Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Para (türk. para, serb. пара, rum. para) — müxtəlif ölkələrdə xırda pul vahidinin adı.
Türkiyə
Para ilk dəfə 1623-cü ildə Osmanlı İmperiyasında şəklində buraxılmışdır. Əvvəlcə sikkənin çəkisi 1,1 q idi, 19-cu əsrin əvvəllərində tədricən azalmağa başladı və 0,22 q çatdı. Gümüşün əyarı da düşürdü. Məsələn, 1757-ci ildə sikkələr 520-ci, 1800-cü ildə isə 420-ci əyarlı gümüşdən zərb edilirdi. 1687-ci ildən ikiqat para da zərb edilməyə başlandı. Avers hissəsində sultanın adı, isə zərb olunma yeri və tarixi qeyd olunurdu.
1844-cü ildə tətbiqindən sonra 1⁄40kuruşa bərabər olan para 1⁄40 kuruşa və ya 1⁄4000 lirəyə bərabər oldu.
V Mehmedin sultanlıq dövründən (1909—1918) başlayaraq türk sultanlarının sikkələri gümüşdən deyil, nikeldən və ya mis-nikeldən zərb edilirdi. 1923-cü ildə respublikanın elanı və pul islahatının həyata keçirilməsindən sonra yeni türk lirəsi hələ də 100 kuruş və 4000 paraya bərabər idi. 10 para nominalında olan son respublika sikkələri 1940—1942-ci illərdə zərb edilmişdir. İnflyasiya səbəbi ilə para sikkələrin sonraki buraxılışı dayandırıldı.
2005-ci il pul islahatından sonra yeni türk lirəsi paraya bölünmədən 100 kuruşda ibarət oldu.
Krım xanlığı
Türk pul sistemini kopyalayan və öz dövriyyəsində türk sikkələrindən istifadə edən Krım xanlığı öz sikkələrini da zərb edirdi. 17-ci əsrdə zərb edilmiş 1 və 2 para dəyərində olan ilk Krım sikkələri müvafiq olaraq 0,6 və 1,35 qram idilər. Zamanla Krım parasının əyarı o qədər azaldı ki, praktiki olaraq tamamilə misdən ibarət oldu.
Dunay knyazlıqları
18-ci əsrdə Osmanlı İmperiyasının hakimiyyəti altında olan Dunay knyazlıqları (Moldaviya və Valaxiya) türk pul sistemini istifadə edirdilər, kuruş (knyazlqlarda lev və ya ley adlanırdı) 40 paraya bərabər idi. 1768—1774-cü illərdə baş verən Rusiya-Osmanlı müharibəsi zamanı knyazlıqların ərazisinə daxil olan rus ordusunu təmin etmək üçün 1771-ci ildə yaradıldı, burada k buraxılışı başlandı. Sikkələrin buraxılışı 1774-cü ildə müharibənin sonuna qədər davam etdi və sonra knyazlıqların dövriyyələrində təxminən 10 il istifadə edildi.
1835-ci ildə Moldova hospodarı sifarişi ilə nominalı iki vahiddə qeyd olunan sikkələr hazırlandı (təxminən Vyanada). 1860-cı ildə 5 para dəyərində sikkələri hazırlandı, onların zərb olunma yeri məlum deyil. Bu sikkələrin hər ikisi faktiki olaraq dövriyyədə istifadə edilmirdi.
Moldaviya və Valaxiyanın ilk poçt markası "" para ilə nominallaşdırılmışdır.
Yuqoslaviya
1918-ci ildə Serblər, Xorvatlar və Slovenlər Krallığının (1929-cu ildə Yuqoslaviya Krallığı) qurulmasından sonra, krallığın tərkibinə daxil olan ərazilərdə 1919—1920-ci illər ərzində 100 paraya bərabər dinar vahid valyutası tətbiq edildi. Para sikkələri 1920, 1925 və 1938-ci illərdə buraxılmışdır. 1941-ci ilin aprel ayında Yuqoslaviya ərazisinin işğalı və ardınca gələn ölkə ərazisinin sonra Yuqoslaviyanın vahid pul sistemi dağıldı, Yuqoslaviya pul nişanlarının buraxılması dayandırıldı.
