Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
 | Bu məqalə Türk lirəsi haqqındadır. Lirə üçün Lirə səhifəsinə baxın. |
Türk lirəsi — Türkiyədə və Şimali Kiprdə istifadə olunan pul vahidi. Türk lirasının alt vahidi kuruşdur. Türkiyədə kağız pul çap etmə səlahiyyəti aiddir.
| Türk lirəsi | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
| Kod və simvol | ||||
| ISO 4217 kodu | TRY | |||
| Simvol | ₺ | |||
| Dövriyyə ərazisi | ||||
| Emitent ölkə | ||||
| Əvəzedici və paralel vahidlər | ||||
| Kiçik | Kuruş (1⁄1/100) | |||
| Dövriyyədə olan sikkə və əsginaslar | ||||
| Sikkələr | 5 kr, 10 kr, 25 kr, 50 kr, 1 | |||
| Əsginas | 5 , 10, 20, 50, 100 200 | |||
| Tarixi | ||||
| Dövriyyəyə buraxılma | 29 oktyabr 1923 | |||
| Sikkə və əskinasların buraxılması və istehsalı | ||||
| Mərkəzi bank | Türkiyə Respublikası Mərkəzi Bankı | |||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | ||||
Puldakı 0 (sıfır) sayını azaltmaq məqsədilə 31 yanvar 2005-ci ildə müvəqqəti olaraq tədavüldən qaldırılmış və yerinə Yeni Türk Lirəsi istifadə edilməyə başlanmışdır. YTL-dən TL-yə keçidin tamamlanması səbəbiylə 1 yanvar 2009 tarixində yenidən tədavülə girmişdir. Lakin 2009-cu ildə tədavülə girən pullardan YTL-də olduğu kimi 6 sıfır yoxdur. YTL-nin alt vahidi -dur.
Bu günə qədər Türk lirəsının ön tərəfində yalnız Mustafa Kamal Atatürk və İsmət İnönü-nün şəkilləri var. İsmət İnönünün şəkli yalnız prezidentlik etdiyi dövrdə (1938–1950) Türk lirasının ön tərəfində yer almışdır. Bunun səbəbi isə Osmanlı dövründən bəri bir ənənə halını almış və Osmanlıdan başqa bir çox dövlət tərəfindən də istifadə olunan bir ənənə olan pulun ön tərəfinə o zaman ki dövlət başçısının şəklini qoymaqdır. Bu ənənə 30 dekabr 1925-ci ildə qəbul edilən 701 saylı "Mevcut Evrak-ı Nakdiyenin yenileriyle İstibdaline Dair Qanun" -la rəsmiləşmişdir. Buna görə prezident olduğu müddət içində İsmət İnönünün şəkli pulun ön tərəfində istifadə edilmişdir. Lakin bu qanun 1952-ci ildə Adnan Menderesin başçılıq etdiyi hökumət tərəfindən dəyişdirilmiş və Türk Lirəsinin üstündə o zamanki dövlət başçısının deyil yalnız Mustafa Kamal Atatürk-ün şəklinin olması qərarı alınmışdır. Buna görə Türk Lirəsinin üstündə şəkilləri istifadə olunan tək dövlət böyükləri Mustafa Kamal Atatürk və İsmət İnönü olmuşdur. Ayrıca Yunus Əmrə, II Mehmed, Mehmet Akif Ərsoy və Cahit Arf kimi Türk böyüklərinin portretləri isə Türk lirəsının bəzi emissiyalarının arxa tərəfində təsvir olunmuşdur.
Tarixi
İlk lirə Sultan Əbdülməcid dövründə 5 yanvar 1843-də Osmanlı Lirəsi adıyla tədavülə buraxıldı. Kağız pulun tədavülündən əvvəl istifadə edilən bu Osmanlı qızıl puluna Sarı lirə deyilərdi. 2 iyun 1854-də dörddəbir lirə və 18 fevral 1855-də də 2,5-lik və beşibiryerdələrin tədavülünə başlandı.
Respublikanın elanından sonra 30 dekabr 1925 tarix və 701 saylı Mövcud sənəd-ı Nakdiyenin yenileriyle İstibdaline Dair Qanun qəbul edilərək ilk Türk banknotlarının tədavülünə qərar verilmişdir.
