Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
 | Bu məqalə Tərtər şəhəri haqqındadır. Tərtər rayonu üçün Tərtər rayonu səhifəsinə baxın. |
Tərtər (əvvəlki adı: Mirbəşir) — Azərbaycan Respublikasının Tərtər rayonunun inzibati mərkəzi. 1949-cu ildə rayon tabeli şəhər statusu almışdır.. Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin 7 fevral 1991-ci il tarixli, 54-XII saylı Qərarı ilə Mirbəşir rayonunun Mirbəşir şəhəri Tərtər şəhəri adlandırılmışdır.
| Şəhər | |
| Tərtər | |
|---|---|
 | |
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Mərkəzin hündürlüyü | 255 ± 1 m |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| Poçt indeksi | AZ5900 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
Tərtər rayonu Azərbaycanın ən qədim yaşayış məskənlərindən hesab edilir.
Orta əsrlərdə Tərtər Qərblə Şərq arasında karvan yolunun üstündə yerləşdiyinə görə bura ətraf məntəqlərdən sifariş və məktub göndərmək üçün çoxlu çaparlar gələrmiş. Məhz buna görə Tərtər keçmişdə Çaparxana adlanıb. Bəziləri isə rayonun keçmiş adının Çəpərxana olduğunu iddia edirlər. Bunu isə Tərtərin sıx meşələri, ağacdan çəkilmiş çəpərləri ilə bağlayırlar.
IX–XIII əsrlərdə cənubi rus çöllərində və Şimali Qafqazda yaşamış qıpçaq tayfalarından olan tərtərlilər 1280–1323-cü illərdə Bulqarıstanda hökmdarlıq sülaləsinə başçılıq etmişlər. Tərtərlilərin bir qisminin erkən orta əsrlərdə Azərbaycana gəlmələri ehtimal olunur[]. Bəzi tədqiqatçılara görə Tərtərçay hidronomi tərtərlilərlə bağlıdır.
Cənubi Uralda Tərtəroba adlı yaşayış məskəni olmuş və indi də qalmaqdadır.
Rus mənbələrinə görə "Terter" oba adlanır, bu da "Tərtər" etnonimindən və oba sözündən götürülmüşdür. Türk şairi Mahmud Kaşkarlının "Divani-lüğət-it-türk" əsərində isə Tərtər qumruya bənzər gözəl səslə oxuyan quş kimi verilib.Tərtərlilər tayfasının başqa bir hissəsi isə Səfəvi şahlarının dövründə yenidən Azərbaycana qayıtmışdır. Azərbaycan tarixində tərtərlilər bəzən qıpçaq adı ilə də göstərilir. Ancaq tərtərlilər bir türk tayfası olub qıpçaqlarla birləşmişlər. Onlar Tərtər çayının sahilində yaşamışlar.
Ərdəbil mənbələrində Tərtər etnik adı "Sur-sur" kimi yazılmışdır. Tarixdə qeyd olunur ki, Nadir şahın əmri ilə Sərdar xan sur-sur tayfasını Dərbənddə oturtmuş və onların Azərbaycanda qalan bir hissəsi özlərinə ərəb ləhcəsilə "Sor-sor" yox, Tərtər demişlər.
Tərtərin yerləşdiyi coğrafi mövqe onun inkişafında mühüm rol oynamışdır, əhali əkinçilik, maldarlıqla yanaşı ticarətlə də məşğul olmuşdur. Qədim Gəncənin adı 1804-cü ildə dəyişdirilərək çar Aleksandrın arvadı Yelizavetanın şərəfinə Yelizavetpol qoyulmuş və 1824-cü ildə rəsmən ona şəhər adı verilmişdir. Yelizavetpol quberniyasının Cavanşir qəzasının mərkəzi Tərtər olmuşdur. İnzibati bölgüdə Bərdə də bu qəzanın tərkibində idi. Tərtərin qəzanın mərkəzində olması onun inkişafında da mühüm rol oynamışdır.
1757–1759-cu illərdə məşhur azərbaycan şairi M.P.Vaqifin Tərtərdə məktəblərdə dərs deməsi buranın mədəni inkişafı haqqında xəbər verir.