Vahid pul sisteminin bərpası 1944-cü ildə azad edilmiş rayonlarda yeni dinar banknotların buraxılması ilə başladı və Yuqoslaviya Xalq Qurtuluş Müharibəsi bitdikdən və 1945-ci ildə pul islahatı həyata keçirildikdən sonra sona çatdı. İslahat zamanı 50 para dəyərində sink sikkələri dövriyyəyə buraxıldı. 1953-cü ildə eyni nominalda alüminium sikkə buraxıldı.
1966, 1990 və 1994-cü illərdə aparılan pul islahatları zamanı Yuqoslaviyada yeni para sikkələri tətbiq olunurdu. Son para sikkələri Yuqoslaviya Federativ Respublikasının sikkələri kimi 2000-ci ildə zərb edilmişdilər.
Serbiya
Serbiya türklər tərəfindən sonra, onun ərazilərində türk parasını zərb edən bir neçə türk zərbxanası var idi.
Serb pullarının zərb edilməsi 1868-ci ildə bərpa edildi, 1, 5 və 10 dəyərində olan ilk sikkələrin üzərində knyaz portreti təsvir edilmişdir. Dövriyyədə, serb sikkələrindən savayı, müxtəlif xarici sikkələrdən də istifadə edilirdi. 40 paraya bərabər olan kuruş hesablama vahidi olaraq istifadə edilirdi.
1875-ci ildə dinar gümüş sikkələri (= 100 para) və həmçinin 50 para dəyərində gümüş sikkələrin istehsalına başlandı. 1883-cü ildə 5, 10 və 20 para dəyərində mis-nikel sikkələrinin istehsalına başlandı. 1917-ci ildə serb sikkələrinin zərb edilməsi dayandırıldı.
Dövlət Almaniya tərəfindən işğalı olduğu dövrdə oyuncaq hökumət yaradılmış və işğalçıların tabesində olan Serbiya Xalq Bankı yaradıldı, hansı ki serb dinarlarının əsginasları və sikkələrini dövriyyəyə buraxırdı, onlar içərisində 1942-ci ilə aid 50 para dəyərində də var idilər.
Müasir Serbiya dinarı da 100 paraya bərabərdir, bununla belə Serbiya Milli Bankı heç vaxt para sikkələri buraxmayıb. 1 yanvar 2008-ci ilədək Yuqoslaviya Federativ Respublikasının 2000-ci il buraxılışının 50 para sikkələri dövriyyədə istifadə edilirdi, 2008-ci ildən para sikkələri dövriyyədə istifadə edilmir.
Monteneqro
Monteneqro para sikkələrinin buraxılmasına 1906-cı ildə başlanıldı. Monteneqronun hələ öz pul vahidi yox idi; dövriyyədə Avstriya-Macarıstan kronu, türk lirəsi, fransız frankı və s. kimi xarici valyutalar istifadə olunurdu. Avstriya bərabər paralar digər sikkələrlə paralel olaraq dövriyyəyə buraxılırdı. 1909-cu ildə milli valyuta, 100 paraya bərabər Monteneqro perperi tətbiq edildi.
1 və 2 para dəyərində olan sikkələr tuncdan, 10 və 20 para dəyərində olan isə nikeldən hazırlanırdı. Sikkələrin aversində Monteneqronun gerbi, nominal, zərb ili və dövlətin adı ("Montenegro knyazlığı", 1913-1914 sikkələrində "Çernoqoriya krallığı") qeyd olunurdu.
Monteneqro hökuməti, respublikanın Yuqoslaviya Federativ Respublikasının bir hissəsi olduğu dövrdə belə, milli valyutanın (perper və para) tətbiqi imkanlarını nəzərdən keçirirdi, lakin bu layihəni reallaşdırmaq mümkün olmadı. 1999—2000-ci illərdə Çernoqoriyada dövriyyədə alman markı və yuqoslaviya dinarı istifadə olunurdu, 2001-ci ildə yalnız alman markı, hansını ki 2002-ci ildə avro əvəz etdi.
