Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tuba Şahi məscidi — Bakı şəhəri Xəzər rayonunun Mərdəkan qəsəbəsində yerləşən XV əsrə aid tarix-memarlıq abidəsi. Məscid Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi tərəfindən ölkə əhəmiyyətli tarix və memarlıq abidəsi kimi qeydiyyata alınmışdır. Məscid binası Şirvanşahlar dövrünə aid Dördkünc Mərdəkan qəsrinin yaxınlığında inşa edilmişdir.
| Tuba Şahi məscidi | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər |  Bakı |
| Yerləşir | Mərdəkan |
| Aidiyyatı | Şirvanşahlar dövləti |
| Tikilmə tarixi | 1481—1482 |
| Üslubu | Şirvan-Abşeron memarlıq məktəbi |
| Vəziyyəti | stabil |
| İstinad nöm. | 95 |
| Kateqoriya | Məscid |
| Əhəmiyyəti | Ölkə əhəmiyyətli |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Məscid, onun inşasını sifariş etmiş Tuba Şahi xanımın adını daşıyır. Məscid üzərindəki kitabədən onun inşa tarixinin 1481-1482-ci illər də bəlli olur. 1720-1721-ci illərdə Bakı xanlarından Məhəmməd xanın sifarişi ilə məsciddə bərpa işləri aparılmışdır.
Məscid, günbəzlə tamamlanmış paralellepiped formasında dəqiq ifadə olunmuş həcmə malikdir. İbadət zalının mərkəzi hissəsi yelkənlər üzərində dayanan günbəzlə örtülmüşdür. Kvadrat formalı mərkəzi ibadət zalına dörd tərəfdən düzbucaqlı formaya malik köməkçi otaqlar birləşir.
Tarix
Məscid, onun inşasını sifariş etmiş Tuba Şahi xanımın adını daşıyır. Məscid üzərindəki kitabədən onun inşa tarixinin 1481-1482-ci illər də bəlli olur. Məscidin divarına hörülmüş ikinci kitabə məscidin özündən daha qədim tarixə malikdir və ehtimal ki, kəndin köhnə məscid binasına məxsusdur. Kitabədə hicri 774-cü ildə (miladi 1372) Mahmud Abayılın oğlu Xoca Nurəddinin oğlu olan sədr hacı Bəhaəddin tərəfindən məscid inşası sifarişi verilməsi bildirilir.
Abşeronun görməli yerlərini təsvir edərkən İ. Berezin Mərdəkan kəndini xüsusilə qeyd edərək yazır: “Şəhərə yaxın Abşeron kəndləri arasında ən gözəli Mərdəkandır. Əhalisi az sayda olan bu kənddə hicri 886-cı ildə inşa edilmiş (miladi 1481-1482) zərif məscid binası yerləşir. Şirvanşahlar dövrünə aid bu məscid hicri 1113-cü ildə (miladi 1720-1721) Bakı xanlarından Məhəmməd xan tərəfindən təmir etdirilmişdir. Bu haqqda məscid və qəsrin kitabəsində məlumat verilir.”
M. A. Şıxəliyev və A. U. Yüzbaşev qeyd edirlər ki, vaxtilə, məscid və qəsr kəndin əsas tikilililəri olmuş, onların ətrafında birmərtəbəli evlərdən ibarət küçələr inşa edilmişdir. İndiki dövrdə əsas fasadı istisna olmaqla hər tərəfdən iki mərtəbəli evlərlə əhatələnmiş məscidin xarakterik günbəzi kənd panoraması üzərində seçilir.
Memarlıq xüsusiyyətləri
Məscid, günbəzlə tamamlanmış paralellepiped formasında dəqiq ifadə olunmuş həcmə malikdir. Planda məscid tərəfləri 11,30 və 12,90 metrə malik kvadrat formasına yaxınlaşır.
İbadət zalının mərkəzi hissəsi yelkənlər üzərində dayanan günbəzlə örtülmüşdür.Günbəzin əsası 5 sm-lik xətt kimi məkanın daxilinə sallanır. Günbəz dörd iri sütun tərəfindən dəstəklənir. Hər biri 1 metrdən artıq diametrə malik olan bu sütunlar məscidin ibadət zalını digər künc otaqlarından ayırır. Kvadrat formalı mərkəzi ibadət zalına dörd tərəfdən düzbucaqlı formaya malik köməkçi otaqlar birləşir. Bu otaqlardan birincisi tağtavana malikdir. İkinci seksiya da analoji konstruksiyaya malik tağtavanla örtülmüşdür. Üçüncü seksiyanın tavan konstruksiyası səkkizguşəli formalı əsasa malik günbəz formasına malikdir. Dördüncü seksiyanın tavan örtüyü hörgü sıralarının yana atılması ilə formalaşdırılmış ulduzvari formaya malikdir.
Məscidin şərq fasadında yerləşən portalı, dərin portal nişinə malik çıxıntı formasına həll edilmişdir. Çıxıntı da kifayət qədər mürəkkəb naxışlarla işlənmiş ulduzvari tavana malikdir. Plan strukturuna əsasən giriş portalından daxil olan ziyarətçi əvvəlcə günc otaqlardan birinə, ordan isə əsas ibadət zalına daxil olur. Məscidin inşasında yerli mənşəli yaxşı yonulmuş əhəngdaşları və əhəng məhlulundan istifadə edilmişdir. Bütün fasadların üzlənməsində yüksək keyfiyyətli yonulmaya malik daşlar istifadə edilmişdir. Məscidin divarları 1,9 metr qalınlığa malikdir.
Eksteryerdə olduğu kimi, məscidin interyerlərində də bütün divarların üzlənməsində yüksək keyfiyyətli yonulmaya malik daşlardan istifadə edilmişdir. Mərkəzi günbəzi saxlayan on iki güşəli baraban kiçik karnizlə qeyd edilmişdir. Məscidin plan xüsusiyyətləri sonrakı dövrlərdə Abşeron yarımadası ərazisində geniş yayılaraq bir çox tikililərdə istifadə olunur. Tuba Şahi məscidinin planının uğurla tətbiq edildiyi tikililər sırasına İçərişəhərdəki Şirvanşahlar saray kompleksinə daxil olan türbə binasını, Nardaran qəsəbəsindəki Şirvanşahların yay iqamətgahı və başqaları daxildir.
Məscid otaqlarına açılan pəncərələrin hər biri daşdan hazırlanmış pəncərə barmaqlıqlarına malikdir. Onlardan yalnız ikisinin naxışları eynidir, qalanları isə orijinal naxışa malikdir. Bu cür daş pəncərə barmaqlıqları Şirvan-Abşeron memarlıq məktəbi üçün xarakterik olub, həm daha əvvəlki dövrə, həm də XV əsrə aid bir çox abidələrdə (Seyid Yəhya Bakuvi türbəsi, Şah məscidi, Gileyli məscidi, Diribaba türbəsi, Şamaxı cümə məscidi və sair) müşahidə edilir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Dünya əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin siyahısı" (PDF). Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. 2 avqust 2001. 2021-07-07 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 18 iyul 2020.
- "Tuba-Shakhi Mosque near Baku". advantour.com. 2020-10-20 tarixində . İstifadə tarixi: 10 aprel 2022.
- М.А. Шихалиев, А. У. Юзбашев, 1950. səh. 45
- Березин, И. Путешествие по Дагестану и Закавказию. 1849. səh. 271. (#accessdate_missing_url)
- М.А. Шихалиев, А. У. Юзбашев, 1950. səh. 43
- М.А. Шихалиев, А. У. Юзбашев, 1950. səh. 44
- М.А. Шихалиев, А. У. Юзбашев, 1950. səh. 46
Ədəbiyyat
- Шихалиев, М.А.; Юзбашев, А. У. Мечеть в сел. Мардяканы,. Москва-Баку: Государственное Архитектурное Издательство. 1946.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tuba Sahi mescidi Baki seheri Xezer rayonunun Merdekan qesebesinde yerlesen XV esre aid tarix memarliq abidesi Mescid Azerbaycan Respublikasi Medeniyyet ve Turizm Nazirliyi terefinden olke ehemiyyetli tarix ve memarliq abidesi kimi qeydiyyata alinmisdir Mescid binasi Sirvansahlar dovrune aid Dordkunc Merdekan qesrinin yaxinliginda insa edilmisdir Tuba Sahi mescidi40 29 30 sm e 50 08 26 s u Olke AzerbaycanSeher Baki BakiYerlesir MerdekanAidiyyati Sirvansahlar dovletiTikilme tarixi 1481 1482Uslubu Sirvan Abseron memarliq mektebiVeziyyeti stabilAzerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiIstinad nom 95KateqoriyaMescidEhemiyyetiOlke ehemiyyetliTuba Sahi mescidi Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mescid onun insasini sifaris etmis Tuba Sahi xanimin adini dasiyir Mescid uzerindeki kitabeden onun insa tarixinin 1481 1482 ci iller de belli olur 1720 1721 ci illerde Baki xanlarindan Mehemmed xanin sifarisi ile mescidde berpa isleri aparilmisdir Mescid gunbezle tamamlanmis paralellepiped formasinda deqiq ifade olunmus hecme malikdir Ibadet zalinin merkezi hissesi yelkenler uzerinde dayanan gunbezle ortulmusdur Kvadrat formali merkezi ibadet zalina dord terefden duzbucaqli formaya malik komekci otaqlar birlesir TarixMescid onun insasini sifaris etmis Tuba Sahi xanimin adini dasiyir Mescid uzerindeki kitabeden onun insa tarixinin 1481 1482 ci iller de belli olur Mescidin divarina horulmus ikinci kitabe mescidin ozunden daha qedim tarixe malikdir ve ehtimal ki kendin kohne mescid binasina mexsusdur Kitabede hicri 774 cu ilde miladi 1372 Mahmud Abayilin oglu Xoca Nureddinin oglu olan sedr haci Behaeddin terefinden mescid insasi sifarisi verilmesi bildirilir Abseronun gormeli yerlerini tesvir ederken I Berezin Merdekan kendini xususile qeyd ederek yazir Sehere yaxin Abseron kendleri arasinda en gozeli Merdekandir Ehalisi az sayda olan bu kendde hicri 886 ci ilde insa edilmis miladi 1481 1482 zerif mescid binasi yerlesir Sirvansahlar dovrune aid bu mescid hicri 1113 cu ilde miladi 1720 1721 Baki xanlarindan Mehemmed xan terefinden temir etdirilmisdir Bu haqqda mescid ve qesrin kitabesinde melumat verilir M A Sixeliyev ve A U Yuzbasev qeyd edirler ki vaxtile mescid ve qesr kendin esas tikililileri olmus onlarin etrafinda birmertebeli evlerden ibaret kuceler insa edilmisdir Indiki dovrde esas fasadi istisna olmaqla her terefden iki mertebeli evlerle ehatelenmis mescidin xarakterik gunbezi kend panoramasi uzerinde secilir Memarliq xususiyyetleriMescid gunbezle tamamlanmis paralellepiped formasinda deqiq ifade olunmus hecme malikdir Planda mescid terefleri 11 30 ve 12 90 metre malik kvadrat formasina yaxinlasir Ibadet zalinin merkezi hissesi yelkenler uzerinde dayanan gunbezle ortulmusdur Gunbezin esasi 5 sm lik xett kimi mekanin daxiline sallanir Gunbez dord iri sutun terefinden desteklenir Her biri 1 metrden artiq diametre malik olan bu sutunlar mescidin ibadet zalini diger kunc otaqlarindan ayirir Kvadrat formali merkezi ibadet zalina dord terefden duzbucaqli formaya malik komekci otaqlar birlesir Bu otaqlardan birincisi tagtavana malikdir Ikinci seksiya da analoji konstruksiyaya malik tagtavanla ortulmusdur Ucuncu seksiyanin tavan konstruksiyasi sekkizguseli formali esasa malik gunbez formasina malikdir Dorduncu seksiyanin tavan ortuyu horgu siralarinin yana atilmasi ile formalasdirilmis ulduzvari formaya malikdir Mescidin serq fasadinda yerlesen portali derin portal nisine malik cixinti formasina hell edilmisdir Cixinti da kifayet qeder murekkeb naxislarla islenmis ulduzvari tavana malikdir Plan strukturuna esasen giris portalindan daxil olan ziyaretci evvelce gunc otaqlardan birine ordan ise esas ibadet zalina daxil olur Mescidin insasinda yerli menseli yaxsi yonulmus ehengdaslari ve eheng mehlulundan istifade edilmisdir Butun fasadlarin uzlenmesinde yuksek keyfiyyetli yonulmaya malik daslar istifade edilmisdir Mescidin divarlari 1 9 metr qalinliga malikdir Eksteryerde oldugu kimi mescidin interyerlerinde de butun divarlarin uzlenmesinde yuksek keyfiyyetli yonulmaya malik daslardan istifade edilmisdir Merkezi gunbezi saxlayan on iki guseli baraban kicik karnizle qeyd edilmisdir Mescidin plan xususiyyetleri sonraki dovrlerde Abseron yarimadasi erazisinde genis yayilaraq bir cox tikililerde istifade olunur Tuba Sahi mescidinin planinin ugurla tetbiq edildiyi tikililer sirasina Iceriseherdeki Sirvansahlar saray kompleksine daxil olan turbe binasini Nardaran qesebesindeki Sirvansahlarin yay iqametgahi ve basqalari daxildir Mescid otaqlarina acilan pencerelerin her biri dasdan hazirlanmis pencere barmaqliqlarina malikdir Onlardan yalniz ikisinin naxislari eynidir qalanlari ise orijinal naxisa malikdir Bu cur das pencere barmaqliqlari Sirvan Abseron memarliq mektebi ucun xarakterik olub hem daha evvelki dovre hem de XV esre aid bir cox abidelerde Seyid Yehya Bakuvi turbesi Sah mescidi Gileyli mescidi Diribaba turbesi Samaxi cume mescidi ve sair musahide edilir Hemcinin baxHezreti Eli mescidiIstinadlar Dunya ehemiyyetli dasinmaz tarix ve medeniyyet abidelerinin siyahisi PDF Azerbaycan Respublikasi Medeniyyet Nazirliyi 2 avqust 2001 2021 07 07 tarixinde PDF Istifade tarixi 18 iyul 2020 Tuba Shakhi Mosque near Baku advantour com 2020 10 20 tarixinde Istifade tarixi 10 aprel 2022 M A Shihaliev A U Yuzbashev 1950 seh 45 Berezin I Puteshestvie po Dagestanu i Zakavkaziyu 1849 seh 271 accessdate missing url M A Shihaliev A U Yuzbashev 1950 seh 43 M A Shihaliev A U Yuzbashev 1950 seh 44 M A Shihaliev A U Yuzbashev 1950 seh 46EdebiyyatShihaliev M A Yuzbashev A U Mechet v sel Mardyakany Moskva Baku Gosudarstvennoe Arhitekturnoe Izdatelstvo 1946