Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Qaracaoğlan (təq. 1606 – təq. 1680) — Anadolu türk aşığı.
| Qaracaoğlan | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | təq. 1606 |
| Vəfat tarixi | təq. 1680 |
| Fəaliyyəti | şair, müğənni |
 Qaracaoğlan Vikimənbədə | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Qaracaoğlan irsi Türkiyədə Əli Rza Yalçın, Sadəttin Nüzhə (Erkin), İshak Rüfət, Zehni Ardıc, Cahid Öztelli kimi dəyərli araşdırmaçılar və ədəbiyyatşünaslar tərəfindən XX yüzilin əvvəllərindən öyrənilməyə başlayıb.
Yeri gəlmişkən, bəri başdan qeyd edək ki, Qaracaoğlan doğma diyarı Şərqi Anadoluya məhrəm olduğu qədər Azərbaycan elləri üçün də yaxındır, əzizdir. Bu baxımdan aşıq-şairin yaradıcılığını sərfi-nəzər edib onu vaxtilə oxucularımıza çatdıran İsmayıl Öməroğlu və Qara Namazov kimi alimlərimizin bu böyük sənətkarın yolunda çəkdikləri zəhmət xüsusi qeyd olunmağa layiqdir. Bütün bunlarla birlikdə Qaracaoğlan kimi azman bir sənətkarın bu taynan bağlı dərindən-dərin öyrənilməsinə həmişə ehtiyac duyulur. Uzun müddət aparılan elmi araşdırmalar sonucunda hələlik onun təxminən 1606-cı ildə Adana vilayətinin Bağça qəzasının Farsak kəndində tanınmış Sailoğulları nəslində dünyaya göz açdığını söyləmək olar. Bununla birlikdə, bəzi mütəxəssislər onun Anadolunun şərq tərəflərində, özəlliklə də Ərzurumda anadan olmasını israr edirlər. Onun əsl adı Həsən, atasının adı isə Qara İlyasdır. Türkmən tayfaları içə-risində böyüyüb yetişmişdir. Qaracaoğlamn ömrü demək olar ki, səyahətdə keçmişdir. O, sazını götürüb diyar-diyar gəzmiş, Ankara, Aydın, Maraş, Tokat, Konya, Niydə, Qaraman, Diyarbəkir, Mardin, Urfa, Hələb, Adana, Şam kimi şəhərlərdə olmuş. Balkan yarımadasında, Suriyada, Trablisdə, Misirdə gəzib-do-laşmışdır. Elə buna görə də aşıq-şair Qaracaoğlan haqqında müxtəlif məzmunlu rəvayətlər, macəralar dillərə düşmüşdür. Qaracaoğlan təxminən 1679-cu, yaxud da 1689-cu ildə öldüyünü yazırlar. Qəbri İçel vilayətinin Mut qəzasının Çukur kəndində nişanlısı Qaracaqızm qəbrinin yanındakı Qaracatəpədə — Qaracaoğlan təpəsindədir. Əlbəttə, Qaracaoğlan kimi böyük bir sənətkarın hansı vilayətdə, qəzada, kənddə, şəhərdə anadan olmasının və ya ölməsinin, habelə nə zaman yaşamasının dəqiqliyi ilə bəlli olmasının bəlkə də o qədər dərin önəmi yoxdur. Ancaq hər halda hər şey dəqiqlik tələb eləyir. Bu dəqiqlik ortaya çıxanda daha yaxşı olur. Adətən, böyük şəxsiyyətlərin vətəni olmur. Onlar bütün zamanlar üçün və hər insan oğlu üçün əzizdir. Hamı onları özününkü sayır. Xüsusilə də həmin böyük şəxsiyyət eyni millətin böyük oğludursa, Yunus Əmrə kimi, Füzuli kimi. Qaracaoğlan da türk millətinin qəlbində özünə böyük taxt qurmuşdur. Bu millətin şad günündə də, bəd günündə də onunla olmuş, sevincli günlərində onu güldürmüş, gəmginli günlərində ağlatmışdır. Bax, məhz buna görə Anadolunun hər bir insanı, hər bir şəhəri, kəndi onu özününkü saymış, özününküləşdirməyə çalışmışdır. Qaracaoğlan onu anlayan, başa düşən hər bir türkün, hər kəsindir.
Yaradıcılığı
Qaracaoğlanın kədəri də sevinci kimi safdır, təmizdir. O, düzlüyü, həqiqəti hər şeydən üstün tutub. 400 il bundan qabaq özünün beştelli cürəsiynən məclisdən-məclisə dürlü-dürlü xanələr daşıyan ölməz sənətkar, harada nə görübsə, ona yerindəcə qoşqular düzüb, kamil deyimləriynən el yığnaqlarını canlandırıb, feyzyab edib. Hər sözü, hər kəlməsi xüsusi ölçülər və biçimlər içində qatarlaşan qoşma və gəraylılarına hələ öz sağlığından üzü bəri neçə-neçə nəğmələr qoşulub. Onun düzümləri notların xanələrində qərar tutub. Beləliklə o, bir aşıq kimi el məclislərini, bir şair kimi türk şeir dünyasının saralıb-solmayacaq saysız-hesabsız vərəqlərini bəzəyib.Aşıq həyatdakı özbaşınalıqları, rüşvətxorluğu, ədalətsizlikləri gördükdə dözmürdü. Fırıldaqla, hiylə ilə baş girləyənləri, hətta ruhanilərin tamahkarlığını heyrətlə qarşılayırdı. Qaracaoğlan dövrünün bir sıra siyasi-ictimai olaylarına da biganə qalmamış, yeri gəldikcə insan təlafatına, saysız-hesabsız adamların bədbəxtliyinə, göz yaşlan axıtmasına səbəb olan ədalətsiz müharibələri də bəzi əsərlərində pisləmişdir. Qaracaoğlanın lirikası öz səmimiliyi, emosionallığı, təsirliliyi, ecazkarlığı ilə başqa aşıqlarınkından seçilir. O, hər şeydən öncə həyat aşiqi, füsunkar təbiət heyranı, sədaqətli vətən vurğunudur. Vətəninin zəngin təbiəti öz gözəlliyi və əzəməti ilə aşığı valeh etmişdir. Vətənin uca dağları, yam-yaşıl düzləri, sərin bulaqları, al-əlvan çiçəkləri, mer-meyvəli bağ-bağçaları, laləli yamacları, ilan kimi qıvrılıb axan çayları şair-aşığa ilham vermiş, onun incə, kövrək qəlbini riqqətə gətirmişdir. Aşığın dörd "dağlar" rədifli qoşmalarının hər birində füsunkar təbiət lövhələrinin bənzərsiz mənzərələri ilə tanış oluruq. Saz şairi qürbət elləri hansı məqsədlə olur-olsun gəzib-dolaşdıqca, doğma yurd-yuvasını yaddan çıxara bilmir. Vətən həsrətilə yaşayıb-yaradır. Belə zamanlarda aşıq üzünü qürbətdəki dağlara yaxud da havada "qatar-qatar olmuş gələn durnalar"a tutub Vətənin halından xəbərdar olmağa çalışır. Qürbət diyarlarda heç bir kimsəsi olmadığından şikayətlənən aşıq oralarda ölməyini heç arzulamır.