Misir
1914-cü ilə qədər Osmanlı İmperiyasının formal suverenliyi altında olan Misirin pul sistemi türk pul sistemi ilə oxşar idi. Dövriyyədə həm yerli, həm də türk pul nişanları, eləcə də müxtəlif xarici sikkələr istifadə edilirdi. Əsas pul vahidi kuruş (piastr) idi, hansı ki türk kuruşu kimi 40 paraya bərabər idi, Misirdə onu "medino" adalandırırdılar. 1885-ci ildə tətbiq olunan və qızıl standartına əsaslanan ilk öncə 100 piastr və ya 4000 medinoya bərabər idi. 1916-cı ildə medino əvəzinə 1⁄1000 funta bərabər millyem tətbiq edildi.
İstinadlar
- Зварич, 1979. səh. 89, статья «Пара»
- Фенглер, 1993. səh. 242
- Michael, 2017. səh. 2185, 2186, 2189
- Michael, 2017. səh. 2190, 2192
- Монетный двор в Садгоре 2019-02-07 at the Wayback Machine, Культурный ландшафт
- Iliescu, 2002. səh. 53
- Iliescu, 2002. səh. 55
- Michael, 2015. səh. 961
- Michael, 2017. səh. 2355
- Michael, 2017. səh. 2356, 2357
- Michael, 2017. səh. 2357, 2358, 2364, 2365
- Michael, 2015. səh. 1095
- Michael, 2015. səh. 1095, 1096
- Michael, 2017. səh. 1963, 1964
- Michael, 2017. səh. 1964
- Ковани новац ван оптицаја[ölü keçid], Народный банк Сербии (serb.)
- Michael, 2017. səh. 1587, 1588
- "Пара". utmagazine. 2018-04-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-09-22.
- Фенглер, 1993. səh. 176, статья «Медино»
- Michael, 2017. səh. 732—734
Ədəbiyyat
- Зварич В.В. Нумизматический словарь (изд. 3-е, доп.). Львов: Вища школа. 1979.
- Фенглер Х., Гироу Г., Унгер В. Словарь нумизмата (изд. 2-е, перераб. и доп. 50 000 nüs.). М.: Радио и связь. 1993.
- Iliescu O. The history of coins in Romania. Bucharest: Enciclopedică. 2002.
- Michael T. Standard Catalog of World Coins 1801—1900 (8-е изд). Iola: Krause Publications. 2015. ISBN .
- Michael T. Standard Catalog of World Coins 1901—2000 (45-е изд). Iola: Krause Publications. 2017. ISBN .
portalı portalı |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Para turk para serb para rum para muxtelif olkelerde xirda pul vahidinin adi Turkiye1918 ci ile aid 40 turk parasi Para ilk defe 1623 cu ilde Osmanli Imperiyasinda seklinde buraxilmisdir Evvelce sikkenin cekisi 1 1 q idi 19 cu esrin evvellerinde tedricen azalmaga basladi ve 0 22 q catdi Gumusun eyari da dusurdu Meselen 1757 ci ilde sikkeler 520 ci 1800 cu ilde ise 420 ci eyarli gumusden zerb edilirdi 1687 ci ilden ikiqat para da zerb edilmeye baslandi Avers hissesinde sultanin adi ise zerb olunma yeri ve tarixi qeyd olunurdu 1844 cu ilde tetbiqinden sonra 1 40kurusa beraber olan para 1 40 kurusa ve ya 1 4000 lireye beraber oldu V Mehmedin sultanliq dovrunden 1909 1918 baslayaraq turk sultanlarinin sikkeleri gumusden deyil nikelden ve ya mis nikelden zerb edilirdi 1923 cu ilde respublikanin elani ve pul islahatinin heyata kecirilmesinden sonra yeni turk liresi hele de 100 kurus ve 4000 paraya beraber idi 10 para nominalinda olan son respublika sikkeleri 1940 1942 ci illerde zerb edilmisdir Inflyasiya sebebi ile para sikkelerin sonraki buraxilisi dayandirildi 2005 ci il pul islahatindan sonra yeni turk liresi paraya bolunmeden 100 kurusda ibaret oldu Krim xanligiTurk pul sistemini kopyalayan ve oz dovriyyesinde