Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Valaxiya knyazlığı (Ца́ра Ромыня́скэ) —Valaxiya ərazisində XIV əsrdən 1859-cu ilədək iqtidarda olmuş dövlət.
| Tarixi dövlət | |||||
| Valaxiya knyazlığı | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
 | |||||
| | |||||
| Paytaxt | Kımpulunq, Tırqovişte[d], Buxarest | ||||
| Rəsmi dilləri | |||||
| Dövlət dini | şərqi ortodoks xristianlıq | ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Tarixi
Valaxiya torpaqları bir vahid halına gəlməzdən öncə bir qrup köçəri qəbilələr-axırıncıları Kumanlar və Monqollardır- bu bölgədən axın-axın keçərək irəliləmişlərdir. 1242-ci ildən sonra bölgə, Qızıl Orda (Böyük Monqol imperiyasının ən qərbdəki bölgəsi) ilə Macarıstan krallığı arasında sərhəd regionu vəziyyətinə gəlmişdir. Oltu çayının qərbində olan Böyük Valaxiyadakı Rumınlar bu dövrdə Monqollara vergi vermək məcburiyyətində qalmışdır. Kiçik Valaxiyadakılar isə hökmdarı Macarıstan kralları tərəfindən təyin edilən Severin Banlığının təzyiqi altında qalmışdır. Qızıl Ordanın region üzərindəki hakimiyyəti XIII əsrin sonlarına doğru zəifləmiş, eyni zamanda Macarıstan krallığında da böyük bir siyasi kriz baş vermişdir. Bu hadisələr sayəsində bölgədəki yeni törəmiş dövlətlər müstəqilliklərini gücləndirmə imkanı tapmışdır.
Valaxiyanın quruluşu, bir Rumın ənənəsinə görə Radu Negru (Kara Radu) adlı bir şəxsin 1290-cı illərdə yanındakı izdihamlı qrup ilə Cənubi Karpatı keçərək Făgăraştan bölgəyə gəlişinə təsadüf edir. Daha etibarlı mənbələrə görə isə Oltu və Argeş vadilərində oturan Rumın hökmdarlarının öz aralarından Basarabı lider seçmələri ilə baş tutmuşdur. Voyvoda I Basarab, Macarıstan krallığı ilə münasibətlərini kəsmiş və kralının hakimiyyətini tanımamışdır. I Basarab müxtəlif ülkələrin dəstəyini almış və 12 noyabr 1330 tarixində Posada mövqeyində Macar Kralı I Károliə qarşı qazandığı hərbi qələbə nəticəsində muxtariyyət əldə etmişdir. Beləcə bu tarixə qədər davam edən Macar üstünlüyü sona çatmışdır.
Yunan Ortodoks kilsəsinə bağlı olan Valaxiya Metropolitliyi, I Basarabın oğlu Nicolae Aleksandru (1352–1364) dönəmində qurulmuşdur. Valaxiyada ilk gümüş və bürünc pul isə 1365-ci ildə zərb edilmişdir. 1391-ci ildə ölkə, Osmanlı dövlətinə ilk dəfə xərac vərməyi qəbul etmişdir.
Quruluş
Erkən orta əsrlərin sonları
Dunayın sol tərəfindəki valax dövlətlərinin varlığının ən qədim sübutlarından biri, Ermənilərə aid bir coğrafiya kitabındakı bir bölümdür. Kitabın sözü gedən bölümü, ikinci min illiyin ilk əsərlərindən qaldığı hesab edilən bir əlavəyə yer vermişdir və bu əlavə “Sarmatların ölkəsi” ilə "Zagura" (Bolqarıstan) ətrafında olan “Balak” adlı naməlum bir dövlətdən danışır. Valaxiya dövlətləri haqqındakı bir başqa mənbə də türklərə aid olan Oğuznamə adlı əsərdir. Bu əsərin XVII əsrdən qalmış bir mətnində tapılmış surətində Kumanların Valaxlara və başqa xalqlarla etdiyi müharibələr haqqında danışılır.