Respublika dövründəki ilk kağız pullar 1927-ci ildə Böyük Britaniyada, Tomas de la Rue şirkəti tərəfindən 88 min Britaniya qızılına çap edilmişdir. 1927-ci ildə Hərf İnqilabı hələ reallaşmadığı üçün pulların üzərində latın hərfləri yox idi. 1927-ci ildə nəşr edilən 1, 5 və 10 lirədən Atatürkün portreti filiqranda görünürdü. Digər pullarda isə Atatürk həm filiqranda həm də şəkil olaraq görünür. İlk pulların üzərində Osmanlı Türkcəsi və Fransız yazılar ilə dövrün Maliyyə naziri Mustafa Əbdülxaliq Rendanın imzası vardı. Pulların yenidən Latın hərfləriylə bazara çıxması böyük bir xərc olduğu üçün 1927-ci ildə nəşr olunan pullar 1928-dəki hərf inqilabından sonra da illərcə qüvvədə qalmışdır. 1937-ci ildə tədavülə çıxarılan məktubu pulların hamısında Atatürk portretləri var idi.
1927-ci ilin sentyabrından 11 noyabr 1938-ci ilə qədər nəşr edilən kağız pulların üzərində Atatürkün portretləri olmuşdur. İsmət İnönü ilk dəfə prezident seçildiyində Londona xəbər verilərək nəşr edilməkdə olan pullardan Atatürkün portretləri çıxarılmış, yerinə İnönünün portretləri qoyulmuşdur. 1938-ci ildən 1951-ci ilə qədər pullarda İnönünün portretləri yer almışdır.
Respublikanın quruluşundan günümüzə qədər 9 emissiya qrupunda 24 fərqli dəyərdə, 126 tərtibli kağız pul dövriyyəyə çıxarılmışdır. İlk altı emissiya qrupundakı pulların hamısı ilə Yeddinci Emissiya qrupundakı pulların bir qismi müxtəlif tarixlərdə dövriyyədən qaldırılmış və 10 illik fasilədən sonra dəyərini itirmişdir.
Simvolu
TCMB tərəfindən, Türk lirasının etibarının möhkəmlənməsi və dünyada tanənmasının artırılması məqsədilə 8 sentyabr 2011 tarixində TL simvolu yarışması təşkil edilmiş, yarışma nəticəsində yeni simvol təyin olunaraq 1 mart 2012 tarixində baş nazir Rəcəb Tayyib Ərdoğan tərəfindən təqdim olunmuşdur.
Tülay Lalənin dizaynı yeni simvol , yarım anker halındakı L hərfi içinə yerləşdirilmiş yuxarı doğru cüt xəttli kiçik T hərfindən ibarətdir. Cüt xətt şərq-qərb körpüsü və sabitliyi, anker isə yüksəlişi və etibarı təmsil edir.
-
![image]()
Ölçülər və format -
![image]()
Türk Lirəsi simvolu
Emisiyalar
Birinci emisiya
Həmin dövrün maliyyə naziri Əbdülxaliq Renda başçılıq etdiyi komissiya tərəfindən 1, 5, 10, 50, 100, 500 və 1.000 lirəlik əskinaslar müəyyənləşdirilmiş; Böyük Britaniya firması olan De La Rue tərəfindən filiqranlı kağızlara qabartma olaraq çap edilmişdir.
Bu emissiya qrupundakı əskinaslar 1928-ci ildəki hərf inqilabından əvvəl çap edildiyi üçün əsas mətnləri ərəb hərfləriylə, kupür dəyərləri isə fransız olaraq yazılmışdır.
Bu əskinaslar 5 dekabr 1927 tarixində dövriyyəyə çıxarılmışdır. Dövriyyədə olan mövcud sənəd-ı nakdiyeler isə, 4 dekabr 1927 tarixindən etibarən dövriyyədən çıxarılaraq 4 sentyabr 1928 tarixində dəyərlərini itiriblər.
