Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bulqar (tatar. Bolğar, Болгар) — İdil bulqarları xanlığının partaxtı. Sonra Qızıl Orda nın böyük şəhərlərindən biri. İndi Tatarıstanın Çerdaklı stansiyasından (Ulyanovsk-Ufa dəmiryolu üstündə) 100 km aralıda yerləşir.
Tarixi
Tarixin uzaq keçmişində Volqa çayının yuxarılarında Volqa Bulqarıstanı yaranmışdır. Digər qismi Don – Kuban çayları arası bulqarlar isə xəzərlərin güclənən hücumları qarşısında duruş gətirməyərək Asparuxun başçılığı altında Balkanlara köç etmişdir. 660-cı ildə Asparux ordası Dunayın deltasında möhkəmləndi. Bu gün qıpçaq türklərindən olan müasir çuvaşlar türk bulqarlarının xələfləridir. Beləliklə, onların bir hissəsi Asparux xanın başçılğı altında Dunay Bolqarıstanın əsasını qoydu.
Bulqar şəhərinin coğrafi yöndən uyğun bir yerdə salınmış olması, yəni Doğu Avropanın İdil-Oka, Klyazma, Kama kimi böyük nəhrlərin kəsişdiyi yerlərdə bulunması, qurudan isə doğrudan-doğruya karvan yolu ilə Orta Asiya ilə bağlı olması Doğu Avropa, Orta və Yaxın Şərq ölkələri ilə sıx ticarət münasibətləri saxlamasına şərait yaratmışdır.
Şəhərdəki Xan camisi XIII əsrin 2-ci yarısında inşa edilmişdir. Camidə 20 sütun mövcud idi; onun qübbəsinə yaxın səmtdə 24 metr yüksəklikdə böyük bir minarə tikilmişdi. Camini sonradan tikilmiş daha 3 kiçik minarəsi vardı. Bu cami Bülər şəhərindəki Saray camisinin bənzəri idi. Məscidin Bulqar dövlətinin ana camisi olduğu qəbul edilmişdir. XIV əsrin sonlarına doğru işğalçı rusların Bulqar ölkəsinə hücumları artır. 1431-ci ildə isə knyaz Fyodor Pestriyin hücumu bu şəhərin tamam məhvinə səbəb oldu.
Volqanın yuxarılarında mövcud olan möhtəşəm Bulqar şəhərindəki məşhur Xan məscidini Puşkin görmüşdür. (O Puqaçov üsyanının tarixini yazmaq üçün 1732-ci ildə bu torpaqlara səfər etmişdir) Məscidin Puşkin kimi bir çox səyyahların hələ uzaqdan gördüyü minarəsi 1841-ci ildə uçmuşdur. Onun dağıntıları üstündə böyük kilsə tikdilər. Kilsə daha əvvəldən məscidin də sahəsini əhatə edən Spassk monastırına daxil idi. Müxtəlif Puşkinin Puqaçov üsyanının tarixi üzərində işlərkən üsyan bürüyən yerləri gözləri ilə görüb öyrənmək üçün Orenburq vilayətinə yola düşməsini, tarixi Bulqar şəhərinə gəlməsini belə göstərir: böyük bir ərazi başdan-başa xarabalıq idi. Təkcə salamat qalan minarə çox-çox uzaqdan kədərli bir nişanə tək görünürdü. Sanki bu xarabalığa belə sahib olduğunu göstərmək üçün bu qalıqların üzərində tən ortada kilsə tikilmişdi. Adlı-sanlı müsəlman nəsillərinin sərdabələri Uspenski kilsəsinə çevrildi. 1732-ci ildə tikilmişUspenski kilsəsi bu möhtəşəm viranələr fonunda edam payası kimi göyə millənirdi. Qəbiristanlıqdakı məscidin minarəsi isə günümüzədək salamat qalmaqdadır. Yeni salınan kənd 1781–1935-ci illər arası Spassk Tatarskiy, indiki adı (kilsə adı olduğuna görə Sovet illərində dəyişdirildi) 1935-ci ildən Kuybışevdir. Smolnikov kitabında məscidin şəklini vermiş, buradakı uçuq divarlar və salamat qalmış bir-iki hücrə onun bir zamankı əzəmətini çatdırmaqdadır. Ruslarla məskunlaşdırılan məntəqə 1781-ci ildə böyüyüb yeni şəhərə çevrilmişdir. Məşhur saray şairi və əyanı Derjavin vaxtilə ilk tədqiqlərini Bulqar şəhərinin tarixinə həsr etmişdir. Çox maraqlıdır ki, Şərqdə hələ XII əsrdə ixtira olunmuş tüfəng rus salnamələrində "tyufık" kimi qeyd olunmaqla 1376-cı ildə ilk dəfə olaraq adı Bulqar şəhərinin müdafiəsində çəkilir. Bir metrlik lülədən ibarət olan və daş qəlpə, qırmalarla atəş açdığı göstərilir. Bulqar şəhərinə hücum edən ruslar bu döyüşdə ilk dəfə gördükləri bu silahı "Qrom puşaxu" ifadəsiylə təsvir etmişlər. Buradan da bu yeni silah puşka adı ilə Rusa daxil oldu.
Qalereya
-
![image]()
Qara Türbə -
![image]()
Şərq muzeyi -
![image]()
Xan muzeyi -
![image]()
Muzey
Həmçinin bax
Mənbə
- Город Болгар: Очерки истории и культуры./ Отв. ред. . – М., "Наука", 1987. – 232с.
- Великие Булгары. Казань. Свияжск. – М., "Искусство", 1978. – 280с. (Архитектурно-художественные памятники).
İstinadlar
- BSE 13. c.s. 570.
- М.И. Артамонов. История Хазар, С-Пет., 2001, с.243
- Büyük İslam tarihi, Çağ yayınları, 9 c, İstanbul, 1992, s.327
- Игор Смольников. Путешествие Пушкина в Оренбургский край, М-, Мысль, 1991, с. 132
- Karamzin N. M. səh. 432
Xarici keçidlər
- Болгарский историко-архитектурный музей заповедник
- Булгар: зеленая альтернатива
- Эпиграфические памятники города Булгар
 | ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bulqar tatar Bolgar Bolgar Idil bulqarlari xanliginin partaxti Sonra Qizil Orda nin boyuk seherlerinden biri Indi Tataristanin Cerdakli stansiyasindan Ulyanovsk Ufa demiryolu ustunde 100 km aralida yerlesir TarixiTarixin uzaq kecmisinde Volqa cayinin yuxarilarinda Volqa Bulqaristani yaranmisdir Diger qismi Don Kuban caylari arasi bulqarlar ise xezerlerin guclenen hucumlari qarsisinda durus getirmeyerek Asparuxun basciligi altinda Balkanlara koc etmisdir 660 ci ilde Asparux ordasi Dunayin deltasinda mohkemlendi Bu gun qipcaq turklerinden olan muasir cuvaslar turk bulqarlarinin xelefleridir Belelikle onlarin bir hissesi Asparux xanin bascilgi altinda Dunay Bolqaristanin esasini qoydu Bulqar seherinin cografi yonden uygun bir yerde salinmis olmasi yeni Dogu Avropanin Idil Oka Klyazma Kama kimi boyuk nehrlerin kesisdiyi yerlerde bulunmasi qurudan ise dogrudan dogruya karvan yolu ile Orta Asiya ile bagli olmasi Dogu Avropa Orta ve Yaxin Serq olkeleri ile six ticaret munasibetleri saxlamasina serait yaratmisdir Seherdeki Xan camisi XIII esrin 2 ci yarisinda insa edilmisdir Camide 20 sutun movcud idi onun qubbesine yaxin semtde 24 metr yukseklikde boyuk bir minare tikilmisdi Camini sonradan tikilmis daha 3 kicik minaresi vardi Bu cami Buler seherindeki Saray camisinin benzeri idi Mescidin Bulqar dovletinin ana camisi oldugu