Onun fikrincə "Sultan Süleymana qalmayan dünya" heç kimə qalmayacaqdır. Ona görə də, əgər yaxşılıq eləyə bilmirsənsə, onda pislik eləməyə də can atma, deyir. Çünki, elin, xalqın malını yeyən bu dünyada olmasa da, o biri dünyada cavab verməlidir. ədalət gec-tez öz yerini tutmalıdır. Aşıq bu inamını aşağıdakı bənddə belə dilə gətirirdi:
Bu dünyada adam oğluyam dersin,
Helali haramı durmayıp yersin,
Yeme el malını er geç verirsin,
Iğneden 'ıpliğe sorulur bir gün.Qaracaoğlan eşq-məhəbbət şairi olub. Təkcə Anadolunun yox, bütün türk aləminin gözəlləri onun qoşqularında öz əksini tapır. Aşığın şeirlərini diqqətlə nəzərdən keçirdikcə, adama elə gəlir ki, onun yaradıcılığı bir güzgüdür. Sənətkarın bütün təhbehləri, heca düzümlü qafiyələri və rədif sonluqları sırf orijinaldır, özünəməxsusdur. Onun şeirlərində bir kəlmə də olsun yerinə düşməyən qafiyəyə rast gəlinmir. Məna və məzmun vəhdətindən doğan bütövlük hər bir qoşqusunu ayrıca bir sənət nümunəsinə döndərir. Aşıq Qaracaoğlan zəngin bir irs qoyub getmişdir. Onun beş yüzdən artıq şeri gəlib bizə çatmışdır. Cahit Öztcllinin tərtib etdiyi kitabda onun 480, Mustafa Nəcati Karaərin hazırlayıb nəşr etdiyi kitabda isə aşığın 462 şeiri verilmişdir. Tədqiqatçıların müəyyənləşdirdiyinə görə Qaracaoğlamn şerlərinin çoxunu qoşmalar təşkil edir. Bunların sayı təxminən 320-dən çoxdur. Doxsana qədər səmaisi vardır. Əsərlərindən görürük ki, saz şairi Qaracaoğlan bir el sənətkarı, xalqının qəmini, dərdini çəkən bir el məsləhətçisi kimi, yaşadığı dövrün, sosial həyatın hər bir sahəsinə diqqət yetirmiş, müşahidələri sonucunda bunlara gərəkli dərəcədə öz münasibətini bildirmişdir. Aşığın lirikasında həyatdan, dövrandan şikayət, ölkənin pərişan halından, mənəvi və maddi çətinliklərdən doğan kədər hissləri, bədbinlik, ümidsizlik duyulur. Şair-aşığın bu kədəri onun fərdi kədəri deyil, özü demişkən "cümlə aləm"in dərdidir. Qaracaoğlan real, gerçək həyatı hər şeydən üstün tutur. Onun poeziyası özündən öncəki təsəvvüfı xalq şerindən məhz bu cəhəti ilə fərqlənir və ən çox insan yaşamı ilə bağlıdır. Təriqət şeri, təsəvvüf fəlsəfəsi onu özünə cəlb eləmir. "Yunus Əmrə üçün "o biri dünya" və "Tanrı sevgisi" nədirsə, Qaracaoğlan üçün da "bu dünya" və "insan sevgisi" odur. İçərisindən çıxdığı türkmən oymaqlarının gələnək və görənəklərinə, yaşayış tərzinə çox möhkəm bağlı olan aşıq şerlərində bunları əks etdirmişdir. Örnək olaraq, yayla köçlərini, toy-düyünləri, geyim tərzini, at yarışlarını və s. göstərmək olar [21,43–44]. O, xalqın zövqünü, qəlbinin döyüntülərini duyur, hiss edir. Onların beyinlərinə yox, ürəklərinə müraciət edir, könüllərini riqqətə gətirir, qəlblərini tərpədir, yerindən oynadır. Qaracaoğlanın qoşmalarında, eləcə də səmai və digər şerlərində əsas mövzu sevgidir. O, bu eşqini dilə gətirdikdə, əslində gerçək və həqiqi insan məhəbbətini nəzərdə tuturdu. Onun qəlbində, demək olar ki, ilahi eşqə heç yer yoxdur. Gördüyü hər gözələ, qarşılaşdığı hər bir dilbərə könüldən vurulur və hamısı ilə mehribandır, Anadolu ləhcəsi ilə desək "sənli bənli"dir. Qaracaoğlan bəzən ad yerinə sadəcə olaraq "ala gözlü türkmən qızı", "ala gözlü nazlı dilbər", "ala gözlü bənli dilbər", "pəncərədən bakan dilbər", "suya gedən allı gəlin", "behey ala gözlü dilbər", "bana kara deyen dilbər" kimi ifadələrlə bulaq başında, çöldə-çəməndə, dağda, çay kənarında, yaylaqda, kənddə-kəsəkdə rast gəldiyi vətən qız-gəlinlərinə müraciətlə öz gəray Ularım qələmə alır. Bu qız-gəlinlər harada olurlarsa-olsunlar, dəxli yoxdur, şair onlardan dərin sevgi hissilə, coşqunluqla söhbət açır. Onlar haqqında səmimi, şirin, sadə, incə bir dildə danışmağı xoşlayır. Bunlar doğma el-oba, kənd qadınlarıdır. Bu qız-gəünlərin şəxsində aşıq Anadolu qadınının nəcib duyğularını, ağlını, kamalını, daxili və xarici gözəlliklərini ümumiləşdirməyə nail olmuşdur. Bolqarıstanlı türk alimi Rza Mollov türk qadınının təbii və bəşəri portretini əbədiləşdirən və ölümsüzləşdirən Qaracaoğlanın bu qadın tipləri ilə əlaqədar söylədiyi aşağıdakı fikirlərilə razılaşmamaq mümkün deyil. O, yazır: "Xalq şerində, türk poeziyasında türk qızını bu qədər gözəl, bu qədər incə, bu qədər mükəmməl olaraq Qaracaoğlan kimi ustalıqla heç kəs təsvir edə bilməmiş, heç kim onu bu qədər heyranlıqla tərənnüm edə bilməmişdir. Qaracaoğlan ədəbi-mədəni dünyaya təkcə türk gözəlini tərənnüm edən bu növ lirik şerlərini vermiş olsaydı belə, yenə ədəbiyyatda ölməzlər arasında bir nəhəng kimi yeri olacaqdı" [17, 78–79]. Yuxarıda da qeyd etdik ki, Qaracaoğlan Avropa ölkələrini də gəzib-dolaşmışdır. Orada da çox şeylər görmüş, çox adamlarla görüşüb söhbət etmişdir. Ancaq onun orada gördüklərinin əksəriyyəti doğma elində olanlardan çox fərqlənirlər. Eyni zamanda orada gördüyü gözəllərdən də öz yurdunun gözəllərini üstün tutur.
