Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədə heç bir məlumatın mənbəsi . |
Şirvanşahların yay iqamətgahı — Şirvanşahların yay sarayı.
| Şirvanşahların yay iqamətgahı | |
|---|---|
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər | Bakı |
| Yerləşir | Sabunçu rayonu, Nardaran qəsəbəsi |
| Aidiyyatı | Şirvanşahlar dövləti |
| Tikilmə tarixi | XV əsr |
| Üslubu | Şirvan-Abşeron memarlıq məktəbi |
| Günbəzləri | 1 |
| İstinad nöm. | 133 |
| Əhəmiyyəti | Ölkə əhəmiyyətli |
| | |
Dəniz sahilindən 2 km. məsafədə, Nardaran kəndinin şimali-şərq kənarında, yüksək qumsallıqda mövqe tutmuş yay tikilisi həcm-məkan tutumu ilə ətraf tikililər içərisində hakim mövqeyə malikdir. Nardaranın dənizsahili əlverişli iqlimi, strateji əhəmiyyətli coğrafi məkan, XIII–XIV əsrə aid müdafiə qalasının yaxınlığı, Şirvan şahlarının məhz bu ərazini istirahət zonası üçün yararlı hesab etmişlər. Xalq arasında "Xan bağı" adı ilə tanınmış bu tikiliyə "Şah bağı" demək daha düzgün olardı. Şirvan-Abşeron memarlıq məktəbi üslubunda tikilmiş yay yerləşkəsinin üzərində epiqrafik yazıların aşkarlanmaması, memarlıq-plan həllinə, tikinti texnikası və arxitektonikasına görə Şirvan şahlarının Bakının "İçəri şəhər"indəki saray kompleksinə yaxınlığı, bu tikilinin XIII–XIV əsrlərə aid etməyə imkan verir. Nəzərə alsaq ki, Şimali Azərbaycan ərazisində xanlıqların yaranması XVII–XVIII əsrlərə təsadüf edir, onda bu bağın "Şah bağı" olduğu inkaredilməzdir.
Yazılı mənbələrdə "Şah bağının" komleks tikililər; onu əhatə edən üzümlüklər içərisində bir neçə kiçik köməkçi xidmət otaqlarının, hovuz və iki su quyusunun olduğundan xəbər verilir. Yəqin ki, bağın ərazisi nə vaxtsa baş tağlı girişə malik olmaqla hasarla əhatələnmişdir. Fasadın dənizə istiqamətlənmiş girişi dərin taxçalı oxvari baş tağla başlanır. Tağ açımının haşiyəsi divar səthindən nisbətən qabarmaqla, binanı əhatə edən karnizlə tamamlanır. "Şah bağı" yan cinahlardan, hamar səthli sadə fasadlarda üç düzbucaqlı pəncərə açımları ilə işıqlandırılmışdır. Qapılara perpenduklyar yerləşdirilmiş pəncərələr nisbətən böyük sahəsi ilə digərlərindən seçilir. Hal-hazırda qapı və pəncərələrdən məhrum olan bağ tikilisi, əhalinin verdiyi məlumata görə, nə vaxtsa qoz ağacından düzəldilmiş gözəl dekorativ oyma sənətinin məhsulu olan qapı və pəncərələrlə ətraf landşaftın ayrılmaz hissəsinə çevrilmişdir.
"Şah bağı"-nın yaşayış binasının mərkəzi, oxvari günbəzlə tamamlanır. Abşeron yarımadasının dini tikililərə xas olan belə bir örtük sistemi, sanki ilk baxışda iqamətgahı məscidə bənzədir. Binanın bütün fasadları dekorsuz, sadə həlli ilə yadda qalır. Daş navalçalar yağıntıların axınını tənzimləməklə, fasada nisbi zənginlik bəxş edir.
Monumental tikilinin memarlıq-plan quruluşu kvadrat əsaslı olmaqla, tərəflərinin ölçüləri 14 m-ə bərabərdir. Bina lakonik həndəsi düzgün həcm tutumu, ciddi memarlıq forması və daxili məkanın dəqiq həlli ilə diqqəti cəlb edir. Plan həlli giriş baş tağının kvadrat əsaslı zala aparması ilə başlanır. Zalın künclərindəki dörd kamera onun xaçvari plan quruluşunda həllinə səbəb olmuşdur. Bu gün plan quruluşu qədim Alban abidələrindən bəhrələnən Abşeronun bir sıra məscidləri (Mərdəkanda – XIV əsr, Qala kəndində – XVIII əsr, Keşlədəki XVII əsr məscidi, ) bu tip plan həllini almışdır. Belə məscid tikililəri eləcə də Azərbaycanın şimal regionları üçün xarakterik olmaqla geniş yayılmışdır.