Bir türk tayfası olan Kumanlar, 1064–1065-ci illərdən dərhal sonra Dunay deltasına gəlmişdilər. 1068-ci ildən etibarən Aral gölü ilə Aşağı Dunay arasındakı bölgənin hamısını hakimiyyətləri altında saxlamışdılar. Lakin bu geniş torpaqlarda hər hansı bir mərkəzi hakimiyyət tərəfindən siyasi ittifaq yaradıla bilinməmişdir. Müxtəlif Kuman boyları müstəqil hökmdarlar və ya xanlar tərəfindən idarə edilmişdirlər. Bu hökmdarlar; Rus knyazlıqları və Bizans imperiyası kimi qonşu dövlətlərin siyasi həyatına qarışmışdır. Balkan dağlarında (müasir Bolqarıstan sərhədləri daxilində) yaşayan Valaxiyalılar, Bizansa qarşı hücum vəziyyətində olan kumanlara imperiya qüvvələrinin olmadığı dağ yollarını göstərməklə köməklik göstərmişdirlər. Bu dövrdə haqqında danışılan “Valaxiyalı” termininin məzmununa dair bəzi mübahisələr mövcuddur. Bəzi mənbələrə görə “Valaxiyalı”, “Ulah” və ya “Moəsi” termini, həm rumınlaşan Balkan xalqlarını, həm də bolqarlar ilə kumanları ifadə edə biləe. Bəzi tarixçilər “Valax” termininin çobanlıqla həyat tərzi yaşayan xalqları bildirdiyini iddia edirlər.
1185-ci ildə bolqarlar ilə birlikdə Balkan valaxları Bizans əleyhinə bir üsyan qaldırdılar. Ardından kumanların və Dunayın sol sahilində yaşayan valaxların köməyi ilə Balkan dağları ilə Valaxiyaın cənubunda qalmış Dunay çayı arasında və ya Valaxiya bölgəsi də daxil olmaqla Balkan dağları ilə Karpatlar arasında İkinci Bolqar dövlətini yaratdılar. Qərb mənbələri bu yeni dövləti “Valaxiya” və ya “Valaxiya və Bolqarıstan” şəklində adlandırmaqdadır. Nümunə olaraq 1204-cü ildə papa, Bolqar kilsəsinin başçısını “bütün Bolqarıstan və Valaxiyanın priması” (totius Bulgariae et Blaciae Primas) elan edərək bu bölgənin ən səlahiyyətli yepiskopu səviyyəsinə qaldırmışdır. Bu dövlətin şimal hissəsini ifadə edən Valaxiya termininin bu şəkildə istifadəsinə XIII əsrin ortalarından sonrakı mənbələrdə rast gəlinməmişdir.
1211-ci ildə Macarıstan kralı II Andrew (1205–1235) Cumanların Transilvaniyaya tez-tez girməsinə son qoymaq üçün Braşov bölgəsinə Tevton cəngavərlərini göndərdi. Cəngavərlərə Macarıstan padşahından bir hədiyyə olaraq Karpat dağlarının o tərəfində fəth edə biləcəkləri bütün ərazilər verildi. 1222-ci il tarixli bir kral nizamnaməsinə görə, cəngavərlərin hərbi gücü Karpatlar boyu Dunayadək uzanırdı. Alman cəngavərlərinin “qarlı dağların o tərəfində” (ultra monte nivium), yəni Karpatların cənubunda və şərqində bir neçə qələbə qazandığını papa məktubları da təsdiqləyir. Bununla birlikdə, Alman cəngavərlərini 1225-ci ildə Kral II Andrew hakimiyyətini tanımadıqları iddiası ilə ərazidən qovuldu.
Osmanlı hakimiyəti
Osmanlı dövləti ilə Valaxiya arasındaki ilk təmas I Vladislavın Osmanlıdan yardım istəməsiylə olmuşdur. Fəqət iki dövlət arasındakı önəmli hadisələr Yaşlı Mircəa dönəmində başlamışdır.
Fateh II Mehmet Moreya yunan knyazlığını, Afina hersoqluğunu da imperiyanın tərkibinə qatdı. Dunay knyazlıqları olan Moldova knyazlığı və Valaxiya da Osmanlılardan asılı vəziyyətə düşdülər.
Ploşnik müharibəsi
Nicolaə Iorgaya görə 1371-ci ildəki Çirmən Müharəbəsinə qatılan Rumınlar (Ulahlar) Teselyada yunanların hakimiyyəti altında yaşayanlardır.
XV və XVI əsr Osmanlı vaqiənamələrinə görə 28 iyun 1389-cu ildə baş vermiş olan I Kosova döyüşündə Valaxiya qüvvələri də Osmanlı dövlətinə qarşı döyüşmüşdür; lakin rumın tarixçilər bu fikrin əleyhinədirlər. .
I Kosova döyüşündə Valaxiya knyazı Mirça serblərə kömək etmişdir. Buna görə İldırım Bəyazid Valaxiyaya türk orduları göndərmişdir. Mirça İldırım Bayəzidin şahzadələri arasındakı müharibəyə qarışmış, əvvəlcə Musa Çələbiyə daha sonra da Yalançı Mustafaya yardım etmişdir. 1417-ci ildə Çələbi Mehmet Valaxiyaya bir səfər hazırlamış və bu səfərdə Mirçanın ordularını məğlub etmişdir. Bundan sonra Valaxiya Knyazlığı Osmanlı dövlətinə vergi ödəmək məcburiyyətində qalmış və beləliklə də Osmanlı dövləti hakimiyyətinə girmişdir. Fateh Sultan Mehmet zamanındakı Valaxiya knyazı III Vlad macarlar ilə razılaşaraq Osmanlı dövlətinə vergilərini ödəməmişdir. Hamza Paşanın rəhbərliyi altındakı iki min nəfərlik bir ordunu pusquya salaraq məhv etmişdir. Niğbolu, Vidin və Tuna sahillərindəki şəhərlərə hücum edib, bu şəhərləri məhv etmişdir. 1462-ci ildə Fateh Sultan Mehmet Valaxiyaya bir səfər etmişdir. Payalı Voyvoda ləqəbli III Vlad Macarıstan krallığına sığınmışdır. Fateh Sultan Mehmet bura etibarlı bir hakim təyin etmişdir. Fateh Sultan Mehmetdən sonrakı dövrlərdə də buraya padşahın uyğun gördüyü bir knyaz (voyvoda) təyin edilmişdir.
Cəsur Mixail dövrü
1856-cı ildə Paris müqaviləsi ilə ilə Valaxiya Knyazlığı və Moldavia knyazlığın müstəqil bəylik olmuşdular. 1861-ci ildə Valaxiya knyazlığı Moldavia knyazlığı ilə birləşmişdir.
Coğrafiyası
İstinadlar
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- ВАЛАХИЯ (ВАЛАШСКОЕ КНЯЖЕСТВО)
- Государственная символика Валашского Княжества (с 1324 г. по 1862 г.) 2014-04-19 at the Wayback Machine
- МОЛДАВСКОЕ И ВАЛАШСКОЕ КНЯЖЕСТВА
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Valaxiya knyazligi Ca ra Romynya ske Valaxiya erazisinde XIV esrden 1859 cu iledek iqtidarda olmus dovlet Tarixi dovletValaxiya knyazligiBayraq Gerb d 1330 1330 1859Paytaxt Kimpulunq Tirqoviste d BuxarestResmi dilleri Rumin dili Qedim slavyan dili yunan diliDovlet dini serqi ortodoks xristianliq Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiValaxiya torpaqlari bir vahid halina gelmezden once bir qrup koceri qebileler axirincilari Kumanlar ve Monqollardir bu bolgeden axin axin kecerek irelilemislerdir 1242 ci ilden sonra bolge Qizil Orda Boyuk Monqol imperiyasinin en qerbdeki bolgesi ile Macaristan kralligi arasinda serhed regionu veziyyetine gelmisdir Oltu cayinin qerbinde olan Boyuk Valaxiyadaki Ruminlar bu dovrde Monqollara vergi vermek mecburiyyetinde qalmisdir Kicik Valaxiyadakilar ise hokmdari Macaristan krallari terefinden teyin edilen Severin Banliginin tezyiqi altinda qalmisdir Qizil Ordanin region uzerindeki hakimiyyeti XIII esrin sonlarina dogru zeiflemis eyni zamanda Macaristan kralliginda da boyuk bir siyasi kriz bas vermisdir Bu hadiseler sayesinde bolgedeki yeni toremis dovletler musteqilliklerini guclendirme imkani tapmisdir Valaxiyanin qurulusu bir Rumin enenesine gore Radu Negru Kara Radu adli bir sexsin 1290 ci illerde yanindaki izdihamli qrup ile Cenubi Karpati kecerek Făgărastan bolgeye gelisine tesaduf edir Daha etibarli menbelere gore ise Oltu ve Arges vadilerinde oturan Rumin hokmdarlarinin oz aralarindan Basarabi lider secmeleri ile bas tutmusdur Voyvoda I Basarab Macaristan kralligi ile munasibetlerini kesmis ve kralinin hakimiyyetini tanimamisdir I Basarab muxtelif ulkelerin desteyini almis ve 12 noyabr 1330 tarixinde Posada movqeyinde Macar Krali I Karolie qarsi qazandigi herbi qelebe neticesinde muxtariyyet elde etmisdir Belece bu tarixe qeder davam eden Macar ustunluyu sona catmisdir Yunan Ortodoks kilsesine bagli olan Valaxiya Metropolitliyi I Basarabin oglu Nicolae Aleksandru 1352 1364 doneminde qurulmusdur Valaxiyada ilk gumus ve burunc pul ise 1365 ci ilde zerb edilmisdir 1391 ci ilde olke Osmanli dovletine ilk defe xerac vermeyi qebul etmisdir QurulusErken orta esrlerin sonlari Dunayin sol terefindeki valax dovletlerinin varliginin en qedim subutlarindan biri Ermenilere aid bir cografiya kitabindaki bir bolumdur Kitabin sozu geden bolumu ikinci min illiyin ilk eserlerinden qaldigi hesab edilen bir elaveye yer vermisdir ve bu elave Sarmatlarin olkesi ile Zagura Bolqaristan etrafinda olan Balak adli namelum bir dovletden danisir Valaxiya dovletleri haqqindaki bir basqa menbe de turklere aid olan Oguzname adli eserdir Bu eserin XVII esrden qalmis bir metninde tapilmis suretinde Kumanlarin Valaxlara ve basqa xalqlarla etdiyi muharibeler haqqinda danisilir Bir turk tayfasi olan Kumanlar 1064 1065 ci illerden derhal sonra Dunay deltasina gelmisdiler 1068 ci ilden etibaren Aral golu ile Asagi Dunay arasindaki bolgenin hamisini hakimiyyetleri altinda saxlamisdilar Lakin bu genis torpaqlarda her hansi bir merkezi hakimiyyet terefinden siyasi ittifaq yaradila bilinmemisdir Muxtelif Kuman boylari musteqil hokmdarlar ve ya xanlar terefinden idare edilmisdirler Bu hokmdarlar Rus knyazliqlari ve Bizans imperiyasi kimi qonsu dovletlerin siyasi heyatina qarismisdir Balkan daglarinda muasir Bolqaristan serhedleri daxilinde yasayan Valaxiyalilar Bizansa qarsi hucum veziyyetinde olan kumanlara imperiya quvvelerinin olmadigi dag yollarini gostermekle komeklik gostermisdirler Bu dovrde haqqinda danisilan Valaxiyali termininin mezmununa dair bezi mubahiseler movcuddur Bezi menbelere gore Valaxiyali Ulah ve ya Moesi termini hem ruminlasan Balkan xalqlarini hem de bolqarlar ile kumanlari ifade ede bilee Bezi tarixciler Valax termininin cobanliqla heyat terzi yasayan xalqlari bildirdiyini iddia edirler 1185 ci ilde bolqarlar ile birlikde Balkan valaxlari Bizans eleyhine bir usyan qaldirdilar Ardindan kumanlarin ve Dunayin sol sahilinde yasayan valaxlarin komeyi ile Balkan daglari ile Valaxiyain cenubunda qalmis Dunay cayi arasinda ve ya Valaxiya bolgesi de daxil olmaqla Balkan daglari ile Karpatlar arasinda Ikinci Bolqar dovletini yaratdilar Qerb menbeleri bu yeni dovleti Valaxiya ve ya Valaxiya ve Bolqaristan seklinde adlandirmaqdadir Numune olaraq 1204 cu ilde papa Bolqar kilsesinin bascisini butun Bolqaristan ve Valaxiyanin primasi totius Bulgariae et Blaciae Primas elan ederek bu bolgenin en selahiyyetli yepiskopu seviyyesine qaldirmisdir Bu dovletin simal hissesini ifade eden Valaxiya termininin bu sekilde istifadesine XIII esrin ortalarindan sonraki menbelerde rast gelinmemisdir 1211 ci ilde Macaristan krali II Andrew 1205 1235 Cumanlarin Transilvaniyaya tez tez girmesine son qoymaq ucun Brasov bolgesine Tevton cengaverlerini gonderdi Cengaverlere Macaristan padsahindan bir hediyye olaraq Karpat daglarinin o terefinde feth ede bilecekleri butun eraziler verildi 1222 ci il tarixli bir kral nizamnamesine gore cengaverlerin herbi gucu Karpatlar boyu Dunayadek uzanirdi Alman cengaverlerinin qarli daglarin o terefinde ultra monte nivium yeni Karpatlarin cenubunda ve serqinde bir nece qelebe qazandigini papa mektublari da tesdiqleyir Bununla birlikde Alman cengaverlerini 1225 ci ilde Kral II Andrew hakimiyyetini tanimadiqlari iddiasi ile eraziden qovuldu Osmanli hakimiyeti Osmanli dovleti ile Valaxiya arasindaki ilk temas I Vladislavin Osmanlidan yardim istemesiyle olmusdur Feqet iki dovlet arasindaki onemli hadiseler Yasli Mircea doneminde baslamisdir Fateh II Mehmet Moreya yunan knyazligini Afina hersoqlugunu da imperiyanin terkibine qatdi Dunay knyazliqlari olan Moldova knyazligi ve Valaxiya da Osmanlilardan asili veziyyete dusduler Plosnik muharibesi Nicolae Iorgaya gore 1371 ci ildeki Cirmen Muharebesine qatilan Ruminlar Ulahlar Teselyada yunanlarin hakimiyyeti altinda yasayanlardir XV ve XVI esr Osmanli vaqienamelerine gore 28 iyun 1389 cu ilde bas vermis olan I Kosova doyusunde Valaxiya quvveleri de Osmanli dovletine qarsi doyusmusdur lakin rumin tarixciler bu fikrin eleyhinedirler I Kosova doyusunde Valaxiya knyazi Mirca serblere komek etmisdir Buna gore Ildirim Beyazid Valaxiyaya turk ordulari gondermisdir Mirca Ildirim Bayezidin sahzadeleri arasindaki muharibeye qarismis evvelce Musa Celebiye daha sonra da Yalanci Mustafaya yardim etmisdir 1417 ci ilde Celebi Mehmet Valaxiyaya bir sefer hazirlamis ve bu seferde Mircanin ordularini meglub etmisdir Bundan sonra Valaxiya Knyazligi Osmanli dovletine vergi odemek mecburiyyetinde qalmis ve belelikle de Osmanli dovleti hakimiyyetine girmisdir Fateh Sultan Mehmet zamanindaki Valaxiya knyazi III Vlad macarlar ile razilasaraq Osmanli dovletine vergilerini odememisdir Hamza Pasanin rehberliyi altindaki iki min neferlik bir ordunu pusquya salaraq mehv etmisdir Nigbolu Vidin ve Tuna sahillerindeki seherlere hucum edib bu seherleri mehv etmisdir 1462 ci ilde Fateh Sultan Mehmet Valaxiyaya bir sefer etmisdir Payali Voyvoda leqebli III Vlad Macaristan kralligina siginmisdir Fateh Sultan Mehmet bura etibarli bir hakim teyin etmisdir Fateh Sultan Mehmetden sonraki dovrlerde de buraya padsahin uygun gorduyu bir knyaz voyvoda teyin edilmisdir Cesur Mixail dovru 1856 ci ilde Paris muqavilesi ile ile Valaxiya Knyazligi ve Moldavia knyazligin musteqil beylik olmusdular 1861 ci ilde Valaxiya knyazligi Moldavia knyazligi ile birlesmisdir CografiyasiIstinadlarHemcinin baxXarici kecidlerVALAHIYa VALAShSKOE KNYaZhESTVO Gosudarstvennaya simvolika Valashskogo Knyazhestva s 1324 g po 1862 g 2014 04 19 at the Wayback Machine MOLDAVSKOE I VALAShSKOE KNYaZhESTVA