Eşqi varlığına hakim kəsiləndə, məhəbbəti ömründən uca tutulanda Qaracaoğlan Vaqifə bənzəyir. Xalq hikmətlərinin poetik duyumlarını qoşqularında rədif qafiyələrə döndərəndə Ələsgərlə qoşalaşır. Kədərin müqabilində sabahın nikbin duyğularına boylananda isə Aşıq Alıynan səs-səsə verir. Bütün bunların müqabilində isə mühüm bir amil dayanır. Əgər Qaracaoğlan bu sənətkarların hər birindən neçə yüzil əvvəl yaşayıbsa, bəs bu bənzərlik nəynən bağlıdır? Onların yaradıcılığına diqqətlə nəzər yetirəndə sualın son cavabı özlüyündə aydınlaşır. Bu qüdrətli aşıq şairin özündən sonra gələn türk yaradıcılarına, o cümlədən də Azərbaycan aşıq deyimlərinə güclü təsiri olub. Bir çox araşdırmaçılar yaşlı insanların söylədiklərinə əsaslanaraq Qaracaoğlanın Kökçeeldə anadan olduğunu, Kozanoğulları dərəbəyliyi zamanı onu öldürmək istəmişlər. O, iki bacısı ilə obasından qaçmış, bir çox yerləri gəzərək Ərzuruma qədər gəlmiş, ömrü boyu evlənməmiş və orada ölmüşdür. Haqqında yazılan başqa rəvayətə görə əski yurdunda Kılıclı aşirəti bəylərindən birinin arvadı ilə aralarında məhəbbət macərası olduğu üçün onu öldürmək istəmişlər. O, iki bacısı ilə obasından qaçmış, bir çox yerləri gəzərək Ərzuruma qədər gəlmiş, ömrü boyu evlnməmiş və orada ölmüşdür.
Digər bir rəvayətə görə də Qaracaoğlan Bahçe ilçəsinin Farsak (Varsaq) kəndində anadan olmuşdur. Son zamanlar aparılan tədqiqatlarda onun anadan olduğu yerin Kozan ilçəsinin kökçə kəndi olduğu yazılmaqdadır.
Ən çox üzərində durulan nöqtə də aşığın Çukukovda doğulduğu və orada ölməsidir. Mehmet Fuad Köprülünün tədqiqatlarında Qaracaoğlan Bahçe isçəsinin Farsak kəndində Sailoğlu ailəsindəndir.
Radlovun verdiyi məlumata görə isə Qaracaoğlan Belqradda anadan olmuş, adı Simayıl, sevgilisinin adı da İstemi Sultandır. Sadettin Müzhet Ergün də Qaracaoğlanın Kanuni Sultan Süleyman (1520–1566) dövründə yaşadığını yazır.
Qaracaoğlanın öz şerlərində də istifadə etdiyi yer adları onun anadan olduğu yer haqqında müxtəlif təsəvvürlər yaradır. Onun şerlərində:
"Ərzurumdur benim ilim","Binboğadır benim ilim","Yaylağımız Bulqar dağıdır"
— kimi misralar tədqiqatçılar arasında fikir dolaşıqlığı yaratmışdır. Onun soyu haqqında da müxtəlif söyləntilər olmaqla bərabər öz şerlərində soyu, kökü, nəsli haqqında da müxtəlif işarələr mövcuddur. Başqa rəvayətlərdə də onun Kırşehrin Mecidiyyə idçəsinin Mamalı kəndində Bıdvanoğlu soyundan, varsaq soyundan olduğu, atasının Türküstanın Bayat elindən köçüb gəldiyi söylənilir.
Bu da bir həqiqətdir ki, Qaracaoğlan aşıq ənənələrə uyğun olaraq sazı və sözü ilə Osmanlı imperatorluğunun Konya, İçel, Kayseri, Mardin, Karaman, Adana, Diyarbekir, Hama, Hələb, Misir, Tokkat, Ankara, Bursa, Simas kimi yerlərinin kənd və yaylalarına qədər gəzib-dolaşmış, hər yerdə də şairlik və aşıqlıq gücünü göstərmişdir. Öz adının gah Hasan, gah da Halil (Xəlil), Qaracaoğlanın isə onun təxəllüsü olduğunu aşıq şerlərində ifadə edir. Qaracaoğlanın tədqiqatçıları onun bir qürbətçi, qərib bir aşıq olduğunu yazırlar. Şerlərində də bunu edən tutarlı misralar vardır. Şerlərində Dunay boylarından, Avstriya müharibələrinə qədər söz etdiyinə görə onun Osmanlı imperatorluğunun qərb hüdudlarına, hətta xarici ölkələrə də getdiyi ehtimal olunur. "Dilləri var dilimizə bənzər" şeri bu ehtimalın doğruluğunu təsdiqləyir. Mənbələrdə onun 1679 və ya 1689-cu ildə öldüyü bildirilir.
Doğulduğu yer kimi adı, soyadı, öldüyü yer və dəfn edildiyi məkan dəqiq olaraq bilinmir və müxtəlif rəvayətlərlə izah edilir. Bu rəvayətlər təxminən aşağıdakılardır.
- 1. Maraşın Jezel yaylasında 96 yaşında ölüb, vəsiyyəti üzrə tənha bulaq başında dəfn olunub. Sazı çürüyüncəyə qədər başucunda ağacdan asılı durduğu söylənilir.
- 2. Nizipin Keklicə kəndində sazını budağına asdığı bir ağacın dibində basdırılmışdır.
- 3. Çukurovada bir təpədə dəfn edilmişdir.
- 4. İçelin Mut ilçəsinin Çukur kəndində bir təpə üzərində dəfn edilmişdir. Bu tənəyə indi də Qaracaoğlan tənəsi deyilir.
- 5. Ərzurumun Oltu ilçəsinin Penek kəndində ölmüş Zəm-zəm dağındakı Yasamal yaylasında basdırılmışdır.
Qaracaoğlanın həyatı və yaradıcılığı haqqında ilk məlumatı türk ədəbiyyatının quruculuğundan olan Fuad Köprülü 1915-ci ildə "Türk saz şairləri" adlı kitabında vermişdir. 1927-ci ildə isə Sadettin Hüzhüt Güney "Qaracaoğlanın həyatı və şeirləri" kitabını nəşr etdirdi. Sonrakı illirdə Ahmet Kutsi Tecer, Mustafa Necati Karayer, Refik Ahmet Sevengil, Jahit Özbelli, İlhan Başgöz, Ali Rza Yalçın, Ahmet Tevhid kimi alimlərin tədqiqatlarında Qaracaoğlan, onun yaradıcılığı haqqında qiymətli fikirlər irəli sürülmüşdür. Bu tədqiqatlarda birdən çox Qaracaoğlanın yaşadığı ehtimalları da ortaya çıxmaqla bərabər Qaracaoğlanın yaşadığı dövr gah XVI, gah da XVII əsrə aid edilmişdir.
Jahit Öztelli XVII yüzilə aid bir cümləyə istinad edərək, aşığın XVII əsrdə yaşaması ehtimalını irəli sürür. Jahit Öztellinin verdiyi məlumata görə Aşıq Gevhəri ilə Qaracaoğlanın deyişmələri "XVII yüzilə aid olan bir cüngə "Aldı Gövhəri, aldı Qaracaoğlan" deyə başlayan türkülərdə mövcuddur. Bu cüngdəki məlumatların əhəmiyyəti bir də ondan ibarətdir ki, bu məlumatlar Qaracaoğlanın yaşadığı dövrü dəqiqləşdirir. Aşıq Gövhərinin XVII əsrdə yaşadığı artıq elm aləminə məlumdur. Jüngə yer alan Gevhəri və Qaracaoğlan deyişmələri göstərir ki, Qaracaoğlan Gevhərinin müasiridir. Demək, haqqında söhbət açdığımız Qaracaoğlan XVII əsrdə yaşamışdır.
Qaracaoğlanın həyatı ilə bağlı dastandan əlavə, xalq arasında kiçik epizodlar da dolaşmaqdadır. Bu nümunələrdə Qaracaoğlan bir övliya, sazın-sözün qüdrəti ilə hər şeyi mümkün edən bir şəxs kimi verilir.
Qaracaoğlanın sazının hər teli, sözünün hər bəndi bir Adama həyat verir. Qaracaoğlan bu məqamlarda Dədə Qorqudla yanaşı dayanır. O da "müşkülləri həll edir", onun sazı da qopuz kimi ecazkardır.
Qaracaoğlan xalq dilinin incəliklərini və gözəlliklərini bütün təravəti ilə şerə gətirdiyi kimi, heca vəzninin də ən yayqın və klassik formalarında şerlər yazmışdır. Ən çox qoşma, səmai, varsağı şəkillərindən istifadə etmişdir. Türk aşıq şerində varsağı deyildiyi zaman Qaracaoğlan xatırlanır. Şeirin bu növü heca vəzninin səkkizli qəlibi ilə yazılıb, xüsusi bir hesabatla oxunur. Varsağı şer şəklində bəndlərin sayı 3 ilə 5 arasında olur. Bunu səmaidən (gəraylıdan) ayıran xüsusiyyətlərdən biri onun xüsusi bəstə ilə oxunması və ilk dövrdükdə behey, bre, hey kimi nidaların olmasıdır.
Türk xalq ədəbiyyatında məhəbbət mövzusunu ən çox işləyən Qaracaoğlan olduğu kimi, XVII əsr aşıq ədəbiyyatında daha çox gözəlləmələr yazan da Qaracaoğlan olmuşdur. Gözəllərin ağlını-kamalını, mərifətini, əndamını, qaşını-gözünü, sözünü ustalıqla mədh etməklə bərabər gözəl olan hər şeyi (mənzərə, dağ-daş, təbiət və s.) öyən şerlərin Qaracaoğlanın yaradıcılığında ayrıca yeri var.
Qaracaoğlanın istifadə etdiyi nəzm şəkillərindən biri də qoşmadır. Aşığın tədqiqatçılarının yazdığına görə onun yazdığı 500-dən yuxarı şerin 322-si qoşma biçimində olmaqla bərabər, bu şerlər klassik qoşma şəklinin ən mükəmməl nümunələrindəndir.
Məlumdur ki, aşıqların təcrübələrini ifadə edən öyüdverici şerləri (ustadnamələri) yazan şairlər müəyyən bilik və təcrübəyə, dünyagörüşünə malik ağsaqqallıq, müdriklik timsalıdır. Türk xalq şerində bunun gözəl örnəklərinə də Qaracaoğlan ustadnamələrində rastlanır. Qaracaoğlanın poeziyası bədii sənətkarlıq baxımından da güclüdür. Xalq şerinə məxsus sadəlik, təbiilik, aydınlaq onun yaradıcılığında özəl bir yer tutur. Tək-tək ərəb və fars sözləri olsa da, onlar onun poeziyasının gözəlliyinə xələl qata bilmir. Şair xalqının danışdığı, anladığı, hər gün eşitdiyi sözləri, ifadələri işlədir. Bu sadəlik, bu təbiilik və aydınlıq eyni zamanda onun şerlərinin biçimində, ölçüsündə də özünü göstərir. Onun istifadə etdiyi təsvir formaları, bədii ifadələr, məcazlar sistemi əsərlərinin poetik gücünü daha da artırır, şairin yaradıcılığına xüsusi bir gözəllik verir. Qaracaoğlan yaradıcılığı ilə Türkiyənin xalq ədəbiyyatında yeni bir mərhələ başlayır. O, özündən sonrakı Türkiyə aşıq poeziyasına güclü təsir göstərmişdir. Düzdür, onun özü də özündən öncəki xalq şairlərindən xeyli şeylər öyrənmişdir. Məsələn, Yunus Əmrə kimi nəhəng şairdən çox öyrənmişdir. Qaracaoğlan, hətta, Y. Əmrənin bir ilahisində təkrarlanan "Bana seni, gerek seni" nəqərat misrasını özünün bir səmaisində "Sana bir ben gerek, bir ben", başqa hir səmaisində isə "Yare bir ben gerek, bir ben" biçimində təkrarlamış və belə yaxınlıqlara onun yaradıcılığında çox rast gəlmək mümkündür. Əsərlərinin hamısını heca ölçüsü ilə yazan Qaracaoğlanın hələ öz sağlığından başlayaraq onu özünə ustad hesab edən və onun yaradıcılıq yolunu izləyən şairlər ordusu yetişmişdir. Onların içərisində XVII yüzilliyin saz şairlərindənÖməri, Gövhərini, Həsəni, ismayılı, XVIII və XIX əsr aşıqlarından Dəli Boranı, Dadaloğlunu, Ruhsatini, Vəhdətini və başqalarını göstərmək olar. Qaracaoğlan təkcə saz şairlərinə-aşıqlara təsir göstərməklə qalmayıb. Onun yaradıcılığından yazılı ədəbiyyatın nümayəndələri də yararlanmışlar. Aşıq tərzində şerlərilə məşhur olan Rza Tofiq (1869–1949) yaradıcılığında özəlliklə bu yaxınlıq açıq şəkildə hiss olunur. Karacaoğlan sevmək və sevilmək mövzusunda o qədər qabağa gedir ki, onu nə şəriət və əxlaq qanun-qaydaları, nə də dövrünün adət-ənənələri tutub saxlaya bilir. Şairin qəti düşüncəsinə görə, insan həyatında ən əhəmiyyətli şey sevmək və sevilməkdir. Qaracaoğlan öz sevgisini büruzə verərkən, əslində həqiqi insan sevgisini nəzərdə tutur. Həyatın mənası sevməkdədir. Qaracaoğlan dünyada bütün sevənlərin bir-birinə qovuşmasını diləyir, təmiz, saf sevgini təbliğ edir. "Bizim üçün ayrılıq yoxdur, ya sən, ya mən ölməyincə" — deyir. Qaracaoğlanın poeziyası bədii sənətkarlıq baxımından da güclüdür.
