Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sadıq bəy Ağabəyzadə və ya Məhəmməd Sadıq Ağabəyzadə (15 mart 1865, Göyçay, Şamaxı qəzası – 9 oktyabr 1944, Lvov) — general-mayor, şərqşünas alim, Azərbaycan polisinin qurucusu və islahatçısı, Azərbaycan Demokratik Respublikasının Daxili işlər nazirinin müavini.
| Sadıq bəy Ağabəyov | |
|---|---|
| Məhəmməd Sadıq bəy Hacı İsmayıl oğlu Ağabəyzadə | |
 Sadıq bəy Ağabəyzadə | |
| 23 oktyabr, 1918 – dekabr, 1919 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 15 mart 1865 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 9 oktyabr 1944 (79 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri |
|
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | şərqşünas, siyasətçi, hərbi qulluqçu, dilçi, türkoloq |
| Dini | şiəlik |
| Hərbi xidmət | |
| Mənsubiyyəti | Rusiya imperiyası |
| Döyüşlər | |
| Rütbəsi | general-mayor |
| Elmi fəaliyyəti | |
| Elm sahəsi | şərqşünaslıq |
| Elmi dərəcəsi | |
Həyatı
Sadıq bəy Ağabəyzadə 1865-ci il mart ayının 15-də Bakı quberniyasının Göyçay şəhərində dünyaya gəlmişdir. 1883-cü ildə Bakı Real Məktəbini bitirmişdir. 1886-cı ildə Peterburq Hərbi Piyada və Artilleriya Məktəbini (II Konstantinov hərbi məktəbi) bitirmişdir. O eyni zamanda Hərbi Nazirliyin Baş qərargahının Şərq dilləri kursunda qiyabi oxumuşdur.
1886-cı ildə, Qafqazda podporuçik (çar ordusunda hərbi rütbə) rütbəsində xidmət etməyə başlamışdır. 10 il keçdikdən sonra, 1896-cı ildə imtahanlarını müvəffəqiyyətlə vermiş, Baş ştab nəzdində, Sankt-Peterburq şəhərində Şərq dilləri institutuna qəbul olunmuşdur. Həmin institutu bitirdikdən sonra, 1899-cu ildə hərbi xidmət keçmək üçün Türküstan vilayətinə göndərilmişdir.
Xidməti
1913-cü ildə xəstəliyinə görə general-mayor rütbəsində təqaüdə çıxaraq, Göyçaya qayıdan Ağabəyzadə Birinci dünya müharibəsi başladıqdan sonra yenidən orduya səfərbər edilmişdir. O, Türkmənistanda, hərbi xidmət keçdiyi müddət ərzində, bir şəqşünas alim kimi xalq rəvayətlərinin, dastanlarının və əfsanələrinin toplanması ilə məşğul olmuşdur. Böyük əmək nəticəsində Sadıq bəy "Türkmən Ləhcəsi" dərsliyini nəşr etdirmişdir. Bu xidmətinə görə Buxara əmiri onu xüsusi fərmanla mükafatlandırmışdır. Təqaüdə çıxdıqdan sonra Sadıq bəy əmin idi ki, onun hərbi karyerası başa çatdı və ömrünün qalan hissəsini doğma Göyçayda keçirmək ona qismət olacaq. Lakin I Dünya Müharibəsi onun həyatını dəyişmişdir. Sadıq bəy andına sadiq qalaraq müharibəyə könüllü yollanmışdır. Qafqaz, sonra isə Ukrayna cəbhəsində döyüşlərdə iştirak etmişdir. 1917-ci ildə çar mütləqiyyətinin süqutundan və bolşeviklər hakimiyyəti ələ aldıqdan sonra Sovet Rusiyasının müharibədən çıxdığını və ordunu buraxdığını elan etməsi ilə əlaqədar olaraq ordudan tərxis olunmuş Sadıq bəy Ağabəyzadə general-mayor rütbəsində Göyçaya qayıtmışdır..