qebul edilmisdir XIV esrin sonlarina dogru isgalci ruslarin Bulqar olkesine hucumlari artir 1431 ci ilde ise knyaz Fyodor Pestriyin hucumu bu seherin tamam mehvine sebeb oldu Volqanin yuxarilarinda movcud olan mohtesem Bulqar seherindeki meshur Xan mescidini Puskin gormusdur O Puqacov usyaninin tarixini yazmaq ucun 1732 ci ilde bu torpaqlara sefer etmisdir Mescidin Puskin kimi bir cox seyyahlarin hele uzaqdan gorduyu minaresi 1841 ci ilde ucmusdur Onun dagintilari ustunde boyuk kilse tikdiler Kilse daha evvelden mescidin de sahesini ehate eden Spassk monastirina daxil idi Muxtelif Puskinin Puqacov usyaninin tarixi uzerinde islerken usyan buruyen yerleri gozleri ile gorub oyrenmek ucun Orenburq vilayetine yola dusmesini tarixi Bulqar seherine gelmesini bele gosterir boyuk bir erazi basdan basa xarabaliq idi Tekce salamat qalan minare cox cox uzaqdan kederli bir nisane tek gorunurdu Sanki bu xarabaliga bele sahib oldugunu gostermek ucun bu qaliqlarin uzerinde ten ortada kilse tikilmisdi Adli sanli muselman nesillerinin serdabeleri Uspenski kilsesine cevrildi 1732 ci ilde tikilmisUspenski kilsesi bu mohtesem viraneler fonunda edam payasi kimi goye millenirdi Qebiristanliqdaki mescidin minaresi ise gunumuzedek salamat qalmaqdadir Yeni salinan kend 1781 1935 ci iller arasi Spassk Tatarskiy indiki adi kilse adi olduguna gore Sovet illerinde deyisdirildi 1935 ci ilden Kuybisevdir Smolnikov kitabinda mescidin seklini vermis buradaki ucuq divarlar ve salamat qalmis bir iki hucre onun bir zamanki ezemetini catdirmaqdadir Ruslarla meskunlasdirilan menteqe 1781 ci ilde boyuyub yeni sehere cevrilmisdir Meshur saray sairi ve eyani Derjavin vaxtile ilk tedqiqlerini Bulqar seherinin tarixine hesr etmisdir Cox maraqlidir ki Serqde hele XII esrde ixtira olunmus tufeng rus salnamelerinde tyufik kimi qeyd olunmaqla 1376 ci ilde ilk defe olaraq adi Bulqar seherinin mudafiesinde cekilir Bir metrlik luleden ibaret olan ve das qelpe qirmalarla ates acdigi gosterilir Bulqar seherine hucum eden ruslar bu doyusde ilk defe gordukleri bu silahi Qrom pusaxu ifadesiyle tesvir etmisler Buradan da bu yeni silah puska adi ile Rusa daxil oldu QalereyaQara Turbe Serq muzeyi Xan muzeyi MuzeyHemcinin baxIdil bulqarlariMenbeGorod Bolgar Ocherki istorii i kultury Otv red M Nauka 1987 232s Velikie Bulgary Kazan Sviyazhsk M Iskusstvo 1978 280s Arhitekturno hudozhestvennye pamyatniki IstinadlarBSE 13 c s 570 M I Artamonov Istoriya Hazar S Pet 2001 s 243 Buyuk Islam tarihi Cag yayinlari 9 c Istanbul 1992 s 327 Igor Smolnikov Puteshestvie Pushkina v Orenburgskij kraj M Mysl 1991 s 132 Karamzin N M seh 432Xarici kecidlerVikianbarda Bulqar ile elaqeli mediafayllar var Bolgarskij istoriko arhitekturnyj muzej zapovednik Bulgar zelenaya alternativa Epigraficheskie pamyatniki goroda Bulgar Cografiya ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin