Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
 | Bu məqalə Şirvanşahlar türbəsi haqqındadır. Digər mənalar üçün Şirvanşahlar (dəqiqləşdirmə) səhifəsinə baxın. |
Şirvanşahların türbəsi — Şirvanşahlar saray kompleksinin aşağı həyəti ərazisində yerləşən üç tikilidən (digər iki tikili Şah məscidi və Saray hamamıdır) biri. Türbəyə yuxarıdan baxdıqda kəsmə ulduzlarla bəzədilmiş və altıbucaqlı günbəzlə tamamlanmış düzbucaqlı olması görünür. Orta əsrlərdə günbəz üzərindəki ulduz şəkilli yarıqlara mavi rəngli kaşı yerləşdirilmişdi.
| Şirvanşahlar türbəsi | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər |  Bakı |
| Yerləşir | İçərişəhər, Qala döngəsi 76 |
| Aidiyyatı | İçərişəhər Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu |
| Memar | Məhəmməd Əli |
| Sifarişçi | I Xəlilullah |
| Tikilmə tarixi | 1435–1436 |
| Üslubu | Şirvan-Abşeron memarlıq məktəbi |
| Vəziyyəti | muzey |
| Tipi | Mədəni |
| Kriteriya | vi |
| Təyin edilib | 2000 |
| İstinad nöm. | 958 |
| Dövlət | Azərbaycan |
| Region | Avropa və Şimali Amerika |
| İstinad nöm. | 3.5 |
| Kateqoriya | Türbə |
| Əhəmiyyəti | Dünya əhəmiyyətli |
| | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Binanın simasının mənalığını kompozisiyanın aydınlığı və memarlıq formalarının təfsirinin ciddiliyi müəyyən edir. Gözəl və ustalıqla yerləşdirilmiş işıq və kölgə ləkələrinin təzadına cəhd, üfüqi detallara şaquli detalların, həmçinin sıx naxışlı böyük səthlərə daş hörgü şəbəkələrinin qarşı qoyulması, Şirvan memarlıq çevrəsi üçün ənənəvi şəkildə səciyyəvidir, oyma naxışlar isə ustalıqla yerinə yetirilmişdir.
Tarixi
Giriş üzərindəki kitabə bu tikilinin inşa tarixi və memarı haqqında məlumat verir. Orada yazılmışdır: "Dinin müdafiəçisi, peyğəmbərin adamı, böyük sultan Şirvanşah Xəlilullah, Allah onun şahlığını və hakimiyyətini daimi etsin, bu işıqlı türbəni öz anası və yeddi yaşlı oğlu üçün, Allah onlara rəhmət eləsin, tikdirməyi əmr etdi, 839-cu il"
1954-cü ildə şərqşünas alim Ə.Ələsgərzadə portal üzərindki bu yazıları oxumuşdur. Digər yazılar Quran surələrindən götürülmüşdür. Portalı bəzəyən medalyonda yalnız güzgü vasitəsilə oxunan yazı ilə memarın adı yazılmışdır: "Allah, memar Məhəmməd Əli". Məlumdur ki, memarlara tikililər üzərində öz adlarını yazmaq qadağan olunmuşdu. Ona görə də sənətkar öz adını bu yolla şriftləşdirmişdir. Bu isə memarlıq əqlinin kəskinliyini və ziddiyyətdən çıxış yolu tapma məharətini və işini layiqincə yerinə yetirdiyini göstərir.
M. Nemət isə belə qərara gəlmişdir ki, türbənin giriş portalı üzərindəki medalyonda memarın adı yazılmayıb. O, medalyondakı yazını belə oxuyur: "Əlhəmdülillahi və əla həəma’ihi" (Allaha və onun nemətlərinə həmd olsun).
Türbə binasının sonradan mədrəsə kimi istifadə edilməsi, həmin qəbirlərin pis vəziyyətə salınması ilə nəticələnmişdir. 1947-ci ildə türbə təmir edilərkən aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı döşəmənin səthindən xeyli dərində 6 qəbir meydana çıxarılmışdır.
