Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Skad — Soyuq müharibə dövründə SSRİ tərəfindən istehsal olunmuş taktiki ballistik raketdir. İkinci və Üçüncü dünya ölkələrinə geniş şəkildə ixrac edilmişdir. İlk istehsal olunmuş versiyasının adı R-11, sonrakı daha inkişaf etdirilmiş variantı isə R-17 Elbrus adlanır. "Skad" adı isə bu raketin NATO kod adıdır və bu ad daha çox istifadə olunur. Raketin sürəti maksimum Mach 5.0-dir (2 km/s).
| Skad | |
|---|---|
 | |
| Tipi | Taktiki ballistik raket |
| Ölkə | |
| İstismar tarixçəsi | |
| İstismar illəri | 1957 - davam edir (Skad A) 1964 - davam edir (Skad B) 1965 - davam edir (Skad C) 1989 - davam edir (Skad D) |
| İstismara başlanması | 1957 |
| Xüsusiyyətləri | |
| Ağırlığı | 4,400 kq (Skad A) 5,900 kq (Skad B) 6,400 kq (Skad C) 6,500 kq (Skad D) |
| Sürət | Mach 5, 1.7 km/s |
| Uzunluğu | 11.25 m |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Variantları
SSRİ
Skad-A 1951-ci ildə R-11 adı ilə dizayn olunan bu texnika "Skad" seriyasının ilk ballistik raketidir. Bir çox xüsusiyyətlərinə görə II Dünya müharibəsi zamanı Faşist Almaniyası tərəfindən istehsal olunan V-2 raketinin oxşarıdır. Bu raket Sovet mühəndisi tərəfindən hazırlanıb. İlk uçuşunu 18 aprel 1953-cü ildə həyata keçirib. 13 dekabr 1953-cü ildən etibarən Zlatoust şəhərində yerləşən SKB-358 zavodunda istehsalına başlanıb. Makeyev 1955-ci ilin iyununda bu zavoda baş dizayner təyin olunur, elə həmin ilin iyul ayında isə R-11 orduya qəbul olunur. Nüvə başlığı daşıma qabiliyyətinə malik R-11M isə 1 aprel 1958-ci ildə rəsmi şəkildə silahlanmaya qəbul olunub. Raketin atış platforması 8K11 adlanır. Nüvə başlığının gücü 50 kiloton hesablanmışdır.
R-11M-in maksimum atış məsafəsi 270 km, nüvə başlığı daşıdıqda isə 150 km-dir. Bu, Sovet ordusuna Avropadakı hücum hədəflərini məhv etməyə imkan verirdi.
Raketin dəniz variantı olan R-11FM (SS-N-1 Skad-A) ilk dəfə 1955-ci ilin fevralında test olunub. Onun atış platforması olan Proyekt 611 (Zulu sinfi) sualtı gəmi isə həmin ilin sentyabr ayında təqdim olunub. İlkin dizaynı Korolevin OKB-1 firması tərəfindən hazırlanan bu proqram 1955-ci ilin avqustunda Makeyevin SKB-385 firmasına transfer oldu. 1959-cu ildə əməliyyata hazır hala gəldi və Proyekt 611, Proyekt 629 (Qolf sinfi) sualtı gəmilərdə yerləşdirildi. Xidməti ərzində ümumilikdə 77 atış həyata keçirildi ki, bunlardan 55-i uğurlu oldu.
Skad-B R-11 (Skad-A) raketinin davamçısı olaraq R-17, 1970-ci illərdən isə R-300 olaraq adlandırıldı. Bu seriyanın ən çox istehsal olunmuş variantıdır (7,000 ədəd). 32 ölkəyə ixrac olunub, həmçinin, 4 ölkə bu raketin eyni versiyasından istehsal edib. 1961-ci ildə təqdim edilib, 1964-cü ildən isə silahlanmaya qəbul olunub.