| Birinci emisiya (E1 seriyası) (1927) | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Resim | Dəyəri | Ölçüləri | Əsas rəngi | Məlumat | Tarix | ||||
| Ön tərəf | Arxa tərəf | Ön tərəf | Arxa tərəf | Tədavülə verliməsi | Tədavüldən çıxarılması | ||||
 |  | 1 Lirə | 90 × 166 mm | Zeytuni yaşıl | Məclis Binası, Ankara qalası, kotanla cüt sürən bir kəndli | Köhnə Baş nazirlik Binası | 5 dekabr 1927 | 25 aprel 1939 | |
 |  | 5 Lirə | 94 × 170 mm | Tünd mavi | Ankara qalası, Bozqurd ve Milli Məclis Binası | Ağ Körpü | 5 dekabr 1927 | 15 oktyabr 1937 | |
 |  | 10 Lirə | 99 × 175 mm | Açıq bənövşəyi | Ankara qalası ve Bozqurd | Ankara qalasından mənzərə | 5 dekabr 1927 | 16 may 1938 | |
 |  | 50 Lirə | 108 × 185 mm | Qəhvəyi və zeytuni yaşıl | Ortada bir motiv, sağda Atatürk portreti | Afyonqarahisar şəhərindən mənzərə | 5 dekabr 1927 | 1 aprel 1938 | |
 |  | 100 Lirə | 112 × 189 mm | Zeytuni yaşıl | portreti | Bir kənd rəsmi | 5 dekabr 1927 | 1 mart 1938 | |
 |  | 500 Lirə | 120 × 194 mm | Qəhvəyi ve sarı | Solda Sivas , sağda Atatürk portreti | Sivas şəhrindən mənzərə | 5 dekabr 1927 | 15 iyun 1939 | |
 |  | 1.000 Lirə | 124 × 201 mm | Tünd mavi | Atatürk portreti | Sakarya dəmiryolu xətti | 5 dekabr 1927 | 15 iyun 1939 | |
| Mənbə: TCMB — Turkish Banknotes.info 2007-02-24 at the Wayback Machine | |||||||||
İkinci emissiya
3 oktyabr 1931 tarixində Mərkəzi Bankı fəaliyyətə başlamış pul çap etmək səlahiyyəti bu quruluşa verilmişdir. Türkiyə Respublikası Mərkəzi Bankı qurulduqdan sonra, Hərf İnqilabından əvvəl nəşr olunan köhnə yazılı əskinaslar, yeni hərflər ilə nəşr edilmiş yeni əskinaslarla dəyişdirilmişdir.
ilə hazırlanmış yeni əskinaslar 9 fərqli dəyərdə və 11 tətibatdan ibarətdir. Əskinaslardan 50 qəpiklik olanı Almaniyada, digərləri isə Böyük Britaniyada hazırlanmışdır.
Türkiyə Respublikası Mərkəzi Bankı tərəfindən dövriyyəyə ilk çıxarılan pul olan 5 Türk lirəlik əskinası da ehtiva edən İkinci emisiya qrupu əskinaslar 1937–1944 illəri arasında tədavülə çıxarılmışdır.
İkinci emisiya qrupu içində həm Atatürk, həm də İnönü portretli əskinaslar olmuşdur. Bu emissiya qrupu içində Böyük Britaniyada çap olunan ancaq, əsnasında əskinasları Türkiyəyə gətirən gəminin Pire Limanında hücuma uğrayıb batması nəticəsində dənizə tökülən İnönü portretli 50 qəpiklik və 100 Türk lirəlik əskinaslar ilə yenə Böyük Britaniyada çap olunan ancaq, Londondakı bir hava hücumu əsnasında çap edildiyi mətbəə zərər görən 50 Türk lirəlik əskinaslar dövriyyəyə verilməmişdir.
| İkinci emisiya (E2 serityası) (1937–1942) | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Şəkil | Dəyəri | Ölçüləri | Əsas rəngi | Məlumat | Tarix | ||||
| Ön tərəf | Arxa tərəf | Ön tərəf | Arxa tərəf | Tədavülə verilməsi | Tədavüldən çıxarılması | ||||
 |  | 50 Quruş | 55 × 125 mm | Ön tərəf : Sarı ve açıq yaşıl Arxa tərəf : Yaşıl ve qəhvəyi | İsmət İnönünün portreti | Türkiye Respublikası Mərkəzi Bankı Keçmiş idarə mərkəzi | 26 iyun 1944 | 1 avqust 1947 | |
 |  | 1 Lirə | 60 × 135 mm | Bənövşəyi | bir mənzərə | 25 aprel 1942 | 1 avqust 1947 | ||
 |  | 2,5 Lirə | 65 × 145 mm | Zeytuni yaşıl | portreti | 25 aprel 1939 | 15 iyul 1952 | ||
 |  | 5 Lirə | 70 × 155 mm | Ön tərəf : Mavi Arxa tərəf : Yaşıl | 15 oktyabr 1937 | 10 noyabr 1952 | |||
 |  | 10 Lirə | 75 × 165 mm | kirəmit rəngi | bir mənzərə | 16 may 1938 | 2 aprel 1952 | ||
 |  | 50 Lirə | 80 × 175 mm | Əflatun | 1 Nisan 1938 | 2 Haziran 1952 | |||
 |  | 100 Lira | 85 × 185 mm | Koyu kahverengi | 'ndan bir görünüm | 1 mart 1938 | 15 Ekim 1942 | ||