Mənbə
- Aydın Abi Aydın "Türkiyə ədəbiyyatı tarixi"(müqayisəli) I cild. Bakı: "Təknur", 2010. S. 181–192.
- 100 böyük türk. (Azərbaycan dilinə tərcümə edəni Sabir Adil. Redaktoru: Məlik Allahverdiyev), Bakı, 1991. səh.22.
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Qaracaoglan teq 1606 teq 1680 Anadolu turk asigi QaracaoglanDogum tarixi teq 1606Vefat tarixi teq 1680Fealiyyeti sair mugenniQaracaoglan Vikimenbede Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiQaracaoglan irsi Turkiyede Eli Rza Yalcin Sadettin Nuzhe Erkin Ishak Rufet Zehni Ardic Cahid Oztelli kimi deyerli arasdirmacilar ve edebiyyatsunaslar terefinden XX yuzilin evvellerinden oyrenilmeye baslayib Yeri gelmisken beri basdan qeyd edek ki Qaracaoglan dogma diyari Serqi Anadoluya mehrem oldugu qeder Azerbaycan elleri ucun de yaxindir ezizdir Bu baximdan asiq sairin yaradiciligini serfi nezer edib onu vaxtile oxucularimiza catdiran Ismayil Omeroglu ve Qara Namazov kimi alimlerimizin bu boyuk senetkarin yolunda cekdikleri zehmet xususi qeyd olunmaga layiqdir Butun bunlarla birlikde Qaracaoglan kimi azman bir senetkarin bu taynan bagli derinden derin oyrenilmesine hemise ehtiyac duyulur Uzun muddet aparilan elmi arasdirmalar sonucunda helelik onun texminen 1606 ci ilde Adana vilayetinin Bagca qezasinin Farsak kendinde taninmis Sailogullari neslinde dunyaya goz acdigini soylemek olar Bununla birlikde bezi mutexessisler onun Anadolunun serq tereflerinde ozellikle de Erzurumda anadan olmasini israr edirler Onun esl adi Hesen atasinin adi ise Qara Ilyasdir Turkmen tayfalari ice risinde boyuyub yetismisdir Qaracaoglamn omru demek olar ki seyahetde kecmisdir O sazini goturub diyar diyar gezmis Ankara Aydin Maras Tokat Konya Niyde Qaraman Diyarbekir Mardin Urfa Heleb Adana Sam kimi seherlerde olmus Balkan yarimadasinda Suriyada Trablisde Misirde gezib do lasmisdir Ele buna gore de asiq sair Qaracaoglan haqqinda muxtelif mezmunlu revayetler maceralar dillere dusmusdur Qaracaoglan texminen 1679 cu yaxud da 1689 cu ilde olduyunu yazirlar Qebri Icel vilayetinin Mut qezasinin Cukur kendinde nisanlisi Qaracaqizm qebrinin yanindaki Qaracatepede Qaracaoglan tepesindedir Elbette Qaracaoglan kimi boyuk bir senetkarin hansi vilayetde qezada kendde seherde anadan olmasinin ve ya olmesinin habele ne zaman yasamasinin deqiqliyi ile belli olmasinin belke de o qeder derin onemi yoxdur Ancaq her halda her sey deqiqlik teleb eleyir Bu deqiqlik ortaya cixanda daha yaxsi olur Adeten boyuk sexsiyyetlerin veteni olmur Onlar butun zamanlar ucun ve her insan oglu ucun ezizdir Hami onlari ozununku sayir Xususile de hemin boyuk sexsiyyet eyni milletin boyuk ogludursa Yunus Emre kimi Fuzuli kimi Qaracaoglan da turk milletinin qelbinde ozune boyuk taxt qurmusdur Bu milletin sad gununde de bed gununde de onunla olmus sevincli gunlerinde onu guldurmus gemginli gunlerinde aglatmisdir Bax mehz buna gore Anadolunun her bir insani her bir seheri kendi onu ozununku saymis ozununkulesdirmeye calismisdir Qaracaoglan onu anlayan basa dusen her bir turkun her kesindir YaradiciligiQaracaoglanin kederi de sevinci kimi safdir temizdir O duzluyu heqiqeti her seyden ustun tutub 400 il bundan qabaq ozunun bestelli curesiynen meclisden meclise durlu durlu xaneler dasiyan olmez senetkar harada ne gorubse ona yerindece qosqular duzub kamil deyimleriynen el yignaqlarini canlandirib feyzyab edib Her sozu her kelmesi xususi olculer ve bicimler icinde qatarlasan qosma ve geraylilarina hele oz sagligindan uzu beri nece nece negmeler qosulub Onun duzumleri notlarin xanelerinde qerar tutub Belelikle o bir asiq kimi el meclislerini bir sair kimi turk seir dunyasinin saralib solmayacaq saysiz hesabsiz vereqlerini bezeyib Asiq heyatdaki ozbasinaliqlari rusvetxorlugu edaletsizlikleri gordukde dozmurdu Firildaqla hiyle ile bas girleyenleri hetta ruhanilerin tamahkarligini heyretle qarsilayirdi Qaracaoglan dovrunun bir sira siyasi ictimai olaylarina da bigane qalmamis yeri geldikce insan telafatina saysiz hesabsiz adamlarin bedbextliyine goz yaslan axitmasina sebeb olan edaletsiz muharibeleri de bezi eserlerinde pislemisdir Qaracaoglanin lirikasi oz semimiliyi emosionalligi tesirliliyi ecazkarligi ile basqa asiqlarinkindan secilir O her seyden once heyat asiqi fusunkar tebiet heyrani sedaqetli veten vurgunudur Veteninin zengin tebieti oz gozelliyi ve ezemeti ile asigi valeh etmisdir Vetenin uca daglari yam yasil duzleri serin bulaqlari al elvan cicekleri mer meyveli bag bagcalari laleli yamaclari ilan kimi qivrilib axan caylari sair asiga ilham vermis onun ince kovrek qelbini riqqete getirmisdir Asigin dord daglar redifli qosmalarinin her birinde fusunkar tebiet lovhelerinin benzersiz menzereleri ile tanis oluruq Saz sairi qurbet elleri hansi meqsedle olur olsun gezib dolasdiqca dogma yurd yuvasini yaddan cixara