Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
 | Bu məqalə Qubadlı rayonu haqqındadır. Şəhər üçün Qubadlı səhifəsinə baxın. |
Qubadlı rayonu — Azərbaycan Respublikasında inzibati – ərazi vahidi. 14 mart 1933-cü ildə yaradılmışdır. İnzibati mərkəzi Qubadlı şəhəridir.
| Rayon | |
| Qubadlı | |
|---|---|
 | |
|
| |
| Ölkə | |
| Daxildir | Şərqi Zəngəzur |
| İnzibati mərkəz | Qubadlı |
| İcra başçısı | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Yaradılıb | 8 avqust 1930 |
| Sahəsi | 802 km² |
| Hündürlük | 520 m |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi | 78.000 nəfər |
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| ISO kodu | AZ-QBI |
| Telefon kodu | +994 26 |
| Poçt indeksi | AZ 3900 |
| Avtomobil nömrəsi | 39 |
| Rəsmi sayt | |
 | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
İnzibati bölgüsünə 1 şəhər, 93 kənd, 31 inzibati-ərazi dairəsi aiddir. Ərazisində 115 iri və orta müəssisə , 11 məktəbəqədər uşaq müəssisəsi, 56 ümumtəhsil məktəbi, 1 texniki peşə məktəbi, 4 xəstəxana və tibb müəssisəsi, 111 mədəniyyət ocağı vardır. Qubadlı rayonu ilə Bakı arasında olan məsafə 404 km-dir.
Tarixi
Qubadlı toponimi Qubadlı tirəsinin adı ilə bağlıdır. 1823-cü ilə aid mənbəyə görə, Qarabağ xanı İbrahimxəlil xan kəndə məxsus torpaq sahəsini pulla satın almış və qardaşı Mehdiqulu xana bağışlamışdı. Azərbaycanın şimalının Rusiyaya birləşdirilməsindən sonra viranə qalmış kəndi rus generalı P.S.Kotlyarevski göstərdiyi xidmətin müqabilində Hacı Ağalar bəy adlı birisinə vermişdir.
Qubadlı adı Şirvanşah Şeyx İbrahim Dərbəndinin babasının adı KeyQubadın adı ilə bağlıdır.
Tarixdə Bərgüşad mahalı kimi tanınan hazırkı Qubadlı rayonu XVIII əsrin ortalarına qədər Zəngəzur mahalının tərkibində Cənubi Azərbaycan dövlətinin Qaradağ xanlığına inzibati ərazi vahidi kimi tabe olmuşdur. Lakin sonradan zəmanəsinin görkəmli şəxsiyyəti olan Qarabağ xanı Pənahəli xanın uzaqgörən siyasəti və əzmkarlığı sayəsində Zəngəzurun ayrılmaz qismi kimi Qarabağ xanlığının idarəçiliyinə verilmişdir.
Hələ indiyə qədər Bərgüşad toponimi tamamilə dəqiq izah olunmayıb. XIX əsrin 50-ci illərinə aid ədəbiyyatda Naxçıvanda bərgüşad adlı türkdilli tayfanın adı çəkilir. Bu tayfa adını Bərgüşad zonasından alıb. Səfəvi dövründə bərgüşad qızılbaş tayfalarının tərkibinə daxil idi. Orta əsrlərdə Bərgüşad mahalı Araza tökülən Həkəri çayı ilə Bərgüşadçay arasındakı ərazini əhatə etmişdir.
Bir çox tədqiqatçılara görə, birinci komponenti təşkil edən bərgü sözü qədim türk mənşəli barq tayfasının adındandır. Çingiz xanın oğlu Çuçinin 1207-ci ildə qərbə doğru yürüşü zamanı başqa tayfalarla yanaşı bərgü tayfasının torpaqlarını tutması faktı tarixdən məlumdur. İran tarixçisi Fəxrəddin Mübarəkşah (XII) 58 türk tayfası arasında bərgü tayfasının da adını çəkib. Fəzlullah Rəşidəddin (XIII əsr) bu etnonimi bərküt (bərgülər) kimi qeydə almışdır. Tədqiqatçıların fikrinə görə, bərgülər monqol işğalından xeyli əvvəl Azərbaycanda məskunlaşmışlar. Toponimin tərkibindəki şad/şat sözü isə bir növ cəmlik bildirir. Bərgüşad dağları, Bərgüşad çayı, Bərgüşad çökəyi toponimləri "bərgülərin dağı", "bərgülərin çayı", "bərgülərin çökəyi" mənasındadır. XV əsr Azərbaycan şairi Bədr Şirvaninin əsərlərində də Bərgüşad coğrafi adı çəkilir. Bərgüşad toponimi çox geniş coğrafi areala sahibdir. Ucar rayonunda Bərgüşad adlı kənd var.