 |  | 500 Lira | 90 × 195 mm | Zeytuni yeşil | 'ndan bir görünüm | 15 Haziran 1939 | 24 Nisan 1946 | ||
 |  | 'nün portresi | 18 Kasım 1940 | 24 Nisan 1946 | |||||
 |  | 1.000 Lira | 95 × 205 mm | Arduvaz mavisi | portresi | 15 Haziran 1939 | 24 Nisan 1946 | ||
 |  | 'nün portresi | 18 Kasım 1940 | 24 Nisan 1946 | |||||
| Kaynaklar: TCMB — Turkish Banknotes.info 2007-02-24 at the Wayback Machine | |||||||||
Kağız pul
| 8. Tədavül əskinasları | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Şəkil | Dəyəri | Ölçüsü | Əsas rəngi | Məlumat | |||
| Üz tərəfi | Arxa tərəfi | Üz tərəfi | Arxa tərəfi | ||||
 |  | 1 lirə | 160 × 76 mm | Bordo və mavi | Mustafa Kamal Atatürk | ||
 |  | 5 lirə | 162 × 76 mm | Pastel sarı və qəhvəyi | Mustafa Kamal Atatürk | Anıtqəbir, Ankara | |
 |  | 10 lirə | 162 × 76 mm | Qırmızı | Mustafa Kamal Atatürk Türk bayrağı silueti | ||
 |  | 20 lirə | 162 × 76 mm | Yaşıl | Mustafa Kamal Atatürk | ||
 |  | 50 lirə | 152 × 81 mm | Turuncu | Mustafa Kamal Atatürk | Kapadokya | |
 |  | 100 lirə | 158 × 81 mm | Mavi | Mustafa Kamal Atatürk | ||
| Mənbə: TCMB 2010-07-23 at the Wayback Machine | |||||||
| 9. Tədavül əskinasları | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Şəkli | Dəyəri | Ölçüləri (mm) | Əsas rəng | Təsviri | |||||
| Üz tərəfi | Arxa tərəfi | Üz tərəfi | Arxa tərəfi | ||||||
 |  | ||||||||
 |  | ||||||||
 |  | ||||||||
 |  | ||||||||
 |  | ||||||||
 |  | ||||||||
Yeni türk lirəsi və yeni qəpiklər 1 yanvar 2005-ci il tarixindən etibarən dövriyəyə buraxılmışdır.
Xalq tərəfindən anlaşıla bilən təhlükəsizlik özəllikləri
- müxtəlif hissələrinə toxunduqda hündürlük fərqini hiss etmək olur.
- Banknotun üst üzünün sağ tərəfindəki oval, müxtəlif vəziyyətlərdə baxıldıqda qızılı çalarlı sarıdan yaşıla dönür.
- Üzərində olan kəsintili gümüşü xətlər işığa tutulduğu zaman düz xətt şəklində görünür və üzərində "TCMB" hərfləri öz əksini tapır.
- Banknotlar gözlər səviyyəsində üfüqi istiqamətdə işığa tutulduqda sağ aşağı küncdə "TC" hərfləri görünür.
- Ön və arxa üzləri işığa tutulduqda ortada Atatürkün portretinin kiçik variantı meydana çıxır.
- Banknotlar işığa tutulduqda arxa üzündəki hissə ilə bir-birini tamamlayan TCMB emblemi yaranır.
Mütəxəssislər tərəfindən anlaşıla bilən təhlükəsizlik özəllikləri
- Banknotların müxtəlif hissələrini böyüdücü vasitəsilə oxumaq mümkündür.
- Ultrabənövşəyi işıq altında qırmızı və mavi rəngdə görünür.
- Ultrabənövşəyi işıq altında Atatürkün imzası görünür.
- Sol üst tərəfdə qara, sağ alt tərəfdə isə qırmızı rəngdə görünən seriya və sıra nömrələri ultrabənövşəyi şüalar altında parlayır və qara rəng yaşıla çevrilir.
Görmə qüsuru olan şəxslər müxtəlif dəyərdə olan , müxtəlif ölçüdə olduğuna görə bir-birindən fyıra bilirlər. Gələcəkdə görmə qüsurlular üçün banknotlarda müxtəlif ayırma üsulları tətbiq olunacaq.
Türk lirəsi (türk. Türk lirası) — Türkiyə Cümhuriyyətinin pul vahidi. Daha kiçik ekvivalenti quruşdur. Bir türk lirəsi (TL) 100 quruşa (Kr) bərabərdir.
İstinadlar
- http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/448.html http://web.archive.org/web/20130206174837/http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/448.html
- "Arxivlənmiş surət". 2018-07-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-09-20.
- "Arxivlənmiş surət". 2018-11-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-09-20.
- "Arxivlənmiş surət". 2009-01-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-09-20.
- "Arxivlənmiş surət". 2004-10-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2010-06-18.