turk sikkelerinden istifade eden Krim xanligi oz sikkelerini da zerb edirdi 17 ci esrde zerb edilmis 1 ve 2 para deyerinde olan ilk Krim sikkeleri muvafiq olaraq 0 6 ve 1 35 qram idiler Zamanla Krim parasinin eyari o qeder azaldi ki praktiki olaraq tamamile misden ibaret oldu Dunay knyazliqlari18 ci esrde Osmanli Imperiyasinin hakimiyyeti altinda olan Dunay knyazliqlari Moldaviya ve Valaxiya turk pul sistemini istifade edirdiler kurus knyazlqlarda lev ve ya ley adlanirdi 40 paraya beraber idi 1768 1774 cu illerde bas veren Rusiya Osmanli muharibesi zamani knyazliqlarin erazisine daxil olan rus ordusunu temin etmek ucun 1771 ci ilde yaradildi burada k buraxilisi baslandi Sikkelerin buraxilisi 1774 cu ilde muharibenin sonuna qeder davam etdi ve sonra knyazliqlarin dovriyyelerinde texminen 10 il istifade edildi 1835 ci ilde Moldova hospodari sifarisi ile nominali iki vahidde qeyd olunan sikkeler hazirlandi texminen Vyanada 1860 ci ilde 5 para deyerinde sikkeleri hazirlandi onlarin zerb olunma yeri melum deyil Bu sikkelerin her ikisi faktiki olaraq dovriyyede istifade edilmirdi Moldaviya ve Valaxiyanin ilk poct markasi para ile nominallasdirilmisdir Yuqoslaviya1965 ci ile aid 50 yuqoslav parasi 1918 ci ilde Serbler Xorvatlar ve Slovenler Kralliginin 1929 cu ilde Yuqoslaviya Kralligi qurulmasindan sonra kralligin terkibine daxil olan erazilerde 1919 1920 ci iller erzinde 100 paraya beraber dinar vahid valyutasi tetbiq edildi Para sikkeleri 1920 1925 ve 1938 ci illerde buraxilmisdir 1941 ci ilin aprel ayinda Yuqoslaviya erazisinin isgali ve ardinca gelen olke erazisinin sonra Yuqoslaviyanin vahid pul sistemi dagildi Yuqoslaviya pul nisanlarinin buraxilmasi dayandirildi Vahid pul sisteminin berpasi 1944 cu ilde azad edilmis rayonlarda yeni dinar banknotlarin buraxilmasi ile basladi ve Yuqoslaviya Xalq Qurtulus Muharibesi bitdikden ve 1945 ci ilde pul islahati heyata kecirildikden sonra sona catdi Islahat zamani 50 para deyerinde sink sikkeleri dovriyyeye buraxildi 1953 cu ilde eyni nominalda aluminium sikke buraxildi 1966 1990 ve 1994 cu illerde aparilan pul islahatlari zamani Yuqoslaviyada yeni para sikkeleri tetbiq olunurdu Son para sikkeleri Yuqoslaviya Federativ Respublikasinin sikkeleri kimi 2000 ci ilde zerb edilmisdiler SerbiyaSerbiya turkler terefinden sonra onun erazilerinde turk parasini zerb eden bir nece turk zerbxanasi var idi Serb pullarinin zerb edilmesi 1868 ci ilde berpa edildi 1 5 ve 10 deyerinde olan ilk sikkelerin uzerinde knyaz portreti tesvir edilmisdir Dovriyyede serb sikkelerinden savayi muxtelif xarici sikkelerden de istifade edilirdi 40 paraya beraber olan kurus hesablama vahidi olaraq istifade edilirdi 1875 ci ilde dinar gumus sikkeleri 100 para ve hemcinin 50 para deyerinde gumus sikkelerin istehsalina baslandi 1883 cu ilde 5 10 ve 20 para deyerinde mis nikel sikkelerinin istehsalina baslandi 1917 ci ilde serb sikkelerinin zerb edilmesi dayandirildi Dovlet Almaniya terefinden isgali oldugu dovrde oyuncaq hokumet yaradilmis ve isgalcilarin tabesinde olan Serbiya Xalq Banki yaradildi hansi ki serb dinarlarinin esginaslari ve sikkelerini dovriyyeye buraxirdi onlar icerisinde 1942 ci ile aid 50 para deyerinde de var idiler Muasir Serbiya dinari da 100 paraya beraberdir bununla bele Serbiya Milli Banki hec vaxt para sikkeleri buraxmayib 1 yanvar 2008 ci iledek Yuqoslaviya Federativ Respublikasinin 2000 ci il buraxilisinin 50 para sikkeleri dovriyyede istifade edilirdi 2008 ci ilden para sikkeleri dovriyyede istifade edilmir Monteneqro1906 ci ile aid 10 Monteneqro parasi Monteneqro para sikkelerinin buraxilmasina 1906 ci ilde baslanildi Monteneqronun hele oz pul vahidi yox idi dovriyyede Avstriya Macaristan kronu turk liresi fransiz franki ve s kimi xarici valyutalar istifade olunurdu Avstriya beraber paralar diger sikkelerle paralel olaraq dovriyyeye buraxilirdi 1909 cu ilde milli valyuta 100 paraya beraber Monteneqro perperi tetbiq edildi 1 ve 2 para deyerinde olan sikkeler tuncdan 10 ve 20 para deyerinde olan ise nikelden hazirlanirdi Sikkelerin aversinde Monteneqronun gerbi nominal zerb ili ve dovletin adi Montenegro knyazligi 1913 1914 sikkelerinde Cernoqoriya kralligi qeyd olunurdu Monteneqro hokumeti respublikanin Yuqoslaviya Federativ Respublikasinin bir hissesi oldugu dovrde bele milli valyutanin perper ve para tetbiqi imkanlarini nezerden kecirirdi lakin bu layiheni reallasdirmaq mumkun olmadi 1999 2000 ci illerde Cernoqoriyada dovriyyede alman marki ve yuqoslaviya dinari istifade olunurdu 2001 ci ilde yalniz alman marki hansini ki 2002 ci ilde avro evez etdi Misir1914 cu ile qeder Osmanli Imperiyasinin formal suverenliyi altinda olan Misirin pul sistemi turk pul sistemi ile oxsar idi Dovriyyede hem yerli hem de turk pul nisanlari elece de muxtelif xarici sikkeler istifade edilirdi Esas pul vahidi kurus piastr idi hansi ki turk kurusu kimi 40 paraya beraber idi Misirde onu medino adalandirirdilar 1885 ci ilde tetbiq olunan ve qizil standartina esaslanan ilk once 100 piastr ve ya 4000 medinoya beraber idi 1916 ci ilde medino evezine 1 1000 funta beraber millyem tetbiq edildi IstinadlarZvarich 1979 seh 89 statya Para Fengler 1993 seh 242 Michael 2017 seh 2185 2186 2189 Michael 2017 seh 2190 2192 Monetnyj dvor v Sadgore 2019 02 07 at the Wayback Machine Kulturnyj landshaft Iliescu 2002 seh 53 Iliescu 2002 seh 55 Michael 2015 seh 961 Michael 2017 seh 2355 Michael 2017 seh 2356 2357 Michael 2017 seh 2357 2358 2364 2365 Michael 2015 seh 1095 Michael 2015 seh 1095 1096 Michael 2017 seh 1963 1964 Michael 2017 seh 1964 Kovani novac van opticaјa olu kecid Narodnyj bank Serbii serb Michael 2017 seh 1587 1588 Para utmagazine 2018 04 29 tarixinde Istifade tarixi 2020 09 22 Fengler 1993 seh 176 statya Medino Michael 2017 seh 732 734EdebiyyatZvarich V V Numizmaticheskij slovar izd 3 e dop Lvov Visha shkola 1979 Fengler H Girou G Unger V Slovar numizmata izd 2 e pererab i dop 50 000 nus M Radio i svyaz 1993 Iliescu O The history of coins in Romania Bucharest Enciclopedică 2002 Michael T Standard Catalog of World Coins 1801 1900 8 e izd Iola Krause Publications 2015 ISBN 978 1 4402 4524 4 Michael T Standard Catalog of World Coins 1901 2000 45 e izd Iola Krause Publications 2017 ISBN 978 1 4402 4797 2 Osmanli Imperiyasi portali Turkiye portali