Skad-C Makeyevin OKB firması həmçinin, R-17 raketinin atış məsafəsini artırmaq üzərində işləyirdi, bu silah Qərbdə SS-1d Skad-C adı ilə tanınırdı. Bu raket ilk uçuşunu 1965-ci ildə Kaputsin Yar bölgəsində həyata keçirdi. Bu texnikanın əvvəlkilərdən fərqi atış məsafəsinin 500–600 km-ə qədər qaldırılması və dəqiqliyinin artırılması idi. Lakin, bu raketlə eyni vaxtda TR-1 Temp (SS-12 Scaleboard) kimi daha müasir texnikalar meydana çıxdığına görə, Skad-C lazımsız hesab olundu və Sovet ordusuna qəbul olunmadı.
Skad-D R-17 VTO (SS-1e Skad-D) proyekti R-17 raketinin dəqiqliyinin daha da artırılmış variantı hesab olunur. Bu proyektin üzərində 1968-ci ildə işləməyə başlanmışdır. İlk testi isə 1979-cu ilin sentyabrında həyata keçirilib. İnkişafı 1989-cu ildə 9K720 Aerofon sistemi xidmətə qəbul olunanadək davam edib.
9K720 sistemi digərlərindən fərqlənir. Burada döyüş başlığı raketdən ayrı yerləşir və terminal nəzarət sistemindən istifadə olunur. Buna görə də, raketin hədəfdən sapması 50 metrə qədər enir.
Göstəriciləri
| NATO kod adı | Skad-A | Skad-B | Skad-C | Skad-D |
|---|---|---|---|---|
| Xidmətə daxil olduğu il | 1957 | 1964 | 1965 | 1989 |
| Uzunluğu | 10.7 m | 11.25 m | 11.25 m | 12.29 m |
| Genişliyi | 0.88 m | 0.88 m | 0.88 m | 0.88 m |
| Ağırlığı | 4,400 kq | 5,900 kg | 6,400 kg | 6,500 kg |
| Məsafə | 180 km | 300 km | 600 km | 700 km |
| Hədəfdən yayınma | 3000 m | 450 m | 700 m | 50 m |
İstifadə olunması
Skad raketi döyüşlərdə istifadə olunmuş çox az raketlərdən biridir. Almaniya istehsalı V-2 raketindən sonra ikinci ən çox istifadə olunan ballistik raketdir. Bu raketdən ilk dəfə 1973-cü il Yom Kippur müharibəsinin sonlarında Misir tərəfindən İsrailə qarşı istifadə olunmuş, nəticədə 7 nəfər İsrail hərbçisi həlak olmuşdur.1986-cı ildə ABŞ-nin hava zərbələrinə cavab olaraq Liviya İtaliyanın Lampesuda adası yaxınlığında yerləşən ABŞ Sahil Mühafizəsinin naviqasiya stansiyasına 2 ədəd Skad raketi atmış, lakin raketlər hədəfə çatmamışdır.
İran-İraq müharibəsi
Bu müharibə ərzində İraq ilk dəfə məhdud sayda raketindən İranın Dezful və Əhvaz şəhərlərinə zərbələr endirərkən istifadə etmişdir. 27 oktyabr 1982-ci ildə isə İraq ilk dəfə Skad-B raketləri ilə Dezful şəhərinə zərbə vurmuş, nəticədə 21 nəfər mülki vətəndaş həlak olmuş, 100 nəfər yaralanmışdır. Skad zərbələri növbəti illərdə də davam etdi, 1985-ci ildə isə intensiv hal aldı. Müharibə zamanı İran ərazisinə 100-dən çox Skad raketi düşmüşdü.
Buna cavab olaraq, İran 1985-ci ildə Liviyadan bir neçə ədəd Skad-B ballistik raketi satın aldı. 12 martda İrana məxsus ilk Skadlar Bağdad və Kərkük şəhərlərinə düşdü. Bu zərbələr Səddam Hüseyni əsəbiləşdirdi, lakin, İraqın əlində olan Skad raketləri Tehrana qədər gedib çatmaq iqtidarında deyildi. Buna görə də İraq SSRİ-yə TR-1 Temp (SS-12 Scaleboard) raketlərini almaq üçün təklif verdi, lakin, SSRİ bu təklifdən imtina etdi. Belə olan halda İraq özünün Skad raketlərinin mənzilini artırmağı qərar verdi və özünün inkişaf etdirdiyi bu raketləri adlandırdı. 1986-cı ildə İraq SSRİ-dən 300 ədəd Skad-B aldı, buna cavab olaraq İran da Şimali Koreya ilə raket idxalı və raket sənayesinin inkişafı barədə razılığa gəldi.
29 fevral-20 aprel 1988-ci il tarixləri arasında baş verən şəhər döyüşləri zamanı hər iki tərəf bir-birinə qarşı aktiv şəkildə "Skad dueli"nə çıxmışdı. 29 fevralda İraqdan atılan 7 ədəd Əl-Hüseyn Tehrana düşdü. Ümumilikdə İraq əksəriyyəti Əl-Hüseyn olmaqla İrana 189 ballistik raket atdı. Bu raketlərdən 135-i Tehran, 23-ü Qum, 22-i İsfahan, 4-ü Təbriz, 3-ü Şiraz və 2-i Kərəc şəhərinə düşdü. Bu zaman İraqın atdığı raketlər nəticəsində 2,000 nəfər iranlı öldü, 6,000 nəfər isə yaralandı, həmçinin Tehranda olan 10 milyon nəfərdən 1/4-i şəhəri tərk etmək məcburiyyətində qaldı. İran isə buna cavab olaraq İraq ərazisinə 77 ədəd Şimali Koreya istehsalı raketi atdı. Raketlərin əksər hissəsi Bağdada düşdü.
Əfqanıstan vətəndaş müharibəsi
1989-cu ildə Sovet qoşunları Əfqanıstanı tərk edərkən, SSRİ bir sıra texnikanı, o cümlədən Skad-B və Skad-C raketlərini də Əfqanıstan Demokratik Respublikasına verməyə razılaşdı. 1989-cu ilin ilk aylarında bu raketlərin 500-ü Əfqanıstana çatdırıldı. Hər bir Skad batareyası 3 ədəd raket atıcı transpartyor, 3 ədəd yenidən doldurucu maşın, 1 ədəd meteoroloji maşın, 1 tanker və bir neçə komanda-nəzarət məntəqəsindən ibarət idi.
Ümumilikdə, 1988-ci ilin oktyabrı və 1992-ci ilin fevral ayları arasında 2,000-ə yaxın Skaddan istifadə edildi ki, bu da II Dünya müharibəsindən sonra ən çox ballistik raketin istifadə edildiyi müharibə oldu. 1992-ci ilin yanvarında Sovet məsləhətçilərin ölkəni tərk etməsindən sonra Əfqan ordusu tərəfindən ballistik raketlərdən istifadə azaldı. 24 apreldə mücahidlər Əfşur şəhərində Skad raketlərinin yerləşdiyi əsas bazanı ələ keçirdi. 2001-ci ildə ABŞ-nin Əfqanıstana daxil olmasından sonra burada qalan sonuncu 4 raket də məhv edildi.
Çeçen müharibələri
Birinci və İkinci çeçen müharibələri zamanı Rusiya Silahlı Qüvvələri tərəfindən az sayda Skad ballistik raketindən qarşı tərəfin mövqelərinə zərbə endirilməsində istifadə olunmuşdur.
2015-17 Yəmən-Səudiyyə Ərəbistanı müharibəsi
6 iyun 2015-ci ildə Yəmən tərəfindən Səudiyyə ordusuna aid Əl-Səlil aviabazasına Skad-C ilə zərbə endirilmişdir.
9 oktyabr 2016-cı ildə Yəməndə Husilər tərəfindən 4 ədəd Vulkan-1 (Skad-D raketinin yerli istehsal variantı) raketi atıldı, lakin, bunlar heç bir zərər və itki ilə nəticələnmədi.
2020 Qarabağ müharibəsi
11 oktyabr 2020-ci ildə Ermənistan ərazisindən Azərbaycanın ikinci ən böyük şəhəri Gəncəyə atılmışdır. Nəticədə 4-ü qadın olmaqla, 10 nəfər həlak olmuş, aralarında uşaqlar olan 35 nəfər yaralanmışdır.
Həmçinin 16.10.2020-ci il tarixdən yenidən Ermənistan ərazisindən Gəncəyə atılmışdır. Ölənlərin sayı 12 dən çox,yaralıların sayı isə 40 ı keçmişdir. Həlak olanlar arasında körpə uşaqlar da var
İstifadəçilər
Cari istifadəçilər
![image]()
Əlcəzair: Skad-B və Skad-D![image]()
Ermənistan: Skad-C variantı. 8 buraxıcı qurğu və 32 raket
![image]()
Konqo Demokratik Respublikası: Skad-B![image]()
Misir: Skad-B, Xvason-6![image]()
İran: Skad-B![image]()
Qazaxıstan: Skad-B
![image]()
KXDR: Skad-B və Skad-C, həmçinin yerli istehsal olan Xvason-5, Xvason-6 və Rodon-1![image]()
Liviya: Skad-B![image]()
Oman: Skad-B![image]()
Suriya: Skad-B, Skad-C, Skad-D və KXDR istehsalı Xvason-6, Rodon-1![image]()
Vyetnam: Skad-B, Skad-C, Skad-D![image]()
Yəmən: Skad-B, Skad-C və İran istehsalı Qaher-1, Vulkan-1
Həmçinin bax
İstinadlar
- "SS-1C 'Scud B'". MissileThreat.csis.org. 2016-10-26 tarixində . İstifadə tarixi: 28 dekabr 2017.
- Perrimond, Guy. "1944–2001: The threat of theatre ballistic missiles" (PDF). TTU Online. 2002. 16 oktyabr 2007 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 28 dekabr 2017.
- . GulfLink.osd.mil. 25 iyul 2000. 2008-02-29 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 dekabr 2017.
- J. B. A. Bailey. Field artillery and firepower. Naval Institute Press. 2004. səh. 422. ISBN .
- Olga Oliker. Russia's Chechen Wars 1994–2000: Lessons from Urban Combat. Rand Corporation. 2001. səh. 82. ISBN .
- "Saudi troops intercept Scud fired from Yemen". Arab News. 6 iyun 2015. 2018-08-05 tarixində . İstifadə tarixi: 28 dekabr 2017.
- "Interactive: The Missile War in Yemen". Center for Strategic and International Studies. 13 oktyabr 2016. 2017-12-04 tarixində . İstifadə tarixi: 28 dekabr 2017.
- "Gəncədə həlak olanların adları açıqlandı - SİYAHI". 2020-10-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-10-12.
- "Ermənilər Gəncəni SCUD raketindən atəşə tutub". 2020-10-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-10-12.
- Gary K. Bertsch. Crossroads and conflict: security and foreign policy in the Caucasus and Central Asia. Routledge. 2000. səh. 173. ISBN .
- . Memo.ru. 2016-03-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 dekabr 2017.
Xarici keçidlər
- GlobalSecurity.org: R-11 / SS-1b SCUD
- A Lucid Interval
- R-11 / SS-1B SCUD-A
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Skad Soyuq muharibe dovrunde SSRI terefinden istehsal olunmus taktiki ballistik raketdir Ikinci ve Ucuncu dunya olkelerine genis sekilde ixrac edilmisdir Ilk istehsal olunmus versiyasinin adi R 11 sonraki daha inkisaf etdirilmis varianti ise R 17 Elbrus adlanir Skad adi ise bu raketin NATO kod adidir ve bu ad daha cox istifade olunur Raketin sureti maksimum Mach 5 0 dir 2 km s SkadTipi Taktiki ballistik raketOlke SSRIIstismar tarixcesiIstismar illeri 1957 davam edir Skad A 1964 davam edir Skad B 1965 davam edir Skad C 1989 davam edir Skad D Istismara baslanmasi 1957XususiyyetleriAgirligi 4 400 kq Skad A 5 900 kq Skad B 6 400 kq Skad C 6 500 kq Skad D Suret Mach 5 1 7 km sUzunlugu 11 25 m Vikianbarda elaqeli mediafayllarVariantlariSSRI Skad A 1951 ci ilde R 11 adi ile dizayn olunan bu texnika Skad seriyasinin ilk ballistik raketidir Bir cox xususiyyetlerine gore II Dunya muharibesi zamani Fasist Almaniyasi terefinden istehsal olunan V 2 raketinin oxsaridir Bu raket Sovet muhendisi terefinden hazirlanib Ilk ucusunu 18 aprel 1953 cu ilde heyata kecirib 13 dekabr 1953 cu ilden etibaren Zlatoust seherinde yerlesen SKB 358 zavodunda istehsalina baslanib Makeyev 1955 ci ilin iyununda bu zavoda bas dizayner teyin olunur ele hemin ilin iyul ayinda ise R 11 orduya qebul olunur Nuve basligi dasima qabiliyyetine malik R 11M ise 1 aprel 1958 ci ilde resmi sekilde silahlanmaya qebul olunub Raketin atis platformasi 8K11 adlanir Nuve basliginin gucu 50 kiloton hesablanmisdir R 11M in maksimum atis mesafesi 270 km nuve basligi dasidiqda ise 150 km dir Bu Sovet ordusuna Avropadaki hucum hedeflerini mehv etmeye imkan verirdi Raketin deniz varianti olan R 11FM SS N 1 Skad A ilk defe 1955 ci ilin fevralinda test olunub Onun atis platformasi olan Proyekt 611 Zulu sinfi sualti gemi ise hemin ilin sentyabr ayinda teqdim olunub Ilkin dizayni Korolevin OKB 1 firmasi terefinden hazirlanan bu proqram 1955 ci ilin avqustunda Makeyevin SKB 385 firmasina transfer oldu 1959 cu ilde emeliyyata hazir hala geldi ve Proyekt 611 Proyekt 629 Qolf sinfi sualti gemilerde yerlesdirildi Xidmeti erzinde umumilikde 77 atis heyata kecirildi ki bunlardan 55 i ugurlu oldu Skad B R 11 Skad A raketinin davamcisi olaraq R 17 1970 ci illerden ise R 300 olaraq adlandirildi Bu seriyanin en cox istehsal olunmus variantidir 7 000 eded 32 olkeye ixrac olunub hemcinin 4 olke bu raketin eyni versiyasindan istehsal edib 1961 ci ilde teqdim edilib 1964 cu ilden ise silahlanmaya qebul olunub Skad C Makeyevin OKB firmasi hemcinin R 17 raketinin atis mesafesini artirmaq uzerinde isleyirdi bu silah Qerbde SS 1d Skad C adi ile taninirdi Bu raket ilk ucusunu 1965 ci ilde Kaputsin Yar bolgesinde heyata kecirdi Bu texnikanin evvelkilerden ferqi atis mesafesinin 500 600 km e qeder qaldirilmasi ve deqiqliyinin artirilmasi idi Lakin bu raketle eyni vaxtda TR 1 Temp SS 12 Scaleboard kimi daha muasir texnikalar meydana cixdigina gore Skad C lazimsiz hesab olundu ve Sovet ordusuna qebul olunmadi Skad D R 17 VTO SS 1e Skad D proyekti R 17 raketinin deqiqliyinin daha da artirilmis varianti hesab olunur Bu proyektin uzerinde 1968 ci ilde islemeye baslanmisdir Ilk testi ise 1979 cu ilin sentyabrinda heyata kecirilib Inkisafi 1989 cu ilde 9K720 Aerofon sistemi xidmete qebul olunanadek davam edib 9K720 sistemi digerlerinden ferqlenir Burada doyus basligi raketden ayri yerlesir ve terminal nezaret sisteminden istifade olunur Buna gore de raketin hedefden sapmasi 50 metre qeder enir Gostericileri NATO kod adi Skad A Skad B Skad C Skad DXidmete daxil oldugu il 1957 1964 1965 1989Uzunlugu 10 7 m 11 25 m 11 25 m 12 29 mGenisliyi 0 88 m 0 88 m 0 88 m 0 88 mAgirligi 4 400 kq 5 900 kg 6 400 kg 6 500 kgMesafe 180 km 300 km 600 km 700 kmHedefden yayinma 3000 m 450 m 700 m 50 mIstifade olunmasiSkad raketi doyuslerde istifade olunmus cox az raketlerden biridir Almaniya istehsali V 2 raketinden sonra ikinci en cox istifade olunan ballistik raketdir Bu raketden ilk defe 1973 cu il Yom Kippur muharibesinin sonlarinda Misir terefinden Israile qarsi istifade olunmus neticede 7 nefer Israil herbcisi helak olmusdur 1986 ci ilde ABS nin hava zerbelerine cavab olaraq Liviya Italiyanin Lampesuda adasi yaxinliginda yerlesen ABS Sahil Muhafizesinin naviqasiya stansiyasina 2 eded Skad raketi atmis lakin raketler hedefe catmamisdir Iran Iraq muharibesi Bu muharibe erzinde Iraq ilk defe mehdud sayda raketinden Iranin Dezful ve Ehvaz seherlerine zerbeler endirerken istifade etmisdir 27 oktyabr 1982 ci ilde ise Iraq ilk defe Skad B raketleri ile Dezful seherine zerbe vurmus neticede 21 nefer mulki vetendas helak olmus 100 nefer yaralanmisdir Skad zerbeleri novbeti illerde de davam etdi 1985 ci ilde ise intensiv hal aldi Muharibe zamani Iran erazisine 100 den cox Skad raketi dusmusdu Buna cavab olaraq Iran 1985 ci ilde Liviyadan bir nece eded Skad B ballistik raketi satin aldi 12 martda Irana mexsus ilk Skadlar Bagdad ve Kerkuk seherlerine dusdu Bu zerbeler Seddam Huseyni esebilesdirdi lakin Iraqin elinde olan Skad raketleri Tehrana qeder gedib catmaq iqtidarinda deyildi Buna gore de Iraq SSRI ye TR 1 Temp SS 12 Scaleboard raketlerini almaq ucun teklif verdi lakin SSRI bu teklifden imtina etdi Bele olan halda Iraq ozunun Skad raketlerinin menzilini artirmagi qerar verdi ve ozunun inkisaf etdirdiyi bu raketleri adlandirdi 1986 ci ilde Iraq SSRI den 300 eded Skad B aldi buna cavab olaraq Iran da Simali Koreya ile raket idxali ve raket senayesinin inkisafi barede raziliga geldi 29 fevral 20 aprel 1988 ci il tarixleri arasinda bas veren seher doyusleri zamani her iki teref bir birine qarsi aktiv sekilde Skad dueli ne cixmisdi 29 fevralda Iraqdan atilan 7 eded El Huseyn Tehrana dusdu Umumilikde Iraq ekseriyyeti El Huseyn olmaqla Irana 189 ballistik raket atdi Bu raketlerden 135 i Tehran 23 u Qum 22 i Isfahan 4 u Tebriz 3 u Siraz ve 2 i Kerec seherine dusdu Bu zaman Iraqin atdigi raketler neticesinde 2 000 nefer iranli oldu 6 000 nefer ise yaralandi hemcinin Tehranda olan 10 milyon neferden 1 4 i seheri terk etmek mecburiyyetinde qaldi Iran ise buna cavab olaraq Iraq erazisine 77 eded Simali Koreya istehsali raketi atdi Raketlerin ekser hissesi Bagdada dusdu Efqanistan vetendas muharibesi 1989 cu ilde Sovet qosunlari Efqanistani terk ederken SSRI bir sira texnikani o cumleden Skad B ve Skad C raketlerini de Efqanistan Demokratik Respublikasina vermeye razilasdi 1989 cu ilin ilk aylarinda bu raketlerin 500 u Efqanistana catdirildi Her bir Skad batareyasi 3 eded raket atici transpartyor 3 eded yeniden doldurucu masin 1 eded meteoroloji masin 1 tanker ve bir nece komanda nezaret menteqesinden ibaret idi Umumilikde 1988 ci ilin oktyabri ve 1992 ci ilin fevral aylari arasinda 2 000 e yaxin Skaddan istifade edildi ki bu da II Dunya muharibesinden sonra en cox ballistik raketin istifade edildiyi muharibe oldu 1992 ci ilin yanvarinda Sovet meslehetcilerin olkeni terk etmesinden sonra Efqan ordusu terefinden ballistik raketlerden istifade azaldi 24 aprelde mucahidler Efsur seherinde Skad raketlerinin yerlesdiyi esas bazani ele kecirdi 2001 ci ilde ABS nin Efqanistana daxil olmasindan sonra burada qalan sonuncu 4 raket de mehv edildi Cecen muharibeleri Birinci ve Ikinci cecen muharibeleri zamani Rusiya Silahli Quvveleri terefinden az sayda Skad ballistik raketinden qarsi terefin movqelerine zerbe endirilmesinde istifade olunmusdur 2015 17 Yemen Seudiyye Erebistani muharibesi 6 iyun 2015 ci ilde Yemen terefinden Seudiyye ordusuna aid El Selil aviabazasina Skad C ile zerbe endirilmisdir 9 oktyabr 2016 ci ilde Yemende Husiler terefinden 4 eded Vulkan 1 Skad D raketinin yerli istehsal varianti raketi atildi lakin bunlar hec bir zerer ve itki ile neticelenmedi 2020 Qarabag muharibesi 11 oktyabr 2020 ci ilde Ermenistan erazisinden Azerbaycanin ikinci en boyuk seheri Genceye atilmisdir Neticede 4 u qadin olmaqla 10 nefer helak olmus aralarinda usaqlar olan 35 nefer yaralanmisdir Hemcinin 16 10 2020 ci il tarixden yeniden Ermenistan erazisinden Genceye atilmisdir Olenlerin sayi 12 den cox yaralilarin sayi ise 40 i kecmisdir Helak olanlar arasinda korpe usaqlar da varIstifadecilerHazirki Skad istifadecileri mavi kecmis istifadeciler qirmizi rengle tesvir olunmusdurCari istifadeciler Elcezair Skad B ve Skad D Ermenistan Skad C varianti 8 buraxici qurgu ve 32 raket Konqo Demokratik Respublikasi Skad B Misir Skad B Xvason 6 Iran Skad B Qazaxistan Skad B KXDR Skad B ve Skad C hemcinin yerli istehsal olan Xvason 5 Xvason 6 ve Rodon 1 Liviya Skad B Oman Skad B Suriya Skad B Skad C Skad D ve KXDR istehsali Xvason 6 Rodon 1 Vyetnam Skad B Skad C Skad D Yemen Skad B Skad C ve Iran istehsali Qaher 1 Vulkan 1Hemcinin baxBallistik raket 9K720 Isgender Istinadlar SS 1C Scud B MissileThreat csis org 2016 10 26 tarixinde Istifade tarixi 28 dekabr 2017 Perrimond Guy 1944 2001 The threat of theatre ballistic missiles PDF TTU Online 2002 16 oktyabr 2007 tarixinde PDF Istifade tarixi 28 dekabr 2017 GulfLink osd mil 25 iyul 2000 2008 02 29 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 28 dekabr 2017 J B A Bailey Field artillery and firepower Naval Institute Press 2004 seh 422 ISBN 1591140293 Olga Oliker Russia s Chechen Wars 1994 2000 Lessons from Urban Combat Rand Corporation 2001 seh 82 ISBN 0833032488 Saudi troops intercept Scud fired from Yemen Arab News 6 iyun 2015 2018 08 05 tarixinde Istifade tarixi 28 dekabr 2017 Interactive The Missile War in Yemen Center for Strategic and International Studies 13 oktyabr 2016 2017 12 04 tarixinde Istifade tarixi 28 dekabr 2017 Gencede helak olanlarin adlari aciqlandi SIYAHI 2020 10 12 tarixinde Istifade tarixi 2020 10 12 Ermeniler Genceni SCUD raketinden atese tutub 2020 10 17 tarixinde Istifade tarixi 2020 10 12 Gary K Bertsch Crossroads and conflict security and foreign policy in the Caucasus and Central Asia Routledge 2000 seh 173 ISBN 0415922747 Memo ru 2016 03 04 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 28 dekabr 2017 Xarici kecidlerVikianbarda Skad ile elaqeli mediafayllar var GlobalSecurity org R 11 SS 1b SCUD A Lucid Interval R 11 SS 1B SCUD A