Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Məmmədəli Vəlixanlı (15 mart 1899, Fatmayı, Bakı qəzası – 12 aprel 1969, Bakı) — Azərbaycan aktyoru, Azərbaycan SSR xalq artisti (1949).
| Məmmədəli Vəlixanlı | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Bakı |
| Vəfat tarixi | 12 aprel 1969 (70 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Vətəndaşlığı |  Rusiya imperiyası→ AXC→ SSRİ |
| Uşaqları | |
| Fəaliyyəti | aktyor |
| Fəaliyyət illəri | 1912–1961 |
| Mükafatları |   |
Həyatı
Məmmədəli Hacı Heydər oğlu Vəlixanlı Teatr sənətinə marağı uşaq vaxtlarında gördüyü dini şəbih tamaşalarından, "Qaravəlli", "Kosa-kosa" məzhəkəli xalq oyunlarından oyanan Məmmədəli Hacı Heydər oğlu Heydərzadə (Vəlixanlı) 15 mart 1899-cu ildə Bakıda doğulub. Baqqallıqla məşğul olan atası onu "Səfa" mədəni-maarif cəmiyyəti nəzdindəki məktəbə qoyub. Həmin dövrdə Azərbaycan realist aktyor məktəbinin banisi Cahangir Zeynalov "Səfa"nın teatr truppasında əsas simalardan biri idi. O, 1912-ci ildə quruluş verdiyi Mirzə Fətəli Axundzadənin "Hacı Qara" komediyasının tamaşasında Bədəl rolunu təbiətən çevik və hər şeyə maraq göstərən Məmmədəliyə tapşırıb. Bununla da gələcək aktyorun sənət yolunda ilk addımı atılıb.
Səhnə fəaliyyəti
1920-ci ildə Milli Dram Teatrının xor heyətinə işə qəbul olunub. Həmin dövrdə opera və operetta tamaşaları da burada oynanılırdı. İşə başladığı ilk illərdə "Leyli və Məcnun", "Əsli və Kərəm", "Şah İsmayıl" operalarında xorda oxuyan Vəlixanlı tədricən dram tamaşalarında sözsüz rollarda səhnəyə çıxıb. Məmmədəli Vəlixanlı teatrda işləyə-işləyə Bakı Teatr Texnikumunda təhsilini davam etdirib (1927–1930).
Otuzuncu illərin sonlarında realist aktyor məktəbinin duzlu komik aktyoru kimi tanınan Məmmədəli Vəlixanlı Mirzə Fətəli Axundzadənin "Lənkəran xanının vəziri" (Mirzə Həbib), Nəcəf bəy Vəzirovun "Hacı Qəmbər" (Hacı Qəmbər), Sabit Rəhmanın "Xoşbəxtlər", "Əliqulu evlənir" və "Nişanlı qız" (Mirzə Qərənfil, Mindilli, Xəlil), Mirzə İbrahimovun "Həyat" (Pardon Qurbanəli), Nikolay Qoqolun "Müfəttiş" (Osip) komediyalarında öz ifası ilə silınməz izlər qoyub. Faciə və dramatik janrda yazılmış Hüseyn Cavidin "Səyavuş" (Kosa), Vilyam Şekspirin "Qış nağılı" (Avtolik), "On ikinci gecə" (Ser Endri), "Maqbet" (Qapıçı), Mehdi Hüseynin "Cavanşir" (Saran), Konstantin Trenyovun bizdə "Düşmənlər" adıyla oynanmış "Lyubov Yarovaya" (Pikalov), Aleksandr Ostrovskinin "Cehizsiz qız" (Robinzon), Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin "Pəri cadu" (Əmrah), Fridrix Şillerin "Qaçaqlar" (Vurm), Səməd Vurğunun "Xanlar" (Araq Şəmistan), İmran Qasımov və Həsən Seyidbəylinin "Uzaq sahillərdə" (Rosselini), Brandon Tomasın "Tələbələrin kələyi" (Əli), Boris Lavrenyovun "Amerikanın səsi" (Skundirell), Süleyman Rüstəmin "Qaçaq Nəbi" (Mürsəl kişi), Məmməd Səid Ordubadinin "Dumanlı Təbriz" (Dərviş) pyeslərinin səhnə təfsirlərində son dərəcə şirin, duzlu və koloritli yumoristik və komik-dramatik rollara səhnə ömrü bəxş edib. Teatr sənətimizin inkişafındakı xidmətlərinə görə Azərbaycan Respublikasının əməkdar artisti (4 noyabr 1938) və xalq artisti (21 iyul 1949) fəxri adlarına layiq görülüb.