bilmir Veten hesretile yasayib yaradir Bele zamanlarda asiq uzunu qurbetdeki daglara yaxud da havada qatar qatar olmus gelen durnalar a tutub Vetenin halindan xeberdar olmaga calisir Qurbet diyarlarda hec bir kimsesi olmadigindan sikayetlenen asiq oralarda olmeyini hec arzulamir Onun fikrince Sultan Suleymana qalmayan dunya hec kime qalmayacaqdir Ona gore de eger yaxsiliq eleye bilmirsense onda pislik elemeye de can atma deyir Cunki elin xalqin malini yeyen bu dunyada olmasa da o biri dunyada cavab vermelidir edalet gec tez oz yerini tutmalidir Asiq bu inamini asagidaki bendde bele dile getirirdi Bu dunyada adam ogluyam dersin Helali harami durmayip yersin Yeme el malini er gec verirsin Igneden iplige sorulur bir gun Qaracaoglan esq mehebbet sairi olub Tekce Anadolunun yox butun turk aleminin gozelleri onun qosqularinda oz eksini tapir Asigin seirlerini diqqetle nezerden kecirdikce adama ele gelir ki onun yaradiciligi bir guzgudur Senetkarin butun tehbehleri heca duzumlu qafiyeleri ve redif sonluqlari sirf orijinaldir ozunemexsusdur Onun seirlerinde bir kelme de olsun yerine dusmeyen qafiyeye rast gelinmir Mena ve mezmun vehdetinden dogan butovluk her bir qosqusunu ayrica bir senet numunesine donderir Asiq Qaracaoglan zengin bir irs qoyub getmisdir Onun bes yuzden artiq seri gelib bize catmisdir Cahit Oztcllinin tertib etdiyi kitabda onun 480 Mustafa Necati Karaerin hazirlayib nesr etdiyi kitabda ise asigin 462 seiri verilmisdir Tedqiqatcilarin mueyyenlesdirdiyine gore Qaracaoglamn serlerinin coxunu qosmalar teskil edir Bunlarin sayi texminen 320 den coxdur Doxsana qeder semaisi vardir Eserlerinden goruruk ki saz sairi Qaracaoglan bir el senetkari xalqinin qemini derdini ceken bir el meslehetcisi kimi yasadigi dovrun sosial heyatin her bir sahesine diqqet yetirmis musahideleri sonucunda bunlara gerekli derecede oz munasibetini bildirmisdir Asigin lirikasinda heyatdan dovrandan sikayet olkenin perisan halindan menevi ve maddi cetinliklerden dogan keder hissleri bedbinlik umidsizlik duyulur Sair asigin bu kederi onun ferdi kederi deyil ozu demisken cumle alem in derdidir Qaracaoglan real gercek heyati her seyden ustun tutur Onun poeziyasi ozunden onceki tesevvufi xalq serinden mehz bu ceheti ile ferqlenir ve en cox insan yasami ile baglidir Teriqet seri tesevvuf felsefesi onu ozune celb elemir Yunus Emre ucun o biri dunya ve Tanri sevgisi nedirse Qaracaoglan ucun da bu dunya ve insan sevgisi odur Icerisinden cixdigi turkmen oymaqlarinin gelenek ve goreneklerine yasayis terzine cox mohkem bagli olan asiq serlerinde bunlari eks etdirmisdir Ornek olaraq yayla koclerini toy duyunleri geyim terzini at yarislarini ve s gostermek olar 21 43 44 O xalqin zovqunu qelbinin doyuntulerini duyur hiss edir Onlarin beyinlerine yox ureklerine muraciet edir konullerini riqqete getirir qelblerini terpedir yerinden oynadir Qaracaoglanin qosmalarinda elece de semai ve diger serlerinde esas movzu sevgidir O bu esqini dile getirdikde eslinde gercek ve heqiqi insan mehebbetini nezerde tuturdu Onun qelbinde demek olar ki ilahi esqe hec yer yoxdur Gorduyu her gozele qarsilasdigi her bir dilbere konulden vurulur ve hamisi ile mehribandir Anadolu lehcesi ile desek senli benli dir Qaracaoglan bezen ad yerine sadece olaraq ala gozlu turkmen qizi ala gozlu nazli dilber ala gozlu benli dilber pencereden bakan dilber suya geden alli gelin behey ala gozlu dilber bana kara deyen dilber kimi ifadelerle bulaq basinda colde cemende dagda cay kenarinda yaylaqda kendde kesekde rast geldiyi veten qiz gelinlerine muracietle oz geray Ularim qeleme alir Bu qiz gelinler harada olurlarsa olsunlar dexli yoxdur sair onlardan derin sevgi hissile cosqunluqla sohbet acir Onlar haqqinda semimi sirin sade ince bir dilde danismagi xoslayir Bunlar dogma el oba kend qadinlaridir Bu qiz geunlerin sexsinde asiq Anadolu qadininin necib duygularini aglini kamalini daxili ve xarici gozelliklerini umumilesdirmeye nail olmusdur Bolqaristanli turk alimi Rza Mollov turk qadininin tebii ve beseri portretini ebedilesdiren ve olumsuzlesdiren Qaracaoglanin bu qadin tipleri ile elaqedar soylediyi asagidaki fikirlerile razilasmamaq mumkun deyil O yazir Xalq serinde turk poeziyasinda turk qizini bu qeder gozel bu qeder ince bu qeder mukemmel olaraq Qaracaoglan kimi ustaliqla hec kes tesvir ede bilmemis hec kim onu bu qeder heyranliqla terennum ede bilmemisdir Qaracaoglan edebi medeni dunyaya tekce turk gozelini terennum eden bu nov lirik serlerini vermis olsaydi bele yene edebiyyatda olmezler arasinda bir neheng kimi yeri olacaqdi 17 78 79 Yuxarida da qeyd etdik ki Qaracaoglan Avropa olkelerini de gezib dolasmisdir Orada da cox seyler gormus cox adamlarla gorusub sohbet etmisdir Ancaq onun orada gorduklerinin ekseriyyeti dogma elinde olanlardan cox ferqlenirler Eyni zamanda orada gorduyu