa en vacib vezifesi Mudafie Xalq Komissarligi olmusdur Ayrica kommunistlere qarsi cixanlara tetbiq etdiyi qizil terror Bu dovrde heyatini itirenlerin sayi belli deyil lakin texminen onlarin sayinin 600 etrafinda olmasi dusunulur kampaniyasi ile taninir Szamuelynin xususi tehlukesizlik quvveleri Lenin Gencliyi olaraq taninir ve kommunistlerin siyasetine qarsi cixanlari her bir yolla ezirdiler Bu dovrde Macaristan Sovet Respublikasinin numayendesi kimi 1919 cu ilin may ayinda teyyare ile Moskvaya getmis Lenin ile birge dunya inqilabinin lehine tebligat heyata kecirmisdir OlumuMacaristan Sovet Respublikasi cemi alti ay yasamis ve 1919 cu ilin avqust ayinin evvelinde suquta ugramisdir Fransa ordusunun desteklediyi Ruminiya ordusu Budapestde yaxinlasan zamanda Szamuely qacir Kommunistlerin hedefe goturulduyu ve kutlevi sekilde qirildigi ag terror hucumlarindan sag qurtulan Szamuely avtomobili ile Avstriya serhedi istiqametinde irelilemisdir Serhedden qanunsuz yollarla kecdiyi ucun yaxalanan Szamuely Avstriya polisi terefinden kimliyi mueyyenlesdirildikden sonra oldurulmusdur Cesedi parcalanmis ve atilmisdir XatiresiMacaristan Sovet Respublikasinin liderlerini gosteren qabartma Tibor Szamuely Bela Kun ve Jeno Landler Macaristan Sovet Respublikasi devrildikden sonra Macaristanda monarxiya hakimiyyet basina gelmis ve Macaristan Ikinci dunya muharibesi zamani Ucuncu Reyx ile muttefiq olmusdur Bu muttefiqlik neticesinde coxlu sayda macar SSRI ye qarsi basladilmis olan Barbarossa planinda yer alaraq ruslarla doyusmusdurler Muharibe SSRI ordusunun qelebesi ile qurtardiqdan sonra Macaristan yeniden Qizil Ordu terefinden isgala meruz qalmis ve burada yeniden kommunist rejim yaradilmisdir Bu dovrde iqtidari ele almis olan Macaristan kommunistleri Tibor Szamuely basda olmaqla birinci Macaristan Sovet Respublikasi ucun heyatini itirenlere sahib cixmisdir IstinadlarTibor Szamuely SNAC ing 2010 Samueli Tibor Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1969 http www oocities org veldes1 szamuely html