Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şurnuxu — yarısı Azərbaycan Respublikasının Qubadlı rayonunda, digər yarısı isə Ermənistan Respublikasının Sünik mərzində olan kənd.
| Şurnuxu | |
|---|---|
 | |
| Ölkə | |
| Region | Qubadlı rayonu |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Sahəsi |
|
| Mərkəzin hündürlüyü | 1.550 m |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Rəsmi dili |
|
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
4 yanvar 2021-ci ildə Şurnux kəndinin Azərbaycan sərhədlərinə düşən hissəsində (12 evlik ərazidə) Azərbaycan bayrağı sancıldı və həmin hissə Qubadlı rayonunun tərkibinə salındı.
Tarixi
1593-cü ildə Osmanlıların tərtib etdiyi müfəssəl dəftərdə Urud livası Muğancıq nahiyəsində qeydə alınan bu kəndin adı "Şornoxud"dur Ərazi 1604-cü ilə qədər Osmanlı idarəsində olub.
Mədəniyyəti
Toponimikası
Toponim Azərbaycan dilində "kiçik şəlalə" mənasında işlənən "çırnox" sözünün fonetik forması olan şumux//şırnıx sözü əsasında əmələ gəlmişdir. Azərbaycan dilinin Qazax dialektində "sürətlə axın" mənasında "şırnoy" sözü də işlənir.
Belə qənaətə gəlmək olar ki, çırnox, şırnoy, şurnux yaxın mənalı sözlərdir. Hidrotoponimdir. Quruluşca sadə toponimdir.
Kəndin toponimləri
Kəpəz dağı, Qəhrəman çiməni, Armudluq, Almalıq, Acıqlı güney, Eşşək meydanı, Donuz damı, Qaramalıq, Üç ağac, Məscidli, Mərcimək yurdu, Xarab körpü, Anabat, Dəhnə, Göy bulaq, Həşim bəy bulağı, Ağ bulaq, Soyuq bulaq, Layış bulağı, Tas, Cəhənnəm dərəsi, Qaranlıq meşə və s.
Coğrafiyası və iqlimi
Kənd Gorus rayon mərkəzindən 17 km. cənub-şərqdə, Şurnuxu çayının sol sahilində, meşənin içərisində, Qafan-Gorus magistral yolunun sağ tərəfində, Ağbulaq, Şamsız, Şahverdilər və Çayzəmi kəndlərinin yaxınlığında yerləşmişdi.
Əhalisi
Kənddə 1831-ci ildə 84 nəfər, 1904-cü ildə 117 nəfər, 1914]-cü ildə 104 nəfər azərbaycanlı yaşamışdır.
1920-ci illərdə Zəngəzurun Şurnux kəndində yalnız azərbaycanlılar yaşayırdı. Daha sonra kənd hərbi dəstələr tərəfindən etnik təmizliyə məruz qaldı. Ermənilər orada yaşamağa başladılar. Lakin sonrakı onilliklərdə bir çox azərbaycanlı Şurnuxa qayıtdı. 1947-ci il dekabrın 23 tarixində Sovet İttifaqı Nazirlər Soveti 4083 saylı qərar qəbul etdi. Qərara görə Ermənistanda yaşayan azərbaycanlılar, o cümlədən Şurnux sakinləri Azərbaycan SSR-nın Kür-Araz vadisinə yerləşdirildi. 1953-cü il Stalinin ölümündən sonra şurnuxlu türklər kəndə qayıtdılar. Azərbaycan mənbələrinə görə, 1979-cu ildə Şurnuxda 560 azərbaycanlı yaşayırdı. 1988-ci ildə "Artsax hərəkatı" zamanı, noyabr ayında onlar Şurnuxudan yenidən deportasiya edildilər".
Şurnuxu kəndi Gorus rayonunun ən böyük azərbaycanlı kəndi idi. Gorus rayon mərkəzindən 27 km cənubda, meşənin içərisində, Qafan-Gorus magistral yolunun kənarında, Ağbulaq, Şamsız, Şahverdilər və kəndlərinin yaxınlığında yerləşmişdi. 1988-ci ildə kənddə 100 ev, 800-ə yaxın əhali var idi. Kənddə ən qədim zamanlardan son illərə (1989) qədər yalnız azərbaycanlılar yaşamışdır. Şurnuxu kəndinin ətrafında qədim kilsənin və qəbiristanlığın qalıqlarının, Kəpəz dağı adlanan yerdəki ibadətgahın (pir) olması bu kəndin qədim tarixə malik olduğunu göstərən faktlardır.