Məmmədəli Vəlixanlının yaradıcılıq potensialı ona faciə və dramatik əsərlərdə də uğurla çıxış etməyə imkan yaratmışdı. H.Cavidin "Səyavuş" (Kosa), U.Şekspirin "Qış nağılı" (Avtolik), "On ikinci gecə" (Ser Endri), "Maqbet" (Qapıçı), M.Hüseynin "Cavanşir" (Saran), K.Trenyovun səhnəmizdə "Düşmənlər" adı ilə oynanmış "Lyubov Yarovaya" (Pikalov), A.Ostrovskinin "Cehizsiz qız" (Robinzon), Ə.Haqverdiyevin "Pəri cadu" (Əmrah), F.Şillerin "Qaçaqlar" (Vurm), S.Vurğunun "Xanlar" (Araq Şəmistan), İ.Qasımov və H.Seyidbəylinin "Uzaq sahillərdə" (Rosselini), B.Tomasın "Tələbələrin kələyi" (Əli), B.Lavrenyovun "Amerikanın səsi" (Skundirell), S.Rüstəmin "Qaçaq Nəbi" (Mürsəl kişi), M.S.Ordubadinin "Dumanlı Təbriz" (Dərviş) pyeslərinin səhnə təfsirlərində son dərəcə şirin, duzlu və koloritli yumoristik və komik-dramatik rollara səhnə ömrü bəxş etmişdir. Həmçinin onun "Görüş" (Çayçı) , "Mahnı belə yaranır" (Bədirxan) filmlərində oynadığı rollar bu gün də maraqla izlənilir.
Görkəmli aktyor milli xarakter yaratmaqda, xalq teatr tamaşaları estetikasını səhnədə yaradıcılıqla realizə etməkdə mahir ustad olmuşdur. Onun hərəkət və jestləri zəngin və əlvan idi. Aktyor hər obrazı fərdi xarakter kimi götürür, onu konkret tarixin, mühitin, ictimai təbəqənin təmsilçisi prizmasından tamaşaçılara təqdim edirdi. Məmmədəli Vəlixanlının çox orijinal, yapışıqlı və mütləq təbəssüm doğuran səs tembri, koloritli yumoru, zəngin sifət cizgi-ifadə vasitələri vardı. Yumor və satiranın ölçü-əndazələrini səhnədə dəqiq həssaslıqla gözləyə bilirdi.
Məmmədəli Vəlixanlı Sabit Rəhmanın "Əliqulu evlənir" tamaşasının premyerasından (9 mart 1961-ci il) az müddət sonra qəfildən iflic xəstəliyinə düçar olub. Altmış iki yaşlı sənətkar bir daha səhnəyə çıxmadan 12 aprel 1969-cu ildə dünyasını dəyişib. Məzarı Bakıda ikinci Fəxri xiyabandadır.
Məmmədəli Vəlixanlı milli xarakter yaratmaqda, xalq teatr tamaşaları estetikasını səhnədə yaradıcılıqla realizə etməkdə mahir ustad idi. Hərəkətlərindəki, jestlərindəki, sifət ifadələrindəki aktyorluq boyaları zəngin və əlvan idi. Məsələ təkcə bununla bitmirdi, çünki Vəlixanlı hər bir obrazı fərdi xarakter kimi götürür, onu konkret tarixin, mühitin, ictimai təbəqənin təmsilçisi prizmasından tamaşaçılara təqdim edirdi. Onun çox orijinal, yapışıqlı və mütləq təbəssüm doğuran səs tembri, koloritli yumoru, zəngin sifət cizgi-ifadə vasitələri vardı. Yumor və satiranın ölçü-əndazələrini səhnədə dəqiq həssaslıqla gözləyə bilirdi. Qeyd edək ki, Məmmədəli Vəlixanlının sənət yolunu sonralar oğlu Aqşin Vəlixanlı davam etdirib. Akademik Milli Dram Teatrında çalışan Aqşin Vəlixanlı 1998-ci ildə vəfat edib.