Azərbaycan xalqının tarixi faciəsi kimi yaşanan 1921-ci ildə rus-erməni, eləcə də daşnak-bolşevik ittifaqının məntiqi nəticəsi olaraq, imperiya mahalı iki yerə bölmüşdür. Qubadlı, Laçın və Zəngilan rayonları çətinliklə də olsa, Azərbaycan Respublikasının inzibati ərazisində qalmışdır. Çox keçmədən bu cür bölgü erməni-rus cütlüyünü tam təmin etmədiyindən gələcəkdə həmin rayonları da Ermənistan ərazilərinə qatmaq məqsədilə Qubadlı, Laçın və Kəlbəcər rayonlarında Azərbaycan Respublikasının tərkibində "Qırmızı Kürdüstan" adında muxtariyyət təşkil olunmuşdur. Bununla yanaşı, hər üç rayon ərazi vahidi kimi öz statuslarını saxlamışdır. Bu muxtariyyətə qarşı qubadlılar sözün həqiqi mənasında əsl mübarizə aparmışlar. Xüsusilə Əlyanlı kəndinin sakinlərinin bu qərara qarşı fədakar mübarizəsi çox böyük hörmətə layiqdir. Bir neçə ildən sonra Qarabağın Ermənistana verilməməsi, Azərbaycan Respublikasının tərkibində və tabeçiliyində saxlanılması məsələsi həll olunandan sonra "Qırmızı Kürdüstan" muxtariyyəti öz əhəmiyyətini itirdi.
Qubadlı rayonu 1933-cü ildə Qubadlı kəndinin əsasında təşkil olunub. 1963-cü ildə ləğv edilərək ərazisi Zəngilan rayonu ilə birləşdirilib. 1964-cü ildə yenidən müstəqil rayon olub.
31 avqust 1993-cü ildə Ermənistan Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğal edilib. 2020-ci ildə Azərbaycan Ordusu tərəfindən keçirilmiş əks-hücum əməliyyatı nəticəsində 23 oktyabrda Kürd Mahruzlu, Muğanlı, Zilanlı, 25 oktyabrda Qubadlı şəhəri, Çaytumas, Dondarlı, Əfəndilər, Xanlıq, Mollabürhan, Padar, Sarıyataq, Yusifbəyli, 28 oktyabrda Əbilcə, Qilican, Qiyaslı, 30 oktyabrda Kavdadıq, Məmər, 2 noyabrda İşıqlı, Milanlı, Mollalı, 4 noyabrda Başarat, Qaracallı, Qarakişilər, 2 noyabrda Muradxanlı, 7 noyabrda Balasoltanlı, Diləli Müskənli, Qəzyan, Mərdanlı, 9 noyabrda Abdalanlı, Alaqurşaq, Altınca, Armudlu, Aşağı Cibikli, Aşağı Xocamsaqlı, Aşağı Mollu, Balahəsənli, Ballıqaya, Bəxtiyarlı, Boyunəkər, Cılfır, Çardaqlı, Çərəli, Davudlu, Deşdahat, Dəmirçilər, Eyvazlı, Əliquluuşağı, Əyin, Fərcan, Gödəklər, Göyər Abbas, Göyərcik, Göyyal, Gürcülü, Hal, Hat, Həkəri, Həmzəli, Hərtiz, Hüseynuşağı, Xallava, Xələc, Xəndək, Xıdırlı, Xocahan, Xocik, Qarağac, Qaraimanlı, Qaraqoyunlu, Qaralar, Qundanlı, Ləpəxeyranlı, Mahmudlu, Mahruzlu, Mehrili, Məzrə, Mirlər, Novlu, Poladlı, Saldaş, Saray, Seləli, Seytas, Tarovlu, Tatar, Teymur Müskənli, Tinli, Ulaşlı, Yuxarı Cibikli, Yuxarı Xocamsaqlı, Yuxarı Mollu, Zor, 10 noyabrda Qayalı, Qədili, Məlikəhmədli, kəndləri işğaldan azad olunmuşdur. Eyni zamanda 4 yanvar 2021-ci ildə Şurnuxu kəndinin Azərbaycan sərhədlərinə düşən hissəsində (12 evlik ərazidə) Azərbaycan bayrağı sancıldı.
Coğrafiyası
Qubadlı rayonu şimaldan Laçın, cənubdan Zəngilan, şərqdən Xocavənd və Cəbrayıl rayonları, qərbdən Ermənistanla həmsərhəddir. Bazarçay (Bərgüşad), Həkəri, Kiçik Həkəri, Meydan dərəsi çayları və çoxlu bulaqlar rayonun əsas su mənbəyidir.
Relyefi
Qubadlı rayonunun səthi, əsasən, dağlıqdır. Ərazisi Qarabağ silsiləsinin cənub-qərb (Topağac dağı – 2010 m, Pirdağ-1316 m, Amuduq), Bərgüşad silsiləsinin şərq (Hərtis dağı – 1279 m, Qartiz - 1277 m, Qurbantəpə - 1075 m), və Qarabağ yaylasının cənub-şərq (Qurbantəpə dağı – 1075 m) hissəsinə daxildir. Qarabağ yaylasının cənub-şərq qurtaracağı olan Yazı düzü (Bazarçay və Həkəri çayı arasında) ərazidə 450 m-dək alçalır. Ərazidə Qarabağ silsiləsi, Uyuqlu, Bezmindağ, Günbəzdağ maili və dalğalı İncə düzünə keçir. Yura-Antropogen çöküntüləri yayılmışdır. Əqiq yatağı var. Çayları Bazarçay, Həkəri və onların qollarıdır (Kiçik Həkəri, Meydandərəsi və s); bunlardan suvarmada istifadə edilir.