- http://web.archive.org/web/20160617070753
- "Arxivlənmiş surət". 2016-03-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-09-20.
- "Arxivlənmiş surət". 2016-03-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-03-06.
- Mustafa Armağan Korku Duvarını Yıkmak Küller Altında Yakın Tarih 4 (4. Baskı Nisan 2011) İsmet İnönü paraların üzerinden Atatürk'ün resimlerini neden kaldırmış? səh 28–29
- . 2013-01-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-09-21.
- . 2013-01-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-01-22.
- "Arxivlənmiş surət". 2013-02-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-09-21.
- "Arxivlənmiş surət". 2013-02-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-02-06.
- . 2014-06-19 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-09-21.
- . 2014-06-19 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-06-19.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqale Turk liresi haqqindadir Lire ucun Lire sehifesine baxin Turk liresi Turkiyede ve Simali Kiprde istifade olunan pul vahidi Turk lirasinin alt vahidi kurusdur Turkiyede kagiz pul cap etme selahiyyeti aiddir Turk liresiKod ve simvolISO 4217 kodu TRYSimvol Dovriyye erazisiEmitent olke Turkiye Simali KiprEvezedici ve paralel vahidlerKicik Kurus 1 1 100 Dovriyyede olan sikke ve esginaslarSikkeler 5 kr 10 kr 25 kr 50 kr 1Esginas 5 10 20 50 100 200TarixiDovriyyeye buraxilma 29 oktyabr 1923Sikke ve eskinaslarin buraxilmasi ve istehsaliMerkezi bank Turkiye Respublikasi Merkezi Banki Vikianbarda elaqeli mediafayllar Puldaki 0 sifir sayini azaltmaq meqsedile 31 yanvar 2005 ci ilde muveqqeti olaraq tedavulden qaldirilmis ve yerine Yeni Turk Liresi istifade edilmeye baslanmisdir YTL den TL ye kecidin tamamlanmasi sebebiyle 1 yanvar 2009 tarixinde yeniden tedavule girmisdir Lakin 2009 cu ilde tedavule giren pullardan YTL de oldugu kimi 6 sifir yoxdur YTL nin alt vahidi dur Bu gune qeder Turk liresinin on terefinde yalniz Mustafa Kamal Ataturk ve Ismet Inonu nun sekilleri var Ismet Inonunun sekli yalniz prezidentlik etdiyi dovrde 1938 1950 Turk lirasinin on terefinde yer almisdir Bunun sebebi ise Osmanli dovrunden beri bir enene halini almis ve Osmanlidan basqa bir cox dovlet terefinden de istifade olunan bir enene olan pulun on terefine o zaman ki dovlet bascisinin seklini qoymaqdir Bu enene 30 dekabr 1925 ci ilde qebul edilen 701 sayli Mevcut Evrak i Nakdiyenin yenileriyle Istibdaline Dair Qanun la resmilesmisdir Buna gore prezident oldugu muddet icinde Ismet Inonunun sekli pulun on terefinde istifade edilmisdir Lakin bu qanun 1952 ci ilde Adnan Menderesin basciliq etdiyi hokumet terefinden deyisdirilmis ve Turk Liresinin ustunde o zamanki dovlet bascisinin deyil yalniz Mustafa Kamal Ataturk un seklinin olmasi qerari alinmisdir Buna gore Turk Liresinin ustunde sekilleri istifade olunan tek dovlet boyukleri Mustafa Kamal Ataturk ve Ismet Inonu olmusdur Ayrica Yunus Emre II Mehmed Mehmet Akif Ersoy ve Cahit Arf kimi Turk boyuklerinin portretleri ise Turk liresinin bezi emissiyalarinin arxa terefinde tesvir olunmusdur TarixiIlk lire Sultan Ebdulmecid dovrunde 5 yanvar 1843 de Osmanli Liresi adiyla tedavule buraxildi Kagiz pulun tedavulunden evvel istifade edilen bu Osmanli qizil puluna Sari lire deyilerdi 2 iyun 1854 de dorddebir lire ve 18 fevral 1855 de de 2 5 lik ve besibiryerdelerin tedavulune baslandi Respublikanin elanindan sonra 30 dekabr 1925 tarix ve 701 sayli Movcud sened i Nakdiyenin yenileriyle