Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
"Səda" mətbəəsi — Mətbəə Azərbaycan ədəbiyyatı, mədəniyyəti və mətbuat tarixində görkəmli yeri olan Haşım bəy Vəzirov tərəfindən təsis edilmişdi. Özünün müstəqil qəzet nəşr etmək istəyini Hacı Zeynalabdin Tağıyevə bildirən Haşım bəy Vəzirov Bakı Bələdiyyə İdarəsinə rəsmi müraciət edərək "Tazə həyat" adlı mətbu orqanın nəşrinə icazə istəyir. Haşım bəy Vəzirov olduqca çətin və mürəkkəb şəraitdə "Tazə həyat"ın çapına razılıq alır. "Tazə həyat" qazeti ilə yanaşı, "İttifaq", "Səda" və "Sədayi-həqq" kimi qazetlərin də çap hüququnu əldə edir. Üç il sonra, yəni 1910-cu ildə "Səda" mətbəəsinin ilk sayının nəşrinə başlayır.
Mətbəənin yarandığı dövrdə ictimai vəziyyət
XX əsrin əvvəllərində Rusiya imperiyası daxilində baş verən inqilabi hadisələr, müstəmləkəçilikdən, milli ayrı-seçkilikdən əziyyət çəkən xalqların etirazları rejimin daxili qayda-qanunlarının sərtləşdirilməsinə səbəb oldu. İmperiyanın bu sərt qayda-qanunları Bakıda da hiss edildi. Bakı general-qubernatoru polis departamentinə 1901-ci il 14 noyabr tarixli tamamilə gizlin məlumatında əhali arasında məzhəb məsələsinə, məxsusi olaraq İran və Türkiyəyə münasibətə, panislamizmə, gənc türklərlə əlaqəyə diqqət yetirməyi tapşırdı. Bakı general-qubernatoru Azərbaycanın Avropa təhsili görmüş, milli düşüncəli bir qrup ziyalısının izlənilməsini, onların fəaliyyətlərinin təftişini Jandarm İdarəsindən tələb edirdi. İzləniləcək ziyalıların siyahısında Azərbaycan jurnalistikasının tanınmış nümayəndələri Həsən bəy Zərdabinin, Əlimərdan bəy Topçubaşovun, Əhməd bəy Ağaoğlunun, Nəriman Nərimanovun, Haşım bəy Vəzirovun, Sultan Məcid Qənizadənin, Əliabbas Müznibinin adları var idi.Çar Rusiyasının Qafqazdakı canişinliyinin təqib və təhdidlərinə baxmayaraq, Azərbaycan xalqı öz istiqlalı, azadlığı uğrunda mübarizə aparır, müxtəlif ideoloji-siyasi cərəyanları təmsil edən partiyalarda, hərəkatlarda təmsil olunurdular. 1911-ci ilin oktyabr ayından sonra Müsavat Partiyasının yaranması ilə ölkədə "türkləşmək, islamlaşmaq, müasirləşmək" şüarı aparıcı milli mətbu orqanların əsas şüarına çevrildi.
Mətbəənin yaranması
"İttifaq"ın 221-ci nömrəsində islam dinindən sui-istifadə edib, fanatizmi, cəhaləti yayanların ciddi tənqid olunması "İttifaq"ın bağlanmasına səbəb oldu.Senzorun verdiyi məlumatlar əsasında H.Vəzirov cəzalandırıldı və Bakı Şəhər İdarəsi rəisinin əmri ilə "İttifaq" 1909-cu ilin oktyabr ayının 3-də bağlandı. H.Vəzirov baş verən bu hadisələrdən sonra ruhdan düşmədi, "Səda" adlı qəzetin nəşri üçün çalışdı. Nəhayət, 1910-cu ilin mart ayının 9-da "Səda"nın nəşri qanuniləşdi. Vəzirov qəzetin çapına icazə alsa da, vaxtında onun nəşrini həyata keçirə bilmədi. "Səda"nın ilk sayı icazə alındığı vaxtdan yeddi ay sonra, oktyabr ayının 12-də çıxarıldı.Azərbaycan mətbuatının inkişafı naminə böyük çətinliklərə sinə gələn Haşım bəy Vəzirovun ən böyük xidmətlərindən biri "Səda" mətbəəsini yaratmasıdır. O, Nicat Maarif Cəmiyyətindən güzəştli qiymətlə borc aldığı mətbəəni "Səda" adlandırdı. Mətbəəni nizamladıqdan sonra H.Vəzirov qəzet nəşr etməklə yanaşı, kitab çapını həyata keçirməklə də məşğul oldu. Tahirovun tərcüməsində L.N.Tolstoyun "Allah haqqı görər, amma tez aşkar etməz" əsəri 1913-cü ildə oxuculara çatdırılmışdır.
