Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Məhəmməd Tağı Sidqi (tam adı: Səfərov Məhəmməd Tağı Kərbəlayi Səfər oğlu) — Azərbaycan maarifçisi, pedaqoq, şair, publisist, böyük mütəfəkkir, müəllim, ədəbiyyatşünas, filosof və coğrafiyaşünas. Məhəmməd Tağı Sidqinin maarifçi ideyaları, bədii yaradıcılığı və elmi-pedaqoji əsərləri XIX əsrin sonları, XX əsrin əvvəllərinin maarifçilik hərəkatının və maarifçi-realist ədəbiyyatın mühüm hadisəsidir. Onun ideyaları və çoxcəhətli fəaliyyəti nəinki Azərbaycan miqyasında, Qafqazda, Türkiyədə və İranda da əks-səda doğurmuş, ümummilli inkişafa ciddi təsir göstərmişdir. Məhəmməd Tağı Sidqi universal elmi biliklərə malik olan geniş dünyagörüşlü maarifçi ziyalı olmuşdur.
| Məhəmməd Tağı Sidqi | |
|---|---|
| Məhəmməd Tağı Kərbəlayi Səfər oğlu Səfərov | |
 | |
| Təxəllüsü | Tağı Sidqi |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Ordubad, Ordubad qəzası, İrəvan quberniyası, Rusiya imperiyası |
| Vəfat tarixi | (49 yaşında) |
| Vəfat yeri | Qarabağlar, Naxçıvan qəzası, İrəvan quberniyası, Rusiya imperiyası |
| Dəfn yeri | |
| Vətəndaşlığı |  Rusiya imperiyası |
| Milliyyəti | Azərbaycan türkü |
| Həyat yoldaşı | İsmət xanım |
| Uşaqları | Dostu xanım Səfərova Məmmədəli Sidqi Səfərov Məmmədhəsən Səfərov |
| Fəaliyyəti | yazıçı, şair, jurnalist, pedaqoq |
| Üzvlüyü | |
 Məhəmməd Tağı Sidqi Vikimənbədə | |
Həyatı
Məhəmməd Tağı Sidqi 1854-cü ildə Naxçıvan mahalının Ordubad şəhərində anadan olmuşdur. Məhəmməd Tağı Sidqi Ordubadda mədrəsə təhsili almış, bu təhsil ocağında islam dininin əsaslarını, ərəb və fars dillərini, Şərq ədəbiyyatını öyrənmişdir . Gənc yaşlarında İrana səyahət etmiş, Təbriz, Şiraz, Nişapur şəhərlərini gəzmiş, ordubadlı tacirlərin yanında kiçik ticarətlə məşğul olmuş və ailəsini dolandırmaq üçün çayxana açmışdı. Bu çayxana həmin dövrdə Ordubadda yaşayan şairlərin və açıqfikirli adamların görüş və fikir mübadiləsi yerinə çevrilmişdir . Məhəmməd Tağı Sidqinin oğlu, tanınmış publisist Məmmədəli Sidqi Səfərov 5 fevral 1951-ci il tarixdə yazdığı "Tərcümeyi-halım" adlı xatiratında atasının çayxanasını aşağıdakı kimi səciyyələndirmişdir: "O zaman atamın çayçı dükanı Ordubad ziyalılarının yığıncaq yeri olur… Haman çayçı dükanında Sədi, Hafiz, Firdovsi, Nizami Gəncəvi kimi şairlərin şeirləri oxunur və təhlil olunurmuş.
Böyük pedaqoq və görkəmli maarifçi şair Məhəmməd Tağı Sidqi 9 dekabr 1903-cü ildə indiki Kəngərli rayonunun Qarabağlar kəndində qəflətən vəfat etmiş, Naxçıvan şəhərində dəfn olunmuşdur. Görkəmli maarifçi şair və pedaqoqun vəfatı ümumxalq matəmi mərasiminə çevrilmişdir.
