Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qafqaz almanları (alm. Kaukasiendeutsche) — almanların Qafqaz bölgəsində məskunlaşan bir subetnik qrupudur. Onlar əsasən XVIII-XIX əsrlərdə indiki Şimali Qafqaz, Gürcüstan, Azərbaycan, Ermənistan və Qars (bu günlər Türkiyənin şərq illərindən biri) ərazisinə köçüb gəlmişlər. 1941-ci ildə İkinci dünya müharibəsinin başlanmasıyla onların çoxsu Sovet hakimiyyəti tərəfindən "təhlükəli element" kimi Qazaxıstana və Sibirə sürgün edilmişdir. Qafqazda qalan almanlar əsasən qeyri-almanlarla nikah bağlamış qadınlar idi.
Şimali Qafqaz
Şimali Qafqazın ilk alman sakinlərin Rusiyanın Volqaboyu bölgəsinlər köçənlər idi. Çar hakimiyyəti 1774-cü ildə Osmanlı imperiyasından alınan və əhalisi olduqca az olan Kubana mümkün qədər çox Rusiya vətəndaşı yerləşdirməyə çalışırdı. Lakin bölgənin iqlimi, inkişaf etdirilməmiş infrastrukturu və yerli hərbi hissələrin qeyri-ruslara qarşı mənfi münasibəti alman mühacirətinə mane olurdu. XIX əsrin ikinci yarısında, Rusiyanın sisteminə addımlaması dövründə Şimali Qafqaza almanların sayı olduqca artdı. Əsasən kənd təsərrüfatı ilə məşqul olan bu mühacirlər nəinki tək Volqaboyudan, habelə Qara dəniz sahillərindən və hətta Almaniyanın özündən köçüb gəlirdilər. 1917-ci ildə burada 200-dən artıq alman koloniyası mövcud idi. Sürgün zamanı Şimali Qafqaz almanlarının sayı 160 mindən çox idi.
Gürcüstan
Cənubi Qafqaza gəlincə, buranın ilk alman koloniyası bugünkü Gürcüstan ərazisində salınmışdı. 1818-ci ilin sentyabrın 21-də çar I Aleksandrın dəvətiylə Qafqaza köçən kəndçiləri və münşəqləri Tiflis yaxınlığında Marienbaum adında şəhərcik saldılar. Növbəti il ərzində Avropadan köçən almanlar daha 5 koloniya qurmuşdu: Elizabettal, Yeni Tiflis, Aleksandrdorf, Petersdorf və Katarinenfeld (indiki Bolnisi). 1817 və 1819-cu illər arasında Şvabiyadan olan 2629 radikal tərəfdarları (regional kilsədən ayrıldıqları üçün ədəbiyyatda bəzən onları "separatçı" da adlandırırlar) indiki Gürcüstan ərazisinə köçdülər. Onlar 1817-ci ilin may ayında çar I Aleksandrın icazəsini aldıqdan sonra köçməyə başladılar, ilk məskənçilər həmin ilin dekabrında Gürcüstana gəldilər.
Tiflis və onun ətrafları Cənubi Qafqaz almanlarının qeyri-rəsmi mədəni mərkəzi idi. Rusiya dövlətinin dəstəyi və qoruması altında təxminən 500 böyük alman ailəsi Tiflis ətrafında 8 yerdə məskən saldılar. 1906-1922-ci illərdə burada alman dilidə buraxılan "Kaukasische Post" qəzeti çap edilirdi. O, Qafqazın yeganə alman ruznaməsi idi. 1918-ci ildə Gürcüstanda alman kəndlərin sayı 20-dən yuxarı idi. 1941-ci ildə Sovet hakimiyyəti buradan 20.423 etnik alman sürgün etdi.
