Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Dördkünc Mərdəkan qəsri və ya Böyük Mərdəkan qəsri — Bakı şəhəri Xəzər rayonunun Mərdəkan qəsəbəsində yerləşən tarix-memarlıq abidəsi. Qəsr, Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi tərəfindən dünya əhəmiyyətli abidə kimi qeydiyyata alınmışdır.2001-ci ildə Nardaran qəsri digər Xəzəryanı müdafiə qurğuları ilə birlikdə UNESCO-nun Ehtiyat siyahısına daxil edilmişdir.
| Dördkünc Mərdəkan qalası | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər |  Bakı |
| Yerləşir | Mərdəkan |
| Aidiyyatı | Şirvanşahlar dövləti |
| Sifarişçi | I Axsitan |
| Tikilmə tarixi | XII əsr |
| Üslubu | Şirvan-Abşeron memarlıq məktəbi |
| Hündürlüyü | 22 m |
| Eni | 2,1 (aşağıda) 1,6 m (yuxarıda) |
| Material | kirəc daşı |
| Vəziyyəti | muzey kimi fəaliyyət göstərir |
UNESCO Ehtiyat Siyahısı | |
| Rəsmi adı: The Caspian Shore Defensive Constructions | |
| Tipi | Mədəni |
| Təyin edilib | 2001 |
| İstinad nöm. | 1573 |
| Dövlət | Azərbaycan |
| Region | Avropa |
| İstinad nöm. | 4.1. |
| Kateqoriya | Qala |
| Əhəmiyyəti | Dünya əhəmiyyətli |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Qala dördkünc formada XII əsrdə III Böyük Mənuçöhrün oğlu I Axsitan tərəfindən tikilmişdir.
Qəsrin daxili həyəti 24x20 metr ölçüyə, həyətdə yerləşən qüllə isə 22 metr hündürlüyə malikdir. Qəsrin xarici divarları künclərdən və divar boyunca yerləşdirilmiş yarımdairəvi formaya malik kor qüllələrlə möhkəmləndirilmişdir. Ümumilikdə Dördkünc Mərdəkan qəsrinin donjonu Dairəvi Mərdəkan qəsrinin donjonu ilə müqayisədə daha inkişaf etmiş memarlıq xüsusiyyətlərinə malikdir.
Tarixi
Böyük Mərdəkan qəsri XII əsrdə - 1187-1188-ci illərdə Şirvanşah I Axsitan tərəfindən tikilib. Axsitanın düşmən üzərindəki parlaq qələbəsi şərəfinə ucaldılmış qaladan müxtəlif vaxtlarda müdafiə məqsədilə, eləcə də müşahidə məntəqəsi, bəzi dövrlərdə isə qəsr kimi istifadə edilib.
Memarlıq xüsusiyyətləri
Qəsrin daxili həyəti 24x20 metr ölçüyə, həyətdə yerləşən qüllə isə 22 metr hündürlüyə malikdir. L. Mamikonovun fikrincə qüllənin bu qədər hündürlüyə malik olması onun zirvəsindəki meydançadan yalnız qəsr həyətinin deyil, eyni zamanda qəsrin xarici divarlarından kənarda yerləşən ərazinin də atəşə tutulmasına imkan verir. Qəsrin xarici divarları künclərdən və divar boyunca yerləşdirilmiş yarımdairəvi formaya malik kor qüllələrlə möhkəmləndirilmişdir. Qüllələr arasındakı məsafə 10-11 metri keçmir ki, bu da o XIV əsrə kimi müdafiə tikililərinin inşasında ümumi qəbul edilmiş məsafədən fərqlənir. Ehtimal ki, qəsrin xarici divarlarına yaxın ərazilərin çarpaz ox atəşi ilə müdafiəsini təmin etmək niyyəti güdən memar qüllələr arasındakı məsafənin azaldılmasına qərar vermişdir.
Mərdəkan qəsrinin xarici divarlarında qəsr donjonunda olan kronşteynləri xatırladan kronşteyn maşikulları vardır. Qəsr divarlarından birinin ortasında yerləşən giriş qapısı iki tərəfdən yaxşı möhkəmləndirilmiş yarımdairəvi qüllələrlə müdafiə olunur.
Böyük mərdəkan qəsrinin daxili həyəti elə planlaşdırılmışdır ki, qəsrin birinci müdafiə xəttini yarıb həyətə daxil olan düşmən, donjon və qəsr divarı arasında 5 metr enə malik dar dəhlizə daxil olur və bu zaman qüllə üzərindəki meydanda yerləşən müdafiəçilər üçün rahat hədəfə çevrilir.
Ümumilikdə Dördkünc Mərdəkan qəsrinin donjonu Dairəvi Mərdəkan qəsrinin donjonu ilə müqayisədə daha inkişaf etmiş memarlıq xüsusiyyətlərinə malikdir. Dairəvi donjonlar üçün xarakterik olan üç yaruslu formanın əksinə, Böyük Mərdəkan qəsrinin kvadrat formalı donjonu beş yarusa bölünür.
Donjonun yaruslarından yalnız birinci və ən sonuncu oxvari tağtavan formasında həll edilmiş daş örtüyə malikdir. Digər yarusların tavanları isə taxta şalbanlar əsasında hazırlanmış düz tavana malikdir.
Donjona dörd tərəfdən yarımdairəvi qüllələrin əlavə edilməsi, bir tərəfdən onun memarlıq xüsusiyyətlərinə təsir edərək daha möhkəm xarakter vermiş və beləcə tikilinin hündürlüyünün artırılmasına imkan vermiş, digər tərəfdən isə qüllə divarlarının müdafiəsinin daha səmərəli təşkilinə şərait yaratmışdır.
İstinadlar
- К. М. Мамед-заде. Строительное искусство Азербайджана, Баку, 1983
- "Dünya əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin siyahısı" (PDF). Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. 2 avqust 2001. 2021-07-07 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 18 iyul 2020.
- Centre, UNESCO World Heritage. "The Caspian Shore Defensive Constructions". UNESCO World Heritage Centre (ingilis). unesco.org. 2019-11-01 tarixində . İstifadə tarixi: 24 aprel 2022.
- Hacıyev, Bəxtiyar. "Mərdəkan qalası – Abşeronun ən hündür donjonu". TREND News Agency. 2 Sentyabr 2017. 31 July 2018 tarixində . İstifadə tarixi: 2 may 2022.
- . report.az. 11 Fevral , 2015. 25 June 2020 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 may 2022.
- Мамиконов, 1950. səh. 52
- Мамиконов, 1950. səh. 53
- Мамиконов, 1950. səh. 54
Ədəbiyyat
- Ашурбейли, С. Б. История города Баку. Период средневековья. Баку: Азернешр. 1992. səh. 408. ISBN .
- Бретаницкий, Л. С. Баку. Ленинград-Москва: Искусство. 1970. səh. 245.
- Мамед-заде, К. М. Строительное искусство Азербайджана (с древнейших времён до XIX века) / Научный редактор aкадемик АН Азерб. ССР А. В. Саламзаде. Баку: Элм. 1983.
- Щеблыкин, И. П. Памятники азербайджанского зодчества эпохи Низами (материалы) / Под ред. И. Джафарзаде. Баку: Издательство АзФАН. 1943.
- Мамиконов, Л. Г. К изучению средневековых оборонительных сооружений Апшерона. Москва-Баку: Государственное Архитектурное Издательство. 1946.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Dordkunc Merdekan qesri ve ya Boyuk Merdekan qesri Baki seheri Xezer rayonunun Merdekan qesebesinde yerlesen tarix memarliq abidesi Qesr Azerbaycan Respublikasi Medeniyyet ve Turizm Nazirliyi terefinden dunya ehemiyyetli abide kimi qeydiyyata alinmisdir 2001 ci ilde Nardaran qesri diger Xezeryani mudafie qurgulari ile birlikde UNESCO nun Ehtiyat siyahisina daxil edilmisdir Dordkunc Merdekan qalasi40 29 31 sm e 50 08 26 s u Olke AzerbaycanSeher BakiYerlesir MerdekanAidiyyati Sirvansahlar dovletiSifarisci I AxsitanTikilme tarixi XII esrUslubu Sirvan Abseron memarliq mektebiHundurluyu 22 mEni 2 1 asagida 1 6 m yuxarida Material kirec dasiVeziyyeti muzey kimi fealiyyet gosterirUNESCO Ehtiyat SiyahisiResmi adi The Caspian Shore Defensive ConstructionsTipiMedeniTeyin edilib2001Istinad nom 1573DovletAzerbaycanRegionAvropaAzerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiIstinad nom 4 1 KateqoriyaQalaEhemiyyetiDunya ehemiyyetliBoyuk Merdekan qesri Vikianbarda elaqeli mediafayllar Qala dordkunc formada XII esrde III Boyuk Menucohrun oglu I Axsitan terefinden tikilmisdir Qesrin daxili heyeti 24x20 metr olcuye heyetde yerlesen qulle ise 22 metr hundurluye malikdir Qesrin xarici divarlari kunclerden ve divar boyunca yerlesdirilmis yarimdairevi formaya malik kor qullelerle mohkemlendirilmisdir Umumilikde Dordkunc Merdekan qesrinin donjonu Dairevi Merdekan qesrinin donjonu ile muqayisede daha inkisaf etmis memarliq xususiyyetlerine malikdir TarixiBoyuk Merdekan qesri XII esrde 1187 1188 ci illerde Sirvansah I Axsitan terefinden tikilib Axsitanin dusmen uzerindeki parlaq qelebesi serefine ucaldilmis qaladan muxtelif vaxtlarda mudafie meqsedile elece de musahide menteqesi bezi dovrlerde ise qesr kimi istifade edilib Memarliq xususiyyetleriQesrin daxili heyeti 24x20 metr olcuye heyetde yerlesen qulle ise 22 metr hundurluye malikdir L Mamikonovun fikrince qullenin bu qeder hundurluye malik olmasi onun zirvesindeki meydancadan yalniz qesr heyetinin deyil eyni zamanda qesrin xarici divarlarindan kenarda yerlesen erazinin de atese tutulmasina imkan verir Qesrin xarici divarlari kunclerden ve divar boyunca yerlesdirilmis yarimdairevi formaya malik kor qullelerle mohkemlendirilmisdir Qulleler arasindaki mesafe 10 11 metri kecmir ki bu da o XIV esre kimi mudafie tikililerinin insasinda umumi qebul edilmis mesafeden ferqlenir Ehtimal ki qesrin xarici divarlarina yaxin erazilerin carpaz ox atesi ile mudafiesini temin etmek niyyeti guden memar qulleler arasindaki mesafenin azaldilmasina qerar vermisdir Merdekan qesrinin xarici divarlarinda qesr donjonunda olan kronsteynleri xatirladan kronsteyn masikullari vardir Qesr divarlarindan birinin ortasinda yerlesen giris qapisi iki terefden yaxsi mohkemlendirilmis yarimdairevi qullelerle mudafie olunur Boyuk merdekan qesrinin daxili heyeti ele planlasdirilmisdir ki qesrin birinci mudafie xettini yarib heyete daxil olan dusmen donjon ve qesr divari arasinda 5 metr ene malik dar dehlize daxil olur ve bu zaman qulle uzerindeki meydanda yerlesen mudafieciler ucun rahat hedefe cevrilir Umumilikde Dordkunc Merdekan qesrinin donjonu Dairevi Merdekan qesrinin donjonu ile muqayisede daha inkisaf etmis memarliq xususiyyetlerine malikdir Dairevi donjonlar ucun xarakterik olan uc yaruslu formanin eksine Boyuk Merdekan qesrinin kvadrat formali donjonu bes yarusa bolunur Donjonun yaruslarindan yalniz birinci ve en sonuncu oxvari tagtavan formasinda hell edilmis das ortuye malikdir Diger yaruslarin tavanlari ise taxta salbanlar esasinda hazirlanmis duz tavana malikdir Donjona dord terefden yarimdairevi qullelerin elave edilmesi bir terefden onun memarliq xususiyyetlerine tesir ederek daha mohkem xarakter vermis ve belece tikilinin hundurluyunun artirilmasina imkan vermis diger terefden ise qulle divarlarinin mudafiesinin daha semereli teskiline serait yaratmisdir IstinadlarK M Mamed zade Stroitelnoe iskusstvo Azerbajdzhana Baku 1983 Dunya ehemiyyetli dasinmaz tarix ve medeniyyet abidelerinin siyahisi PDF Azerbaycan Respublikasi Medeniyyet Nazirliyi 2 avqust 2001 2021 07 07 tarixinde PDF Istifade tarixi 18 iyul 2020 Centre UNESCO World Heritage The Caspian Shore Defensive Constructions UNESCO World Heritage Centre ingilis unesco org 2019 11 01 tarixinde Istifade tarixi 24 aprel 2022 Haciyev Bextiyar Merdekan qalasi Abseronun en hundur donjonu TREND News Agency 2 Sentyabr 2017 31 July 2018 tarixinde Istifade tarixi 2 may 2022 report az 11 Fevral 2015 25 June 2020 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2 may 2022 Mamikonov 1950 seh 52 Mamikonov 1950 seh 53 Mamikonov 1950 seh 54EdebiyyatAshurbejli S B Istoriya goroda Baku Period srednevekovya Baku Azerneshr 1992 seh 408 ISBN 5 552 00479 5 Bretanickij L S Baku Leningrad Moskva Iskusstvo 1970 seh 245 Mamed zade K M Stroitelnoe iskusstvo Azerbajdzhana s drevnejshih vremyon do XIX veka Nauchnyj redaktor akademik AN Azerb SSR A V Salamzade Baku Elm 1983 Sheblykin I P Pamyatniki azerbajdzhanskogo zodchestva epohi Nizami materialy Pod red I Dzhafarzade Baku Izdatelstvo AzFAN 1943 Mamikonov L G K izucheniyu srednevekovyh oboronitelnyh sooruzhenij Apsherona Moskva Baku Gosudarstvennoe Arhitekturnoe Izdatelstvo 1946 Hemcinin baxDairevi Merdekan qalasi Azerbaycan memarligi