Dəfnlər
Giriş üzərindəki yazılara əsasən məlumdur ki, türbə Şirvanşah Xəlilullahın anası və oğlu üçün tikilmişdir. Buna baxmayaraq orada Şirvanşahlar ailəsinin digər üzvləri də dəfn edilmişdir. Qazıntılar zamanı sökülmüş döşəmənin altından daş lövhələr tapılmışdır. Bu daş lövhələrdən yeddi ədəd qəbrin örtüyü olduğu məlum olmuş, yalnız beş qəbirdə sümük qalıqları tapılmış, iki qəbirin isə boş olması müəyyənləşdirilmişdir.
XV əsrdə tarixçi Xondəmir "Xəbisus-as-Siyar" adlı əsərində yazır ki, Səfəvi şahı I İsmayıl ata və babasının qisasını almaq üçün söz vermişdir ki, Şirvanşahların sümüklərini bifrət odunda yandıraraq külünü göyə sovurub, onları təhqir edəcəkdir. Görünür, 1501-ci ildə Bakının Səfəvilər tərəfindən ələ keçirilməsi zamanı, iki qəbir açılmış və oradakı sümüklər məhv edilmişdir. Digər beş qəbirə isə toxunulmamışdır.
Şirvanşahların saray şairi olmuş Bədr Şirvani qəsidə, mədh və qəzəllərində burada dəfn edilənlərin adları ayırd edilmiş və dəqiqləşdirilmişdir. Bədr Şirvani XIV əsrin sonu-XV əsrin sonlarında Şirvanın ən məşhur şairlərindən biri olmuşdur. Onun 12473 beytdən ibarət külliyatı Şirvan hakimlərinə, vəzirlərinə, məhkəmə işçilərinə həsr etdiyi mədhlər ayrı-ayrı tarixi şəxslərin xüsusiyyətləri, Şirvanın dövlət və ictimai quruluşunu öyrənmək baxımından çox əhəmiyyətlidir. Bu külliyatına daxil olan əsərlərində Bədr türbədə dəfn edilmiş şah nəsli nümayəndələrinin adlarını və anadan olduğu illəri göstərmişdir.
Birinci qəbirdə Şirvanşahın 6–7 yaşlı oğlu Fərrux Yəmin dəfn edilmişdir. Kəllə sümüyündə və döş qövsündə tüklər qalmışdır. Sümükləri təmizlənərkən kəfən qalıqlarının olması müəyyənləşdirilmişdi. Mədhlərdən birində qeyd olunur ki, Şirvnşahın bu oğlu (1435–1442) 7 yaşında vəfat etmişdir.
İkinci qəbir qoca qadına məxsusdur. Bunu onun dişləri və sümüklərinin nazikliyi də sübut edir. Mədhlərin birində Mədhlərin birində Şirvanşahın anasının adının Bikə olması və çox hörmətli qadın kimi tanınmasını, hicri təqvimi ilə 839-cu ildə (1435–1436) vəfat etməsi qeyd olunur.
Üçüncü qəbirdə Şirvanşah Şahruxun həyat yoldaşı olan Xanikə xanım dəfn edilmişdir. Bədr Şirvani öz mədhlərində Xanikə adını yada salaraq onun sultanlara layiq gözəlliyindən danışır. Xanikə xanım Qara Yusifin əsiri olub, onun ölümündən sonra Şirvanşah Şahruxun yanına gətirilmiş və zəngin toy mərasimindən sonra ərə getmişdir.
Dördüncü qəbirdə Şirvanşahın Şeyx Salah adlı iki yaşlı oğlu dəfn edilmişdir. O, hicri tarixi ilə 847–849-cu illərdə (1443–1445) yaşamışdır. Bu qəbirdən şirli keramika və çilçıraq hissələri aşkarlanmışdır.