Azərbaycan
1819- cu ilin yayında Tiflisdən Yelizavetpola köçən 194 alman ailəsi Şamxor yaxınlığında Helenendorf və Annenfeld adlı iki koloniya saldı (almanların sürgünündən sonra, Helenendorf inqilabçı Xanlar Səfərəliyevin şərəfinə Xanlar adlandırılacaq, Annenfeld isə Şəmkirlə birləşəcək). Sonralar Yelizavetpol və Qazax qəzalarında salınan koloniyalar (1888, indi Şəmkir rayonunun Çinarlı qəs.), Alekseyevka (1902), (1906, indi Ağstafa r-nunun Həsənsu k.), Ayxenfeld (1906, indi Şəmkir r-nunun İrmaşlı k.), Traubenfeld (1912, indi Tovuz ş.), Yelizavetinka (1914, indi Ağstafa ş.) və Marksovka (1920-ci illər, sonralar Ağstafa ilə birləşdi) idi. Onların əhalisi ilk koloniyalar sakinlərinin nəslindən ibarət idi.
Helenendorfda yerləşən almanlardan bir neçə ailə Goranboy rayonunun Todan kəndi yaxınlığında məskunlaşmışdılar. 1909- cu ildə ailəsi bank hərracında Nikolay Aleksandroviç Beqlarov adlı şahzadənin Yelizavetpol quberniyasının Todan kəndindəki 1066 desyatinlik mülkünü alırlar. 1910- cu ildə Ernst Siegenthaler və başqa bir neçə ailə Todana köçürlər. Burada Siegenthaler-lər arıçılıq təsərrüfatı və İsveçrənin məşhur "" pendirini istehsal edən südçülük təsərrüfatı yaradırlar. Balçılıq və texnologiyasını da yerli əhaliyə ötürürlər. Todanlılar almanlardan arı saxlamağı, pendir istehsal etməyi öyrənirlər. Daşdan ev tikməyi də yerli əhali almanlardan öyrənirlər. İsveçrə almanlarının təsərrüfatında 45- 50 arası türk (onlar tatar yazırlar) və erməni işləyirmiş. sonra ölkədə özbaşınalıq baş alıb gedir. Cinayətkarlıq artır. Cinayətkarlar tez-tez almanların mülklərini yağmalayır. Buna baxmayaraq almanlar ölkəni tərk etmirlər. Nəhayət, sovetlərin gəlməsiylə kolxozlaşma başlayır. Siegenthaler ailəsinə məxsus bütün mülkiyyət ailənin "könüllü razılığıyla" ermənilərdən təşkil olunmuş Mənəş kənd kolxozuna verilir. Ailə də 1935-ci ilin 12 aprelində, səfalət içində, ac-yalavac qatarla Kirovabad-Bakı-Moskva-Minsk-Varşava-Berlin-Bern marşurutuyla Sovet Azərbaycanından "yola salınır". Hal- hazırda da almanların yerləşdiyi həmin yerlər yerli əhali tərəfindən "Lemsə bağı", "Lemsə bulağı" kimi tanınır.
1918- ci ildə bütün Azərbaycandakı koloniyalarda yaşayan almanların sayı cəmi 6 min nəfər idi. Onların əsas peşəsi əvvəllər əkinçilik, sonralar isə şərabçılıq idi. Təkcə helenendorflu Forer və Hummel qardaşları tərəfindən buraxılan çaxır bütün Qafqaz bölgəsində buraxılan çaxırın 58%-ni təşkil edirdi.
Cənubi Qafqaz almanlarının əksəriyyəti etirazçılığa (protestantlığa) etiqad edirdi. Azərbaycanın ilk etirazçı kilsəsi məhz Helenendorfda 1857-ci ildə tikilmişdi. Sonralar lüteran kilsələr Gədəbəydə (1868), Şamaxıda (1869), Bakıda (1897) və Annenfelddə (1911) də tikilmişdi. Azərbaycan Demokratik Respublikası dövründə yerli almanlar ilk koloniyanın salınmasının 100-illiyini təntənə ilə qeyd etdilər. 1941-ci ildə Sovet hakimiyyətinin əmriylə 22.841 alman Azərbaycandan çıxarılıb SSRİ-nin Asiya bölgələrinə sürgün edilmişdi. Şimali Qafqaz və Gürcüstandakı kimi, bütün alman mənşəli şəhər və kənd adları rus və Azərbaycan adları ilə əvəz edilmişdi.
30 avqust 2016-cı ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti "Cənubi Qafqaz regionunda alman məskənlərinin salınmasının 200 illiyi haqqında" Sərəncam imzalamışdır.
Ermənistan
Gürcüstan və Azərbaycandan fərqli olaraq alman mühacirləri indiki Ermənistan ərazisində yaşayış məntəqə qurmamışdılar. Əsasən Sovet dövründə İrəvanda məskunlaşırdılar. Tarix boyu bu ölkədə onların sayı 500-dən artıq olmayıb. 1941-ci ildə buradan 212 alman köçürülmüşdü.
Qars
1878-1918 illərdə Rusiya tərkibində olan Qarsda aktiv mühacirət prosesləri baş verirdi. Mühacirlərin əksəriyyəti ili tərk etmiş müsəlmanların yerini alan və hakimiyyət dəstəyi ilə məskən salan məsihilər: ermənilər, ruslar, aysorlar, yunanlar, polyaklar və almanlar idi. 1891-ci ildə burada Petrovka adlı ilk alman kəndi yarandı. Birinci dünya müharibəsindən bir az əvvəl daha iki kənd (Vladikars və Estonka) salınmışdı. Burada baş verən hərbi əməliyyatlardan və təhlükədən canlarını qurtaran almanlar müharibənin sonundan öncə Azərbaycana qaçıb, oradakı Ayxenfeld koloniyasında məskunlaşdılar.
Ədəbiyyat
- M. Friedrich Schrenk: Geschichte der deutschen Kolonien. In: Geschichte der deutschen Kolonien in Transkaukasien. Tiflis 1869
- Paul Hoffmann: Die deutschen Kolonien in Transkaukasien. Berlin 1905
- Werner Krämer: Grünfeld, ein deutsches Dorf im Südkaukasus. o. O., o. J.
- Max Baumann, Peter Belart: Die Familie Horlacher von Umiken in Katharinenfeld (Georgien)
- Andreas Groß: Missionare und Kolonisten: Die Basler und die Hermannsburger Mission in Georgien am Beispiel der Kolonie Katharinenfeld; 1818–1870. Lit, Hamburg 1998,
- U. Hammel: Die Deutschen von Tiflis. In: Georgica. Bd. 20 (1997), pp 35–43
- Immanuel Walker: Fatma. Landsmannschaft der Deutschen aus Russland, Stuttgart, 1966 3. Edition
- Mammad Jafarli: Politischer Terror und Schicksale der aserbaidschanischen Deutschen. Baku 1999
- Зейналова С. М. Немецкие колонии в Азербайджане: 1919—1941 годы. — Баку, 2002.
- Ибрагимов Н. А. Немецкие страницы истории Азербайджана. — Баку, 1995.
- Ibragimov N. A. Heimat in der Fremde. Der Deutsche Einfluß auf die Entwicklung Aserbaidschans. — Mainz, 1997.
- Джафарли М. Ш. Политический террор и судьбы азербайджанских немцев. — Баку, 1998.
- Полонский Л. «Сименс» на Кавказе. Документальное повествование. — Баку, 1995.
- Государственный исторический архив Азербайджанской Республики, Государственный архив Азербайджанской Республики, Институт германских и восточноевропейских исследований, Гёттинген (Германия). Еленендорф в Азербайджане. — Одесса, 2001
İstinadlar
- RusDeutsch — Информационный портал российских немцев: «О переселении немцев из ряда областей, краев и республик Союза ССР» Справка отдела спецпереселений НКВД СССР от 25 декабря 1941 г.