Fəaliyyəti
Məmməd Tağı Sidqi Ordubadda "Əxtər" (1892, maarifçi ziyalı Hüseyn Sultan Kəngərli ilə birgə), Naxçıvanda isə "Tərbiyə" ("Məktəbi-Tərbiyə", 1894) məktəbi təsis etmiş, xalq müəllimi kimi şöhrət qazanmış, ədəbi-mədəni tədbirlərin və teatr tamaşalarının əsas təşkilatçılarından olmuşdur. Məhəmməd Tağı Sidqi Ordubadda fəaliyyət göstərən "Əncümənü-şüəra" ədəbi məclisinin ən fəal üzvlərindən biri olmuş, hətta bir müddət bu ədəbi məclisə rəhbərlik etmiş, "Əncümənü-şüəra" ədəbi məclisində iştirakı Məhəmməd Tağı Sidqinin şair kimi formalaşmasında və inkişafında mühüm rol oynamışdır. "Tərbiyə məktəbi" Azərbaycan məktəb tarixində tədrisin ana dilində aparıldığı ilk milli məktəblərdən biri idi. Məhəmməd Tağı Sidqi dövrün maarifçi ziyalılarını məktəbin ətrafında birləşdirmişdir. Cəlil Məmmədquluzadə, Qurbanəlibəy Şərifzadə, Cümşüd Paşa Sultanov, Mirzə Nəsrulla Əmirov, Mirzə Cəlil Şürbi, Mirzə Ələkbər Süleymanov və başqaları burada Sidqinin elmi-ədəbi söhbətlərinə qulaq asmış, qələm əhlinin şeirlərini dinləyib müzakirə etmiş, Rusiya, Qafqaz və Şərq mətbuatını mütaliə etmək imkanı qazanmışlar. Məktəbdə qabaqcıl ziyalıların iştirakı və təşəbbüsü ilə teatr tamaşaları göstərilmiş, ədəbi müsabiqələr, müzakirələr və yubiley gecələri təşkil olunmuşdur. Böyük pedaqoq Məhəmməd Tağı Sidqi Azərbaycan məktəbi və pedaqoji fikri tarixində ilk dəfə olaraq rəhbərlik etdiyi məktəbin daxili nizamnaməsini və nümunəvi hesabatlarını hazırlamışdır. Sidqi tərəfindən tərtib edilmiş "Məktəbli üçün yaddaş", "Məktəbi-Tərbiyə" şagirdlərinin tapşırıqları" kimi əhəmiyyətli sənədlərdə məktəbin, müəllimin cəmiyyətdəki yeri və mövqeyi, xüsusən, yeni nəslin tərbiyələndirilməsinin əsas prinsipləri və vəzifələri öz əksini tapmışdır.
Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi sədrinin "Görkəmli pedaqoq, maarifçi və şair Məhəmməd Tağı Sidqinin 150 illik yubileyinin keçirilməsi və xatirəsinin əbədiləşdirilməsi haqqında" 11 mart 2004-cü il tarixli Sərəncamı ilə Naxçıvan Dövlət Kukla Teatrına Məhəmməd Tağı Sidqinin adı verilmiş, onun adını daşıyan Naxçıvan şəhər 4 nömrəli və Ordubad şəhər 1 nömrəli orta məktəblərində xatirə güşələrinin yaradılması, seçilmiş şeirlərinin nəşr olunması və digər tədbirlər nəzərdə tutulmuşdur.
Yaradıcılığı
Məhəmməd Tağı Sidqi XX əsrin II yarısı Azərbaycan maarifçi-realist ədəbiyyatının əsas yaradıcılarından biridir .
Lirikası
Məhəmməd Tağı Sidqi isə ədəbi mühitdə maarifçi-şair və pedaqoq kimi qəbul edilmiş, maarifçi şeirlər yazmış, şeirdə yeni fikirlərin, maarifçi düşüncənin ifadə edilməsinə ciddi meyil göstərilmişdir. Onun "Şikayətnamə", "Dostlardan birinə mədəniyyətin yayılması haqqında yazılmış şeir", "Tərcüman" qəzetinin onuncu ildönümü münasibətilə təbrik" qəzəlləri poetik irsinin maraqlı nümunələrindəndir. Şairin "Elmin şərafəti", "Məhəmmədəliyə nəsihət", "Məktəbdə", "Dərsə diqqət", "Yüz il yatandan sonra" şeirlərində maarifçi ideyalar əks olunmuşdur:
Çox tərəqqi tapıb cümlə millət,
Biz də təhsil edək istirahət.
Ciddü-cəhd eyləsin əhli-qeyrət,
Bəlkə gəlsin ələ elmü sənət.
Keçməmiş, keçməmiş vaxtı-fürsət,
Eyləyək, eyləyək dərsə diqqət.