Şurnuxu kəndinin yaxınlığında vaxtilə Ağvanlı adlı azərbaycanlı kəndi olmuş, 1918-ci ildə həmin kənd dağıdılmış və sonra bərpa edilməmişdir. Ağvanlı toponimi də bu yerlərin qədim Albaniya ilə bağlılığını göstərən tarixi faktdır.
1918–1920-ci illərdə Şurnuxu kəndi dağıdılmış, kənd camaatının bir hissəsi qətlə yetirilmiş, bir hissəsi isə qaçqın düşərək Qubadlı və Cəbrayıl rayonuna pənah aparmışlar. İndiki Ermənistanda sovet hökuməti qurulandan sonra sağ qalanlar öz tarixi-etnik torpaqlarına dönə bilmişdir.
1921-ci ildə Azərbaycan kənd təsərrüfatı siyahıyaalmasının nəticələrinə görə Şurnuxu kəndində 92 nəfər (15 təsərrüfat), əsasən azərbaycanlı türklər (yəni azərbaycanlılar) yaşayırdı. Əhalisinin 45 nəfəri kişi və 47 nəfəri qadın olub.
Burada 1926-cı ildə 101 nəfər, 1931-ci ildə 123 nəfər, 1979-cu ildə 560 nəfər azərbaycanlı yaşamışdır. Onlar dağıdılmış təsərrüfatlarını bərpa etmişlər. 1930-cu ildə Şurnuxuda ibtidai məktəb açılmış, 1931-ci ildə kolxoz qurulmuşdur (qonşu Ağbulaq və Şamsız kəndləri ilə birlikdə). İkinci Dünya müharibəsi Şurnuxudan 70-dən çox adam iştirak etmiş, onlardan 25 nəfəri geri qayıtmamışdır.
İkinci Dünya Müharibəsindən sonrakı illərdə Gorus rayonunda ermənilər azərbaycanlı əhaliyə qarşı təcavüzkar münasibətlərini daha da gücləndirdilər. 1948-1952-ci illərin deportasiyası zamanı digər azərbaycanlı kəndləri kimi, Şurnuxu camaatının da bir hissəsi köçüb Azərbaycana gəlmiş, Bakı, Sumqayıt, Ağdam, Mingəçevir və Bərdə şəhərlərində məskunlaşmışlar.
Ermənilərin apardıqları milli ayrı-seçkiliyə baxmayaraq, 70–80-ci illərdə Şurnuxu kəndi xeyli inkişaf etmişdi. Kənddə müasir tipli məktəb binası, klub, kitabxana, tibb məntəqəsi, idarə binası, mağaza, çoxlu ikimərtəbəli, hər cür şəraiti olan xüsusi evlər tikilmişdi. 1988-ci il noyabrın sonlarında Gorus rayon partiya və hökumət rəhbərliyinin təşkilatçılığı ilə rayonun bütün azərbaycanlı kəndləri, o cümlədən, Şurnuxu kəndinin camaatı zorla deportasiya olunaraq, Azərbaycana qovuldular. Kənd camaatının böyük əksəriyyəti ev əşyalarını çıxarda bilmədilər. Evlərin çoxu dəyişilməmiş qaldı.
Qarabağ uğrunda gedən döyüşlərdə Şurnuxudan 5 nəfər şəhid olmuşdu (Niftəliyev Azər Bayram oğlu — baş leytenant, ölümündən sonra "Azərbaycan bayrağı" ordeni ilə təltif olunmuşdu; Ağayev Mehman Müseyib oğlu, Şükürov Seymur Şəmil oğlu, Adıgözəlov Elşən Telman oğlu, Muradov Elbariz Cənnət oğlu).
Görkəmli alim, Azərbaycanda oftolmologiya elminin banilərindən biri, akademik Umnisə Musabəyova Şurnuxuda anadan olmuşdur.
İstinadlar
- Հայաստանի 2011 թ. մարդահամարի արդյունքները (erm.).
- M.Urud. Zəngəzur. Bakı: 2005, s.403
- Yüzbaşov R. Azərbaycan coğrafiya terminləri (tədqiqlər). Bakı: Elm, 1966, s.133
- Yüzbaşov R. Azərbaycan coğrafiya terminləri (tədqiqlər). Bakı: Elm, 1966, s.134
- Խորհրդային Հայաստանի բնակչությունը վերջին հարյուրամյակում (1831–1931) 2020-09-24 at the Wayback Machine. Հեղինակ: Զավեն Կորկոտյան. Յերեվան: Մելքոնյան ֆոնդի հրատ, 1932.; (erm.) Население Советской Армении за последние сто лет (1831–1931). Автор: Завен Коркотян. Ереван: Издательство "Мелконян фонд", 1932.; (rus.) Son yüzildə Sovet Ermənistanının əhalisi (1831–1931). Müəllif: Zaven Korkotyan. İrəvan: "Melkonyan fond" nəşriyyatı, 1932. s.28–29, 114–115 (az.)
- Azərbaycan kənd təsərrüfatı siyahıyaalması 1921-ci il. Nəticələr. Qubadlı qəzası
Mənbə
- Musa Urud. Zəngəzur. Bakı: Nurlar, 2005.
Xarici keçidlər
- Ermənilərin canına vəlvələ salan bayrağımız: Qubadlının Şurnuxu kəndindən FOTOREPORTAJ
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Surnuxu yarisi Azerbaycan Respublikasinin Qubadli rayonunda diger yarisi ise Ermenistan Respublikasinin Sunik merzinde olan kend Surnuxu39 22 54 sm e 46 23 52 s u Olke Ermenistan AzerbaycanRegion Qubadli rayonuTarixi ve cografiyasiSahesi 8 83 km Merkezin hundurluyu 1 550 mSaat qursagi UTC 04 00EhalisiEhalisi 207 nef 2011 Resmi dili ermeni dili Azerbaycan dili 1988 Xeriteni goster gizle Surnuxu Vikianbarda elaqeli mediafayllar 4 yanvar 2021 ci ilde Surnux kendinin Azerbaycan serhedlerine dusen hissesinde 12 evlik erazide Azerbaycan bayragi sancildi ve hemin hisse Qubadli rayonunun terkibine salindi Tarixi1593 cu ilde Osmanlilarin tertib etdiyi mufessel defterde Urud livasi Muganciq nahiyesinde qeyde alinan bu kendin adi Sornoxud dur Erazi 1604 cu ile qeder Osmanli idaresinde olub MedeniyyetiToponimikasiToponim Azerbaycan dilinde kicik selale menasinda islenen cirnox sozunun fonetik formasi olan sumux sirnix sozu esasinda emele gelmisdir Azerbaycan dilinin Qazax dialektinde suretle axin menasinda sirnoy sozu de islenir Surnuxu kendinin girisi Bele qenaete gelmek olar ki cirnox sirnoy surnux yaxin menali sozlerdir Hidrotoponimdir Qurulusca sade toponimdir Kendin toponimleri Kepez dagi Qehreman cimeni Armudluq Almaliq Aciqli guney Essek meydani Donuz dami Qaramaliq Uc agac Mescidli Mercimek yurdu Xarab korpu Anabat Dehne Goy bulaq Hesim bey bulagi Ag bulaq Soyuq bulaq Layis bulagi Tas Cehennem deresi Qaranliq mese ve s Cografiyasi ve iqlimiKend Gorus rayon merkezinden 17 km cenub serqde Surnuxu cayinin sol sahilinde mesenin icerisinde Qafan Gorus magistral yolunun sag terefinde Agbulaq Samsiz Sahverdiler ve Cayzemi kendlerinin yaxinliginda yerlesmisdi EhalisiKendde 1831 ci ilde 84 nefer 1904 cu ilde 117 nefer 1914 cu ilde 104 nefer azerbaycanli yasamisdir 1920 ci illerde Zengezurun Surnux kendinde yalniz azerbaycanlilar yasayirdi Daha sonra kend herbi desteler terefinden etnik temizliye meruz qaldi Ermeniler orada yasamaga basladilar Lakin sonraki onilliklerde bir cox azerbaycanli Surnuxa qayitdi 1947 ci il dekabrin 23 tarixinde Sovet Ittifaqi Nazirler Soveti 4083 sayli qerar qebul etdi Qerara gore Ermenistanda yasayan azerbaycanlilar o cumleden Surnux sakinleri Azerbaycan SSR nin Kur Araz vadisine yerlesdirildi 1953 cu il Stalinin olumunden sonra surnuxlu turkler kende qayitdilar Azerbaycan menbelerine gore 1979 cu ilde Surnuxda 560 azerbaycanli yasayirdi 1988 ci ilde Artsax herekati zamani noyabr ayinda onlar Surnuxudan yeniden deportasiya edildiler Surnuxu kendi Gorus rayonunun en boyuk azerbaycanli kendi idi Gorus rayon merkezinden 27 km cenubda mesenin icerisinde Qafan Gorus magistral yolunun kenarinda Agbulaq Samsiz Sahverdiler ve kendlerinin yaxinliginda yerlesmisdi 1988 ci ilde kendde 100 ev 800 e yaxin ehali var idi Kendde en qedim zamanlardan son illere 1989 qeder yalniz azerbaycanlilar yasamisdir Surnuxu kendinin etrafinda qedim kilsenin ve qebiristanligin qaliqlarinin Kepez dagi adlanan yerdeki ibadetgahin pir olmasi bu kendin qedim tarixe malik oldugunu gosteren faktlardir Surnuxu kendinin yaxinliginda vaxtile Agvanli adli azerbaycanli kendi olmus 1918 ci ilde hemin kend dagidilmis ve sonra berpa edilmemisdir Agvanli toponimi de bu yerlerin qedim Albaniya ile bagliligini gosteren tarixi faktdir 1918 1920 ci illerde Surnuxu kendi dagidilmis kend camaatinin bir hissesi qetle yetirilmis bir hissesi ise qacqin duserek Qubadli ve Cebrayil rayonuna penah aparmislar Indiki Ermenistanda sovet hokumeti qurulandan sonra sag qalanlar oz tarixi etnik torpaqlarina done bilmisdir 1921 ci ilde Azerbaycan kend teserrufati siyahiyaalmasinin neticelerine gore Surnuxu kendinde 92 nefer 15 teserrufat esasen azerbaycanli turkler yeni azerbaycanlilar yasayirdi Ehalisinin 45 neferi kisi ve 47 neferi qadin olub Burada 1926 ci ilde 101 nefer 1931 ci ilde 123 nefer 1979 cu ilde 560 nefer azerbaycanli yasamisdir Onlar dagidilmis teserrufatlarini berpa etmisler 1930 cu ilde Surnuxuda ibtidai mekteb acilmis 1931 ci ilde kolxoz qurulmusdur qonsu Agbulaq ve Samsiz kendleri ile birlikde Ikinci Dunya muharibesi Surnuxudan 70 den cox adam istirak etmis onlardan 25 neferi geri qayitmamisdir Ikinci Dunya Muharibesinden sonraki illerde Gorus rayonunda ermeniler azerbaycanli ehaliye qarsi tecavuzkar munasibetlerini daha da guclendirdiler 1948 1952 ci illerin deportasiyasi zamani diger azerbaycanli kendleri kimi Surnuxu camaatinin da bir hissesi kocub Azerbaycana gelmis Baki Sumqayit Agdam Mingecevir ve Berde seherlerinde meskunlasmislar Surnuxu kendinden gorunus Ermenilerin apardiqlari milli ayri seckiliye baxmayaraq 70 80 ci illerde Surnuxu kendi xeyli inkisaf etmisdi Kendde muasir tipli mekteb binasi klub kitabxana tibb menteqesi idare binasi magaza coxlu ikimertebeli her cur seraiti olan xususi evler tikilmisdi 1988 ci il noyabrin sonlarinda Gorus rayon partiya ve hokumet rehberliyinin teskilatciligi ile rayonun butun azerbaycanli kendleri o cumleden Surnuxu kendinin camaati zorla deportasiya olunaraq Azerbaycana qovuldular Kend camaatinin boyuk ekseriyyeti ev esyalarini cixarda bilmediler Evlerin coxu deyisilmemis qaldi Qarabag ugrunda geden doyuslerde Surnuxudan 5 nefer sehid olmusdu Nifteliyev Azer Bayram oglu bas leytenant olumunden sonra Azerbaycan bayragi ordeni ile teltif olunmusdu Agayev Mehman Museyib oglu Sukurov Seymur Semil oglu Adigozelov Elsen Telman oglu Muradov Elbariz Cennet oglu Gorkemli alim Azerbaycanda oftolmologiya elminin banilerinden biri akademik Umnise Musabeyova Surnuxuda anadan olmusdur IstinadlarՀայաստանի 2011 թ մարդահամարի արդյունքները erm M Urud Zengezur Baki 2005 s 403 Yuzbasov R Azerbaycan cografiya terminleri tedqiqler Baki Elm 1966 s 133 Yuzbasov R Azerbaycan cografiya terminleri tedqiqler Baki Elm 1966 s 134 Խորհրդային Հայաստանի բնակչությունը վերջին հարյուրամյակում 1831 1931 2020 09 24 at the Wayback Machine Հեղինակ Զավեն Կորկոտյան Յերեվան Մելքոնյան ֆոնդի հրատ 1932 erm Naselenie Sovetskoj Armenii za poslednie sto let 1831 1931 Avtor Zaven Korkotyan Erevan Izdatelstvo Melkonyan fond 1932 rus Son yuzilde Sovet Ermenistaninin ehalisi 1831 1931 Muellif Zaven Korkotyan Irevan Melkonyan fond nesriyyati 1932 s 28 29 114 115 az Azerbaycan kend teserrufati siyahiyaalmasi 1921 ci il Neticeler Qubadli qezasiMenbeMusa Urud Zengezur Baki Nurlar 2005 Xarici kecidlerErmenilerin canina velvele salan bayragimiz Qubadlinin Surnuxu kendinden FOTOREPORTAJ