Beşinci qəbir 19 yaşlı II İbrahimin (1432) qəbridir. Bu qəbirdən ipək parçanın qalıqları, mavi muncuq, iynəsinin uzunluğu 36 sm olan qızıl sancaq aşkar olunmuşdur. Sancaq üzərində bir firuzə və altı yaqut qaş yerləşdirilmişdir.
Girişin əks tərəfində iri bədənli, hündürlüyü 2.10 metr olan skelet aşkar edilmişdir. Bu məzarın I Xəlilullahın özünə aid olması ehtimal edilir. Buradan daraq və qızıl sırğa tapılmışdır.
Memarlıq xüsusiyyətləri
Ümumi planlaşdırma və inşaat
Türbənin yeganə girişi əsas fasadda yerləşən təmtəraqlı portaldadır. Portaldan dəhlizə keçilir. Dəhlizin sağ və sol tərəflərində iki balaca otaq vardır. Bu otaqların hər birindən dəhlizə bir qapı açılır. Bu otaqlarının din xadimlərinə aid olması ehtimal edilir. Ziyarətçilər dəhlizdən əsas salona – sərdabaya daxil olur. Planda xaçvari şəkil alan bu salonun orta hissəsi daş günbəzlə örtülmüşdür. Həmin günbəz sferik yelkənlər sistemi vasitəsilə xaçın qollarındakı tağtavanlara və daş divarlara söykənmişdir.
Qapının müqabil tərəfində, xaçın qolları arasında qalan hissədə, qalın daş divarların içində iki balaca otaq vardır. Bunlardan hücrə və ya türbə əşyalarının saxlandığı anbar kimi istifadə olunması güman edilir. Salonun orta hissəsinin üstünü örtən günbəzin xarici üzü vaxtilə firuzə rəngli kaşı ilə örtülmüşdü. Lakin, həmin kaşılar dövrümüzə çatmamışdır.
Stalaktit günbəzindəki timpanların ornamentinin yuxarısında dini xarakterli kitabələrdən ibarət bir qurşaq, timpanların özündə isə hər iki tərəfdə içi yazılı medalyonlar vardır. Bu yazıların hərfləri elə miqyasda götürülmüş və elə stilləşdirilmişdir ki, ilk nəzərdə ətrafdakı ornamentdən çox az fərqlənir. Portalın giriş qapısının üstündəki kitabə türbənin hicri 839-cu (miladi 1435/1436) ildə Şirvanşah I Xəlilullah tərəfindən öz anası və oğlu üçün tikildiyini xəbər verir.
Memarlıq kütlələrinin tektonikasının hökmranlıq etdiyi interyerdə əsas elementlər, mükəmməllik səviyyəsinə gətirilib çatdırılmış konstruktiv formalardır. Burada Memar Əlinin yüksək ustalığı sayəsində həyata keçirilmiş, kamil bədii stil üçün səciyyəvi olan memarlıq üsulları ardıcıllıqla meydana çıxır.
Portal və fasadın dekorasiyası
Yanları çox diqqətlə yonulub bir-birinə kip söykənən ağ Bakı daşlarından hörülmüş tamamilə hamar fasadda binadan hündürə qalxaraq, türbəyə giriş yolunun aydın görünməsinə kömək edən zəngin bəzədilmiş bir portal diqqəti cəlb edir. Bu portal, Şirvanşahlar sarayına daxil olan Divanxana portalının kompozisiyasını təkrar edir, lakin ona nisbətən bir qədər sadə həll edilmişdir. Burada stalaktit günbəzi yalnız dörd cərgə stalaktitdən ibarətdir, portalın yan divarları hamar olub, giriş qapısında yalnız tağların timpanları ornamentlidir və onların yuxarıdında iki cərgə kitabə həkk edilmişdir.
Giriş qapısının üstündəki timpanların ornamentinə bir altıbucaqlı fiqur daxil edilmişdir. Onun içərisində "Əli" sözü altı dəfə qabarıq şəkildə təkrar olunur. Portal divardan, demək olar ki, yarım metrə qədər irəli çıxır. Bu çıxıntı önündə baş fasadın bütün boyunca uzanan və portalın içərisinə daxil olan, adamların oturması üçün skamya vəzifəsini görən səki vardır. Belə quruluş həmin dövrdə inşa edilmiş binaların bir çoxu üçün xarakterik sayılır.
Portalın ən yuxarı hissəsində Quranın XII surəsinin 92-ci ayəsi oyma yazı üsulu ilə yerləşdirilmişdir: "Yüksək və böyük olan Allah-taala dedi: "bu gün Allah sizi bağışlar, çünki ən rəhmlilərin rəhmlisidir."
Portalın camaxatanı, dörd yaruslu stalaktitlər qurşağına söykənən, konxanın diş-diş səthi ilə birgə çatma şəkilli yarımgünbəzlə tamamlanmışdır. Arxivoltlar (tağın qövsünü divar səthindən fərqləndirən haşiyə) və timpanlar daşdan qüsursuz yerinə ytirilməklə, stilləşdirilmiş bitki ornamentləri ilə örtülmüşdür.
Dəfnlər
- İbrahim (I Xəlilullahın oğlu). Ölüm tarixi 1432-ci ildir. 19 yaşında vəfat etmişdir. Şirvanşahlar türbəsindəki beşinci qəbir ona məxsusdur. Bu qəbirdən ipək parçanın qalıqları, mavi muncuq, iynəsinin uzunluğu 36 sm olan qızıl sancaq aşkar olunmuşdur.
- Bikə xanım (I Xəlilullahın anası). Ölüm tarixi 1435–1436-cı illərdir. Şirvanşahlar türbəsindəki ikinci qəbir ona məxsusdur.
- Şahzadə Fərrux Yəmin (I Xəlilullahın oğlu). Ölüm tarixi 1442–1443-cü illərdir. Şirvanşahlar türbəsindəki birinci qəbir ona məxsusdur. 7 yaşında vəfat edən Fərrux Yəminin sümükləri təmizlənərkən kəfən qalıqlarının olması müəyyənləşdirilmişdir.
- Şahzadə Şeyx Saleh (I Xəlilullahın oğlu). Ölüm tarixi 1445–1446-cı illərdir. Şirvanşahlar türbəsindəki dördüncü qəbir ona məxsusdur. 2 yaşında vəfat edən Şeyx Salehin qəbrindən şirli keramika və çilçıraq hissələri aşkarlanmışdır.
- Əmir Bəhram. Ölüm tarixi 17 aprel 1446-cı ildir. Qaytaq düzündə şəhid edilmişdir.
- I Xəlilullahın zövcəsi. Şirvanşahlar türbəsindəki üçüncü qəbir ona məxsusdur.
İstinadlar
- Fərhadoğlu, 2006. səh. 126
- Усейнов М.А., Бретаницкий Л.С., Саламзаде А.В. История архитектуры Азербайджана. Москва. 1963. səh. 336.
- Нейматова, М. С. Эпиграфические памятники и их значение в изучении социально-экономической истории Азербайджана (XIV-XIX вв.). Баку. 1968. 93–94.
- Dadaşov, Useynov, 1955. səh. 21
- Fərhadoğlu, 2006. səh. 127
- Fərhadoğlu, 2006. səh. 128
- Dadaşov, Useynov, 1955. səh. 20
- Dadaşov, Useynov, 1955. səh. 19
- Fətullayev, 2013. səh. 105
- Fərhadoğlu, 2006. səh. 128
- Aşurbəyli, 2006. səh. 313
- Fərhadoğlu, 2006. səh. 127
Ədəbiyyat
- Fərhadoğlu, Kamil. İçərişəhər. Bakı: Şərq-Qərb nəşriyyatı, AMEA Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutu. 2006. 256 səh.
- Fətullayev-Fiqarov, Şamil. Bakının memarlıq ensiklopediyası. Bakı: Şərq-Qərb, Azərbaycan Respubliksı Memarlar İttifaqı. 2013. 528 səh.
- Dadaşov, S.; Useynov, M. Bakının memarlıq abidələri. Bakı: Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası Nəşriyyatı. 1955. 42 səh.
- Aşurbəyli S. Şirvanşahlar dövləti (VI –XVI əsrlər). Avrasiya press, Bakı 2006.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqale Sirvansahlar turbesi haqqindadir Diger menalar ucun Sirvansahlar deqiqlesdirme sehifesine baxin Sirvansahlarin turbesi Sirvansahlar saray kompleksinin asagi heyeti erazisinde yerlesen uc tikiliden diger iki tikili Sah mescidi ve Saray hamamidir biri Turbeye yuxaridan baxdiqda kesme ulduzlarla bezedilmis ve altibucaqli gunbezle tamamlanmis duzbucaqli olmasi gorunur Orta esrlerde gunbez uzerindeki ulduz sekilli yariqlara mavi rengli kasi yerlesdirilmisdi Sirvansahlar turbesi40 21 58 sm e 49 50 00 s u Olke AzerbaycanSeher Baki BakiYerlesir Iceriseher Qala dongesi 76Aidiyyati Iceriseher Dovlet Tarix Memarliq QoruguMemar Mehemmed EliSifarisci I XelilullahTikilme tarixi 1435 1436Uslubu Sirvan Abseron memarliq mektebiVeziyyeti muzeyUNESCO Umumdunya IrsiTipiMedeniKriteriyaviTeyin edilib2000Istinad nom 958DovletAzerbaycanRegionAvropa ve Simali AmerikaAzerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiIstinad nom 3 5KateqoriyaTurbeEhemiyyetiDunya ehemiyyetliTurbeBakinin xeritesinde Sirvansahlar turbesiTurbeIceriseherin xeritesinde Sirvansahlar turbesiTurbenin plani Vikianbarda elaqeli mediafayllar Binanin simasinin menaligini kompozisiyanin aydinligi ve memarliq formalarinin tefsirinin ciddiliyi mueyyen edir Gozel ve ustaliqla yerlesdirilmis isiq ve kolge lekelerinin tezadina cehd ufuqi detallara saquli detallarin hemcinin six naxisli boyuk sethlere das horgu sebekelerinin qarsi qoyulmasi Sirvan memarliq cevresi ucun enenevi sekilde seciyyevidir oyma naxislar ise ustaliqla yerine yetirilmisdir TarixiTurbenin daxilindeki mezarlar Giris uzerindeki kitabe bu tikilinin insa tarixi ve memari haqqinda melumat verir Orada yazilmisdir Dinin mudafiecisi peygemberin adami boyuk sultan Sirvansah Xelilullah Allah onun sahligini ve hakimiyyetini daimi etsin bu isiqli turbeni oz anasi ve yeddi yasli oglu ucun Allah onlara rehmet elesin tikdirmeyi emr etdi 839 cu il 1954 cu ilde serqsunas alim E Elesgerzade portal uzerindki bu yazilari oxumusdur Diger yazilar Quran surelerinden goturulmusdur Portali bezeyen medalyonda yalniz guzgu vasitesile oxunan yazi ile memarin adi yazilmisdir Allah memar Mehemmed Eli Melumdur ki memarlara tikililer uzerinde oz adlarini yazmaq qadagan olunmusdu Ona gore de senetkar oz adini bu yolla sriftlesdirmisdir Bu ise memarliq eqlinin keskinliyini ve ziddiyyetden cixis yolu tapma meharetini ve isini layiqince yerine yetirdiyini gosterir M Nemet ise bele qerara gelmisdir ki turbenin giris portali uzerindeki medalyonda memarin adi yazilmayib O medalyondaki yazini bele oxuyur Elhemdulillahi ve ela heema ihi Allaha ve onun nemetlerine hemd olsun Turbe binasinin sonradan medrese kimi istifade edilmesi hemin qebirlerin pis veziyyete salinmasi ile neticelenmisdir 1947 ci ilde turbe temir edilerken aparilan arxeoloji qazintilar zamani dosemenin sethinden xeyli derinde 6 qebir meydana cixarilmisdir Defnler Qebirlerden askarlanmis qizil sancaq ve sirgalarBirinci qebirden askarlanmis ketan parca kefen qaliqlari Giris uzerindeki yazilara esasen melumdur ki turbe Sirvansah Xelilullahin anasi ve oglu ucun tikilmisdir Buna baxmayaraq orada Sirvansahlar ailesinin diger uzvleri de defn edilmisdir Qazintilar zamani sokulmus dosemenin altindan das lovheler tapilmisdir Bu das lovhelerden yeddi eded qebrin ortuyu oldugu melum olmus yalniz bes qebirde sumuk qaliqlari tapilmis iki qebirin ise bos olmasi mueyyenlesdirilmisdir XV esrde tarixci Xondemir Xebisus as Siyar adli eserinde yazir ki Sefevi sahi I Ismayil ata ve babasinin qisasini almaq ucun soz vermisdir ki Sirvansahlarin sumuklerini bifret odunda yandiraraq kulunu goye sovurub onlari tehqir edecekdir Gorunur 1501 ci ilde Bakinin Sefeviler terefinden ele kecirilmesi zamani iki qebir acilmis ve oradaki sumukler mehv edilmisdir Diger bes qebire ise toxunulmamisdir Sirvansahlarin saray sairi olmus Bedr Sirvani qeside medh ve qezellerinde burada defn edilenlerin adlari ayird edilmis ve deqiqlesdirilmisdir Bedr Sirvani XIV esrin sonu XV esrin sonlarinda Sirvanin en meshur sairlerinden biri olmusdur Onun 12473 beytden ibaret kulliyati Sirvan hakimlerine vezirlerine mehkeme iscilerine hesr etdiyi medhler ayri ayri tarixi sexslerin xususiyyetleri Sirvanin dovlet ve ictimai qurulusunu oyrenmek baximindan cox ehemiyyetlidir Bu kulliyatina daxil olan eserlerinde Bedr turbede defn edilmis sah nesli numayendelerinin adlarini ve anadan oldugu illeri gostermisdir Birinci qebirde Sirvansahin 6 7 yasli oglu Ferrux Yemin defn edilmisdir Kelle sumuyunde ve dos qovsunde tukler qalmisdir Sumukleri temizlenerken kefen qaliqlarinin olmasi mueyyenlesdirilmisdi Medhlerden birinde qeyd olunur ki Sirvnsahin bu oglu 1435 1442 7 yasinda vefat etmisdir Ikinci qebir qoca qadina mexsusdur Bunu onun disleri ve sumuklerinin nazikliyi de subut edir Medhlerin birinde Medhlerin birinde Sirvansahin anasinin adinin Bike olmasi ve cox hormetli qadin kimi taninmasini hicri teqvimi ile 839 cu ilde 1435 1436 vefat etmesi qeyd olunur Ucuncu qebirde Sirvansah Sahruxun heyat yoldasi olan Xanike xanim defn edilmisdir Bedr Sirvani oz medhlerinde Xanike adini yada salaraq onun sultanlara layiq gozelliyinden danisir Xanike xanim Qara Yusifin esiri olub onun olumunden sonra Sirvansah Sahruxun yanina getirilmis ve zengin toy merasiminden sonra ere getmisdir Dorduncu qebirde Sirvansahin Seyx Salah adli iki yasli oglu defn edilmisdir O hicri tarixi ile 847 849 cu illerde 1443 1445 yasamisdir Bu qebirden sirli keramika ve cilciraq hisseleri askarlanmisdir Besinci qebir 19 yasli II Ibrahimin 1432 qebridir Bu qebirden ipek parcanin qaliqlari mavi muncuq iynesinin uzunlugu 36 sm olan qizil sancaq askar olunmusdur Sancaq uzerinde bir firuze ve alti yaqut qas yerlesdirilmisdir Girisin eks terefinde iri bedenli hundurluyu 2 10 metr olan skelet askar edilmisdir Bu mezarin I Xelilullahin ozune aid olmasi ehtimal edilir Buradan daraq ve qizil sirga tapilmisdir Memarliq xususiyyetleriUmumi planlasdirma ve insaat Binanin yan kesimi Turbenin yegane girisi esas fasadda yerlesen temteraqli portaldadir Portaldan dehlize kecilir Dehlizin sag ve sol tereflerinde iki balaca otaq vardir Bu otaqlarin her birinden dehlize bir qapi acilir Bu otaqlarinin din xadimlerine aid olmasi ehtimal edilir Ziyaretciler dehlizden esas salona serdabaya daxil olur Planda xacvari sekil alan bu salonun orta hissesi das gunbezle ortulmusdur Hemin gunbez sferik yelkenler sistemi vasitesile xacin qollarindaki tagtavanlara ve das divarlara soykenmisdir Qapinin muqabil terefinde xacin qollari arasinda qalan hissede qalin das divarlarin icinde iki balaca otaq vardir Bunlardan hucre ve ya turbe esyalarinin saxlandigi anbar kimi istifade olunmasi guman edilir Salonun orta hissesinin ustunu orten gunbezin xarici uzu vaxtile firuze rengli kasi ile ortulmusdu Lakin hemin kasilar dovrumuze catmamisdir Stalaktit gunbezindeki timpanlarin ornamentinin yuxarisinda dini xarakterli kitabelerden ibaret bir qursaq timpanlarin ozunde ise her iki terefde ici yazili medalyonlar vardir Bu yazilarin herfleri ele miqyasda goturulmus ve ele stillesdirilmisdir ki ilk nezerde etrafdaki ornamentden cox az ferqlenir Portalin giris qapisinin ustundeki kitabe turbenin hicri 839 cu miladi 1435 1436 ilde Sirvansah I Xelilullah terefinden oz anasi ve oglu ucun tikildiyini xeber verir Memarliq kutlelerinin tektonikasinin hokmranliq etdiyi interyerde esas elementler mukemmellik seviyyesine getirilib catdirilmis konstruktiv formalardir Burada Memar Elinin yuksek ustaligi sayesinde heyata kecirilmis kamil bedii stil ucun seciyyevi olan memarliq usullari ardicilliqla meydana cixir Turbenin portali ve gunbezi Portal ve fasadin dekorasiyasi Yanlari cox diqqetle yonulub bir birine kip soykenen ag Baki daslarindan horulmus tamamile hamar fasadda binadan hundure qalxaraq turbeye giris yolunun aydin gorunmesine komek eden zengin bezedilmis bir portal diqqeti celb edir Bu portal Sirvansahlar sarayina daxil olan Divanxana portalinin kompozisiyasini tekrar edir lakin ona nisbeten bir qeder sade hell edilmisdir Burada stalaktit gunbezi yalniz dord cerge stalaktitden ibaretdir portalin yan divarlari hamar olub giris qapisinda yalniz taglarin timpanlari ornamentlidir ve onlarin yuxaridinda iki cerge kitabe hekk edilmisdir Giris qapisinin ustundeki timpanlarin ornamentine bir altibucaqli fiqur daxil edilmisdir Onun icerisinde Eli sozu alti defe qabariq sekilde tekrar olunur Portal divardan demek olar ki yarim metre qeder ireli cixir Bu cixinti onunde bas fasadin butun boyunca uzanan ve portalin icerisine daxil olan adamlarin oturmasi ucun skamya vezifesini goren seki vardir Bele qurulus hemin dovrde insa edilmis binalarin bir coxu ucun xarakterik sayilir Portalin en yuxari hissesinde Quranin XII suresinin 92 ci ayesi oyma yazi usulu ile yerlesdirilmisdir Yuksek ve boyuk olan Allah taala dedi bu gun Allah sizi bagislar cunki en rehmlilerin rehmlisidir Portalin camaxatani dord yaruslu stalaktitler qursagina soykenen konxanin dis dis sethi ile birge catma sekilli yarimgunbezle tamamlanmisdir Arxivoltlar tagin qovsunu divar sethinden ferqlendiren hasiye ve timpanlar dasdan qusursuz yerine ytirilmekle stillesdirilmis bitki ornamentleri ile ortulmusdur DefnlerIbrahim I Xelilullahin oglu Olum tarixi 1432 ci ildir 19 yasinda vefat etmisdir Sirvansahlar turbesindeki besinci qebir ona mexsusdur Bu qebirden ipek parcanin qaliqlari mavi muncuq iynesinin uzunlugu 36 sm olan qizil sancaq askar olunmusdur Bike xanim I Xelilullahin anasi Olum tarixi 1435 1436 ci illerdir Sirvansahlar turbesindeki ikinci qebir ona mexsusdur Sahzade Ferrux Yemin I Xelilullahin oglu Olum tarixi 1442 1443 cu illerdir Sirvansahlar turbesindeki birinci qebir ona mexsusdur 7 yasinda vefat eden Ferrux Yeminin sumukleri temizlenerken kefen qaliqlarinin olmasi mueyyenlesdirilmisdir Sahzade Seyx Saleh I Xelilullahin oglu Olum tarixi 1445 1446 ci illerdir Sirvansahlar turbesindeki dorduncu qebir ona mexsusdur 2 yasinda vefat eden Seyx Salehin qebrinden sirli keramika ve cilciraq hisseleri askarlanmisdir Emir Behram Olum tarixi 17 aprel 1446 ci ildir Qaytaq duzunde sehid edilmisdir I Xelilullahin zovcesi Sirvansahlar turbesindeki ucuncu qebir ona mexsusdur IstinadlarFerhadoglu 2006 seh 126 Usejnov M A Bretanickij L S Salamzade A V Istoriya arhitektury Azerbajdzhana Moskva 1963 seh 336 Nejmatova M S Epigraficheskie pamyatniki i ih znachenie v izuchenii socialno ekonomicheskoj istorii Azerbajdzhana XIV XIX vv Baku 1968 93 94 Dadasov Useynov 1955 seh 21 Ferhadoglu 2006 seh 127 Ferhadoglu 2006 seh 128 Dadasov Useynov 1955 seh 20 Dadasov Useynov 1955 seh 19 Fetullayev 2013 seh 105 Ferhadoglu 2006 seh 128 Asurbeyli 2006 seh 313 Ferhadoglu 2006 seh 127EdebiyyatFerhadoglu Kamil Iceriseher Baki Serq Qerb nesriyyati AMEA Arxeologiya ve Etnoqrafiya Institutu 2006 256 seh Fetullayev Fiqarov Samil Bakinin memarliq ensiklopediyasi Baki Serq Qerb Azerbaycan Respubliksi Memarlar Ittifaqi 2013 528 seh Dadasov S Useynov M Bakinin memarliq abideleri Baki Azerbaycan SSR Elmler Akademiyasi Nesriyyati 1955 42 seh Asurbeyli S Sirvansahlar dovleti VI XVI esrler Avrasiya press Baki 2006 Hemcinin baxAzerbaycanda YUNESKO nun Umumdunya irsi obyektlerinin siyahisi Azerbaycanda qeydiyyata alinmis dunya ehemiyyetli memarliq abidelerinin siyahisi Sirvan Abseron memarliq mektebi Sirvansahlar dovleti