Mətbəənin fəailiyyəti
Mətbəədə çox sayda Azərbaycan ədiblərinin əsərləri, dini kitablar, dərsliklər çap olunurdu. 1910-cu ildə nəşrə başlayan "Səda" mətbəəsi elə həmin il "Səda" məktəbinin müəllimi Cəfər Bünyadzadənin sadə dillə qələmə aldığı, uşaqlar üçün nəzərdə tutulan "Mən məktəb istəyirəm" kitabını çapdan buraxdı. Mətbəə əsasən 1911-1913-cü illər arasında daha məhsuldar fəaliyyət göstərmişdi. 1911-ci ildə mətbəədə Nəcəf bəy Vəzirovun "Ağa Kərim xan Ərdəbilli" və "Vay şələkküm, mələkküm" kitabları işıq üzü görmüşdü. Həmin ildə Yusif Vəzir Çəmənzəminlinin "İki hekayə", 1912-ci ildə isə "Üç hekayə" kitabı çap olunmuşdu. M.S.Ordubadinin, Mehdi bəy Hacıbababəyovun, Seyid Hüseynin, Cəfər Bünyadzadənin əsərləri "Səda" mətbəəsində nəşr olunmuş, dövrün oxucu kütləsinin maariflənməsinə səbəb olmuşdur. Kitab çapında Vəzirov tərcümə əsərlərinə də xüsusi fikir verirdi. Rəsul bəy mətbəənin çap etdiyi tərcümə kitabları arasında Kilforun yazdığı "Həzrəti Məhəmməd haqqında Amerika müvərrixi Kilforun rəyi" əsəridir. Onu Abdinzadə Namidər dilimizə tərcümə etmişdi. Mətbəədə çap olunan bir çox kitabın redaktəsini, hətta korrektorluğunu da H.Vəzirov öz üzərinə götürmüşdü. "Səda"nın məsləyinə gəlincə redaktor-naşir Vəzirov bu barədə yazırdı:
 | Qəzetin məsləki millətimizin tərəqqi və təalasına çalışıb müsəlmanları ittifaq və ittihada dəvət etməkdən ibarət olacaq, dili isə türk, sadə Azərbaycan dili olacaq |  |
Bu qəzetin nəşrindən sonra da yerli hakimiyyət orqanları, Senzura Komitəsi əməkdaşları H.Vəzirovun sakit tərzdə qəzetçilik işi ilə məşğul olmasına imkan vermədilər. Bütün təqib, təzyiq kampaniyasına, həbsinə və cərimələnməsinə baxmayaraq, Vəzirov öz məfkurə istiqamətini qətiyyətlə müdafiə edə bildi.Bütün bu işlər H.Vəzirovun Azərbaycan jurnalistikası ilə yanaşı, mətbəəçiliyin inkişafında da göstərdiyi böyük xidmətlərdir. Bəzi hallarda Haşım bəy "zərərli məqalələr" yazdığını Bakı Şəhər İdarəsi rəisinə, polis idarəsinə, jandarma rəisinə bildirmişdisə də, bu, yalnız manevr idi, fikri yayındırmaqla bağlanmış qəzetlərin çapına yenidən icazə verilməsi üçün atılırdı. 1909-cu ilin oktyabrından 1911-ci ilin avqustunadək "Səda"nın 479 nömrəsi çıxmışdır. 1911-ci ilin avqust ayının 14-də qəzet bağlandı.
İstinadlar
- birinci dünya müharibəsi ərəfəsində milli mətbuat 2019-05-28 at the Wayback Machine.s.97
- Bakı-2009 "Elm və Təhsil]]]"s.99
- ittifaq,No.221 1909,3 oktyabr
- Səda qazeti.1910,9 mart
- Səda mətbəəsi axc pdf s. 109
Xarici keçidlər
- Azərbaycan mətbuat orqanı
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Seda metbeesi Metbee Azerbaycan edebiyyati medeniyyeti ve metbuat tarixinde gorkemli yeri olan Hasim bey Vezirov terefinden tesis edilmisdi Ozunun musteqil qezet nesr etmek isteyini Haci Zeynalabdin Tagiyeve bildiren Hasim bey Vezirov Baki Belediyye Idaresine resmi muraciet ederek Taze heyat adli metbu orqanin nesrine icaze isteyir Hasim bey Vezirov olduqca cetin ve murekkeb seraitde Taze heyat in capina raziliq alir Taze heyat qazeti ile yanasi Ittifaq Seda ve Sedayi heqq kimi qazetlerin de cap huququnu elde edir Uc il sonra yeni 1910 cu ilde Seda metbeesinin ilk sayinin nesrine baslayir Metbeenin yarandigi dovrde ictimai veziyyetXX esrin evvellerinde Rusiya imperiyasi daxilinde bas veren inqilabi hadiseler mustemlekecilikden milli ayri seckilikden eziyyet ceken xalqlarin etirazlari rejimin daxili qayda qanunlarinin sertlesdirilmesine sebeb oldu Imperiyanin bu sert qayda qanunlari Bakida da hiss edildi Baki general qubernatoru polis departamentine 1901 ci il 14 noyabr tarixli tamamile gizlin melumatinda ehali arasinda mezheb meselesine mexsusi olaraq Iran ve Turkiyeye munasibete panislamizme genc turklerle elaqeye diqqet yetirmeyi tapsirdi Baki general qubernatoru Azerbaycanin Avropa tehsili gormus milli dusunceli bir qrup ziyalisinin izlenilmesini onlarin fealiyyetlerinin teftisini Jandarm Idaresinden teleb edirdi Izlenilecek ziyalilarin siyahisinda Azerbaycan jurnalistikasinin taninmis numayendeleri Hesen bey Zerdabinin Elimerdan bey Topcubasovun Ehmed bey Agaoglunun Neriman Nerimanovun Hasim bey Vezirovun Sultan Mecid Qenizadenin Eliabbas Muznibinin adlari var idi Car Rusiyasinin Qafqazdaki canisinliyinin teqib ve tehdidlerine baxmayaraq Azerbaycan xalqi oz istiqlali azadligi ugrunda mubarize aparir muxtelif ideoloji siyasi cereyanlari temsil eden partiyalarda herekatlarda temsil olunurdular 1911 ci ilin oktyabr ayindan sonra Musavat Partiyasinin yaranmasi ile olkede turklesmek islamlasmaq muasirlesmek suari aparici milli metbu orqanlarin esas suarina cevrildi Metbeenin yaranmasiHasim bey Vezirov Ittifaq in 221 ci nomresinde islam dininden sui istifade edib fanatizmi cehaleti yayanlarin ciddi tenqid olunmasi Ittifaq in baglanmasina sebeb oldu Senzorun verdiyi melumatlar esasinda H Vezirov cezalandirildi ve Baki Seher Idaresi reisinin emri ile Ittifaq 1909 cu ilin oktyabr ayinin 3 de baglandi H Vezirov bas veren bu hadiselerden sonra ruhdan dusmedi Seda adli qezetin nesri ucun calisdi Nehayet 1910 cu ilin mart ayinin 9 da Seda nin nesri qanunilesdi Vezirov qezetin capina icaze alsa da vaxtinda onun nesrini heyata kecire bilmedi Seda nin ilk sayi icaze alindigi vaxtdan yeddi ay sonra oktyabr ayinin 12 de cixarildi Azerbaycan metbuatinin inkisafi namine boyuk cetinliklere sine gelen Hasim bey Vezirovun en boyuk xidmetlerinden biri Seda metbeesini yaratmasidir O Nicat Maarif Cemiyyetinden guzestli qiymetle borc aldigi metbeeni Seda adlandirdi Metbeeni nizamladiqdan sonra H Vezirov qezet nesr etmekle yanasi kitab capini heyata kecirmekle de mesgul oldu Tahirovun tercumesinde L N Tolstoyun Allah haqqi gorer amma tez askar etmez eseri 1913 cu ilde oxuculara catdirilmisdir Metbeenin feailiyyetiMetbeede cox sayda Azerbaycan ediblerinin eserleri dini kitablar derslikler cap olunurdu 1910 cu ilde nesre baslayan Seda metbeesi ele hemin il Seda mektebinin muellimi Cefer Bunyadzadenin sade dille qeleme aldigi usaqlar ucun nezerde tutulan Men mekteb isteyirem kitabini capdan buraxdi Metbee esasen 1911 1913 cu iller arasinda daha mehsuldar fealiyyet gostermisdi 1911 ci ilde metbeede Necef bey Vezirovun Aga Kerim xan Erdebilli ve Vay selekkum melekkum kitablari isiq uzu gormusdu Hemin ilde Yusif Vezir Cemenzeminlinin Iki hekaye 1912 ci ilde ise Uc hekaye kitabi cap olunmusdu M S Ordubadinin Mehdi bey Hacibababeyovun Seyid Huseynin Cefer Bunyadzadenin eserleri Seda metbeesinde nesr olunmus dovrun oxucu kutlesinin maariflenmesine sebeb olmusdur Kitab capinda Vezirov tercume eserlerine de xususi fikir verirdi Resul bey metbeenin cap etdiyi tercume kitablari arasinda Kilforun yazdigi Hezreti Mehemmed haqqinda Amerika muverrixi Kilforun reyi eseridir Onu Abdinzade Namider dilimize tercume etmisdi Metbeede cap olunan bir cox kitabin redaktesini hetta korrektorlugunu da H Vezirov oz uzerine goturmusdu Seda nin mesleyine gelince redaktor nasir Vezirov bu barede yazirdi Qezetin mesleki milletimizin tereqqi ve tealasina calisib muselmanlari ittifaq ve ittihada devet etmekden ibaret olacaq dili ise turk sade Azerbaycan dili olacaq Bu qezetin nesrinden sonra da yerli hakimiyyet orqanlari Senzura Komitesi emekdaslari H Vezirovun sakit terzde qezetcilik isi ile mesgul olmasina imkan vermediler Butun teqib tezyiq kampaniyasina hebsine ve cerimelenmesine baxmayaraq Vezirov oz mefkure istiqametini qetiyyetle mudafie ede bildi Butun bu isler H Vezirovun Azerbaycan jurnalistikasi ile yanasi metbeeciliyin inkisafinda da gosterdiyi boyuk xidmetlerdir Bezi hallarda Hasim bey zererli meqaleler yazdigini Baki Seher Idaresi reisine polis idaresine jandarma reisine bildirmisdise de bu yalniz manevr idi fikri yayindirmaqla baglanmis qezetlerin capina yeniden icaze verilmesi ucun atilirdi 1909 cu ilin oktyabrindan 1911 ci ilin avqustunadek Seda nin 479 nomresi cixmisdir 1911 ci ilin avqust ayinin 14 de qezet baglandi Istinadlarbirinci dunya muharibesi erefesinde milli metbuat 2019 05 28 at the Wayback Machine s 97 Baki 2009 Elm ve Tehsil s 99 ittifaq No 221 1909 3 oktyabr Seda qazeti 1910 9 mart Seda metbeesi axc pdf s 109Xarici kecidlerAzerbaycan metbuat orqani