AXC dövründə fəaliyyəti
1918-ci ilin 23 oktyabrında, Azərbaycan Demokratik Respublikası hökumətinin qərarı ilə Sadıq bəy Daxili işlər nazirinin müavini vəzifəsinə təyin edilmişdir. Bu vəzifədə o 1919-cu ilin dekabr ayına qədər fəaliyyət göstərmişdir.
Sadıq bəy Ağabəyzadə tərəfindən polis işçi rütbələrinin təsnifat sistemi işlənib hazırlanmışdır. 1919-cu ildə Azərbaycanda polis işçilərinin ümumi sayı 9661 nəfərə çatmışdır, onların 498-i 1-ci rütbəli şəhər polisi, 5089-u 2-ci rütbəli şəhər polisi, 242-i 1-ci rütbəli post polisi, 243-ü isə 2-ci rütbəli post polisi idi.
1919-cu il oktyabrın əvvəlində, hökumətin tapşırığı ilə Sadıq bəy Batumi şəhərində ABŞ prezidentinin şəxsi nümayəndəsi general Ceyms Xarbortu qarşılamışdır. Sadıq bəy oktyabrın 4–10-na kimi prezident nümayəndəsini müşayiət etmiş və onu mühafizəçi ilə təmin etmişdir. Bakıya gələrkən general Xarbort Hacı Zeynalabdin Tağıyevin evində qonaq olmuşdur. Deyirlər ki, general Harbord gəlişinə həsr olunmuş ziyafətlərin birində, o, şəxsən müəyyən səbəblərdən ziyafətdə iştirak etməyən Sadıq bəyin sağlığına tost demişdir. O, öz tostunda qeyd etmişdir ki, Sadıq bəy yüksək intelektual imkanlara malik olan bir insandır və o, hərbçilər arasında belə yüksək təhsilli və maraqlı insana rast gəlməmişdir.
Sovet işğalından sonrakı həyatı
Azərbaycan Demokratik Respublikası süquta uğradıqdan sonra Sadıq bəy ailəsi ilə birlikdə 1920-ci ildə Türkiyəyə mühacirət etmiş və İstanbulda qohumları ilə yaşamışdır. Burada əmisi oğlu Əli bəy Hüseynzadə ilə görüşmüşdür. 1921-ci ilin əvvəllərində Parisə köçmüş və iki il Sorbon şəhərində fars və türk dillərini tədris etmişdir.
Parisdə alim-şərqşünas taleyin bir zərbəsinə məruz qalmışdır — istəkli həyat yoldaşı Gülnarəni itirmişdir. O, Parisin müsəlman qəbirstanlığında dəfn olunmuşdur.
Bu hadisədən sonra alimi Parislə heç bir şey bağlamamış və o, 1927-ci ilin fevral ayında Ziqmunt Smoqojevskinin dəvəti ilə Lvov şəhərinə köçmüşdür. O, Lvov universitetinin fəlsəfə fakültəsində işləmiş, lakin az sonra Lvov Ali Ticarət məktəbində türk, fars və ərəb dillərini tədris etmiş, eyni zamanda polyak və ukrayna dillərini öyrənmişdir.
Ziqmunt Smoqojevski, V. Kotviç və Sadıq bəy Ağabəyzadə şərqşünaslıq məktəbinin özəyini təşkil etmişlər. Bu məktəb sonralar Lvovsko-Peterburqskiy adlandırılmışdır.
Lvov universitetində Sadıq bəy bir sıra fənnləri, o cümlədən türk dili (müasir və əski), fars, ərəb dilləri, ərəb qrammatikası, islamşünaslıq, müsəlman paleoqrafiya, kalliqrafiya və epiqrafiyası və s. tədris etmişdir.
1931-ci ildə Sadıq bəy Ağabəyzadə polyak dilində özünün türk dili dərsliyini, 1932-ci ildə elementar ərəb dili qrammatikasını (fonetika və morfologiya), (Ovqusta Peryenin "Yeni ədəb dili qrammatikası" ikinci nəşr əsasında yazılmış) nəşr etdirmişdir. Lvov şəhərində Sadıq bəyin bir sıra tələbələri olmuşdur. Onlardan Teofil Bolodimirski, Maryan Leviski, Omelyan Prisak, Tadeus Leviski, Frantişek Maxalski və başqalarını misal göstərmək olar.
Ölümü
Faşist işğalı zamanı hitlerçilər qocaman alimi öz mənzilindən çıxarmışlar. O, pis qızdırılan yerdə yaşamalı olmuşdur. Sadıq bəy Ağabəyzadə 1943-cü ildə ağır xəstələnmiş və 9 oktyabr 1944-cü ildə Lvov azad ediləndən sonra vəfat etmişdir. Son günlərində tələbəsi Olqa Bak və onun əri alimin qayğısını çəkmişlər.
Sadıq bəy Ağabəyzadə Lvovda, Liçakovski qəbiristanlığının 84-cü sırasında dəfn edilmişdir. Lvov şəhərində onun adını daşıyan küçə vardır. Həmçinin məzarı üzərində büstü vardır.
Mənbə
Ədəbiyyat
- İ. M. Əlyarlı, T. R. Behbudov. Müstəqil Azərbaycan polisinin yaranması və fəaliyyəti (1918–1920-ci illər), Bakı, 1998.
- Azərbaycan daxili işlər orqanlarının tarixi (ensiklopedik soraq kitabı), Birinci kitab, Bakı, 2003.
İstinadlar
- http://students.lnu.edu.ua/periodicals/jaroslov/archive/no_5/postati/.
- "AXC hökumətinin generalı". Azadlıq. 31 January 2013. 19 February 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 19 February 2021.
- Fəridə Ağazadə. "Azərbaycan polisinin qurucusu Məhəmməd Sadıq bəy Ağabəyzadə haqqında BİLMƏDİKLƏRİMİZ". 14 March 2020. 19 February 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 19 February 2021.
- . yenisabah.az. 2 July 2020. 19 February 2021 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 February 2021.
- Vilayət Quliyev. "Sadıq bəy Ağabəyzadənin sahibsiz məzarı". 525-ci qəzet. 23 February 2013. 19 February 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 19 February 2021.
- "Generalımızın abidəsi Lvovda bərpa edildi". axar.az. 17 January 2017. 19 February 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 19 February 2021.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sadiq bey Agabeyzade ve ya Mehemmed Sadiq Agabeyzade 15 mart 1865 Goycay Samaxi qezasi 9 oktyabr 1944 Lvov general mayor serqsunas alim Azerbaycan polisinin qurucusu ve islahatcisi Azerbaycan Demokratik Respublikasinin Daxili isler nazirinin muavini Sadiq bey AgabeyovMehemmed Sadiq bey Haci Ismayil oglu AgabeyzadeSadiq bey AgabeyzadeAzerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin Daxili Isler Nazirinin muavini23 oktyabr 1918 dekabr 1919Sexsi melumatlarDogum tarixi 15 mart 1865 1865 03 15 Dogum yeri Goycay Samaxi qezasi Baki quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 9 oktyabr 1944 1944 10 09 79 yasinda Vefat yeri Lvov Lvov vilayeti Ukrayna SSR SSRIDefn yeri Licakov qebiristanligi d Tehsili Mixaylovski Artilleriya Mektebi d Fealiyyeti serqsunas siyasetci herbi qulluqcu dilci turkoloqDini sielikHerbi xidmetMensubiyyeti Rusiya imperiyasiDoyusler Birinci Dunya muharibesiRutbesi general mayorElmi fealiyyetiElm sahesi serqsunasliqElmi derecesi professorHeyatiSadiq bey Agabeyzade 1865 ci il mart ayinin 15 de Baki quberniyasinin Goycay seherinde dunyaya gelmisdir 1883 cu ilde Baki Real Mektebini bitirmisdir 1886 ci ilde Peterburq Herbi Piyada ve Artilleriya Mektebini II Konstantinov herbi mektebi bitirmisdir O eyni zamanda Herbi Nazirliyin Bas qerargahinin Serq dilleri kursunda qiyabi oxumusdur Soldan oturanlar Mehdi Eliyev Memmedtagi Eliyev Eli bey Huseynzade Ayaq uste Sadiq bey Agabeyzade Sankt Peterburq 1886 1886 ci ilde Qafqazda podporucik car ordusunda herbi rutbe rutbesinde xidmet etmeye baslamisdir 10 il kecdikden sonra 1896 ci ilde imtahanlarini muveffeqiyyetle vermis Bas stab nezdinde Sankt Peterburq seherinde Serq dilleri institutuna qebul olunmusdur Hemin institutu bitirdikden sonra 1899 cu ilde herbi xidmet kecmek ucun Turkustan vilayetine gonderilmisdir Xidmeti1913 cu ilde xesteliyine gore general mayor rutbesinde teqaude cixaraq Goycaya qayidan Agabeyzade Birinci dunya muharibesi basladiqdan sonra yeniden orduya seferber edilmisdir O Turkmenistanda herbi xidmet kecdiyi muddet erzinde bir seqsunas alim kimi xalq revayetlerinin dastanlarinin ve efsanelerinin toplanmasi ile mesgul olmusdur Boyuk emek neticesinde Sadiq bey Turkmen Lehcesi dersliyini nesr etdirmisdir Bu xidmetine gore Buxara emiri onu xususi fermanla mukafatlandirmisdir Teqaude cixdiqdan sonra Sadiq bey emin idi ki onun herbi karyerasi basa catdi ve omrunun qalan hissesini dogma Goycayda kecirmek ona qismet olacaq Lakin I Dunya Muharibesi onun heyatini deyismisdir Sadiq bey andina sadiq qalaraq muharibeye konullu yollanmisdir Qafqaz sonra ise Ukrayna cebhesinde doyuslerde istirak etmisdir 1917 ci ilde car mutleqiyyetinin suqutundan ve bolsevikler hakimiyyeti ele aldiqdan sonra Sovet Rusiyasinin muharibeden cixdigini ve ordunu buraxdigini elan etmesi ile elaqedar olaraq ordudan terxis olunmus Sadiq bey Agabeyzade general mayor rutbesinde Goycaya qayitmisdir AXC dovrunde fealiyyeti1918 ci ilin 23 oktyabrinda Azerbaycan Demokratik Respublikasi hokumetinin qerari ile Sadiq bey Daxili isler nazirinin muavini vezifesine teyin edilmisdir Bu vezifede o 1919 cu ilin dekabr ayina qeder fealiyyet gostermisdir Sadiq bey Agabeyzade terefinden polis isci rutbelerinin tesnifat sistemi islenib hazirlanmisdir 1919 cu ilde Azerbaycanda polis iscilerinin umumi sayi 9661 nefere catmisdir onlarin 498 i 1 ci rutbeli seher polisi 5089 u 2 ci rutbeli seher polisi 242 i 1 ci rutbeli post polisi 243 u ise 2 ci rutbeli post polisi idi 1919 cu il oktyabrin evvelinde hokumetin tapsirigi ile Sadiq bey Batumi seherinde ABS prezidentinin sexsi numayendesi general Ceyms Xarbortu qarsilamisdir Sadiq bey oktyabrin 4 10 na kimi prezident numayendesini musayiet etmis ve onu muhafizeci ile temin etmisdir Bakiya gelerken general Xarbort Haci Zeynalabdin Tagiyevin evinde qonaq olmusdur Deyirler ki general Harbord gelisine hesr olunmus ziyafetlerin birinde o sexsen mueyyen sebeblerden ziyafetde istirak etmeyen Sadiq beyin sagligina tost demisdir O oz tostunda qeyd etmisdir ki Sadiq bey yuksek intelektual imkanlara malik olan bir insandir ve o herbciler arasinda bele yuksek tehsilli ve maraqli insana rast gelmemisdir Sovet isgalindan sonraki heyatiAzerbaycan Demokratik Respublikasi suquta ugradiqdan sonra Sadiq bey ailesi ile birlikde 1920 ci ilde Turkiyeye muhaciret etmis ve Istanbulda qohumlari ile yasamisdir Burada emisi oglu Eli bey Huseynzade ile gorusmusdur 1921 ci ilin evvellerinde Parise kocmus ve iki il Sorbon seherinde fars ve turk dillerini tedris etmisdir Parisde alim serqsunas taleyin bir zerbesine meruz qalmisdir istekli heyat yoldasi Gulnareni itirmisdir O Parisin muselman qebirstanliginda defn olunmusdur Bu hadiseden sonra alimi Parisle hec bir sey baglamamis ve o 1927 ci ilin fevral ayinda Ziqmunt Smoqojevskinin deveti ile Lvov seherine kocmusdur O Lvov universitetinin felsefe fakultesinde islemis lakin az sonra Lvov Ali Ticaret mektebinde turk fars ve ereb dillerini tedris etmis eyni zamanda polyak ve ukrayna dillerini oyrenmisdir Ziqmunt Smoqojevski V Kotvic ve Sadiq bey Agabeyzade serqsunasliq mektebinin ozeyini teskil etmisler Bu mekteb sonralar Lvovsko Peterburqskiy adlandirilmisdir Lvov universitetinde Sadiq bey bir sira fennleri o cumleden turk dili muasir ve eski fars ereb dilleri ereb qrammatikasi islamsunasliq muselman paleoqrafiya kalliqrafiya ve epiqrafiyasi ve s tedris etmisdir 1931 ci ilde Sadiq bey Agabeyzade polyak dilinde ozunun turk dili dersliyini 1932 ci ilde elementar ereb dili qrammatikasini fonetika ve morfologiya Ovqusta Peryenin Yeni edeb dili qrammatikasi ikinci nesr esasinda yazilmis nesr etdirmisdir Lvov seherinde Sadiq beyin bir sira telebeleri olmusdur Onlardan Teofil Bolodimirski Maryan Leviski Omelyan Prisak Tadeus Leviski Frantisek Maxalski ve basqalarini misal gostermek olar OlumuFasist isgali zamani hitlerciler qocaman alimi oz menzilinden cixarmislar O pis qizdirilan yerde yasamali olmusdur Sadiq bey Agabeyzade 1943 cu ilde agir xestelenmis ve 9 oktyabr 1944 cu ilde Lvov azad edilenden sonra vefat etmisdir Son gunlerinde telebesi Olqa Bak ve onun eri alimin qaygisini cekmisler Sadiq bey Agabeyzade Lvovda Licakovski qebiristanliginin 84 cu sirasinda defn edilmisdir Lvov seherinde onun adini dasiyan kuce vardir Hemcinin mezari uzerinde bustu vardir MenbeEdebiyyat I M Elyarli T R Behbudov Musteqil Azerbaycan polisinin yaranmasi ve fealiyyeti 1918 1920 ci iller Baki 1998 Azerbaycan daxili isler orqanlarinin tarixi ensiklopedik soraq kitabi Birinci kitab Baki 2003 Istinadlar http students lnu edu ua periodicals jaroslov archive no 5 postati AXC hokumetinin generali Azadliq 31 January 2013 19 February 2021 tarixinde Istifade tarixi 19 February 2021 Feride Agazade Azerbaycan polisinin qurucusu Mehemmed Sadiq bey Agabeyzade haqqinda BILMEDIKLERIMIZ 14 March 2020 19 February 2021 tarixinde Istifade tarixi 19 February 2021 yenisabah az 2 July 2020 19 February 2021 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 19 February 2021 Vilayet Quliyev Sadiq bey Agabeyzadenin sahibsiz mezari 525 ci qezet 23 February 2013 19 February 2021 tarixinde Istifade tarixi 19 February 2021 Generalimizin abidesi Lvovda berpa edildi axar az 17 January 2017 19 February 2021 tarixinde Istifade tarixi 19 February 2021