Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Muğan qurultayı və ya Suqovuşan qurultayı — Hotaki-əfqanları zərərsizləşdirdikdən, Osmanlı və Rusiya tərəfindən zəbt olunmuş əraziləri geri qaytardıqdan və bununla da bütün Səfəvi ərazisində nəzarəti ələ aldıqdan sonra Nadir xan Əfşar bütün diqqətini hakimiyyət məsələsi üzərində cəmləşdirdi. Nadir xan Səfəvilərdə naibüssəltənə (səltənət vəkili) adlansa da, əslində, real hakimiyyət onun əlində idi. Hakimiyyəti rəsmən ələ keçirmək üçün və özünü şah elan etmək üçün Nadir xan 1736-cı ilin fevral-mart ayında Muğan düzünə, Kürlə Arazın qovuşduğu yer olan Qalaqayında Muğan (Suqovuşan) qurultayını çağırdı. Suqovuşan qurultayında taxta kimin sahib olması məsələsi müzakirəyə çıxarıldı. Uzunsürən müzakirələrdən sonra qurultay iştirakçıları Nadirin şah seçilməsinə razı oldular.
Tarixi
XIX əsr Azərbaycan tarixçisi A.A.Bakıxanov yazır ki, qurultay keçirilməzdən öncə Nadir şah Əfşar ölkənin hər bir yanına xəbərlər göndərmiş, bütün vilayətlərdən Muğana-Azərbaycana 100 min adam gəlmişdi: "Bir aydan ziyadə çəkən müşavirə və danışıqlardan sonra, Nadir həzrətləri 1148-ci (1736) ildə, şübat (fevral) ayının 26-da İranın səltənət taxtına oturdu".
Mirzə Mehdi xan əsərində yazır ki, Nadir şahın taxta çıxması xalqın istəyilə baş vermişdir və Nadir özü hakimiyyəti istəməmişdir. Amma həmin dövrün şəraiti, İran və Azərbaycanın sahibsiz qalması onu buna məcbur etmişdir. Bəzi mənbələrə görə isə Nadir xan qəsdən, guya hakimiyyətə ehtiyacı olmadığı üçün bunu etmişdir, yəni hakimiyyətdən boyun qaçırmışdır. Lakin əsas məqsəd hakimiyyəti ələ keçirmək idi. Mirzə Mehdi xan yazır ki, Nadir şahın Səfəvi taxtında oturmaqdan boyun qaçırması , , Məhəmməd xan və başqa xanların gözü önündə baş vermişdi.
Digər XIX əsr tarixçisi Mirzə Adıgözəl bəy də "Qarabağnamə"sində yazır ki, Nadir şah 1736-cı ildə Muğanda keçirilən qurultayda öncə Səfəvilərin taxtına oturmaqdan imtina etmişdir: "…xaraba qalmış İran məmləkətini düşmənlərin təcavüzündən xilas etmişəm. Səfəvi şahı Təhmasib ilə oğlu Abbas Mirzə hər ikisi nəcabət səmasının günəşləri və səltənət fəzasının səadət ulduzlarıdırlar. Onlardan hər hansını padşahlıq və hökmranlıq taxtına layiq bilsəniz, mən də sizinlə birlikdə dinməz-söyləməz onun qulluğunda durub, itaət halqasını qulağıma asaram". Mir Mehdi Xəzani "Kitabi-Tarixi-Qarabağ"da yazır ki, Nadir şahın bu sözlərindən sonra qurultay nümayəndələri tək sözlə dedilər: "Çün bizim can və malımızı, namus əyalımızı müxaliflər cəngində əsir və dəstgir və əhaliye-zülm əlində müqəyyud və məhbus və biəmr ikən, siz himayət və siyanət buyurub xilas edibsiniz. Gərəkdir ki, bizim sultanımız və padişahımız yenə sizin vala-cənabınız ola ki, sizin vüzudi-məsudinizdən qeyri heç kimsə səltənəti-İranı vərtəq və fətəqi-mümümmati-cahani kəmayanbəqi dolandırmağa şayəstə və sizavar ola bilməz".
Suqovuşan qurultayında Ziyadoğlular kimi tanınan Gəncə bəylərbəyiləri (digər adlandırılması Qarabağ bəylərbəyiliyi) və Qarabağın — , Kəbirli və Cavanşir tayfalarının başçıları Nadirin şah seçilməsinə qarşı çıxdılar. Lakin əyanların çox hissəsinin yekun qərarı ilə Nadir şah 1736-ci ilin 21 martında şah elan edildi. Nadir şah ona sadiq qalan əyanları öz vəzifələrində saxladı. Nadirin şah seçilməsinə qarşı çıxan feodalları cəzalandırmaq məqsədi ilə şah onlara qarşı aşağıdakı tədbirləri həyata keçirdi:
- Həmin Azərbaycan feodallarının başçıları, ailələri ilə birlikdə Xorasana sürgün edildilər.
- Gəncə bəylərbəyiliyinə daxil olan Borçalı və Qazax mahalları o zaman Nadir şahdan vassal asılılığında olan Kartli-Kaxetiya hakiminin tabeliyinə verildi.
- Qarabağdakı məlikliklər (Vərəndə, Çiləbörd, Gülüstan, Dizaq, Xaçın) Gəncə bəylərbəyinin tabeliyindən çıxarılaraq şahın idarəsinə verildilər.
Mirzə Adıgözəl bəy Qarabağnaməsində bu barədə yazır:
 | Bunlar Muğan qurultayında gizlin və aşkar olaraq, son dərəcə çalışdılar ki, Səfəvilərdən başqa bir kimsə padşah olmasın... Ziyadoğlanları qədim bir ocaq və böyük bir dudman olduqlarına görə, Nadir şah onlara özgə bir cəza və başqa bir siyasəti rəva görmədi. Qazax və Borçalı ellərini öz xanları ilə bərabər Gürcüstan əmirlərinə tabe etdi. Cavanşir, Otuziki və kəbirlidən ibarət olan Qarabağ elləri haqqında da icrası vacib olan fərman çıxdı ki, onları köçürüb Xorasanın Sərəxs torpaqlarına aparsınlar. Xəmsə məliklərinə də əmr verdi ki, Gəncə xanlarının itaət zəncirini mənim möhkəm hökmüm vasitəsilə xas və avam camaatın boynundan kənar edin. Özünüzü tamamilə azad sayın... Beləliklə Gəncə xanlarının ixtiyarları tamamilə əllərindən çıxdı. Səlahiyyətləri alındığından qol-qanadları sındı və çox pərişan oldular. |  |
Beləliklə 1736-cı ilin 21 martında şah seçilən Nadir şah Səfəvilərin hakimiyyətinə son qoydu və Azərbaycan ilə İranda yeni hakimiyyətin Əfşar hakimiyyətinin əsasını qoydu. 1732-ci ildə II Şah Təhmasibin Osmanlı və Rusiyası üzərində uğursuz hərbi əməliyatları Səfəvilərin birmənalı şəkildə sonunu gətirdi. Əslində 1732-ci ildən Səfəvilər taxtına oturan Nadir şah 1736-cı ildə Muğan qurultayında bunu rəsmiləşdirdi.
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq ilə göstərilməlidir. |
- (PDF). 2018-04-03 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-08.
- Şahin Fərzəliyev - tarix elmləri doktoru, professor. Quba xanlığı: əhali tarixi və azadlıq mücadiləsi. Elm. 2012. səh. 336. ISBN .Orijinal mətn (az.)
«Nadir dövlətin hər bucağına,qılınc gücünə tutulmuş bütün əyalətlərə qabaqcadan fərmanlar göndərmiş,hakimlər,vilayət rəisləri,əyyan və üləmalar Quzey Azərbaycana-Muğana qurultaya çağırılmışdılar.Bir də buyurmuşdu ki,Kür ilə Arazın qovuşduğu yerdə,Cavad keçidi yaxınlığında ağac və qarğıdan 12 min ev tikilsin,ayrıca karvansara,məscid və imarətlər qurulsun.Tezliklə bura 100 minə kimi adam toplandı.Bu qurultay hal-hazırda Sabirabad rayonunun ərazisində yerləşən Qalaqayın kəndində keçirilmişdir. »
- "Qarabağın tacı Şuşa". 2023-08-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-07-08.
- Nadiri məlumatına əsasən Nadirin Muğan düzündəki şurasında çıxışı[ölü keçid]
- "Nadir şah Əfşarın Türk Birliyi ideyası…". 2021-06-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-07-08.
- "Nadir Şah Əfşarin Türk birliyi ideyasi — II Yazı". 2019-04-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-07-08.
- . 2017-12-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-08.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Səfəvilər dövlətinrin dağılması
- Azərbaycanda Nadir şah hakimiyyətinin bərqərar olması. Suqovuşan qrultayı (1732)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mugan qurultayi ve ya Suqovusan qurultayi Hotaki efqanlari zerersizlesdirdikden Osmanli ve Rusiya terefinden zebt olunmus erazileri geri qaytardiqdan ve bununla da butun Sefevi erazisinde nezareti ele aldiqdan sonra Nadir xan Efsar butun diqqetini hakimiyyet meselesi uzerinde cemlesdirdi Nadir xan Sefevilerde naibusseltene seltenet vekili adlansa da eslinde real hakimiyyet onun elinde idi Hakimiyyeti resmen ele kecirmek ucun ve ozunu sah elan etmek ucun Nadir xan 1736 ci ilin fevral mart ayinda Mugan duzune Kurle Arazin qovusdugu yer olan Qalaqayinda Mugan Suqovusan qurultayini cagirdi Suqovusan qurultayinda taxta kimin sahib olmasi meselesi muzakireye cixarildi Uzunsuren muzakirelerden sonra qurultay istirakcilari Nadirin sah secilmesine razi oldular TarixiXIX esr Azerbaycan tarixcisi A A Bakixanov yazir ki qurultay kecirilmezden once Nadir sah Efsar olkenin her bir yanina xeberler gondermis butun vilayetlerden Mugana Azerbaycana 100 min adam gelmisdi Bir aydan ziyade ceken musavire ve danisiqlardan sonra Nadir hezretleri 1148 ci 1736 ilde subat fevral ayinin 26 da Iranin seltenet taxtina oturdu Mirze Mehdi xan eserinde yazir ki Nadir sahin taxta cixmasi xalqin isteyile bas vermisdir ve Nadir ozu hakimiyyeti istememisdir Amma hemin dovrun seraiti Iran ve Azerbaycanin sahibsiz qalmasi onu buna mecbur etmisdir Bezi menbelere gore ise Nadir xan qesden guya hakimiyyete ehtiyaci olmadigi ucun bunu etmisdir yeni hakimiyyetden boyun qacirmisdir Lakin esas meqsed hakimiyyeti ele kecirmek idi Mirze Mehdi xan yazir ki Nadir sahin Sefevi taxtinda oturmaqdan boyun qacirmasi Mehemmed xan ve basqa xanlarin gozu onunde bas vermisdi Diger XIX esr tarixcisi Mirze Adigozel bey de Qarabagname sinde yazir ki Nadir sah 1736 ci ilde Muganda kecirilen qurultayda once Sefevilerin taxtina oturmaqdan imtina etmisdir xaraba qalmis Iran memleketini dusmenlerin tecavuzunden xilas etmisem Sefevi sahi Tehmasib ile oglu Abbas Mirze her ikisi necabet semasinin gunesleri ve seltenet fezasinin seadet ulduzlaridirlar Onlardan her hansini padsahliq ve hokmranliq taxtina layiq bilseniz men de sizinle birlikde dinmez soylemez onun qullugunda durub itaet halqasini qulagima asaram Mir Mehdi Xezani Kitabi Tarixi Qarabag da yazir ki Nadir sahin bu sozlerinden sonra qurultay numayendeleri tek sozle dediler Cun bizim can ve malimizi namus eyalimizi muxalifler cenginde esir ve destgir ve ehaliye zulm elinde muqeyyud ve mehbus ve biemr iken siz himayet ve siyanet buyurub xilas edibsiniz Gerekdir ki bizim sultanimiz ve padisahimiz yene sizin vala cenabiniz ola ki sizin vuzudi mesudinizden qeyri hec kimse selteneti Irani verteq ve feteqi mumummati cahani kemayanbeqi dolandirmaga sayeste ve sizavar ola bilmez Suqovusan qurultayinda Ziyadoglular kimi taninan Gence beylerbeyileri diger adlandirilmasi Qarabag beylerbeyiliyi ve Qarabagin Kebirli ve Cavansir tayfalarinin bascilari Nadirin sah secilmesine qarsi cixdilar Lakin eyanlarin cox hissesinin yekun qerari ile Nadir sah 1736 ci ilin 21 martinda sah elan edildi Nadir sah ona sadiq qalan eyanlari oz vezifelerinde saxladi Nadirin sah secilmesine qarsi cixan feodallari cezalandirmaq meqsedi ile sah onlara qarsi asagidaki tedbirleri heyata kecirdi Hemin Azerbaycan feodallarinin bascilari aileleri ile birlikde Xorasana surgun edildiler Gence beylerbeyiliyine daxil olan Borcali ve Qazax mahallari o zaman Nadir sahdan vassal asililiginda olan Kartli Kaxetiya hakiminin tabeliyine verildi Qarabagdaki meliklikler Verende Cilebord Gulustan Dizaq Xacin Gence beylerbeyinin tabeliyinden cixarilaraq sahin idaresine verildiler Mirze Adigozel bey Qarabagnamesinde bu barede yazir Bunlar Mugan qurultayinda gizlin ve askar olaraq son derece calisdilar ki Sefevilerden basqa bir kimse padsah olmasin Ziyadoglanlari qedim bir ocaq ve boyuk bir dudman olduqlarina gore Nadir sah onlara ozge bir ceza ve basqa bir siyaseti reva gormedi Qazax ve Borcali ellerini oz xanlari ile beraber Gurcustan emirlerine tabe etdi Cavansir Otuziki ve kebirliden ibaret olan Qarabag elleri haqqinda da icrasi vacib olan ferman cixdi ki onlari kocurub Xorasanin Serexs torpaqlarina aparsinlar Xemse meliklerine de emr verdi ki Gence xanlarinin itaet zencirini menim mohkem hokmum vasitesile xas ve avam camaatin boynundan kenar edin Ozunuzu tamamile azad sayin Belelikle Gence xanlarinin ixtiyarlari tamamile ellerinden cixdi Selahiyyetleri alindigindan qol qanadlari sindi ve cox perisan oldular Belelikle 1736 ci ilin 21 martinda sah secilen Nadir sah Sefevilerin hakimiyyetine son qoydu ve Azerbaycan ile Iranda yeni hakimiyyetin Efsar hakimiyyetinin esasini qoydu 1732 ci ilde II Sah Tehmasibin Osmanli ve Rusiyasi uzerinde ugursuz herbi emeliyatlari Sefevilerin birmenali sekilde sonunu getirdi Eslinde 1732 ci ilden Sefeviler taxtina oturan Nadir sah 1736 ci ilde Mugan qurultayinda bunu resmilesdirdi IstinadlarBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir PDF 2018 04 03 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 07 08 Sahin Ferzeliyev tarix elmleri doktoru professor Quba xanligi ehali tarixi ve azadliq mucadilesi Elm 2012 seh 336 ISBN 978 9952 453 43 0 Orijinal metn az Nadir dovletin her bucagina qilinc gucune tutulmus butun eyaletlere qabaqcadan fermanlar gondermis hakimler vilayet reisleri eyyan ve ulemalar Quzey Azerbaycana Mugana qurultaya cagirilmisdilar Bir de buyurmusdu ki Kur ile Arazin qovusdugu yerde Cavad kecidi yaxinliginda agac ve qargidan 12 min ev tikilsin ayrica karvansara mescid ve imaretler qurulsun Tezlikle bura 100 mine kimi adam toplandi Bu qurultay hal hazirda Sabirabad rayonunun erazisinde yerlesen Qalaqayin kendinde kecirilmisdir Qarabagin taci Susa 2023 08 01 tarixinde Istifade tarixi 2018 07 08 Nadiri melumatina esasen Nadirin Mugan duzundeki surasinda cixisi olu kecid Nadir sah Efsarin Turk Birliyi ideyasi 2021 06 23 tarixinde Istifade tarixi 2018 07 08 Nadir Sah Efsarin Turk birliyi ideyasi II Yazi 2019 04 15 tarixinde Istifade tarixi 2018 07 08 2017 12 26 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 07 08 Hemcinin baxAzerbaycan xanliqlari SuqovusanXarici kecidlerSefeviler dovletinrin dagilmasi Azerbaycanda Nadir sah hakimiyyetinin berqerar olmasi Suqovusan qrultayi 1732