- Cənubi Qafqaz regionunda alman məskənlərinin salınmasının 200 illiyi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı 2021-10-23 at the Wayback Machine. president.az (az.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qafqaz almanlari alm Kaukasiendeutsche almanlarin Qafqaz bolgesinde meskunlasan bir subetnik qrupudur Onlar esasen XVIII XIX esrlerde indiki Simali Qafqaz Gurcustan Azerbaycan Ermenistan ve Qars bu gunler Turkiyenin serq illerinden biri erazisine kocub gelmisler 1941 ci ilde Ikinci dunya muharibesinin baslanmasiyla onlarin coxsu Sovet hakimiyyeti terefinden tehlukeli element kimi Qazaxistana ve Sibire surgun edilmisdir Qafqazda qalan almanlar esasen qeyri almanlarla nikah baglamis qadinlar idi Bakidaki luteran Xilaskar Kilsesi Kilse 1897 ci ilde tikilib Bu gunler konsert zali kimi fealiyyet gosterir Simali QafqazSimali Qafqazin ilk alman sakinlerin Rusiyanin Volqaboyu bolgesinler kocenler idi Car hakimiyyeti 1774 cu ilde Osmanli imperiyasindan alinan ve ehalisi olduqca az olan Kubana mumkun qeder cox Rusiya vetendasi yerlesdirmeye calisirdi Lakin bolgenin iqlimi inkisaf etdirilmemis infrastrukturu ve yerli herbi hisselerin qeyri ruslara qarsi menfi munasibeti alman muhaciretine mane olurdu XIX esrin ikinci yarisinda Rusiyanin sistemine addimlamasi dovrunde Simali Qafqaza almanlarin sayi olduqca artdi Esasen kend teserrufati ile mesqul olan bu muhacirler neinki tek Volqaboyudan habele Qara deniz sahillerinden ve hetta Almaniyanin ozunden kocub gelirdiler 1917 ci ilde burada 200 den artiq alman koloniyasi movcud idi Surgun zamani Simali Qafqaz almanlarinin sayi 160 minden cox idi GurcustanGurcustanin Katarinenfeld ind Bolnisi s Sekil 1941 den evvel cekilib Cenubi Qafqaza gelince buranin ilk alman koloniyasi bugunku Gurcustan erazisinde salinmisdi 1818 ci ilin sentyabrin 21 de car I Aleksandrin devetiyle Qafqaza kocen kendcileri ve munseqleri Tiflis yaxinliginda Marienbaum adinda sehercik saldilar Novbeti il erzinde Avropadan kocen almanlar daha 5 koloniya qurmusdu Elizabettal Yeni Tiflis Aleksandrdorf Petersdorf ve Katarinenfeld indiki Bolnisi 1817 ve 1819 cu iller arasinda Svabiyadan olan 2629 radikal terefdarlari regional kilseden ayrildiqlari ucun edebiyyatda bezen onlari separatci da adlandirirlar indiki Gurcustan erazisine kocduler Onlar 1817 ci ilin may ayinda car I Aleksandrin icazesini aldiqdan sonra kocmeye basladilar ilk meskenciler hemin ilin dekabrinda Gurcustana geldiler Tiflis ve onun etraflari Cenubi Qafqaz almanlarinin qeyri resmi medeni merkezi idi Rusiya dovletinin desteyi ve qorumasi altinda texminen 500 boyuk alman ailesi Tiflis etrafinda 8 yerde mesken saldilar 1906 1922 ci illerde burada alman dilide buraxilan Kaukasische Post qezeti cap edilirdi O Qafqazin yegane alman ruznamesi idi 1918 ci ilde Gurcustanda alman kendlerin sayi 20 den yuxari idi 1941 ci ilde Sovet hakimiyyeti buradan 20 423 etnik alman surgun etdi AzerbaycanEsas meqale Azerbaycan