Tərtərdə ilk məktəb Salman Haqnəzərovun evində (indiki musiqi məktəbi) 1911-ci ildə, ilk ambulatoriya-tibb məntəqəsi 1903-cü ildə Hacı İbrahimin evində (indiki Şuşa Rayon Polis Şöbəsinin yerləşdiyi bina), ilk apteki isə 1905-ci ildə Hacı İbrahim, 1917-ci ildə Haqnəzərovlar açıb.
1918–1920-ci illərdə Azərbaycan Demokratik Respublikası dövründə Tərtərin Azad Qaraqoyunlu kəndindən olan Azad Ağanın oğlu Behbud xan Cavanşir Milli Hökumətin Daxili İşlər Naziri olub.
Tərtərdə şəhər əhalisinin ehtiyaclarını ödəmək üçün 5 su dəyirmanı, 3 günbəzli hamam olmuşdur.
1920-ci ilin aprel ayında Cavanşir qəzası təşkil edilmişdir. Həmin ildə Tərtər sahəsi yaradılmışdır və 1920–22-ci illərdə Cavanşir qəzasının tabeliyində olmuşdur. 1922-ci ildə onun adı dəyişdirilərək Cavanşir sahəsi adlandırılmışdır. 7 iyul 1923-cü ildən 1929-cu ilin aprelinə kimi Ağdam qəzasının inzibati tabeliyində, 8 aprel 1929-cu ildən 8 avqust 1930-cu ilə kimi Qarabağ dairəsinin tabeliyində olmuşdur.
1940-cı ildə Mirbəşir Qasımovun vəfatından sonra onun xatirəsini əbədiləşdirmək məqsədilə rayonunun tarixi adı dəyişdirilərək Mirbəşir qoyulmuşdur. 1947–49-cu illərdə rayonun mərkəzi şəhər tipli qəsəbəyə çevrilmişdir. 1963-cü ildə rayon statusu ləğv edilərək ərazisi Bərdə rayonuna birləşdirilmişdir. 1965-ci ildə yenidən müstəqil olmuşdur.
Vaxtilə Tərtər çayının sol sahilində Tərtər neft yatağı vardır, I–III Qazanbulaq horizontlarında aşkar edilmişdir. Sahənin neft qazlılıq perspektivliyi güman ki, Paleogen və Mezozey çöküntüləri ilə əlaqədardır.
Sovet İttifaqının süqutundan sonra Azərbaycan müstəqillik qazanmış, 1991-ci ilin fevral ayında rayonun tarixi adı-Tərtər özünə qaytarılmışdır.
Tərtər rayonu Qarabağ düzündə, Tərtər çayının sahilində yerləşir. Rayonun ərazisi Ağdam, Ağdərə, Goranboy, Yevlax və Bərdə rayonları ilə həmsərhəddir.
Rayonun ərazisində Tərtərçay, İncəçay, cənub sərhəddindən isə Xaçınçay axır. Rayonun səthi şimal-şərqində düzənlik, cənub-qərbində dağlıqdır. Dağlıq sahədə təbaşir, düzənlikdə Antropogen çöküntüləri yayılmışdır. Faydalı qazıntıları neft, daş kömür, tikinti materialları, səpinti qızıl və s. Rayonun iqtisadiyyatının əsasını kənd təsərrüfatı təşkil edir. Əkinçilik və maldarlıq inkişaf etmişdir. Tərtər rayonu Yuxarı Qarabağ iqtisadi rayonuna daxildir.
Tərtər şəhərinin girişində Tərtər çayı üzərində tikilmiş ilk əzəmətli körpü "Kukuşka" körpüsü olub. Bu körpü çar Rusiyasının dövründə, I Dünya müharibəsi ərəfəsində — 1914–1916-cı illərdə salınıb. Strateji əhəmiyyəti olan bu körpü, Bakı-Yevlax yolunun uzantısı olub Tərtərdən keçərək Ağdama çatdırılıb. Yolun və körpünün fəaliyyəti 1930-cu illərdə dayandırılıb. Hazırda körpünün qalıqları daş sütunlar-tarixi abidə kimi qalır.