2019-cu ildə Azərbaycanın görkəmli teatr xadimi, Xalq artisti Məmmədəli Vəlixanlının 120 illik yubileyi qeyd olunmuşdur. Mayın 30-da keçirilmiş tədbirdə, qüdrətli teatr xadiminin yaxın dostu olmuş, dahi dramaturq Cəfər Cabbarlının "Almaz" pyesi nümayiş etdirilmişdir.
Təltif və mükafatları
- "Azərbaycan SSR xalq artisti" fəxri adı — 21 iyul 1949
- "Azərbaycan SSR əməkdar artisti" fəxri adı — 4 noyabr 1938
- 2 dəfə — 22 iyul 1949; 9 iyun 1959
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Memmedeli Velixanli 15 mart 1899 Fatmayi Baki qezasi 12 aprel 1969 Baki Azerbaycan aktyoru Azerbaycan SSR xalq artisti 1949 Memmedeli VelixanliDogum tarixi 15 mart 1899 125 yas Dogum yeri BakiVefat tarixi 12 aprel 1969 1969 04 12 70 yasinda Vefat yeri Baki Azerbaycan SSR SSRIDefn yeri II Fexri XiyabanVetendasligi Rusiya imperiyasi AXC SSRIUsaqlari Aqsin Velixanov Naile VelixanliFealiyyeti aktyorFealiyyet illeri 1912 1961Mukafatlari 1949 1949 1959HeyatiMemmedeli Haci Heyder oglu Velixanli Teatr senetine maragi usaq vaxtlarinda gorduyu dini sebih tamasalarindan Qaravelli Kosa kosa mezhekeli xalq oyunlarindan oyanan Memmedeli Haci Heyder oglu Heyderzade Velixanli 15 mart 1899 cu ilde Bakida dogulub Baqqalliqla mesgul olan atasi onu Sefa medeni maarif cemiyyeti nezdindeki mektebe qoyub Hemin dovrde Azerbaycan realist aktyor mektebinin banisi Cahangir Zeynalov Sefa nin teatr truppasinda esas simalardan biri idi O 1912 ci ilde qurulus verdiyi Mirze Feteli Axundzadenin Haci Qara komediyasinin tamasasinda Bedel rolunu tebieten cevik ve her seye maraq gosteren Memmedeliye tapsirib Bununla da gelecek aktyorun senet yolunda ilk addimi atilib Sehne fealiyyeti1920 ci ilde Milli Dram Teatrinin xor heyetine ise qebul olunub Hemin dovrde opera ve operetta tamasalari da burada oynanilirdi Ise basladigi ilk illerde Leyli ve Mecnun Esli ve Kerem Sah Ismayil operalarinda xorda oxuyan Velixanli tedricen dram tamasalarinda sozsuz rollarda sehneye cixib Memmedeli Velixanli teatrda isleye isleye Baki Teatr Texnikumunda tehsilini davam etdirib 1927 1930 Otuzuncu illerin sonlarinda realist aktyor mektebinin duzlu komik aktyoru kimi taninan Memmedeli Velixanli Mirze Feteli Axundzadenin Lenkeran xaninin veziri Mirze Hebib Necef bey Vezirovun Haci Qember Haci Qember Sabit Rehmanin Xosbextler Eliqulu evlenir ve Nisanli qiz Mirze Qerenfil Mindilli Xelil Mirze Ibrahimovun Heyat Pardon Qurbaneli Nikolay Qoqolun Mufettis Osip komediyalarinda oz ifasi ile silinmez izler qoyub Facie ve dramatik janrda yazilmis Huseyn Cavidin Seyavus Kosa Vilyam Sekspirin Qis nagili Avtolik On ikinci gece Ser Endri Maqbet Qapici Mehdi Huseynin Cavansir Saran Konstantin Trenyovun bizde Dusmenler adiyla oynanmis Lyubov Yarovaya Pikalov Aleksandr Ostrovskinin Cehizsiz qiz Robinzon Ebdurrehim bey Haqverdiyevin Peri cadu Emrah Fridrix Sillerin Qacaqlar Vurm Semed Vurgunun Xanlar Araq Semistan Imran Qasimov ve Hesen Seyidbeylinin Uzaq sahillerde Rosselini Brandon Tomasin Telebelerin keleyi Eli Boris Lavrenyovun Amerikanin sesi Skundirell Suleyman Rustemin Qacaq Nebi Mursel kisi Memmed Seid Ordubadinin Dumanli Tebriz Dervis pyeslerinin sehne tefsirlerinde son derece sirin duzlu ve koloritli yumoristik ve komik dramatik rollara sehne omru bexs edib Teatr senetimizin inkisafindaki xidmetlerine gore Azerbaycan Respublikasinin emekdar artisti 4 noyabr 1938 ve xalq artisti 21 iyul 1949 fexri adlarina layiq gorulub Memmedeli Velixanlinin yaradiciliq potensiali ona facie ve dramatik eserlerde de ugurla cixis etmeye imkan yaratmisdi H Cavidin Seyavus Kosa U Sekspirin Qis nagili Avtolik On ikinci gece Ser Endri Maqbet Qapici M Huseynin Cavansir Saran K Trenyovun sehnemizde Dusmenler adi ile oynanmis Lyubov Yarovaya Pikalov A Ostrovskinin Cehizsiz qiz Robinzon E Haqverdiyevin Peri cadu Emrah F Sillerin Qacaqlar Vurm S Vurgunun Xanlar Araq Semistan I Qasimov ve H Seyidbeylinin Uzaq sahillerde Rosselini B Tomasin Telebelerin keleyi Eli B Lavrenyovun Amerikanin sesi Skundirell S Rustemin Qacaq Nebi Mursel kisi M S Ordubadinin Dumanli Tebriz Dervis pyeslerinin sehne tefsirlerinde son derece sirin duzlu ve koloritli yumoristik ve komik dramatik rollara sehne omru bexs etmisdir Hemcinin onun Gorus Cayci Mahni bele yaranir Bedirxan filmlerinde oynadigi rollar bu gun de maraqla izlenilir Gorkemli aktyor milli xarakter yaratmaqda xalq teatr tamasalari estetikasini sehnede yaradiciliqla realize etmekde mahir ustad olmusdur Onun hereket ve jestleri zengin ve elvan idi Aktyor her obrazi ferdi xarakter kimi goturur onu konkret tarixin muhitin ictimai tebeqenin temsilcisi prizmasindan tamasacilara teqdim edirdi Memmedeli Velixanlinin cox orijinal yapisiqli ve mutleq tebessum doguran ses tembri koloritli yumoru zengin sifet cizgi ifade vasiteleri vardi Yumor ve satiranin olcu endazelerini sehnede deqiq hessasliqla gozleye bilirdi Memmedeli Velixanli Sabit Rehmanin Eliqulu evlenir tamasasinin premyerasindan 9 mart 1961 ci il az muddet sonra qefilden iflic xesteliyine ducar olub Altmis iki yasli senetkar bir daha sehneye cixmadan 12 aprel 1969 cu ilde dunyasini deyisib Mezari Bakida ikinci Fexri xiyabandadir Memmedeli Velixanli milli xarakter yaratmaqda xalq teatr tamasalari estetikasini sehnede yaradiciliqla realize etmekde mahir ustad idi Hereketlerindeki jestlerindeki sifet ifadelerindeki aktyorluq boyalari zengin ve elvan idi Mesele tekce bununla bitmirdi cunki Velixanli her bir obrazi ferdi xarakter kimi goturur onu konkret tarixin muhitin ictimai tebeqenin temsilcisi prizmasindan tamasacilara teqdim edirdi Onun cox orijinal yapisiqli ve mutleq tebessum doguran ses tembri koloritli yumoru zengin sifet cizgi ifade vasiteleri vardi Yumor ve satiranin olcu endazelerini sehnede deqiq hessasliqla gozleye bilirdi Qeyd edek ki Memmedeli Velixanlinin senet yolunu sonralar oglu Aqsin Velixanli davam etdirib Akademik Milli Dram Teatrinda calisan Aqsin Velixanli 1998 ci ilde vefat edib 2019 cu ilde Azerbaycanin gorkemli teatr xadimi Xalq artisti Memmedeli Velixanlinin 120 illik yubileyi qeyd olunmusdur Mayin 30 da kecirilmis tedbirde qudretli teatr xadiminin yaxin dostu olmus dahi dramaturq Cefer Cabbarlinin Almaz pyesi numayis etdirilmisdir Teltif ve mukafatlari Azerbaycan SSR xalq artisti fexri adi 21 iyul 1949 Azerbaycan SSR emekdar artisti fexri adi 4 noyabr 1938 2 defe Seref nisani ordeni 22 iyul 1949 9 iyun 1959