Təbiəti
Rayonda əsasən, qəhvəyi dağ-meşə torpaqları yayılmışdır. Əsas bitki örtüyü kollu və seyrək meşəli çəmənlərdir. Dağ meşələri (fıstıq, palıd, vələs və s.) var. Meşələrin sahəsi 13,2 min hektardır. Heyvanları ayı, canavar, vaşaq, tülkü, boz dovşan, süleysin, oxlu kirpi və s-dir. Quşlardan boz kəklik, turac, qırqovul, göyərçin və s. var. Rayonda Qubadlı yasaqlığı təşkil edilib.
İqlimi
İqlimi əsasən mülayim isti və quru subtropikdir. Orta tempratur yanvarda düzən yerlərdə 1 dərəcədən dağlıq yerlərdə – 4 dərəcəyə qədər, iyulda müvafiq olaraq 26 və 14 dərəcədir. İllik yağıntı 400–600 mm-dir.
Əhalisi
1 yanvar 1914-cü il tarixinə olan məlumata əsasən Qubadlı kəndində əsasən toplam 359 nəfər əhali yaşayırdı.
- 1 yanvar, 2009-cu ilin məlumatları əsasında
| ərazi | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| cəmi | kişi | qadın | ||||
| nəfər | faiz | nəfər | faiz | nəfər | faiz | |
| Qubadlı rayonu | 37433 | 100,0 | 15468 | 100,0 | 21965 | 100,0 |
| Şəhər əhalisi | 12533 | 33,48 | 5022 | 32,47 | 7511 | 34,20 |
| Kənd əhalisi | 24900 | 66,52 | 10446 | 67,53 | 14454 | 65,80 |
Şəxsiyyətləri
- Mir Sədi ağa — Övliya
- Əliyar Əliyev — Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı
- Şükür Həmidov — Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı
- Mais Bərxudarov — General-mayor
- Qaçaq Nəbi — Azərbaycanın xalq qəhrəmanı, XIX əsrin ikinci yarısında Azərbaycanda "Qaçaq Hərəkatı"nın fəal iştirakçısı.
- Həcər — Azərbaycanın xalq qəhrəmanı Qaçaq Nəbinin həyat yoldaşı və silahdaşı.
- Eldar Baxış — şair, 1981-ci ildən Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü.
- Bəhlul Behcət — Ədəbiyyatşünas, qazı, Zəngəzur qəzasının sonuncu qazısı
- Mir Mehdi Xəzani — Tarixçi, şair
- Əli Əmiraslanov — Geoloq-alim, geologiya-mineralogiya elmləri doktoru, professor, SSRİ EA-nın ilk azərbaycanlı müxbir üzvü (1953)
- Süleyman Rəhimov — Azərbaycan-sovet yazıçısı, nasiri, siyasətçisi, Azərbaycan SSR xalq yazıçısı (1960), Sosialist Əməyi Qəhrəmanı (1975).
- Ramiz Rövşən — Şair, yazıçı, esseist, kinossenarist, tərcüməçi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü (1981). Azərbaycan Respublikasının Xalq şairi (2019).
- Rafiq Yusifoğlu — Şair, yazıçı, ədəbiyyatşünas, tərcüməçi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü (1986), Əməkdar mədəniyyət işçisi (2005), filologiya elmləri doktoru (2007), professor (2008).
- Valeh Bərşadlı — General, Azərbaycanın müdafiə naziri.
- Rauf Abdullayev — Azərbaycan Dövlət Simfonik Orkestrinin bаş dirijоru, professor, Azərbaycan SSR xalq artisti (1982), Azərbaycan SSR Dövlət mükafatı (1988), (2017), laureatı (2018).
İqtisadiyyatı
Qubadlının iqtisadiyyatının əsasını taxılçılıq, heyvandarlıq, tütünçülük, baramaçılıq və üzümçülük təşkil edir. Rayonda 27-si mexanikiləşdirilmiş olan 31 süd-əmtəə ferması mövcud olmuşdur. Rayonda 2 üzümün ilkin emalı zavodu fəaliyyət göstərirdi. Süd-əmtəə fermalarının məhsulları yağ-pendir zavodunda emal olunurdu.
Tam gücü ilə işləyən asfalt zavodu təkcə Qubadlıya deyil, eyni zamanda qonşu rayonlara da xidmət edirdi. İnkubator-quşçuluq fabriki və balıqyetişdirmə vətəgəsi rayon əhalisini ət və balıq məhsullarıyla təmin edirdi. Daş karxanası və mərmər sexi əhalinin tələbatını əsaslı şəkildə ödəyirdi. Azərbaycan "Neftqazavtomat" təcrübə zavodunun rayonda yaradılmış filialında son tamamlama işləri gedirdi. Ümumiyyətlə, Qubadlı rayonunda 62 idarə və müəssisə fəaliyyət göstərirdi.