1918-ci ildə türk qoşunlarının komandanı Nuru paşa Tərtərə gələrkən çayın körpüsündən şəhərin mərkəzində yerləşən Cümə məscidinə qədər əslən Şuşa qalasından olan Məşədi Əliş yol boyu xalı döşətdirib və qonağı təmtəraqla qəbul edib. Keçmişdə rayonun sakinləri maldarlıq, əkinçilik, pambıqçılıq, üzümçülük, bostançılıq, sənətlə məşğul olmuşlar.
Tarixi abidələri
Tərtər rayonunda 24 tarix və mədəniyyət abidəsi vardır. Onlardan biri dünya əhəmiyyətli tunc və ilk dəmir dövrünə aid Borsunlu kurqanlarıdır.
İndiyədək aparılan araşdırmalar və arxeoloji qazıntılar Tərtərin qədim yaşayış məskəni olduğunu göstərməkdədir. 1981-ci ildə Tərtərin Borsunlu kəndinin ərazisində arxeoloji qazıntı aparılarkən və eramızdan əvvəl III minilliyin əvvəllərinə aid böyük kurqan aşkar edilmişdir. İlk tunc dövrünə aid olan bu abidələrdən biri 15 kvadratmetr sahədə gil daşdan kvadrat şəklində hörülmüş üçmərtəbəli qəbirdir. Üst mərtəbədə bir insan skeleti, ikinci mərtəbədə səkkiz, üçüncüdə isə on insan skeleti aşkar olunmuşdur. Həmin yerdən tapılan və Çor kurqan adlanan kurqandan tayfa başçısına aid qəbir aşkar edilmişdir. Qəbrin uzunluğu 32 metr, eni 8 metr, dərinliyi 4 metr olmuşdur. Qəbrin üstündə 200-dən çox indi nadir tapılan arqan ağacı döşənmişdir. Tabutun mıxları əsasən qızıl və tuncla mismarlanmışdır ki, indiyə qədər qızıl mismar vurulmuş tabuta demək olar ki, rast gəlinməmişdir. Tabuta tayfa başçısının döyüş silahları, nizə və ox ucları, döyüş təbərzini, mərmər toppuzla yanaşı, saxsı qablar, tunc və qızılla işlənmiş bəzək əşyaları, qızıl düymələr, başlığı fil sümüyündən qızıl toqqa, şüşə və əqiqdən muncuqlar tapılmışdır.
Qəbrin bir tərəfində qul və kənizlər dəfn edilib, başqa bir hissəsində isə atlar basdırılıb. Arxeoloji materiallar göstərir ki, Borsunlu ərazisində yaşamış insanlar üzümçülük və maldarlıqla məşğul olmuşlar.
Coğrafiyası və iqlimi
Tərtər rayonu Kür—Araz ovalığının qərb hissəsindədir. Kiçik Qafqaz sıra dağlarının şimal-şərqində yerləşən Tərtər rayonu Qərbdən Şərqə doğru meyllidir, dəniz səviyyəsindən 227,1 metr hündürlükdə yerləşir.
Qışı quraq keçən mülayim isti və yarımsəhra quru çöl iqlimi var. Orta temperatur illik 11,2 °C dərəcədir rayonda indiyə qədər qeydə alınmış ən yüksək temperatur 42 °C dərəcə olub.
Torpağı şabalıdı, boz və çəmən-boz qrupuna aiddir. Ərazisindən Tərtər və İncə çayları, cənub sərhəddindən isə Xaçın çayı axır.
Əhalisi
Texniki problemlərə görə qrafiklər müvəqqəti olaraq söndürülüb. |
| ||||||||||||||||||||||||||||||
İstinadlar
- SSRİ əhalisinin siyahıya alınması (1989).
- Президиум Верховного Совета Азербайджанского ССР. "Азербайджанская ССР, Административно-территориальное деление на 1 января 1961-го года". Азербайджанское государственное издательство, Баку, 1961, стр. 9
- "Azərbaycan Respublikasının Bakı, Gəncə və Sumqayıt şəhərlərinin, Abşeron, Ağdaş, Ağsu, Ağcabədi, Balakən, Bərdə, Beyləqan, Vartaşen, Quba, Qutqaşen, Daşkəsən, İmişli, Yevlax, Kəlbəcər, Kürdəmir, Gədəbəy, Goranboy, Laçın, Lerik, Lənkəran, Mirbəşir, Puşkin, Saatlı, Füzuli, Cəbrayıl və Şamxor rayonlarının, Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti Şuşa rayonunun inzibati ərazi bölgüsündə qismən dəyişikliklər edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin 7 fevral 1991-ci il tarixli, 54-XII saylı Qərarı". 2022-05-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-09-21.