Istibdaline Dair Qanun qebul edilerek ilk Turk banknotlarinin tedavulune qerar verilmisdir 1927 ci ilde dovriyyeye buraxilan on terefinde Ataturkun bir portretinin yer aldigi kagiz pul Respublika dovrundeki ilk kagiz pullar 1927 ci ilde Boyuk Britaniyada Tomas de la Rue sirketi terefinden 88 min Britaniya qizilina cap edilmisdir 1927 ci ilde Herf Inqilabi hele reallasmadigi ucun pullarin uzerinde latin herfleri yox idi 1927 ci ilde nesr edilen 1 5 ve 10 lireden Ataturkun portreti filiqranda gorunurdu Diger pullarda ise Ataturk hem filiqranda hem de sekil olaraq gorunur Ilk pullarin uzerinde Osmanli Turkcesi ve Fransiz yazilar ile dovrun Maliyye naziri Mustafa Ebdulxaliq Rendanin imzasi vardi Pullarin yeniden Latin herfleriyle bazara cixmasi boyuk bir xerc oldugu ucun 1927 ci ilde nesr olunan pullar 1928 deki herf inqilabindan sonra da illerce quvvede qalmisdir 1937 ci ilde tedavule cixarilan mektubu pullarin hamisinda Ataturk portretleri var idi 1927 ci ilin sentyabrindan 11 noyabr 1938 ci ile qeder nesr edilen kagiz pullarin uzerinde Ataturkun portretleri olmusdur Ismet Inonu ilk defe prezident secildiyinde Londona xeber verilerek nesr edilmekde olan pullardan Ataturkun portretleri cixarilmis yerine Inonunun portretleri qoyulmusdur 1938 ci ilden 1951 ci ile qeder pullarda Inonunun portretleri yer almisdir Respublikanin qurulusundan gunumuze qeder 9 emissiya qrupunda 24 ferqli deyerde 126 tertibli kagiz pul dovriyyeye cixarilmisdir Ilk alti emissiya qrupundaki pullarin hamisi ile Yeddinci Emissiya qrupundaki pullarin bir qismi muxtelif tarixlerde dovriyyeden qaldirilmis ve 10 illik fasileden sonra deyerini itirmisdir SimvoluTCMB terefinden Turk lirasinin etibarinin mohkemlenmesi ve dunyada tanenmasinin artirilmasi meqsedile 8 sentyabr 2011 tarixinde TL simvolu yarismasi teskil edilmis yarisma neticesinde yeni simvol teyin olunaraq 1 mart 2012 tarixinde bas nazir Receb Tayyib Erdogan terefinden teqdim olunmusdur Tulay Lalenin dizayni yeni simvol yarim anker halindaki L herfi icine yerlesdirilmis yuxari dogru cut xettli kicik T herfinden ibaretdir Cut xett serq qerb korpusu ve sabitliyi anker ise yukselisi ve etibari temsil edir Olculer ve format Turk Liresi simvoluEmisiyalarBirinci emisiya Hemin dovrun maliyye naziri Ebdulxaliq Renda basciliq etdiyi komissiya terefinden 1 5 10 50 100 500 ve 1 000 lirelik eskinaslar mueyyenlesdirilmis Boyuk Britaniya firmasi olan De La Rue terefinden filiqranli kagizlara qabartma olaraq cap edilmisdir Bu emissiya qrupundaki eskinaslar 1928 ci ildeki herf inqilabindan evvel cap edildiyi ucun esas metnleri ereb herfleriyle kupur deyerleri ise fransiz olaraq yazilmisdir Bu eskinaslar 5 dekabr 1927 tarixinde dovriyyeye cixarilmisdir Dovriyyede olan movcud sened i nakdiyeler ise 4 dekabr 1927 tarixinden etibaren dovriyyeden cixarilaraq 4 sentyabr 1928 tarixinde deyerlerini itiribler Birinci emisiya E1 seriyasi 1927 Resim Deyeri Olculeri Esas rengi Melumat TarixOn teref Arxa teref On teref Arxa teref Tedavule verlimesi Tedavulden cixarilmasi1 Lire 90 166 mm Zeytuni yasil Meclis Binasi Ankara qalasi kotanla cut suren bir kendli Kohne Bas nazirlik Binasi 5 dekabr 1927 25 aprel 19395 Lire 94 170 mm Tund mavi Ankara qalasi Bozqurd ve Milli Meclis Binasi Ag Korpu 5 dekabr 1927 15 oktyabr 193710 Lire 99 175 mm Aciq benovseyi Ankara qalasi ve Bozqurd Ankara qalasindan menzere 5 dekabr 1927 16 may 193850 Lire 108 185 mm Qehveyi ve zeytuni yasil Ortada bir motiv sagda Ataturk portreti Afyonqarahisar