Təhsili, Səhiyyəsi və Mədəniyyəti
İşğala qədər Qubadlı rayonunda 21 orta, 15 səkkizillik, 15 ibtidai məktəb fəaliyyət göstərirdi. Bundan əlavə bir əyani-qiyabi, bir orta texniki peşə və iki musiqi məktəbi də gənc nəslin təlim-tərbiyəsində xüsusi rol oynayırdı. Məktəbəqədər müəssisələrin sayı 7 idi. Bu təlim-tərbiyə və təhsil müəssisələrində 1280 nəfər müəllim çalışırdı. Onlardan 925 nəfəri ali təhsilli idi. 43 nəfər məktəbəqədər müəssisələrdə çalışırdı. 5852 nəfər şagird ümumtəhsil məktəblərində təhsil alırdı. Məktəbəqədər müəssisələrdə 272 azyaşlı tərbiyə olunurdu.
Qubadlıda 111 mədəni-maarif müəssisəsi, o cümlədən 60 kitabxana, 10 mədəniyyət evi və 28 klab xalqa xidmət edirdi. 6 avtoklub fəaliyyət göstərirdi. 23 kino qurğusundan istifadə olunurdu. 125 ticarət, 96 iaşə obyekti qubadlılara mədəni xidmət göstərirdi. 25 məişət xidməti müəssisəsi tam gücüylə işləyirdi.
Qubadlı rayonunda 21 rabitə müəssisəsi var idi. 8 avtomat stansiyası quraşdırılmışdı. 1950 nömrəlik həmin stansiyalar gecə-gündüz xalqın xidmətində idi.
Rayonun 33 səhiyyə müəssisəsində 56 həkim və 511 orta tibb işçisi fəaliyyət göstərirdi. 4 xəstəxana, 5 həkim ambulatoriyası, 54 feldşer-mama məntəqəsi, 4 aptek əhalinin sağlamlığı keşiyində dururdu. Rayon gigiyena-epidemologiya mərkəzi və profilaktik dezinfeksiya şöbəsi yüksək səviyyədə iş aparırdı.
Qubadlı rayonunda ilk kitabxana 1936-cı ildən fəaliyyətə başlayıb. Mərkəzləşmə işi Qubadlı rayonunda 1980-ci ildə başa çatıb. Rayon Mərkəzi Kitabxanasında 4 şöbə var: Metodika və biblioqrafiya, Kitabişləmə və komplektləşdirilmə, Oxuculara xidmət, İnformasiya-resurs, Kitabxana-biblioqrafiya proseslərinin avtomatlaşdırılması şöbələri fəaliyyət göstərmişdir.
1993-cü ilin 31 avqust Qubadlının işğalı zamanı kitabxananın 82-kənd kitabxana filialında 89-nəfər kənd kitabxana işçisi, 40 nəfər mərkəzi kitabxana işçisi olmuşdur.
1993-cü il hesabatına görə Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sisteminin fondunda 600 minə yaxın kitab fondu, 2 mərtəbəli 24 otaq, oxu zalı, 21300 oxucu kontingenti olmuşdur.
Abidələri
Zəngəzur ərazisində ən qədim yaşayış məskəni Qubadlı rayonunun Balahəsənli kəndində aşkar edilmişdir. Xatırladaq ki, IV əsrə aid edilən "Sığınacaq" tipli bu yaşayış yeri Daranlar deyilən ərazidə yerləşir. Qubadlının Muradxanlı kəndindəki V əsrə aid Qalalı, Əliquluuşağı kəndindəki Göy Qala abidələri, XIV əsrə aid Yazı Düzündəki Cavanşir türbəsi, Dəmirçilər kəndindəki iki türbə, XVII əsrə aid Gürcülü kəndində olan türbə, XVIII əsrə aid Aşağı Xocamusaxlı kəndində olan türbə ondan xəbər verir ki, Qubadlıda qədim dövrlərdən elm mədəniyyət mərkəzləri və ibadət edənlər olub.
Qubadlı rayon Tarix-diyarşünaslıq 5 mindən çox nadir eksponat toplanmışdı. Qubadlının işğalı zamanı ermənilər 5 mindən çox nadir eksponat saxlanılan Qubadlı tarix-diyarşünaslıq muzeyini də talan ediblər. 4-cü əsrə aid "Gavur dərəsi"ndəki ibadətgah, V əsrə aid "Qalalı" və "Göyqala" abidələri, 14-cü əsrdə tikilmiş "Dəmirçilər" türbəsi, Balahəsənli kəndindəki "Cicimli ocağı", Hacı Bədəl körpüsü, Laləzar körpüsü, eləcə də Əyin, Yusifbəyli, Seytas, Qarağac, Aşağı Xocamusaxlı kəndlərindəki digər tarixi abidələr dövlət əhəmiyyətlidir.
İstinadlar
- Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin Prezident Kitabxanası – İnzibati ərazi vahidləri : Qubadlı rayonu[ölü keçid]
- "Qubadlı işğaldan azad edilən 4-cü şəhərimizdir". 2023-11-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-11-19.
- "İşğaldan azad edilmiş şəhər və kəndlərimiz". 2020-12-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-11-19.
- Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin Prezident Kitabxanası – İnzibati ərazi vahidləri : Qubadlı rayonu[ölü keçid]
- "Кавказский календарь на 1915 год". Издан по распоряжению Наместника его Императорскаго Величиства на Кавказе, под редакцией А.А.Эльзенгера и Н.П.Стельмащука, Тифлис. Типография Канцелярии Наместника Е.И.В. на Кавказе, казённый дом. 1914./Оглавление: Глава — Отдел статистический: Список населенных мест Кавказа, стр. 147
- http://az.apa.az/xeber_Ermenilerin_Azerbaycanin_Qubadli_rayonunu__162194.html 2009-09-01 at the Wayback Machine Ermənilərin Azərbaycanın Qubadlı rayonunu işğal etməsindən….
Xarici keçidlər
- Virtual Qarabağ İKTM-də Qubadlı rayonu
- Qubadlının işğalından 16 il keçir (www.anl.az) 2007-10-12 at the Wayback Machine
- Qubadlının işğalından 15 il keçir (www.xalqcebhesi.az) 2011-10-12 at the Wayback Machine
- Оккупация Губадлы (www.anl.az) 2007-10-12 at the Wayback Machine
- Со дня оккупации Губадлы проходит 14 лет (www.mediaforum.az) 2011-09-08 at the Wayback Machine
Həmçinin bax
 | Azərbaycan ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqale Qubadli rayonu haqqindadir Seher ucun Qubadli sehifesine baxin Bu adin diger istifade formalari ucun bax Qubadli deqiqlesdirme Qubadli rayonu Azerbaycan Respublikasinda inzibati erazi vahidi 14 mart 1933 cu ilde yaradilmisdir Inzibati merkezi Qubadli seheridir RayonQubadli39 20 45 sm e 46 35 10 s u Olke AzerbaycanDaxildir Serqi ZengezurInzibati merkez QubadliIcra bascisiTarixi ve cografiyasiYaradilib 8 avqust 1930Sahesi 802 km Hundurluk 520 mSaat qursagi UTC 04 00EhalisiEhalisi 78 000 neferReqemsal identifikatorlarISO kodu AZ QBITelefon kodu 994 26Poct indeksi AZ 3900Avtomobil nomresi 39Resmi sayt Vikianbarda elaqeli mediafayllar Inzibati bolgusune 1 seher 93 kend 31 inzibati erazi dairesi aiddir Erazisinde 115 iri ve orta muessise 11 mektebeqeder usaq muessisesi 56 umumtehsil mektebi 1 texniki pese mektebi 4 xestexana ve tibb muessisesi 111 medeniyyet ocagi vardir Qubadli rayonu ile Baki arasinda olan mesafe 404 km dir TarixiQubadli toponimi Qubadli tiresinin adi ile baglidir 1823 cu ile aid menbeye gore Qarabag xani Ibrahimxelil xan kende mexsus torpaq sahesini pulla satin almis ve qardasi Mehdiqulu xana bagislamisdi Azerbaycanin simalinin Rusiyaya birlesdirilmesinden sonra virane qalmis kendi rus generali P S Kotlyarevski gosterdiyi xidmetin muqabilinde Haci Agalar bey adli birisine vermisdir Qubadli adi Sirvansah Seyx Ibrahim Derbendinin babasinin adi KeyQubadin adi ile baglidir Tarixde Bergusad mahali kimi taninan hazirki Qubadli rayonu XVIII esrin ortalarina qeder Zengezur mahalinin terkibinde Cenubi Azerbaycan dovletinin Qaradag xanligina inzibati erazi vahidi kimi tabe olmusdur Lakin sonradan zemanesinin gorkemli sexsiyyeti olan Qarabag xani Penaheli xanin uzaqgoren siyaseti ve ezmkarligi sayesinde Zengezurun ayrilmaz qismi kimi Qarabag xanliginin idareciliyine verilmisdir Hele indiye qeder Bergusad toponimi tamamile deqiq izah olunmayib XIX esrin 50 ci illerine aid edebiyyatda Naxcivanda bergusad adli turkdilli tayfanin adi cekilir Bu tayfa adini Bergusad zonasindan alib Sefevi dovrunde bergusad qizilbas tayfalarinin terkibine daxil idi Orta esrlerde Bergusad mahali Araza tokulen Hekeri cayi ile Bergusadcay arasindaki erazini ehate etmisdir Bir cox tedqiqatcilara gore birinci komponenti teskil eden bergu sozu qedim turk menseli barq tayfasinin adindandir Cingiz xanin oglu Cucinin 1207 ci ilde qerbe dogru yurusu zamani basqa tayfalarla yanasi bergu tayfasinin torpaqlarini tutmasi fakti tarixden melumdur Iran tarixcisi Fexreddin Mubareksah XII 58 turk tayfasi arasinda bergu tayfasinin da adini cekib Fezlullah Resideddin XIII esr bu etnonimi berkut berguler kimi qeyde almisdir Tedqiqatcilarin fikrine gore berguler monqol isgalindan xeyli evvel Azerbaycanda meskunlasmislar Toponimin terkibindeki sad sat sozu ise bir nov cemlik bildirir Bergusad daglari Bergusad cayi Bergusad cokeyi toponimleri bergulerin dagi bergulerin cayi bergulerin cokeyi menasindadir XV esr Azerbaycan sairi Bedr Sirvaninin eserlerinde de Bergusad cografi adi cekilir Bergusad toponimi cox genis cografi areala sahibdir Ucar rayonunda Bergusad adli kend var Azerbaycan xalqinin tarixi faciesi kimi yasanan 1921 ci ilde rus ermeni elece de dasnak bolsevik ittifaqinin mentiqi neticesi olaraq imperiya mahali iki yere bolmusdur Qubadli Lacin ve Zengilan rayonlari cetinlikle de olsa Azerbaycan Respublikasinin inzibati erazisinde qalmisdir Cox kecmeden bu cur bolgu ermeni rus cutluyunu tam temin etmediyinden gelecekde hemin rayonlari da Ermenistan erazilerine qatmaq meqsedile Qubadli Lacin ve Kelbecer rayonlarinda Azerbaycan Respublikasinin terkibinde Qirmizi Kurdustan adinda muxtariyyet teskil olunmusdur Bununla yanasi her uc rayon erazi vahidi kimi oz statuslarini saxlamisdir Bu muxtariyyete qarsi qubadlilar sozun heqiqi menasinda esl mubarize aparmislar Xususile Elyanli kendinin sakinlerinin bu qerara qarsi fedakar mubarizesi cox boyuk hormete layiqdir Bir nece ilden sonra Qarabagin Ermenistana verilmemesi Azerbaycan Respublikasinin terkibinde ve tabeciliyinde saxlanilmasi meselesi hell olunandan sonra Qirmizi Kurdustan muxtariyyeti oz ehemiyyetini itirdi Qubadli rayonu 1933 cu ilde Qubadli kendinin esasinda teskil olunub 1963 cu ilde legv edilerek erazisi Zengilan rayonu ile birlesdirilib 1964 cu ilde yeniden musteqil rayon olub 31 avqust 1993 cu ilde Ermenistan Silahli Quvveleri terefinden isgal edilib 2020 ci ilde Azerbaycan Ordusu terefinden kecirilmis eks hucum emeliyyati neticesinde 23 oktyabrda Kurd Mahruzlu Muganli Zilanli 25 oktyabrda Qubadli seheri Caytumas Dondarli Efendiler Xanliq Mollaburhan Padar Sariyataq Yusifbeyli 28 oktyabrda Ebilce Qilican Qiyasli 30 oktyabrda Kavdadiq Memer 2 noyabrda Isiqli Milanli Mollali 4 noyabrda Basarat Qaracalli Qarakisiler 2 noyabrda Muradxanli 7 noyabrda Balasoltanli Dileli Muskenli Qezyan Merdanli 9 noyabrda Abdalanli Alaqursaq Altinca Armudlu Asagi Cibikli Asagi Xocamsaqli Asagi Mollu Balahesenli Balliqaya Bextiyarli Boyuneker Cilfir Cardaqli Cereli Davudlu Desdahat Demirciler Eyvazli Eliquluusagi Eyin Fercan Godekler Goyer Abbas Goyercik Goyyal Gurculu Hal Hat Hekeri Hemzeli Hertiz Huseynusagi Xallava Xelec Xendek Xidirli Xocahan Xocik Qaragac Qaraimanli Qaraqoyunlu Qaralar Qundanli Lepexeyranli Mahmudlu Mahruzlu Mehrili Mezre Mirler Novlu Poladli Saldas Saray Seleli Seytas Tarovlu Tatar Teymur Muskenli Tinli Ulasli Yuxari Cibikli Yuxari Xocamsaqli Yuxari Mollu Zor 10 noyabrda Qayali Qedili Melikehmedli kendleri isgaldan azad olunmusdur Eyni zamanda 4 yanvar 2021 ci ilde Surnuxu kendinin Azerbaycan serhedlerine dusen hissesinde 12 evlik erazide Azerbaycan bayragi sancildi CografiyasiQubadli rayonu simaldan Lacin cenubdan Zengilan serqden Xocavend ve Cebrayil rayonlari qerbden Ermenistanla hemserheddir Bazarcay Bergusad Hekeri Kicik Hekeri Meydan deresi caylari ve coxlu bulaqlar rayonun esas su menbeyidir RelyefiQubadli rayonunun sethi esasen dagliqdir Erazisi Qarabag silsilesinin cenub qerb Topagac dagi 2010 m Pirdag 1316 m Amuduq Bergusad silsilesinin serq Hertis dagi 1279 m Qartiz 1277 m Qurbantepe 1075 m ve Qarabag yaylasinin cenub serq Qurbantepe dagi 1075 m hissesine daxildir Qarabag yaylasinin cenub serq qurtaracagi olan Yazi duzu Bazarcay ve Hekeri cayi arasinda erazide 450 m dek alcalir Erazide Qarabag silsilesi Uyuqlu Bezmindag Gunbezdag maili ve dalgali Ince duzune kecir Yura Antropogen cokuntuleri yayilmisdir Eqiq yatagi var Caylari Bazarcay Hekeri ve onlarin qollaridir Kicik Hekeri Meydanderesi ve s bunlardan suvarmada istifade edilir TebietiRayonda esasen qehveyi dag mese torpaqlari yayilmisdir Esas bitki ortuyu kollu ve seyrek meseli cemenlerdir Dag meseleri fistiq palid veles ve s var Meselerin sahesi 13 2 min hektardir Heyvanlari ayi canavar vasaq tulku boz dovsan suleysin oxlu kirpi ve s dir Quslardan boz keklik turac qirqovul goyercin ve s var Rayonda Qubadli yasaqligi teskil edilib IqlimiIqlimi esasen mulayim isti ve quru subtropikdir Orta tempratur yanvarda duzen yerlerde 1 dereceden dagliq yerlerde 4 dereceye qeder iyulda muvafiq olaraq 26 ve 14 derecedir Illik yaginti 400 600 mm dir EhalisiEsas meqaleler Azerbaycan ehalisinin siyahiyaalinmasi 1999 ve Azerbaycan ehalisinin siyahiyaalinmasi 2009 1 yanvar 1914 cu il tarixine olan melumata esasen Qubadli kendinde esasen toplam 359 nefer ehali yasayirdi 1 yanvar 2009 cu ilin melumatlari esasindaerazicemi kisi qadinnefer faiz nefer faiz nefer faizQubadli rayonu 37433 100 0 15468 100 0 21965 100 0Seher ehalisi 12533 33 48 5022 32 47 7511 34 20Kend ehalisi 24900 66 52 10446 67 53 14454 65 80SexsiyyetleriMir Sedi aga Ovliya Eliyar Eliyev Azerbaycanin Milli Qehremani Sukur Hemidov Azerbaycanin Milli Qehremani Mais Berxudarov General mayor Qacaq Nebi Azerbaycanin xalq qehremani XIX esrin ikinci yarisinda Azerbaycanda Qacaq Herekati nin feal istirakcisi Hecer Azerbaycanin xalq qehremani Qacaq Nebinin heyat yoldasi ve silahdasi Eldar Baxis sair 1981 ci ilden Azerbaycan Yazicilar Birliyinin uzvu Behlul Behcet Edebiyyatsunas qazi Zengezur qezasinin sonuncu qazisi Mir Mehdi Xezani Tarixci sair Eli Emiraslanov Geoloq alim geologiya mineralogiya elmleri doktoru professor SSRI EA nin ilk azerbaycanli muxbir uzvu 1953 Suleyman Rehimov Azerbaycan sovet yazicisi nasiri siyasetcisi Azerbaycan SSR xalq yazicisi 1960 Sosialist Emeyi Qehremani 1975 Ramiz Rovsen Sair yazici esseist kinossenarist tercumeci Azerbaycan Yazicilar Birliyinin uzvu 1981 Azerbaycan Respublikasinin Xalq sairi 2019 Rafiq Yusifoglu Sair yazici edebiyyatsunas tercumeci Azerbaycan Yazicilar Birliyinin uzvu 1986 Emekdar medeniyyet iscisi 2005 filologiya elmleri doktoru 2007 professor 2008 Valeh Bersadli General Azerbaycanin mudafie naziri Rauf Abdullayev Azerbaycan Dovlet Simfonik Orkestrinin bas dirijoru professor Azerbaycan SSR xalq artisti 1982 Azerbaycan SSR Dovlet mukafati 1988 Istiqlal ordeni 2017 Qizil cinar beynelxalq mukafati laureati 2018 IqtisadiyyatiQubadlinin iqtisadiyyatinin esasini taxilciliq heyvandarliq tutunculuk baramaciliq ve uzumculuk teskil edir Rayonda 27 si mexanikilesdirilmis olan 31 sud emtee fermasi movcud olmusdur Rayonda 2 uzumun ilkin emali zavodu fealiyyet gosterirdi Sud emtee fermalarinin mehsullari yag pendir zavodunda emal olunurdu Tam gucu ile isleyen asfalt zavodu tekce Qubadliya deyil eyni zamanda qonsu rayonlara da xidmet edirdi Inkubator qusculuq fabriki ve baliqyetisdirme vetegesi rayon ehalisini et ve baliq mehsullariyla temin edirdi Das karxanasi ve mermer sexi ehalinin telebatini esasli sekilde odeyirdi Azerbaycan Neftqazavtomat tecrube zavodunun rayonda yaradilmis filialinda son tamamlama isleri gedirdi Umumiyyetle Qubadli rayonunda 62 idare ve muessise fealiyyet gosterirdi Tehsili Sehiyyesi ve MedeniyyetiIsgala qeder Qubadli rayonunda 21 orta 15 sekkizillik 15 ibtidai mekteb fealiyyet gosterirdi Bundan elave bir eyani qiyabi bir orta texniki pese ve iki musiqi mektebi de genc neslin telim terbiyesinde xususi rol oynayirdi Mektebeqeder muessiselerin sayi 7 idi Bu telim terbiye ve tehsil muessiselerinde 1280 nefer muellim calisirdi Onlardan 925 neferi ali tehsilli idi 43 nefer mektebeqeder muessiselerde calisirdi 5852 nefer sagird umumtehsil mekteblerinde tehsil alirdi Mektebeqeder muessiselerde 272 azyasli terbiye olunurdu Qubadlida 111 medeni maarif muessisesi o cumleden 60 kitabxana 10 medeniyyet evi ve 28 klab xalqa xidmet edirdi 6 avtoklub fealiyyet gosterirdi 23 kino qurgusundan istifade olunurdu 125 ticaret 96 iase obyekti qubadlilara medeni xidmet gosterirdi 25 meiset xidmeti muessisesi tam gucuyle isleyirdi Qubadli rayonunda 21 rabite muessisesi var idi 8 avtomat stansiyasi qurasdirilmisdi 1950 nomrelik hemin stansiyalar gece gunduz xalqin xidmetinde idi Rayonun 33 sehiyye muessisesinde 56 hekim ve 511 orta tibb iscisi fealiyyet gosterirdi 4 xestexana 5 hekim ambulatoriyasi 54 feldser mama menteqesi 4 aptek ehalinin saglamligi kesiyinde dururdu Rayon gigiyena epidemologiya merkezi ve profilaktik dezinfeksiya sobesi yuksek seviyyede is aparirdi Qubadli rayonunda ilk kitabxana 1936 ci ilden fealiyyete baslayib Merkezlesme isi Qubadli rayonunda 1980 ci ilde basa catib Rayon Merkezi Kitabxanasinda 4 sobe var Metodika ve biblioqrafiya Kitabisleme ve komplektlesdirilme Oxuculara xidmet Informasiya resurs Kitabxana biblioqrafiya proseslerinin avtomatlasdirilmasi sobeleri fealiyyet gostermisdir 1993 cu ilin 31 avqust Qubadlinin isgali zamani kitabxananin 82 kend kitabxana filialinda 89 nefer kend kitabxana iscisi 40 nefer merkezi kitabxana iscisi olmusdur 1993 cu il hesabatina gore Merkezlesdirilmis Kitabxana Sisteminin fondunda 600 mine yaxin kitab fondu 2 mertebeli 24 otaq oxu zali 21300 oxucu kontingenti olmusdur AbideleriZengezur erazisinde en qedim yasayis meskeni Qubadli rayonunun Balahesenli kendinde askar edilmisdir Xatirladaq ki IV esre aid edilen Siginacaq tipli bu yasayis yeri Daranlar deyilen erazide yerlesir Qubadlinin Muradxanli kendindeki V esre aid Qalali Eliquluusagi kendindeki Goy Qala abideleri XIV esre aid Yazi Duzundeki Cavansir turbesi Demirciler kendindeki iki turbe XVII esre aid Gurculu kendinde olan turbe XVIII esre aid Asagi Xocamusaxli kendinde olan turbe ondan xeber verir ki Qubadlida qedim dovrlerden elm medeniyyet merkezleri ve ibadet edenler olub Qubadli rayon Tarix diyarsunasliq 5 minden cox nadir eksponat toplanmisdi Qubadlinin isgali zamani ermeniler 5 minden cox nadir eksponat saxlanilan Qubadli tarix diyarsunasliq muzeyini de talan edibler 4 cu esre aid Gavur deresi ndeki ibadetgah V esre aid Qalali ve Goyqala abideleri 14 cu esrde tikilmis Demirciler turbesi Balahesenli kendindeki Cicimli ocagi Haci Bedel korpusu Lalezar korpusu elece de Eyin Yusifbeyli Seytas Qaragac Asagi Xocamusaxli kendlerindeki diger tarixi abideler dovlet ehemiyyetlidir IstinadlarAzerbaycan Respublikasi Prezidentinin Isler Idaresinin Prezident Kitabxanasi Inzibati erazi vahidleri Qubadli rayonu olu kecid Qubadli isgaldan azad edilen 4 cu seherimizdir 2023 11 19 tarixinde Istifade tarixi 2023 11 19 Isgaldan azad edilmis seher ve kendlerimiz 2020 12 01 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2023 11 19 Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin Isler Idaresinin Prezident Kitabxanasi Inzibati erazi vahidleri Qubadli rayonu olu kecid Kavkazskij kalendar na 1915 god Izdan po rasporyazheniyu Namestnika ego Imperatorskago Velichistva na Kavkaze pod redakciej A A Elzengera i N P Stelmashuka Tiflis Tipografiya Kancelyarii Namestnika E I V na Kavkaze kazyonnyj dom 1914 Oglavlenie Glava Otdel statisticheskij Spisok naselennyh mest Kavkaza str 147 http az apa az xeber Ermenilerin Azerbaycanin Qubadli rayonunu 162194 html 2009 09 01 at the Wayback Machine Ermenilerin Azerbaycanin Qubadli rayonunu isgal etmesinden Xarici kecidlerVirtual Qarabag IKTM de Qubadli rayonu Qubadlinin isgalindan 16 il kecir www anl az 2007 10 12 at the Wayback Machine Qubadlinin isgalindan 15 il kecir www xalqcebhesi az 2011 10 12 at the Wayback Machine Okkupaciya Gubadly www anl az 2007 10 12 at the Wayback Machine So dnya okkupacii Gubadly prohodit 14 let www mediaforum az 2011 09 08 at the Wayback MachineHemcinin baxQubadli abidelerinin siyahisiAzerbaycan ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin