Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Nişançı (Osmanlıca: نشانچی ) — Osmanlı imperiyası bürokratiyasında yüksək bir vəzifədi. Türkcə nişançı sözü, sözün əsl mənasında, "məhkəmə xəttatı" və ya "möhürləyən" mənasını verir, çünki nişancının əsl vəzifəsi sultanın əmrlərini möhürləmək idi. Nişançı Divan-ı Hümayuna qatılan dövlət məmurlarından biri olub, kalemiye (dəftərxana) qrupunun rəhbəri idi. Üstəlik nişançı hökmdarın imzası mənasını verən tuğranın sultan adına yazılacaq fərmanlarda, əmrlərdə, adlarda çəkilməsindən məsul olub. Tuğra Roma imperiyası ənənəsinin davamı olaraq, hazırlanan sənədlərin başında dururdu. Bununla belə, nişançının rəhbərlik etdiyi dəftərxana xarici dövlətlərlə əlaqələrdən, yazışmalardan və sənədlərin tərcüməsindən məsul idi.
Tarixi
Məhkəmə xəttatı vəzifəsi Orxan Qazi (1324-1361) dövründə yaradılsa da, nişançı adı II Murad (1421-1451) dövründən istifadə edilməyə başlandı. II Mehmed (1451–1481) dövrün də nişançı daha yüksək vəzifə sayılırdı. Sultan II Mehmed qanununa görə nişancı divanın (Osmanlı hökuməti) üzvü idi. Nişançı sözü isə tərdicən ərəbcə Müvekkinin əvəzinə işlənməyə başlandı. Müəyyən müddətdən sonra isə nişançı adı küttab (katib) adı ilə əvəzləndi.
Nişançı haqqında ilk konkret məlumatlar "Fatih Qanunnaməsində" əks olunub. Qanunnaməyə görə divanda ən yüksək rəsmi vəzifə vəzir, qazəsgər və baş xəzinədən sonra nişançılıq idi. Məlum olan ilk nişançı Məhəmməd Əsgəri Cezeridir.
XVIII əsrin ortalarından başlayaraq post əvvəlki əhəmiyyətini itirdi və 1836-cı ildə ləğv edildi. Belə ki, yeni dövrə qədəm qoyan Osmanlı dövləti Tənzimat islahatlarının başlaması ilə Avropa modelli dövlət qurmağa çalışırdı. Bu model dövlətdə isə köhnə feodal üsulu vəzifələrə yer yox idi.
Nişançının vəzifələri
Nişançının əsas vəzifə səlahiyyətlərinə sultan və sədrəzəmin əmrlərini, sənədlərinə, fərman və məktublarını möhürləməkdən ibarət olub. Divan arxivlərinə nəzarət etmək və timar sisteminin (Osmanlı sultanları tərəfindən bürokratlara və sipahi əsgərlərə etdikləri xidmətlər müqabilində verilmiş torpaqlar) qeydlərin aparılmasında da nişancı məsul idi. Qazı və üləmanın təyin olunması ilə bağlı sənədlər hazırlamaq da onun vəzifələri sırasında daxil idi. XVII əsrə qədər nişançı vəzifəsi həm də xarici işlər nazirinə bərabər tutulurdu.
Bununla belə, IV Mehmed (1648–1687) dövründə, əvvəllər nişançının vəzifə səlahiyyətlərinə daxil olan xarici əlaqələr ondan alınaraq Reis ül-Küttaba (sözün hərfi mənasında “katiblər rəisi”) verildi. Reis ül-Küttab Tənzimat islahatlarına qədər Osmanlı imperiyasında xarici işlər naziri olaraq nişancının yerini aldı.
Nisançı olmuş məşhur dövlət adamları
- Məhəmməd Əsgərül Cezeri
- Nişançı Qaraman Mehmed Paşa
- Ayaşlı Nişançı İsmayıl Paşa
- Almas Mehmed Paşa
- Silahdar Süleyman Paşa
- Nişançı Şəhla Hacı Əhməd Paşa
- Məhəmməd Əsgərül Cezeri
- Leyszadə Mehmed b. Mustafa
- Nişançı Firudin Əhməd bəy
- Cələlzadə Mustafa Çələbi
- Tacîzâdə Cəfər Çələbi
- Kavanoz Əhməd Paşa
- Qara Nişançı Davud Paşa
- Yusuf Ağah Əfəndi
- Həmzə Həmid Paşa
- İyirmisəkkizzade Mehmed Səid Paşa
- Silahlı Bığlı Əli Paşa
- Muhsinzade Abdullah Paşa
- Yağlıkcizade Mehmed Emin Paşa
- Nişançı Şehla Hacı Ahmed Paşa
- Mehmed Səid Halet Efendi
- Sərxoş Abdi Calebi
İstinadlar
- . 2012-01-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-04-03.
- Gabor Agoston-Bruce Masters: Encyclopaedia of the Ottoman Empire, ISBN , pp.50–51
Ədəbiyyat
- tr:İlber Ortaylı, tr:İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı sayfa 554
- tr:Oral Sander, Ankara'nın Yükselişi ve Düşüşü
- tr:İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi
- Osmanlı Tarihi, tr:Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1970
- Sicill-i Osmânî Mehmed Süreyyâ, Sicill-i Osmânî, I-IV, İstanbul 1308-16 → Heppenheim-Bergstrasse 1971.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Nisanci Osmanlica نشانچی Osmanli imperiyasi burokratiyasinda yuksek bir vezifedi Turkce nisanci sozu sozun esl menasinda mehkeme xettati ve ya mohurleyen menasini verir cunki nisancinin esl vezifesi sultanin emrlerini mohurlemek idi Nisanci Divan i Humayuna qatilan dovlet memurlarindan biri olub kalemiye defterxana qrupunun rehberi idi Ustelik nisanci hokmdarin imzasi menasini veren tugranin sultan adina yazilacaq fermanlarda emrlerde adlarda cekilmesinden mesul olub Tugra Roma imperiyasi enenesinin davami olaraq hazirlanan senedlerin basinda dururdu Bununla bele nisancinin rehberlik etdiyi defterxana xarici dovletlerle elaqelerden yazismalardan ve senedlerin tercumesinden mesul idi Topqapi sarayinda xarici elcilerin qebul edilmesi TarixiMehkeme xettati vezifesi Orxan Qazi 1324 1361 dovrunde yaradilsa da nisanci adi II Murad 1421 1451 dovrunden istifade edilmeye baslandi II Mehmed 1451 1481 dovrun de nisanci daha yuksek vezife sayilirdi Sultan II Mehmed qanununa gore nisanci divanin Osmanli hokumeti uzvu idi Nisanci sozu ise terdicen erebce Muvekkinin evezine islenmeye baslandi Mueyyen muddetden sonra ise nisanci adi kuttab katib adi ile evezlendi Nisanci haqqinda ilk konkret melumatlar Fatih Qanunnamesinde eks olunub Qanunnameye gore divanda en yuksek resmi vezife vezir qazesger ve bas xezineden sonra nisanciliq idi Melum olan ilk nisanci Mehemmed Esgeri Cezeridir XVIII esrin ortalarindan baslayaraq post evvelki ehemiyyetini itirdi ve 1836 ci ilde legv edildi Bele ki yeni dovre qedem qoyan Osmanli dovleti Tenzimat islahatlarinin baslamasi ile Avropa modelli dovlet qurmaga calisirdi Bu model dovletde ise kohne feodal usulu vezifelere yer yox idi Nisancinin vezifeleriNisancinin esas vezife selahiyyetlerine sultan ve sedrezemin emrlerini senedlerine ferman ve mektublarini mohurlemekden ibaret olub Divan arxivlerine nezaret etmek ve timar sisteminin Osmanli sultanlari terefinden burokratlara ve sipahi esgerlere etdikleri xidmetler muqabilinde verilmis torpaqlar qeydlerin aparilmasinda da nisanci mesul idi Qazi ve ulemanin teyin olunmasi ile bagli senedler hazirlamaq da onun vezifeleri sirasinda daxil idi XVII esre qeder nisanci vezifesi hem de xarici isler nazirine beraber tutulurdu Bununla bele IV Mehmed 1648 1687 dovrunde evveller nisancinin vezife selahiyyetlerine daxil olan xarici elaqeler ondan alinaraq Reis ul Kuttaba sozun herfi menasinda katibler reisi verildi Reis ul Kuttab Tenzimat islahatlarina qeder Osmanli imperiyasinda xarici isler naziri olaraq nisancinin yerini aldi Nisanci olmus meshur dovlet adamlariMehemmed Esgerul Cezeri Nisanci Qaraman Mehmed Pasa Ayasli Nisanci Ismayil Pasa Almas Mehmed Pasa Silahdar Suleyman Pasa Nisanci Sehla Haci Ehmed Pasa Mehemmed Esgerul Cezeri Leyszade Mehmed b Mustafa Nisanci Firudin Ehmed bey Celelzade Mustafa Celebi Tacizade Cefer Celebi Kavanoz Ehmed Pasa Qara Nisanci Davud Pasa Yusuf Agah Efendi Hemze Hemid Pasa Iyirmisekkizzade Mehmed Seid Pasa Silahli Bigli Eli Pasa Muhsinzade Abdullah Pasa Yaglikcizade Mehmed Emin Pasa Nisanci Sehla Haci Ahmed Pasa Mehmed Seid Halet Efendi Serxos Abdi CalebiIstinadlar 2012 01 26 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 04 03 Gabor Agoston Bruce Masters Encyclopaedia of the Ottoman Empire ISBN 978 0 8160 6259 1 pp 50 51Edebiyyattr Ilber Ortayli tr Imparatorlugun En Uzun Yuzyili sayfa 554 tr Oral Sander Ankara nin Yukselisi ve Dususu tr Ismail Hakki Uzuncarsili Osmanli Tarihi Osmanli Tarihi tr Turk Tarih Kurumu Basimevi Ankara 1970 Sicill i Osmani Mehmed Sureyya Sicill i Osmani I IV Istanbul 1308 16 Heppenheim Bergstrasse 1971