seherinden menzere 5 dekabr 1927 1 aprel 1938100 Lire 112 189 mm Zeytuni yasil portreti Bir kend resmi 5 dekabr 1927 1 mart 1938500 Lire 120 194 mm Qehveyi ve sari Solda Sivas sagda Ataturk portreti Sivas sehrinden menzere 5 dekabr 1927 15 iyun 19391 000 Lire 124 201 mm Tund mavi Ataturk portreti Sakarya demiryolu xetti 5 dekabr 1927 15 iyun 1939Menbe TCMB Turkish Banknotes info 2007 02 24 at the Wayback MachineIkinci emissiya 3 oktyabr 1931 tarixinde Merkezi Banki fealiyyete baslamis pul cap etmek selahiyyeti bu qurulusa verilmisdir Turkiye Respublikasi Merkezi Banki qurulduqdan sonra Herf Inqilabindan evvel nesr olunan kohne yazili eskinaslar yeni herfler ile nesr edilmis yeni eskinaslarla deyisdirilmisdir ile hazirlanmis yeni eskinaslar 9 ferqli deyerde ve 11 tetibatdan ibaretdir Eskinaslardan 50 qepiklik olani Almaniyada digerleri ise Boyuk Britaniyada hazirlanmisdir Turkiye Respublikasi Merkezi Banki terefinden dovriyyeye ilk cixarilan pul olan 5 Turk lirelik eskinasi da ehtiva eden Ikinci emisiya qrupu eskinaslar 1937 1944 illeri arasinda tedavule cixarilmisdir Ikinci emisiya qrupu icinde hem Ataturk hem de Inonu portretli eskinaslar olmusdur Bu emissiya qrupu icinde Boyuk Britaniyada cap olunan ancaq esnasinda eskinaslari Turkiyeye getiren geminin Pire Limaninda hucuma ugrayib batmasi neticesinde denize tokulen Inonu portretli 50 qepiklik ve 100 Turk lirelik eskinaslar ile yene Boyuk Britaniyada cap olunan ancaq Londondaki bir hava hucumu esnasinda cap edildiyi metbee zerer goren 50 Turk lirelik eskinaslar dovriyyeye verilmemisdir Ikinci emisiya E2 serityasi 1937 1942 Sekil Deyeri Olculeri Esas rengi Melumat TarixOn teref Arxa teref On teref Arxa teref Tedavule verilmesi Tedavulden cixarilmasi50 Qurus 55 125 mm On teref Sari ve aciq yasil Arxa teref Yasil ve qehveyi Ismet Inonunun portreti Turkiye Respublikasi Merkezi Banki Kecmis idare merkezi 26 iyun 1944 1 avqust 19471 Lire 60 135 mm Benovseyi bir menzere 25 aprel 1942 1 avqust 19472 5 Lire 65 145 mm Zeytuni yasil portreti 25 aprel 1939 15 iyul 19525 Lire 70 155 mm On teref Mavi Arxa teref Yasil 15 oktyabr 1937 10 noyabr 195210 Lire 75 165 mm kiremit rengi bir menzere 16 may 1938 2 aprel 195250 Lire 80 175 mm Eflatun 1 Nisan 1938 2 Haziran 1952100 Lira 85 185 mm Koyu kahverengi ndan bir gorunum 1 mart 1938 15 Ekim 1942500 Lira 90 195 mm Zeytuni yesil ndan bir gorunum 15 Haziran 1939 24 Nisan 1946 nun portresi 18 Kasim 1940 24 Nisan 19461 000 Lira 95 205 mm Arduvaz mavisi portresi 15 Haziran 1939 24 Nisan 1946 nun portresi 18 Kasim 1940 24 Nisan 1946Kaynaklar TCMB Turkish Banknotes info 2007 02 24 at the Wayback MachineKagiz pul 8 Tedavul eskinaslariSekil Deyeri Olcusu Esas rengi MelumatUz terefi Arxa terefi Uz terefi Arxa terefi1 lire 160 76 mm Bordo ve mavi Mustafa Kamal Ataturk5 lire 162 76 mm Pastel sari ve qehveyi Mustafa Kamal Ataturk Anitqebir Ankara10 lire 162 76 mm Qirmizi Mustafa Kamal Ataturk Turk bayragi silueti20 lire 162 76 mm Yasil Mustafa Kamal Ataturk50 lire 152 81 mm Turuncu Mustafa Kamal Ataturk Kapadokya100 lire 158 81 mm Mavi Mustafa Kamal AtaturkMenbe TCMB 2010 07 23 at the Wayback Machine9 Tedavul eskinaslariSekli Deyeri Olculeri mm Esas reng TesviriUz terefi Arxa terefi Uz terefi Arxa terefi5 130 64 Benovseyi Mustafa Kamal Ataturk Ordinaryus Prof Dr Aydin Sayili portreti gunes sistemi atom qurulusu DNA ve erken yasda magara sekilleri10 136 64 Qirmizi Ordinaryus Prof Dr Cahit Arf portreti Arf Deyismesinden den alinmis bir hisse ile yanasi reqemsal sistemin aritmetik ardicilligi abakusu reqemleri ve komputer texnologiyasini eks etdiren ikili say sistemi 20 142 68 Yasil Memar Kemaleddinin portreti Qazi Universitetinin Rektorluq binasi nin kemerin dairevi motivi ve memarinin ucolculu strukturunu simvollasdirmaq ucun kub kulek silindr seklinde xetti bir is sayesinde formalar50 148 68 Sari Fatma Aliye Topuzun portreti hokka tuk qelem kagiz kitab ve gul motivleri qadin zerifliyinin simvollari100 154 72 Mavi Itri portreti qeydler kudum ve ud kimi aletler ve Itri nin Mevlevi sexsiyyetine uygun olaraq Mevlevi dervisi ne cekdi fiquru200 160 72 Aciq Benovseyi Yunus Emrenin portreti Yunus Emrenin mohtesem qebiri verdiyi delillerde motif sulh ve qardasligi simvolu guvercin motivi ve Sevelim Sevilelim simasi en yaxsi felsefeni vurgulayir Yeni turk liresi ve yeni qepikler 1 yanvar 2005 ci il tarixinden etibaren dovriyeye buraxilmisdir Xalq terefinden anlasila bilen tehlukesizlik ozelliklerimuxtelif hisselerine toxunduqda hundurluk ferqini hiss etmek olur Banknotun ust uzunun sag terefindeki oval muxtelif veziyyetlerde baxildiqda qizili calarli saridan yasila donur Uzerinde olan kesintili gumusu xetler isiga tutuldugu zaman duz xett seklinde gorunur ve uzerinde TCMB herfleri oz eksini tapir Banknotlar gozler seviyyesinde ufuqi istiqametde isiga tutulduqda sag asagi kuncde TC herfleri gorunur On ve arxa uzleri isiga tutulduqda ortada Ataturkun portretinin kicik varianti meydana cixir Banknotlar isiga tutulduqda arxa uzundeki hisse ile bir birini tamamlayan TCMB emblemi yaranir Mutexessisler terefinden anlasila bilen tehlukesizlik ozellikleriBanknotlarin muxtelif hisselerini boyuducu vasitesile oxumaq mumkundur Ultrabenovseyi isiq altinda qirmizi ve mavi rengde gorunur Ultrabenovseyi isiq altinda Ataturkun imzasi gorunur Sol ust terefde qara sag alt terefde ise qirmizi rengde gorunen seriya ve sira nomreleri ultrabenovseyi sualar altinda parlayir ve qara reng yasila cevrilir Gorme qusuru olan sexsler muxtelif deyerde olan muxtelif olcude olduguna gore bir birinden fyira bilirler Gelecekde gorme qusurlular ucun banknotlarda muxtelif ayirma usullari tetbiq olunacaq Turk liresi turk Turk lirasi Turkiye Cumhuriyyetinin pul vahidi Daha kicik ekvivalenti qurusdur Bir turk liresi TL 100 qurusa Kr beraberdir 1 Turk liresinin isaresiIstinadlarhttp www mevzuat adalet gov tr html 448 html http web archive org web 20130206174837 http www mevzuat adalet gov tr html 448 html Arxivlenmis suret 2018 07 12 tarixinde Istifade tarixi 2016 09 20 Arxivlenmis suret 2018 11 01 tarixinde Istifade tarixi 2016 09 20 Arxivlenmis suret 2009 01 06 tarixinde Istifade tarixi 2016 09 20 Arxivlenmis suret 2004 10 28 tarixinde Istifade tarixi 2010 06 18 http web archive org web 20160617070753 Arxivlenmis suret 2016 03 06 tarixinde Istifade tarixi 2016 09 20 Arxivlenmis suret 2016 03 06 tarixinde Istifade tarixi 2016 03 06 Mustafa Armagan Korku Duvarini Yikmak Kuller Altinda Yakin Tarih 4 4 Baski Nisan 2011 Ismet Inonu paralarin uzerinden Ataturk un resimlerini neden kaldirmis seh 28 29 2013 01 22 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 09 21 2013 01 22 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 01 22 Arxivlenmis suret 2013 02 06 tarixinde Istifade tarixi 2016 09 21 Arxivlenmis suret 2013 02 06 tarixinde Istifade tarixi 2013 02 06 2014 06 19 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 09 21 2014 06 19 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 06 19