- Rusiya imperiyası əhalisinin siyahıya alınması (1897).
- SSRİ əhalisinin siyahıya alınması (1926).
- .
- SSRİ əhalisinin siyahıya alınması (1970).
- SSRİ əhalisinin siyahıya alınması (1979).
Həmçinin bax
 | Azərbaycan ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqale Terter seheri haqqindadir Terter rayonu ucun Terter rayonu sehifesine baxin Terter evvelki adi Mirbesir Azerbaycan Respublikasinin Terter rayonunun inzibati merkezi 1949 cu ilde rayon tabeli seher statusu almisdir Azerbaycan Respublikasi Ali Sovetinin 7 fevral 1991 ci il tarixli 54 XII sayli Qerari ile Mirbesir rayonunun Mirbesir seheri Terter seheri adlandirilmisdir SeherTerter40 20 07 sm e 46 55 49 s u Olke AzerbaycanTarixi ve cografiyasiMerkezin hundurluyu 255 1 mSaat qursagi UTC 04 00EhalisiEhalisi 12 563 nef 1989 Reqemsal identifikatorlarPoct indeksi AZ5900Terter Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiTerter rayonu Azerbaycanin en qedim yasayis meskenlerinden hesab edilir Orta esrlerde Terter Qerble Serq arasinda karvan yolunun ustunde yerlesdiyine gore bura etraf menteqlerden sifaris ve mektub gondermek ucun coxlu caparlar gelermis Mehz buna gore Terter kecmisde Caparxana adlanib Bezileri ise rayonun kecmis adinin Ceperxana oldugunu iddia edirler Bunu ise Terterin six meseleri agacdan cekilmis ceperleri ile baglayirlar IX XIII esrlerde cenubi rus collerinde ve Simali Qafqazda yasamis qipcaq tayfalarindan olan terterliler 1280 1323 cu illerde Bulqaristanda hokmdarliq sulalesine basciliq etmisler Terterlilerin bir qisminin erken orta esrlerde Azerbaycana gelmeleri ehtimal olunur menbe gosterin Bezi tedqiqatcilara gore Tertercay hidronomi terterlilerle baglidir Cenubi Uralda Terteroba adli yasayis meskeni olmus ve indi de qalmaqdadir Rus menbelerine gore Terter oba adlanir bu da Terter etnoniminden ve oba sozunden goturulmusdur Turk sairi Mahmud Kaskarlinin Divani luget it turk eserinde ise Terter qumruya benzer gozel sesle oxuyan qus kimi verilib Terterliler tayfasinin basqa bir hissesi ise Sefevi sahlarinin dovrunde yeniden Azerbaycana qayitmisdir Azerbaycan tarixinde terterliler bezen qipcaq adi ile de gosterilir Ancaq terterliler bir turk tayfasi olub qipcaqlarla birlesmisler Onlar Terter cayinin sahilinde yasamislar Erdebil menbelerinde Terter etnik adi Sur sur kimi yazilmisdir Tarixde qeyd olunur ki Nadir sahin emri ile Serdar xan sur sur tayfasini Derbendde oturtmus ve onlarin Azerbaycanda qalan bir hissesi ozlerine ereb lehcesile Sor sor yox Terter demisler Terterin yerlesdiyi cografi movqe onun inkisafinda muhum rol oynamisdir ehali ekincilik maldarliqla yanasi ticaretle de mesgul olmusdur Qedim Gencenin adi 1804 cu ilde deyisdirilerek car Aleksandrin arvadi Yelizavetanin serefine Yelizavetpol qoyulmus ve 1824 cu ilde resmen ona seher adi verilmisdir Yelizavetpol quberniyasinin Cavansir qezasinin merkezi Terter olmusdur Inzibati bolgude Berde de bu qezanin terkibinde idi Terterin qezanin merkezinde olmasi onun inkisafinda da muhum rol oynamisdir 1757 1759 cu illerde meshur azerbaycan sairi M P Vaqifin Terterde mekteblerde ders demesi buranin medeni inkisafi haqqinda xeber verir Terterde ilk mekteb Salman Haqnezerovun evinde indiki musiqi mektebi 1911 ci ilde ilk ambulatoriya tibb menteqesi 1903 cu ilde Haci Ibrahimin evinde indiki Susa Rayon Polis Sobesinin yerlesdiyi bina ilk apteki ise 1905 ci ilde Haci Ibrahim 1917 ci ilde Haqnezerovlar acib 1918 1920 ci illerde Azerbaycan Demokratik Respublikasi dovrunde Terterin Azad Qaraqoyunlu kendinden olan Azad Aganin oglu Behbud xan Cavansir Milli Hokumetin Daxili Isler Naziri olub Terterde seher ehalisinin ehtiyaclarini odemek ucun 5 su deyirmani 3 gunbezli hamam olmusdur 1920 ci ilin aprel ayinda Cavansir qezasi teskil edilmisdir Hemin ilde Terter sahesi yaradilmisdir ve 1920 22 ci illerde Cavansir qezasinin tabeliyinde olmusdur 1922 ci ilde onun adi deyisdirilerek Cavansir sahesi adlandirilmisdir 7 iyul 1923 cu ilden 1929 cu ilin apreline kimi Agdam qezasinin inzibati tabeliyinde 8 aprel 1929 cu ilden 8 avqust 1930 cu ile kimi Qarabag dairesinin tabeliyinde olmusdur 1940 ci ilde Mirbesir Qasimovun vefatindan sonra onun xatiresini ebedilesdirmek meqsedile rayonunun tarixi adi deyisdirilerek Mirbesir qoyulmusdur 1947 49 cu illerde rayonun merkezi seher tipli qesebeye cevrilmisdir 1963 cu ilde rayon statusu legv edilerek erazisi Berde rayonuna birlesdirilmisdir 1965 ci ilde yeniden musteqil olmusdur Vaxtile Terter cayinin sol sahilinde Terter neft yatagi vardir I III Qazanbulaq horizontlarinda askar edilmisdir Sahenin neft qazliliq perspektivliyi guman ki Paleogen ve Mezozey cokuntuleri ile elaqedardir Sovet Ittifaqinin suqutundan sonra Azerbaycan musteqillik qazanmis 1991 ci ilin fevral ayinda rayonun tarixi adi Terter ozune qaytarilmisdir Terter rayonu Qarabag duzunde Terter cayinin sahilinde yerlesir Rayonun erazisi Agdam Agdere Goranboy Yevlax ve Berde rayonlari ile hemserheddir Rayonun erazisinde Tertercay Incecay cenub serheddinden ise Xacincay axir Rayonun sethi simal serqinde duzenlik cenub qerbinde dagliqdir Dagliq sahede tebasir duzenlikde Antropogen cokuntuleri yayilmisdir Faydali qazintilari neft das komur tikinti materiallari sepinti qizil ve s Rayonun iqtisadiyyatinin esasini kend teserrufati teskil edir Ekincilik ve maldarliq inkisaf etmisdir Terter rayonu Yuxari Qarabag iqtisadi rayonuna daxildir Terter seherinin girisinde Terter cayi uzerinde tikilmis ilk ezemetli korpu Kukuska korpusu olub Bu korpu car Rusiyasinin dovrunde I Dunya muharibesi erefesinde 1914 1916 ci illerde salinib Strateji ehemiyyeti olan bu korpu Baki Yevlax yolunun uzantisi olub Terterden kecerek Agdama catdirilib Yolun ve korpunun fealiyyeti 1930 cu illerde dayandirilib Hazirda korpunun qaliqlari das sutunlar tarixi abide kimi qalir 1918 ci ilde turk qosunlarinin komandani Nuru pasa Tertere gelerken cayin korpusunden seherin merkezinde yerlesen Cume mescidine qeder eslen Susa qalasindan olan Mesedi Elis yol boyu xali dosetdirib ve qonagi temteraqla qebul edib Kecmisde rayonun sakinleri maldarliq ekincilik pambiqciliq uzumculuk bostanciliq senetle mesgul olmuslar Tarixi abideleri Terter rayonunda 24 tarix ve medeniyyet abidesi vardir Onlardan biri dunya ehemiyyetli tunc ve ilk demir dovrune aid Borsunlu kurqanlaridir Indiyedek aparilan arasdirmalar ve arxeoloji qazintilar Terterin qedim yasayis meskeni oldugunu gostermekdedir 1981 ci ilde Terterin Borsunlu kendinin erazisinde arxeoloji qazinti aparilarken ve eramizdan evvel III minilliyin evvellerine aid boyuk kurqan askar edilmisdir Ilk tunc dovrune aid olan bu abidelerden biri 15 kvadratmetr sahede gil dasdan kvadrat seklinde horulmus ucmertebeli qebirdir Ust mertebede bir insan skeleti ikinci mertebede sekkiz ucuncude ise on insan skeleti askar olunmusdur Hemin yerden tapilan ve Cor kurqan adlanan kurqandan tayfa bascisina aid qebir askar edilmisdir Qebrin uzunlugu 32 metr eni 8 metr derinliyi 4 metr olmusdur Qebrin ustunde 200 den cox indi nadir tapilan arqan agaci dosenmisdir Tabutun mixlari esasen qizil ve tuncla mismarlanmisdir ki indiye qeder qizil mismar vurulmus tabuta demek olar ki rast gelinmemisdir Tabuta tayfa bascisinin doyus silahlari nize ve ox uclari doyus teberzini mermer toppuzla yanasi saxsi qablar tunc ve qizilla islenmis bezek esyalari qizil duymeler basligi fil sumuyunden qizil toqqa suse ve eqiqden muncuqlar tapilmisdir Qebrin bir terefinde qul ve kenizler defn edilib basqa bir hissesinde ise atlar basdirilib Arxeoloji materiallar gosterir ki Borsunlu erazisinde yasamis insanlar uzumculuk ve maldarliqla mesgul olmuslar Cografiyasi ve iqlimiTerter rayonu Kur Araz ovaliginin qerb hissesindedir Kicik Qafqaz sira daglarinin simal serqinde yerlesen Terter rayonu Qerbden Serqe dogru meyllidir deniz seviyyesinden 227 1 metr hundurlukde yerlesir Qisi quraq kecen mulayim isti ve yarimsehra quru col iqlimi var Orta temperatur illik 11 2 C derecedir rayonda indiye qeder qeyde alinmis en yuksek temperatur 42 C derece olub Torpagi sabalidi boz ve cemen boz qrupuna aiddir Erazisinden Terter ve Ince caylari cenub serheddinden ise Xacin cayi axir EhalisiTexniki problemlere gore qrafikler muveqqeti olaraq sondurulub Il Sayi1897 7521926 1 129 Il Sayi1959 5 9671970 8 825 Il Sayi1979 10 7891989 12 563IstinadlarSSRI ehalisinin siyahiya alinmasi 1989 Prezidium Verhovnogo Soveta Azerbajdzhanskogo SSR Azerbajdzhanskaya SSR Administrativno territorialnoe delenie na 1 yanvarya 1961 go goda Azerbajdzhanskoe gosudarstvennoe izdatelstvo Baku 1961 str 9 Azerbaycan Respublikasinin Baki Gence ve Sumqayit seherlerinin Abseron Agdas Agsu Agcabedi Balaken Berde Beyleqan Vartasen Quba Qutqasen Daskesen Imisli Yevlax Kelbecer Kurdemir Gedebey Goranboy Lacin Lerik Lenkeran Mirbesir Puskin Saatli Fuzuli Cebrayil ve Samxor rayonlarinin Dagliq Qarabag Muxtar Vilayeti Susa rayonunun inzibati erazi bolgusunde qismen deyisiklikler edilmesi haqqinda Azerbaycan Respublikasi Ali Sovetinin 7 fevral 1991 ci il tarixli 54 XII sayli Qerari 2022 05 02 tarixinde Istifade tarixi 2022 09 21 Rusiya imperiyasi ehalisinin siyahiya alinmasi 1897 SSRI ehalisinin siyahiya alinmasi 1926 SSRI ehalisinin siyahiya alinmasi 1970 SSRI ehalisinin siyahiya alinmasi 1979 Hemcinin baxAzerbaycan ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin