Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mənuçöhr ibn Yezid (v. 1034, Şamaxı) — Şirvanşahlar dövlətinin on birinci hökmdarı, Kəsranilər sülaləsinin banisi, Şirvanşah Yezid ibn Əhmədin oğlu.
| I Mənuçöhr | |
|---|---|
Şirvanşahlar Dövlətinin XI hökmdarı | |
| 1027 – 1034 | |
| Əvvəlki | Yezid ibn Əhməd |
| Sonrakı | Əbu Mənsur ibn Yezid |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Şamaxı |
| Atası | Yezid ibn Əhməd |
| Həyat yoldaşı | Sitt binti Fəzl Şəddadi |
Fəaliyyəti
Şirvanşah Mənuçöhr ibn Yezidin hakimiyyət dövrü üçün feodal ara müharibələri və yadelli basqınlara qarşı mübarizə səciyyəvidir. XI əsrin birinci yarısında Şirvanşahlar qonşu feodallarla ara müharibələri, habelə, yadelli işğalçılara, dəfələrlə onların torpaqlarına basqınlar edən müxtəlif tayfalara – alanlara, sərirlilərə, ruslara və başqalarına qarşı müdafiə müharibələri aparırdılar. H.420 (1029)-ci ildə Mənuçöhr Məsqətə məxsus olan Mücəkabad malikanəsi üstündə əl-Bab əmiri ilə müharibəyə başladı. Şirvanşah bu müharibədə məğlubiyyətə uğradıqdan sonra əl-Bab hakimi h.421 (1030)-cı ildə Şirvanşah torpaqlarına basqın edərək onun ərazisindəki bir çox yaşayış məntəqəsini dağıtdı.
Rusların yürüşü
1030–cu ildə ruslar Şirvana basqın etdilər. H.421 (1030)-ci ildə Bakı yenidən otuz səkkiz gəmi ilə yürüş edən rusların hücumlarına məruz qaldı. I Mənuçöhr ibn Yəzid onları Bakuya (Bakı) yaxınlığında qarşıladı. Ruslarla vuruşmada çoxlu Şirvanlı, o cümlədən zadəganlardan Əhməd ibn Xasskin (Xasstəkin) həlak oldu. Sonra ruslar Kürlə üzüyuxarı üzərək Araza çatdılar. Mənuçöhr rusların hərəkətini dayandırmağa çalışaraq, Arazın qabağını bəndlə kəsib, onların irəliləməsinə mane olmağa cəhd göstərdi. Lakin ruslar Şirvanşahın dəstəsini batıra bildilər. Bununla belə, onların Arazla irəliləməsi dayandırıldı.
Həmin ildə Azərbaycanın qərbini əhatə edən Şəddadilər dövlətinin hökmdarı rusları dəvət etdi, onlara çoxlu pul verərək əhalisi üsyan qaldırmış Beyləqanın üzərinə göndərdi. Musa ibn Fəzl feodalların ara müharibələrində dəfələrlə muzdlu əsgər kimi tutduqları rusların köməyi ilə Beyləqanı ələ keçirdi, öz atasına və qardaşına qarşı qiyam qaldırmış qardaşı Əskəriyyəni öldürdü. Sonra ruslar Arranı tərk edərək Ruma getdilər və oradan vətənlərinə qayıtdılar. Mənbədə göstərilir ki, ruslar tezliklə – h.421-ci ilin zilhiccə ayında (noyabr 1031) yenidən gəldilər.
Bu dəfə Şirvanşahın qaynı olan Şəddadi hökmdarı Əbülfəth Musa ibn əl- Fəzl ibn Məhəmməd ibn Şəddad ruslara hücum etdi. Bakuya yaxınlığında onlarla vuruşdu, düşməni ölkədən sıxışdırıb çıxararaq xeyli hissəsini qırdı. "Tarix-i əl-Bab"da xəbər verilir ki, h.423 (1032)- ci ildə alanlar və sərirlilər ruslarla birlikdə Şirvana hücum edərək Yəzidiyyəni zorla ələ keçirdilər. Mənbədə sonra göstərilir ki, onlar Şirvanı qarət edib, əsirlərlə birlikdə öz ölkələrinə qayıdarkən əl-Babın taxta (əl-xəşab) qapılarına çatdılar, lakin sərhəd vilayətlərinin əhalisi əmir Mənsurun başçılığı ilə onlara hücum etdi və çoxunu məhv edərək Şirvandan qarət etdikləri hər şeyi əllərindən aldı. Alanların cüzi bir hissəsi əmirləri ilə birlikdə xilas ola bildi. H.424 (1033)-cü ildə alanların dəstəsi əl-Bab sakinlərindən qisas almaq məqsədilə yenidən basqın etdi və bu dəfə də məğlubiyyətə uğradı.
Öldürülməsi
H.425 (1034)-ci ildə Şirvanşah Mənuçöhr yeddillik hökmranlıqdan sonra öz evində qardaşı Əbu Mənsur ibn Yəzid tərəfindən xaincəsinə öldürüldü. Səbəb bu idi ki, Əbu Mənsur özü Şirvanşahdan qorxur və ondan gizlənirdi. "Tarix-i əl- Bab"da Şirvanşahın öldürülməsi hadisəsi müfəssəl təsvir olunur:
"(Əbu Mənsur) Yəzidiyyə əhalisinin sayıqlığını azaltdığı gecələrin birində şəhərə girdi və bu barədə qardaşının arvadına – Fəzlin (Şəddadi) qızı Sittə (xəbər) göndərdi. Sitt ona ürəkdən vurulmuşdu. Əbu Mənsur öz vəziyyətini xəbər verdi və Sittin tapşırdığı kimi, onun qulamlarından birinin evinə düşdüyünü bildirdi. Bu xəbəri alan həmin qadın yaxın adamlarından olan bir qadını mətbəx sandığı ilə onun yanına göndərdi. Həmin qadın onun sandıqda qalaya girməsinə kömək etdi. Əbu Mənsur (Sittin) evinə çatanda Sitt adam göndərərək əri Mənuçöhrü öz yanına dəvət etdi. Mənuçöhr gəlib (onun qabağında dayananda) Sitt qardaşından, Şəddadi hömdarı Fəzlin oğlu Musadan aldığı məktubu ona göstərdi. Mənuçöhr oxumağa başladı. Mənuçöhr məktuba baxa-baxa onun məzmununu arvadına izah edərkən Əbu Mənsur qəfildən evin uzaq küncündən sıyrılmış qılıncla içəri daxil oldu. Mənuçöhr soruşdu: Səni mənimevimə kim buraxmışdır?" Lakin Mənuçöhr sözlərini deyib qurtarmamış Əbu Mənsur qılıncla onun boynunun ardından vurdu. O, zərbəni təkrar eləmək istədi. Lakin ürəyini bürümüş qorxudan qılınc onun əlindən sürüşüb düşdü. Bu vaxt məlun qadın yaxın adamlarından (birinə) qətli başa çatdırmağı əmr edəndə o, Mənuçöhrün (cəsədini) palaza (zilliyə) bükdü. H.425 (1034)-ci ildə taxta çıxan Əbu Mənsur Əli ibn Yəzid ibn Əhməd qardaşının dəfn olunmasını əmr etdi və adət üzrə bir ildən sonra – h.426-cı ilin rəbiyül əvvəl ayında (yanvar 1035) onun dul arvadına evləndi."
Ailəsi
- Atası Yəzid ibn Əhməd. Şirvanşah (991-1027) və Dərbənd əmiri (1019-1021).
- Həyat yoldaşı . Arran əmiri Fəzl bin Məhəmmədın qızı, Şəddadilər sülaləsindən.
- Qardaşı Ənuşirəvan ibn Yəzid. Atasına qarşı üsyan qaldırdığı üçün həbs edildi, həbsdə öldü.
- Qardaşı Əbu Mənsur Əli ibn Yəzid
- Qardaşı Qubad ibn Yəzid
- Qardaşı qızı. Səlcuq əmiri Qaratəkinin həyat yoldaşı.
- Qardaşı Əhməd ibn Yəzid
- Qardaşı oğlu Buxtnassar Əli ibn Əhməd
- Qardaşı Salar ibn Yəzid
- Qardaşı Məmlan ibn Yəzid
- Bacısı Şəmkuyyə. Haşimilər sülaləsindən Dərbənd əmiri II Əbdülmalikin (1034-1043) həyat yoldaşı.
| SƏLƏF Yezid ibn Əhməd |  | Mənuçöhr ibn Yezid Kəsranilər | | XƏLƏF Əbu Mənsur Əli ibn Yezid |
Döyüş və hakimiyyət mübarizəsi xronologiyası
| Tarix | Müharibə | Müttəfiqlər | Qarşı tərəf | Yer | Vəzifəsi | Nəticə |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1029-cu il | əl-Bab əmiri ilə müharibə | — | Dərbənd əmirliyi | Mücəkabad malikanəsi, Məsqət | Şirvanşah | məğlubiyyət |
| 1030-cu il | Şirvanşah torpaqlarına basqın | — | Dərbənd əmirliyi | Şirvan | Şirvanşah | məğlubiyyət |
| 1030-cu il | Rusların Qafqaz ekspedisiyaları | Əhməd ibn Xasskin | qədim ruslar | Bakı | Şirvanşah | məğlubiyyət |
| 1031-ci il | Rusların Qafqaz ekspedisiyaları | Fəzl bin Məhəmməd | qədim ruslar | Bakı | Şirvanşah | qələbə |
| 1032-ci il | Rusların Qafqaz ekspedisiyaları | — | alanlar, sərirlər, qədim ruslar | Yezidiyyə, Şirvan | Şirvanşah | məğlubiyyət |
| 1034-cü il | Əbu Mənsur Əli ibn Yəzidlə mübarizə | — | Əbu Mənsur Əli ibn Yəzid, | Yezidiyyə | Şirvanşah | məğlubiyyət, qətli |
İstinadlar
- Mинopcкий. Иcтopия Шиpвaнa, c.53, ərəb mətni, s.l 1.
- Axмeд Ибн Лютфyллax (Mюнeджимбaши). Джaми aд-Дyвaл. Пepeв. c apaбcк. A.Дж.Maмeдoвa. Tpy-ды ин-тa иcтopии AH Aзepб. CCP, т.XII, 1975, c.216, ərəb mətni, §10, s.236.
- Sara Aşurbəyli – Şirvanşahlar dövləti, IV nəşri, Bakı, 2007
- Əhməd ibn Lütfullah, s.216, ərəb mətni, §11, s.237
- M и н o p c к и й, c.54, ərəb mətni § 15, s. 11
- M и н o p c к и й, c.54, ərəb mətni § 15-16, s. 11-12
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Menucohr ibn Yezid v 1034 Samaxi Sirvansahlar dovletinin on birinci hokmdari Kesraniler sulalesinin banisi Sirvansah Yezid ibn Ehmedin oglu I MenucohrSirvansahlar Dovletinin XI hokmdari1027 1034EvvelkiYezid ibn EhmedSonrakiEbu Mensur ibn YezidSexsi melumatlarVefat tarixi 1034Vefat yeri SamaxiAtasi Yezid ibn EhmedHeyat yoldasi Sitt binti Fezl SeddadiFealiyyetiSirvansah Menucohr ibn Yezidin hakimiyyet dovru ucun feodal ara muharibeleri ve yadelli basqinlara qarsi mubarize seciyyevidir XI esrin birinci yarisinda Sirvansahlar qonsu feodallarla ara muharibeleri habele yadelli isgalcilara defelerle onlarin torpaqlarina basqinlar eden muxtelif tayfalara alanlara serirlilere ruslara ve basqalarina qarsi mudafie muharibeleri aparirdilar H 420 1029 ci ilde Menucohr Mesqete mexsus olan Mucekabad malikanesi ustunde el Bab emiri ile muharibeye basladi Sirvansah bu muharibede meglubiyyete ugradiqdan sonra el Bab hakimi h 421 1030 ci ilde Sirvansah torpaqlarina basqin ederek onun erazisindeki bir cox yasayis menteqesini dagitdi Ruslarin yurusu 1030 cu ilde ruslar Sirvana basqin etdiler H 421 1030 ci ilde Baki yeniden otuz sekkiz gemi ile yurus eden ruslarin hucumlarina meruz qaldi I Menucohr ibn Yezid onlari Bakuya Baki yaxinliginda qarsiladi Ruslarla vurusmada coxlu Sirvanli o cumleden zadeganlardan Ehmed ibn Xasskin Xasstekin helak oldu Sonra ruslar Kurle uzuyuxari uzerek Araza catdilar Menucohr ruslarin hereketini dayandirmaga calisaraq Arazin qabagini bendle kesib onlarin irelilemesine mane olmaga cehd gosterdi Lakin ruslar Sirvansahin destesini batira bildiler Bununla bele onlarin Arazla irelilemesi dayandirildi Hemin ilde Azerbaycanin qerbini ehate eden Seddadiler dovletinin hokmdari ruslari devet etdi onlara coxlu pul vererek ehalisi usyan qaldirmis Beyleqanin uzerine gonderdi Musa ibn Fezl feodallarin ara muharibelerinde defelerle muzdlu esger kimi tutduqlari ruslarin komeyi ile Beyleqani ele kecirdi oz atasina ve qardasina qarsi qiyam qaldirmis qardasi Eskeriyyeni oldurdu Sonra ruslar Arrani terk ederek Ruma getdiler ve oradan vetenlerine qayitdilar Menbede gosterilir ki ruslar tezlikle h 421 ci ilin zilhicce ayinda noyabr 1031 yeniden geldiler Bu defe Sirvansahin qayni olan Seddadi hokmdari Ebulfeth Musa ibn el Fezl ibn Mehemmed ibn Seddad ruslara hucum etdi Bakuya yaxinliginda onlarla vurusdu dusmeni olkeden sixisdirib cixararaq xeyli hissesini qirdi Tarix i el Bab da xeber verilir ki h 423 1032 ci ilde alanlar ve serirliler ruslarla birlikde Sirvana hucum ederek Yezidiyyeni zorla ele kecirdiler Menbede sonra gosterilir ki onlar Sirvani qaret edib esirlerle birlikde oz olkelerine qayidarken el Babin taxta el xesab qapilarina catdilar lakin serhed vilayetlerinin ehalisi emir Mensurun basciligi ile onlara hucum etdi ve coxunu mehv ederek Sirvandan qaret etdikleri her seyi ellerinden aldi Alanlarin cuzi bir hissesi emirleri ile birlikde xilas ola bildi H 424 1033 cu ilde alanlarin destesi el Bab sakinlerinden qisas almaq meqsedile yeniden basqin etdi ve bu defe de meglubiyyete ugradi OldurulmesiH 425 1034 ci ilde Sirvansah Menucohr yeddillik hokmranliqdan sonra oz evinde qardasi Ebu Mensur ibn Yezid terefinden xaincesine olduruldu Sebeb bu idi ki Ebu Mensur ozu Sirvansahdan qorxur ve ondan gizlenirdi Tarix i el Bab da Sirvansahin oldurulmesi hadisesi mufessel tesvir olunur Ebu Mensur Yezidiyye ehalisinin sayiqligini azaltdigi gecelerin birinde sehere girdi ve bu barede qardasinin arvadina Fezlin Seddadi qizi Sitte xeber gonderdi Sitt ona urekden vurulmusdu Ebu Mensur oz veziyyetini xeber verdi ve Sittin tapsirdigi kimi onun qulamlarindan birinin evine dusduyunu bildirdi Bu xeberi alan hemin qadin yaxin adamlarindan olan bir qadini metbex sandigi ile onun yanina gonderdi Hemin qadin onun sandiqda qalaya girmesine komek etdi Ebu Mensur Sittin evine catanda Sitt adam gondererek eri Menucohru oz yanina devet etdi Menucohr gelib onun qabaginda dayananda Sitt qardasindan Seddadi homdari Fezlin oglu Musadan aldigi mektubu ona gosterdi Menucohr oxumaga basladi Menucohr mektuba baxa baxa onun mezmununu arvadina izah ederken Ebu Mensur qefilden evin uzaq kuncunden siyrilmis qilincla iceri daxil oldu Menucohr sorusdu Seni menimevime kim buraxmisdir Lakin Menucohr sozlerini deyib qurtarmamis Ebu Mensur qilincla onun boynunun ardindan vurdu O zerbeni tekrar elemek istedi Lakin ureyini burumus qorxudan qilinc onun elinden surusub dusdu Bu vaxt melun qadin yaxin adamlarindan birine qetli basa catdirmagi emr edende o Menucohrun cesedini palaza zilliye bukdu H 425 1034 ci ilde taxta cixan Ebu Mensur Eli ibn Yezid ibn Ehmed qardasinin defn olunmasini emr etdi ve adet uzre bir ilden sonra h 426 ci ilin rebiyul evvel ayinda yanvar 1035 onun dul arvadina evlendi AilesiAtasi Yezid ibn Ehmed Sirvansah 991 1027 ve Derbend emiri 1019 1021 Heyat yoldasi Arran emiri Fezl bin Mehemmedin qizi Seddadiler sulalesinden Oglu Hormuzd Tabasaran emiri 1065 Qardasi Enusirevan ibn Yezid Atasina qarsi usyan qaldirdigi ucun hebs edildi hebsde oldu Qardasi Ebu Mensur Eli ibn Yezid Qardasi Qubad ibn Yezid Qardasi qizi Selcuq emiri Qaratekinin heyat yoldasi Qardasi Ehmed ibn Yezid Qardasi oglu Buxtnassar Eli ibn Ehmed Qardasi Salar ibn Yezid Qardasi Memlan ibn Yezid Bacisi Semkuyye Hasimiler sulalesinden Derbend emiri II Ebdulmalikin 1034 1043 heyat yoldasi SELEF Yezid ibn Ehmed Menucohr ibn Yezid Kesraniler XELEF Ebu Mensur Eli ibn YezidDoyus ve hakimiyyet mubarizesi xronologiyasi Tarix Muharibe Muttefiqler Qarsi teref Yer Vezifesi Netice1029 cu il el Bab emiri ile muharibe Derbend emirliyi Mucekabad malikanesi Mesqet Sirvansah meglubiyyet1030 cu il Sirvansah torpaqlarina basqin Derbend emirliyi Sirvan Sirvansah meglubiyyet1030 cu il Ruslarin Qafqaz ekspedisiyalari Ehmed ibn Xasskin qedim ruslar Baki Sirvansah meglubiyyet1031 ci il Ruslarin Qafqaz ekspedisiyalari Fezl bin Mehemmed qedim ruslar Baki Sirvansah qelebe1032 ci il Ruslarin Qafqaz ekspedisiyalari alanlar serirler qedim ruslar Yezidiyye Sirvan Sirvansah meglubiyyet1034 cu il Ebu Mensur Eli ibn Yezidle mubarize Ebu Mensur Eli ibn Yezid Yezidiyye Sirvansah meglubiyyet qetliIstinadlar Minopckij Ictopiya Shipvana c 53 ereb metni s l 1 Axmed Ibn Lyutfyllax Myunedzhimbashi Dzhami ad Dyval Pepev c apabck A Dzh Mamedova Tpy dy in ta ictopii AH Azepb CCP t XII 1975 c 216 ereb metni 10 s 236 Sara Asurbeyli Sirvansahlar dovleti IV nesri Baki 2007 Ehmed ibn Lutfullah s 216 ereb metni 11 s 237 M i n o p c k i j c 54 ereb metni 15 s 11 M i n o p c k i j c 54 ereb metni 15 16 s 11 12 Sirvansahlar dovleti portaliHemcinin bax Kesraniler Azerbaycan tarixi