"Şah bağı" nın künclərdəki ikimərtəbəli kameraları birmərtəbəli zala birləşməklə onu tamamlayır. Otaqlara oxvari tağlı girişlər binanın interyer kompozisiyasında simmetrik oxlar üzərində həllini tapmışdır. Künc yerləşkələr trompların söykəndiyi kiçik günbəzlərlə örtülmüşdür. Günbəzlər cənub yerləşkələrdə səkkizguşəli, şimal istiqamətlərdə isə dairəvi, hamar şəkildə qurulmuşdur.
Zal öz sadə həlli ilə diqqəti cəlb edir. Mərkəzi günbəz konstruksiyalı örtük sistemi sadə stalaktidlərin və dörd oxvari tağın konstruktiv yükdaşıyıcılığının səyi nəticəsində durmuşdur. İnteryerdəki mərkəzi dairəvi hovuz ətrafa mülayim oazis yaymaqla, əhalinin verdiyi məlumata əsasən, istiqamətə (dənizə, mühafizə qalasına və Nardaran pirinə) uzanan yeraltı tunellərə giriş rolunu oynamışdır. Binadan otuz sajen Cənub-Qərb istiqamətində dərinliyi üç sajen olan dairəvi, susuz quyu yerləşir, Qərb və Şərqə aparan yeraltı yoları var. Rəvayətə görə bu xan bağından qüllə və pirə aparan yeraltı yolun bir hissəsidir.
Birinci quyudan otuz sajen aralıda, Cənub-Qərb istiqamətində dərinliyi 6 arşın, üst hissəsi kvadrat çıxıntılı, ölçüsü 1,581,25 arşın olan ikinci quyu var. Bu quyudan birinci quyuya 3 arşın hündürlüyündə olan, eni 14 verskə bərabər dəhlizli yol aparır. Elə həmin quyudan Cənuba doğru, iqamətin əksinə olaraq ikinci yol gedir: İçəri düşüb 20 arşın yol qət etdikdən sonra yol kəsilir, çünki yol torpaq uçqunu ilə örtülmüşdür.
Bir sıra səyyahların; xüsusilə Əbdürrəşid Bakuvinin, və.s verdiyi məlumatlara əsasən, Abşeron yarımadası üçün bağ tikililəri xarakterikdir. "Xan bağı" adlanan daha bir tikili Buzovna kəndində də qeydə alınmışdır. Səyyah İ. N. Berezin 1842-ci ildə Bakıda olarkən Buzovnada sarayla birlikdə xan bağının mövcudluğundan məlumat vermiş və bu məhəlləni "Xan məhəlləsi" adlandırmışdır, lakin memar, professor Ş. S. Fətullayevin araşdırmalarına görə bu bağ Şirvan şahlarına deyil, məhz XVIII əsr Bakı xanlarından olan, Azərbaycanın görkəmli xadimi Abbasqulu ağa Bakıxanovun ulu babası məxsus olmuşdur.
Abşeron yarımadasında varlı şəxslərin tikdirdikləri yay iqamətgahları XIX əsrin sonları, XX əsrin əvvəlləri neft milyonçularının hesabına daha geniş vüsət almışdır. Avropa və Şərq memarlığının sintezindən yaranmış və zəngin dekorlu interyerlərə malik bu villalar memarlıq-plan quruluşuna, konstruksiya və tikinti texnikasına görə böyük inkişaf yolu keçməsinə baxmayaraq, Abşeron bağ iqamətgahları içərisində Şirvan şahlarının Nardarandakı yay tikilisi öz sadəliyi və əzəməti ilə seçilir.
"Şah bağının" yaxınlığında şaha xidmət edən "Şah hamamı" da mövcuddur. Hamam orta əsr hamam tiplərinə məxsus olmaqla yer səthində aşağı tikilmiş və böyük həcm-məkan tutumuna malikdir. Hazırda içini və üstünü qum basmış tikilinin naturadan tədqiqi zamanı hamamın bir neçə günbəz və giriş yeri aşkar olunmuşdur.
Şirvanşahların Nardaran kəndində kompleks şəkildə tikilmiş yay iqamətgahının bəzi tikililəri dövrümüzə qədər gəlib çatmasa da, bağ dövrünün hakim dairələrinin əzəmət və qüdrətinin təcəssümü nümunələrindən biri kimi durmaqdadır.
İstinadlar
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqalede hec bir melumatin menbesi gosterilmemisdir Lutfen etibarli menbeler elave etmekle meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Qerez yaradan menbesiz hisseler muzakiresiz siline biler Sirvansahlarin yay iqametgahi Sirvansahlarin yay sarayi Sirvansahlarin yay iqametgahiOlke AzerbaycanSeher BakiYerlesir Sabuncu rayonu Nardaran qesebesiAidiyyati Sirvansahlar dovletiTikilme tarixi XV esrUslubu Sirvan Abseron memarliq mektebiGunbezleri 1Azerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiIstinad nom 133EhemiyyetiOlke ehemiyyetliSirvansahlarin yay iqametgahi Deniz sahilinden 2 km mesafede Nardaran kendinin simali serq kenarinda yuksek qumsalliqda movqe tutmus yay tikilisi hecm mekan tutumu ile etraf tikililer icerisinde hakim movqeye malikdir Nardaranin denizsahili elverisli iqlimi strateji ehemiyyetli cografi mekan XIII XIV esre aid mudafie qalasinin yaxinligi Sirvan sahlarinin mehz bu erazini istirahet zonasi ucun yararli hesab etmisler Xalq arasinda Xan bagi adi ile taninmis bu tikiliye Sah bagi demek daha duzgun olardi Sirvan Abseron memarliq mektebi uslubunda tikilmis yay yerleskesinin uzerinde epiqrafik yazilarin askarlanmamasi memarliq plan helline tikinti texnikasi ve arxitektonikasina gore Sirvan sahlarinin Bakinin Iceri seher indeki saray kompleksine yaxinligi bu tikilinin XIII XIV esrlere aid etmeye imkan verir Nezere alsaq ki Simali Azerbaycan erazisinde xanliqlarin yaranmasi XVII XVIII esrlere tesaduf edir onda bu bagin Sah bagi oldugu inkaredilmezdir Yazili menbelerde Sah baginin komleks tikililer onu ehate eden uzumlukler icerisinde bir nece kicik komekci xidmet otaqlarinin hovuz ve iki su quyusunun oldugundan xeber verilir Yeqin ki bagin erazisi ne vaxtsa bas tagli girise malik olmaqla hasarla ehatelenmisdir Fasadin denize istiqametlenmis girisi derin taxcali oxvari bas tagla baslanir Tag aciminin hasiyesi divar sethinden nisbeten qabarmaqla binani ehate eden karnizle tamamlanir Sah bagi yan cinahlardan hamar sethli sade fasadlarda uc duzbucaqli pencere acimlari ile isiqlandirilmisdir Qapilara perpenduklyar yerlesdirilmis pencereler nisbeten boyuk sahesi ile digerlerinden secilir Hal hazirda qapi ve pencerelerden mehrum olan bag tikilisi ehalinin verdiyi melumata gore ne vaxtsa qoz agacindan duzeldilmis gozel dekorativ oyma senetinin mehsulu olan qapi ve pencerelerle etraf landsaftin ayrilmaz hissesine cevrilmisdir Sah bagi nin yasayis binasinin merkezi oxvari gunbezle tamamlanir Abseron yarimadasinin dini tikililere xas olan bele bir ortuk sistemi sanki ilk baxisda iqametgahi mescide benzedir Binanin butun fasadlari dekorsuz sade helli ile yadda qalir Das navalcalar yagintilarin axinini tenzimlemekle fasada nisbi zenginlik bexs edir Monumental tikilinin memarliq plan qurulusu kvadrat esasli olmaqla tereflerinin olculeri 14 m e beraberdir Bina lakonik hendesi duzgun hecm tutumu ciddi memarliq formasi ve daxili mekanin deqiq helli ile diqqeti celb edir Plan helli giris bas taginin kvadrat esasli zala aparmasi ile baslanir Zalin kunclerindeki dord kamera onun xacvari plan qurulusunda helline sebeb olmusdur Bu gun plan qurulusu qedim Alban abidelerinden behrelenen Abseronun bir sira mescidleri Merdekanda XIV esr Qala kendinde XVIII esr Kesledeki XVII esr mescidi bu tip plan hellini almisdir Bele mescid tikilileri elece de Azerbaycanin simal regionlari ucun xarakterik olmaqla genis yayilmisdir Sah bagi nin kunclerdeki ikimertebeli kameralari birmertebeli zala birlesmekle onu tamamlayir Otaqlara oxvari tagli girisler binanin interyer kompozisiyasinda simmetrik oxlar uzerinde hellini tapmisdir Kunc yerleskeler tromplarin soykendiyi kicik gunbezlerle ortulmusdur Gunbezler cenub yerleskelerde sekkizguseli simal istiqametlerde ise dairevi hamar sekilde qurulmusdur Zal oz sade helli ile diqqeti celb edir Merkezi gunbez konstruksiyali ortuk sistemi sade stalaktidlerin ve dord oxvari tagin konstruktiv yukdasiyiciliginin seyi neticesinde durmusdur Interyerdeki merkezi dairevi hovuz etrafa mulayim oazis yaymaqla ehalinin verdiyi melumata esasen istiqamete denize muhafize qalasina ve Nardaran pirine uzanan yeralti tunellere giris rolunu oynamisdir Binadan otuz sajen Cenub Qerb istiqametinde derinliyi uc sajen olan dairevi susuz quyu yerlesir Qerb ve Serqe aparan yeralti yolari var Revayete gore bu xan bagindan qulle ve pire aparan yeralti yolun bir hissesidir Birinci quyudan otuz sajen aralida Cenub Qerb istiqametinde derinliyi 6 arsin ust hissesi kvadrat cixintili olcusu 1 581 25 arsin olan ikinci quyu var Bu quyudan birinci quyuya 3 arsin hundurluyunde olan eni 14 verske beraber dehlizli yol aparir Ele hemin quyudan Cenuba dogru iqametin eksine olaraq ikinci yol gedir Iceri dusub 20 arsin yol qet etdikden sonra yol kesilir cunki yol torpaq ucqunu ile ortulmusdur Bir sira seyyahlarin xususile Ebdurresid Bakuvinin ve s verdiyi melumatlara esasen Abseron yarimadasi ucun bag tikilileri xarakterikdir Xan bagi adlanan daha bir tikili Buzovna kendinde de qeyde alinmisdir Seyyah I N Berezin 1842 ci ilde Bakida olarken Buzovnada sarayla birlikde xan baginin movcudlugundan melumat vermis ve bu mehelleni Xan mehellesi adlandirmisdir lakin memar professor S S Fetullayevin arasdirmalarina gore bu bag Sirvan sahlarina deyil mehz XVIII esr Baki xanlarindan olan Azerbaycanin gorkemli xadimi Abbasqulu aga Bakixanovun ulu babasi mexsus olmusdur Abseron yarimadasinda varli sexslerin tikdirdikleri yay iqametgahlari XIX esrin sonlari XX esrin evvelleri neft milyoncularinin hesabina daha genis vuset almisdir Avropa ve Serq memarliginin sintezinden yaranmis ve zengin dekorlu interyerlere malik bu villalar memarliq plan qurulusuna konstruksiya ve tikinti texnikasina gore boyuk inkisaf yolu kecmesine baxmayaraq Abseron bag iqametgahlari icerisinde Sirvan sahlarinin Nardarandaki yay tikilisi oz sadeliyi ve ezemeti ile secilir Sah baginin yaxinliginda saha xidmet eden Sah hamami da movcuddur Hamam orta esr hamam tiplerine mexsus olmaqla yer sethinde asagi tikilmis ve boyuk hecm mekan tutumuna malikdir Hazirda icini ve ustunu qum basmis tikilinin naturadan tedqiqi zamani hamamin bir nece gunbez ve giris yeri askar olunmusdur Sirvansahlarin Nardaran kendinde kompleks sekilde tikilmis yay iqametgahinin bezi tikilileri dovrumuze qeder gelib catmasa da bag dovrunun hakim dairelerinin ezemet ve qudretinin tecessumu numunelerinden biri kimi durmaqdadir IstinadlarHemcinin baxSirvansahlar saray kompleksi