almanlari 1819 cu ilin yayinda Tiflisden Yelizavetpola kocen 194 alman ailesi Samxor yaxinliginda Helenendorf ve Annenfeld adli iki koloniya saldi almanlarin surgununden sonra Helenendorf inqilabci Xanlar Sefereliyevin serefine Xanlar adlandirilacaq Annenfeld ise Semkirle birlesecek Sonralar Yelizavetpol ve Qazax qezalarinda salinan koloniyalar 1888 indi Semkir rayonunun Cinarli qes Alekseyevka 1902 1906 indi Agstafa r nunun Hesensu k Ayxenfeld 1906 indi Semkir r nunun Irmasli k Traubenfeld 1912 indi Tovuz s Yelizavetinka 1914 indi Agstafa s ve Marksovka 1920 ci iller sonralar Agstafa ile birlesdi idi Onlarin ehalisi ilk koloniyalar sakinlerinin neslinden ibaret idi Helenendorfda yerlesen almanlardan bir nece aile Goranboy rayonunun Todan kendi yaxinliginda meskunlasmisdilar 1909 cu ilde ailesi bank herracinda Nikolay Aleksandrovic Beqlarov adli sahzadenin Yelizavetpol quberniyasinin Todan kendindeki 1066 desyatinlik mulkunu alirlar 1910 cu ilde Ernst Siegenthaler ve basqa bir nece aile Todana kocurler Burada Siegenthaler ler ariciliq teserrufati ve Isvecrenin meshur pendirini istehsal eden sudculuk teserrufati yaradirlar Balciliq ve texnologiyasini da yerli ehaliye otururler Todanlilar almanlardan ari saxlamagi pendir istehsal etmeyi oyrenirler Dasdan ev tikmeyi de yerli ehali almanlardan oyrenirler Isvecre almanlarinin teserrufatinda 45 50 arasi turk onlar tatar yazirlar ve ermeni isleyirmis sonra olkede ozbasinaliq bas alib gedir Cinayetkarliq artir Cinayetkarlar tez tez almanlarin mulklerini yagmalayir Buna baxmayaraq almanlar olkeni terk etmirler Nehayet sovetlerin gelmesiyle kolxozlasma baslayir Siegenthaler ailesine mexsus butun mulkiyyet ailenin konullu raziligiyla ermenilerden teskil olunmus Menes kend kolxozuna verilir Aile de 1935 ci ilin 12 aprelinde sefalet icinde ac yalavac qatarla Kirovabad Baki Moskva Minsk Varsava Berlin Bern marsurutuyla Sovet Azerbaycanindan yola salinir Hal hazirda da almanlarin yerlesdiyi hemin yerler yerli ehali terefinden Lemse bagi Lemse bulagi kimi taninir 1918 ci ilde butun Azerbaycandaki koloniyalarda yasayan almanlarin sayi cemi 6 min nefer idi Onlarin esas pesesi evveller ekincilik sonralar ise serabciliq idi Tekce helenendorflu Forer ve Hummel qardaslari terefinden buraxilan caxir butun Qafqaz bolgesinde buraxilan caxirin 58 ni teskil edirdi Helenendorflu ind Xanlar almanlar XIX esrin sonu XX esrin evveli Cenubi Qafqaz almanlarinin ekseriyyeti etirazciliga protestantliga etiqad edirdi Azerbaycanin ilk etirazci kilsesi mehz Helenendorfda 1857 ci ilde tikilmisdi Sonralar luteran kilseler Gedebeyde 1868 Samaxida 1869 Bakida 1897 ve Annenfeldde 1911 de tikilmisdi Azerbaycan Demokratik Respublikasi dovrunde yerli almanlar ilk koloniyanin salinmasinin 100 illiyini tentene ile qeyd etdiler 1941 ci ilde Sovet hakimiyyetinin emriyle 22 841 alman Azerbaycandan cixarilib SSRI nin Asiya bolgelerine surgun edilmisdi Simali Qafqaz ve Gurcustandaki kimi butun alman menseli seher ve kend adlari rus ve Azerbaycan adlari ile evez edilmisdi 30 avqust 2016 ci ilde Azerbaycan Respublikasinin Prezidenti Cenubi Qafqaz regionunda alman meskenlerinin salinmasinin 200 illiyi haqqinda Serencam imzalamisdir ErmenistanGurcustan ve Azerbaycandan ferqli olaraq alman muhacirleri indiki Ermenistan erazisinde yasayis menteqe qurmamisdilar Esasen Sovet dovrunde Irevanda meskunlasirdilar Tarix boyu bu olkede onlarin sayi 500 den artiq olmayib 1941 ci ilde buradan 212 alman kocurulmusdu Qars1878 1918 illerde Rusiya terkibinde olan Qarsda aktiv muhaciret prosesleri bas verirdi Muhacirlerin ekseriyyeti ili terk etmis muselmanlarin yerini alan ve hakimiyyet desteyi ile mesken salan mesihiler ermeniler ruslar aysorlar yunanlar polyaklar ve almanlar idi 1891 ci ilde burada Petrovka adli ilk alman kendi yarandi Birinci dunya muharibesinden bir az evvel daha iki kend Vladikars ve Estonka salinmisdi Burada bas veren herbi emeliyyatlardan ve tehlukeden canlarini qurtaran almanlar muharibenin sonundan once Azerbaycana qacib oradaki Ayxenfeld koloniyasinda meskunlasdilar EdebiyyatVikianbarda Qafqaz almanlari ile elaqeli mediafayllar var almancaM Friedrich Schrenk Geschichte der deutschen Kolonien In Geschichte der deutschen Kolonien in Transkaukasien Tiflis 1869 Paul Hoffmann Die deutschen Kolonien in Transkaukasien Berlin 1905 Werner Kramer Grunfeld ein deutsches Dorf im Sudkaukasus o O o J Max Baumann Peter Belart Die Familie Horlacher von Umiken in Katharinenfeld Georgien Andreas Gross Missionare und Kolonisten Die Basler und die Hermannsburger Mission in Georgien am Beispiel der Kolonie Katharinenfeld 1818 1870 Lit Hamburg 1998 ISBN 3 8258 3728 9 U Hammel Die Deutschen von Tiflis In Georgica Bd 20 1997 pp 35 43 Immanuel Walker Fatma Landsmannschaft der Deutschen aus Russland Stuttgart 1966 3 Edition Mammad Jafarli Politischer Terror und Schicksale der aserbaidschanischen Deutschen Baku 1999ruscaZejnalova S M Nemeckie kolonii v Azerbajdzhane 1919 1941 gody Baku 2002 Ibragimov N A Nemeckie stranicy istorii Azerbajdzhana Baku 1995 Ibragimov N A Heimat in der Fremde Der Deutsche Einfluss auf die Entwicklung Aserbaidschans Mainz 1997 Dzhafarli M Sh Politicheskij terror i sudby azerbajdzhanskih nemcev Baku 1998 Polonskij L Simens na Kavkaze Dokumentalnoe povestvovanie Baku 1995 Gosudarstvennyj istoricheskij arhiv Azerbajdzhanskoj Respubliki Gosudarstvennyj arhiv Azerbajdzhanskoj Respubliki Institut germanskih i vostochnoevropejskih issledovanij Gyottingen Germaniya Elenendorf v Azerbajdzhane Odessa 2001IstinadlarRusDeutsch Informacionnyj portal rossijskih nemcev O pereselenii nemcev iz ryada oblastej kraev i respublik Soyuza SSR Spravka otdela specpereselenij NKVD SSSR ot 25 dekabrya 1941 g Cenubi Qafqaz regionunda alman meskenlerinin salinmasinin 200 illiyi haqqinda Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin Serencami 2021 10 23 at the Wayback Machine president az az