gozellerden de oz yurdunun gozellerini ustun tutur Esqi varligina hakim kesilende mehebbeti omrunden uca tutulanda Qaracaoglan Vaqife benzeyir Xalq hikmetlerinin poetik duyumlarini qosqularinda redif qafiyelere donderende Elesgerle qosalasir Kederin muqabilinde sabahin nikbin duygularina boylananda ise Asiq Aliynan ses sese verir Butun bunlarin muqabilinde ise muhum bir amil dayanir Eger Qaracaoglan bu senetkarlarin her birinden nece yuzil evvel yasayibsa bes bu benzerlik neynen baglidir Onlarin yaradiciligina diqqetle nezer yetirende sualin son cavabi ozluyunde aydinlasir Bu qudretli asiq sairin ozunden sonra gelen turk yaradicilarina o cumleden de Azerbaycan asiq deyimlerine guclu tesiri olub Bir cox arasdirmacilar yasli insanlarin soylediklerine esaslanaraq Qaracaoglanin Kokceelde anadan oldugunu Kozanogullari derebeyliyi zamani onu oldurmek istemisler O iki bacisi ile obasindan qacmis bir cox yerleri gezerek Erzuruma qeder gelmis omru boyu evlenmemis ve orada olmusdur Haqqinda yazilan basqa revayete gore eski yurdunda Kilicli asireti beylerinden birinin arvadi ile aralarinda mehebbet macerasi oldugu ucun onu oldurmek istemisler O iki bacisi ile obasindan qacmis bir cox yerleri gezerek Erzuruma qeder gelmis omru boyu evlnmemis ve orada olmusdur Diger bir revayete gore de Qaracaoglan Bahce ilcesinin Farsak Varsaq kendinde anadan olmusdur Son zamanlar aparilan tedqiqatlarda onun anadan oldugu yerin Kozan ilcesinin kokce kendi oldugu yazilmaqdadir En cox uzerinde durulan noqte de asigin Cukukovda doguldugu ve orada olmesidir Mehmet Fuad Koprulunun tedqiqatlarinda Qaracaoglan Bahce iscesinin Farsak kendinde Sailoglu ailesindendir Radlovun verdiyi melumata gore ise Qaracaoglan Belqradda anadan olmus adi Simayil sevgilisinin adi da Istemi Sultandir Sadettin Muzhet Ergun de Qaracaoglanin Kanuni Sultan Suleyman 1520 1566 dovrunde yasadigini yazir Qaracaoglanin oz serlerinde de istifade etdiyi yer adlari onun anadan oldugu yer haqqinda muxtelif tesevvurler yaradir Onun serlerinde Erzurumdur benim ilim Binbogadir benim ilim Yaylagimiz Bulqar dagidir kimi misralar tedqiqatcilar arasinda fikir dolasiqligi yaratmisdir Onun soyu haqqinda da muxtelif soylentiler olmaqla beraber oz serlerinde soyu koku nesli haqqinda da muxtelif isareler movcuddur Basqa revayetlerde de onun Kirsehrin Mecidiyye idcesinin Mamali kendinde Bidvanoglu soyundan varsaq soyundan oldugu atasinin Turkustanin Bayat elinden kocub geldiyi soylenilir Bu da bir heqiqetdir ki Qaracaoglan asiq enenelere uygun olaraq sazi ve sozu ile Osmanli imperatorlugunun Konya Icel Kayseri Mardin Karaman Adana Diyarbekir Hama Heleb Misir Tokkat Ankara Bursa Simas kimi yerlerinin kend ve yaylalarina qeder gezib dolasmis her yerde de sairlik ve asiqliq gucunu gostermisdir Oz adinin gah Hasan gah da Halil Xelil Qaracaoglanin ise onun texellusu oldugunu asiq serlerinde ifade edir Qaracaoglanin tedqiqatcilari onun bir qurbetci qerib bir asiq oldugunu yazirlar Serlerinde de bunu eden tutarli misralar vardir Serlerinde Dunay boylarindan Avstriya muharibelerine qeder soz etdiyine gore onun Osmanli imperatorlugunun qerb hududlarina hetta xarici olkelere de getdiyi ehtimal olunur Dilleri var dilimize benzer seri bu ehtimalin dogrulugunu tesdiqleyir Menbelerde onun 1679 ve ya 1689 cu ilde olduyu bildirilir Doguldugu yer kimi adi soyadi olduyu yer ve defn edildiyi mekan deqiq olaraq bilinmir ve muxtelif revayetlerle izah edilir Bu revayetler texminen asagidakilardir 1 Marasin Jezel yaylasinda 96 yasinda olub vesiyyeti uzre tenha bulaq basinda defn olunub Sazi curuyunceye qeder basucunda agacdan asili durdugu soylenilir 2 Nizipin Keklice kendinde sazini budagina asdigi bir agacin dibinde basdirilmisdir 3 Cukurovada bir tepede defn edilmisdir 4 Icelin Mut ilcesinin Cukur kendinde bir tepe uzerinde defn edilmisdir Bu teneye indi de Qaracaoglan tenesi deyilir 5 Erzurumun Oltu ilcesinin Penek kendinde olmus Zem zem dagindaki Yasamal yaylasinda basdirilmisdir Qaracaoglanin heyati ve yaradiciligi haqqinda ilk melumati turk edebiyyatinin quruculugundan olan Fuad Koprulu 1915 ci ilde Turk saz sairleri adli kitabinda vermisdir 1927 ci ilde ise Sadettin Huzhut Guney Qaracaoglanin heyati ve seirleri kitabini nesr etdirdi Sonraki illirde Ahmet Kutsi Tecer Mustafa Necati Karayer Refik Ahmet Sevengil Jahit Ozbelli Ilhan Basgoz Ali Rza Yalcin Ahmet Tevhid kimi alimlerin tedqiqatlarinda Qaracaoglan onun yaradiciligi haqqinda qiymetli fikirler ireli surulmusdur Bu tedqiqatlarda birden cox Qaracaoglanin yasadigi ehtimallari da ortaya cixmaqla beraber Qaracaoglanin yasadigi dovr gah XVI gah da XVII esre aid edilmisdir Jahit Oztelli XVII yuzile aid bir cumleye istinad ederek asigin XVII esrde yasamasi ehtimalini ireli surur Jahit Oztellinin verdiyi melumata gore Asiq Gevheri ile Qaracaoglanin deyismeleri XVII yuzile aid olan bir cunge Aldi Govheri aldi Qaracaoglan deye baslayan turkulerde movcuddur Bu cungdeki melumatlarin ehemiyyeti bir de ondan ibaretdir ki bu melumatlar Qaracaoglanin yasadigi dovru deqiqlesdirir Asiq Govherinin XVII esrde yasadigi artiq elm alemine melumdur Junge yer alan Gevheri ve Qaracaoglan deyismeleri gosterir ki Qaracaoglan Gevherinin muasiridir Demek haqqinda sohbet acdigimiz Qaracaoglan XVII esrde yasamisdir Qaracaoglanin heyati ile bagli dastandan elave xalq arasinda kicik epizodlar da dolasmaqdadir Bu numunelerde Qaracaoglan bir ovliya sazin sozun qudreti ile her seyi mumkun eden bir sexs kimi verilir Qaracaoglanin sazinin her teli sozunun her bendi bir Adama heyat verir Qaracaoglan bu meqamlarda Dede Qorqudla yanasi dayanir O da muskulleri hell edir onun sazi da qopuz kimi ecazkardir Qaracaoglan xalq dilinin inceliklerini ve gozelliklerini butun teraveti ile sere getirdiyi kimi heca vezninin de en yayqin ve klassik formalarinda serler yazmisdir En cox qosma semai varsagi sekillerinden istifade etmisdir Turk asiq serinde varsagi deyildiyi zaman Qaracaoglan xatirlanir Seirin bu novu heca vezninin sekkizli qelibi ile yazilib xususi bir hesabatla oxunur Varsagi ser seklinde bendlerin sayi 3 ile 5 arasinda olur Bunu semaiden geraylidan ayiran xususiyyetlerden biri onun xususi beste ile oxunmasi ve ilk dovrdukde behey bre hey kimi nidalarin olmasidir Turk xalq edebiyyatinda mehebbet movzusunu en cox isleyen Qaracaoglan oldugu kimi XVII esr asiq edebiyyatinda daha cox gozellemeler yazan da Qaracaoglan olmusdur Gozellerin aglini kamalini merifetini endamini qasini gozunu sozunu ustaliqla medh etmekle beraber gozel olan her seyi menzere dag das tebiet ve s oyen serlerin Qaracaoglanin yaradiciliginda ayrica yeri var Qaracaoglanin istifade etdiyi nezm sekillerinden biri de qosmadir Asigin tedqiqatcilarinin yazdigina gore onun yazdigi 500 den yuxari serin 322 si qosma biciminde olmaqla beraber bu serler klassik qosma seklinin en mukemmel numunelerindendir Melumdur ki asiqlarin tecrubelerini ifade eden oyudverici serleri ustadnameleri yazan sairler mueyyen bilik ve tecrubeye dunyagorusune malik agsaqqalliq mudriklik timsalidir Turk xalq serinde bunun gozel orneklerine de Qaracaoglan ustadnamelerinde rastlanir Qaracaoglanin poeziyasi bedii senetkarliq baximindan da gucludur Xalq serine mexsus sadelik tebiilik aydinlaq onun yaradiciliginda ozel bir yer tutur Tek tek ereb ve fars sozleri olsa da onlar onun poeziyasinin gozelliyine xelel qata bilmir Sair xalqinin danisdigi anladigi her gun esitdiyi sozleri ifadeleri isledir Bu sadelik bu tebiilik ve aydinliq eyni zamanda onun serlerinin biciminde olcusunde de ozunu gosterir Onun istifade etdiyi tesvir formalari bedii ifadeler mecazlar sistemi eserlerinin poetik gucunu daha da artirir sairin yaradiciligina xususi bir gozellik verir Qaracaoglan yaradiciligi ile Turkiyenin xalq edebiyyatinda yeni bir merhele baslayir O ozunden sonraki Turkiye asiq poeziyasina guclu tesir gostermisdir Duzdur onun ozu de ozunden onceki xalq sairlerinden xeyli seyler oyrenmisdir Meselen Yunus Emre kimi neheng sairden cox oyrenmisdir Qaracaoglan hetta Y Emrenin bir ilahisinde tekrarlanan Bana seni gerek seni neqerat misrasini ozunun bir semaisinde Sana bir ben gerek bir ben basqa hir semaisinde ise Yare bir ben gerek bir ben biciminde tekrarlamis ve bele yaxinliqlara onun yaradiciliginda cox rast gelmek mumkundur Eserlerinin hamisini heca olcusu ile yazan Qaracaoglanin hele oz sagligindan baslayaraq onu ozune ustad hesab eden ve onun yaradiciliq yolunu izleyen sairler ordusu yetismisdir Onlarin icerisinde XVII yuzilliyin saz sairlerindenOmeri Govherini Heseni ismayili XVIII ve XIX esr asiqlarindan Deli Borani Dadaloglunu Ruhsatini Vehdetini ve basqalarini gostermek olar Qaracaoglan tekce saz sairlerine asiqlara tesir gostermekle qalmayib Onun yaradiciligindan yazili edebiyyatin numayendeleri de yararlanmislar Asiq terzinde serlerile meshur olan Rza Tofiq 1869 1949 yaradiciliginda ozellikle bu yaxinliq aciq sekilde hiss olunur Karacaoglan sevmek ve sevilmek movzusunda o qeder qabaga gedir ki onu ne seriet ve exlaq qanun qaydalari ne de dovrunun adet eneneleri tutub saxlaya bilir Sairin qeti dusuncesine gore insan heyatinda en ehemiyyetli sey sevmek ve sevilmekdir Qaracaoglan oz sevgisini buruze vererken eslinde heqiqi insan sevgisini nezerde tutur Heyatin menasi sevmekdedir Qaracaoglan dunyada butun sevenlerin bir birine qovusmasini dileyir temiz saf sevgini teblig edir Bizim ucun ayriliq yoxdur ya sen ya men olmeyince deyir Qaracaoglanin poeziyasi bedii senetkarliq baximindan da gucludur MenbeAydin Abi Aydin Turkiye edebiyyati tarixi muqayiseli I cild Baki Teknur 2010 S 181 192 100 boyuk turk Azerbaycan diline tercume edeni Sabir Adil Redaktoru Melik Allahverdiyev Baki 1991 seh 22 Istinadlar