Nəsri
Böyük maarifçi ədib Məhəmməd Tağı Sidqi Azərbaycan ədəbiyyatında uşaq nəsrinin ilk yaradıcılarından biridir. Məhəmməd Tağı Sidqinin kiçik hekayələrində maarifçi-didaktik ideya-məzmunla yanaşı, hadisələri aydın süjet əsasında, sadə bir dillə təqdim etmək prinsipinə ciddi əməl etmiş, nəsr yaradıcılığında yığcam süjet kiçik hekayənin ana xəttini, daxili məntiqini çatdırmağa uğurla xidmət etmişdir. O, Azərbaycan ədəbiyyatında miniatür hekayənin də yaradıcısıdır. O, cəmi bir neçə sətirdən ibarət olan miniatür hekayələrində süjet qurmağı və obraz yaratmağı bacarmış və miniatür hekayələri tərbiyəvi-didaktik rəvayətlər əsasında yazmışdır. Pedaqoji fəaliyyəti ilə bilavasitə bağlı olan ədəbi irsi qəzəllərdən (300-dən çox), "Məsnəviyyati-mənəviyyə" adlı irihəcmli mənzumədən, "Kəbb Nəsir" mənzum hekayətindən, "Heykəli-insanə bir nəzər" ədəbi-fəlsəfi traktatından (1912-ci ildə kitab halında çap edilmişdir), 20-dən çox hekayədən ibarətdir. "Məktəb hekayələri" kimi tanınan bu əsərlərdə ("Məktəbə davam", "Gözütox uşağın hekayəti", "Yalançı uşaq", "Səxavətli uşaq" və s.) o, özünün maarifçilik ideyalarını, pedaqoji görüşlərini, yüksək mənəvi-əxlaqi keyfiyyətləri bədii şəkildə təbliğ etmişdir. Onun təşəbbüsü ilə "Tərbiyə" məktəbində A. S. Puşkinin anadan olmasının 100 illik yubileyi keçirilmiş (1899), bu münasibətlə Sidqi məruzə etmişdir (1914-cü ildə kitabça halında çapdan çıxmışdır).
Publisistikası
Bədii yaradıcılıqla yanaşı, Məhəmməd Tağı Sidqi mətbuat dünyası ilə də bağlı olmuşdur. O, dövrünün Rusiya, Türkiyə, İran, hətta Hindistan və Misir mətbuatı ilə tanış olmuş, müxtəlif ölkələrdən ona göndərilmiş qəzetlərin Ordubaddakı çayxanasında və burada açdığı "Əxtər" məktəbində, Naxçıvanda müdirlik etdiyi "Məktəbi-Tərbiyə"də ziyalılarla birlikdə oxunub müzakirə olunmasını təşkil etmişdir. O, "Tərcüman" (Baxçasaray), "Əxtər" (İstanbul), "Həblülmətin" (Kəlkətə), "Kaspi" (Bakı), "Nasiri" (Təbriz) və s. qəzetlərlə yaxından əməkdaşlıq etmiş, ara-sıra məqalələr dərc etdirmişdir. Ana dilində "Çıraq" adlı qəzet çıxarmaq üçün təşəbbüs göstərmişdir.
Pedaqoji görüşləri və dərslikləri
Həyatı və fəaliyyəti maarifçilik hərəkatı ilə möhkəm surətdə bağlı olan Məhəmməd Tağı Sidqi məktəb, müəllim, təhsil, əxlaq və mənəviyyat haqqında qiymətli fikirlər söyləmiş, ustad müəllimin pedaqoji görüşləri onun "Nümuneyi-əxlaq" və "Töhfeyi-bənat, yainki Qızlara hədiyyə" dərsliklərində, "Nəsihətnamə"sində, "Məktəbi-Tərbiyə" şagirdlərinin tapşırıqları", "Məktəbli üçün yaddaş" adlı metodiki çalışmalarında öz əksini tapmışdır.
Həmçinin bax
İstinadlar
- [1] [ölü keçid]
- Tərtib edəni: Zaman Əsgərli. "XIX əsr Azərbaycan şeiri antologiyası" (PDF). Milli Kitabxana (az.). "Şərq-Qərb". 2005. 2016-03-05 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2016-08-13.
- İsa, Həbibbəyli. Məhəmməd Tağı Sidqinin həyatı və ədəbi-maarifçi fəaliyyəti. Sənətkarın elmi pasportu–27. Bakı: Elm və təhsil. 2022. 35–36. ISBN .
- Səfərov, Məmmədəli Sidqi. Tərcümeyi halım. AMEA Əlyaz-malar İnstitutunun fondu. A-25, Q-7 (180). vərəq 3.
- Hüseyn Əhmədov. Azərbaycan məktəb və pedaqoji fikir tarixi. Bakı: Elm və təhsil, 2014. — səh. 189.
- Məhəmməd Tağı Sidqi. Məktəb hekayətləri. Bakı: Sabah. 1996. 45–46.
- Məhəmməd Tağı Sidqi. Əsərləri. Bakı: “Çaşıoğlu”. 2004. s.52.
Mənbə
- Naxçıvan Muxtar Respublikası — Portal
- "M. T. Sidqi və M. M. Nəvvabın pedaqoji ideyaları". Yusif Talıbov, Fərahim Sadıqov, Sərdar Quliyev. Azərbaycanda məktəb və pedaqoji fikir tarixi. Bakı: Ünsiyyət, 2000. — səh. 246–261.
- "Məhəmməd Tağı Sidqi Səfərov". Azərbaycan uşaq ədəbiyyatı müntəxəbatı (XIX–XX əsrlər). Üç cilddə. II cild. Bakı: Nasir, 2002. — səh. 513–546.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mehemmed Tagi Sidqi tam adi Seferov Mehemmed Tagi Kerbelayi Sefer oglu Azerbaycan maarifcisi pedaqoq sair publisist boyuk mutefekkir muellim edebiyyatsunas filosof ve cografiyasunas Mehemmed Tagi Sidqinin maarifci ideyalari bedii yaradiciligi ve elmi pedaqoji eserleri XIX esrin sonlari XX esrin evvellerinin maarifcilik herekatinin ve maarifci realist edebiyyatin muhum hadisesidir Onun ideyalari ve coxcehetli fealiyyeti neinki Azerbaycan miqyasinda Qafqazda Turkiyede ve Iranda da eks seda dogurmus umummilli inkisafa ciddi tesir gostermisdir Mehemmed Tagi Sidqi universal elmi biliklere malik olan genis dunyagoruslu maarifci ziyali olmusdur Mehemmed Tagi SidqiMehemmed Tagi Kerbelayi Sefer oglu SeferovTexellusu Tagi SidqiDogum tarixi 22 mart 1854Dogum yeri Ordubad Ordubad qezasi Irevan quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 8 dekabr 1903 49 yasinda Vefat yeri Qarabaglar Naxcivan qezasi Irevan quberniyasi Rusiya imperiyasiDefn yeri NaxcivanVetendasligi Rusiya imperiyasiMilliyyeti Azerbaycan turkuHeyat yoldasi Ismet xanimUsaqlari Dostu xanim Seferova Memmedeli Sidqi Seferov Memmedhesen SeferovFealiyyeti yazici sair jurnalist pedaqoqUzvluyu Encumeni sueraMehemmed Tagi Sidqi VikimenbedeHeyatiMehemmed Tagi Sidqi 1854 cu ilde Naxcivan mahalinin Ordubad seherinde anadan olmusdur Mehemmed Tagi Sidqi Ordubadda medrese tehsili almis bu tehsil ocaginda islam dininin esaslarini ereb ve fars dillerini Serq edebiyyatini oyrenmisdir Genc yaslarinda Irana seyahet etmis Tebriz Siraz Nisapur seherlerini gezmis ordubadli tacirlerin yaninda kicik ticaretle mesgul olmus ve ailesini dolandirmaq ucun cayxana acmisdi Bu cayxana hemin dovrde Ordubadda yasayan sairlerin ve aciqfikirli adamlarin gorus ve fikir mubadilesi yerine cevrilmisdir Mehemmed Tagi Sidqinin oglu taninmis publisist Memmedeli Sidqi Seferov 5 fevral 1951 ci il tarixde yazdigi Tercumeyi halim adli xatiratinda atasinin cayxanasini asagidaki kimi seciyyelendirmisdir O zaman atamin cayci dukani Ordubad ziyalilarinin yigincaq yeri olur Haman cayci dukaninda Sedi Hafiz Firdovsi Nizami Gencevi kimi sairlerin seirleri oxunur ve tehlil olunurmus Boyuk pedaqoq ve gorkemli maarifci sair Mehemmed Tagi Sidqi 9 dekabr 1903 cu ilde indiki Kengerli rayonunun Qarabaglar kendinde qefleten vefat etmis Naxcivan seherinde defn olunmusdur Gorkemli maarifci sair ve pedaqoqun vefati umumxalq matemi merasimine cevrilmisdir FealiyyetiMemmed Tagi Sidqi Ordubadda Exter 1892 maarifci ziyali Huseyn Sultan Kengerli ile birge Naxcivanda ise Terbiye Mektebi Terbiye 1894 mektebi tesis etmis xalq muellimi kimi sohret qazanmis edebi medeni tedbirlerin ve teatr tamasalarinin esas teskilatcilarindan olmusdur Mehemmed Tagi Sidqi Ordubadda fealiyyet gosteren Encumenu suera edebi meclisinin en feal uzvlerinden biri olmus hetta bir muddet bu edebi meclise rehberlik etmis Encumenu suera edebi meclisinde istiraki Mehemmed Tagi Sidqinin sair kimi formalasmasinda ve inkisafinda muhum rol oynamisdir Terbiye mektebi Azerbaycan mekteb tarixinde tedrisin ana dilinde aparildigi ilk milli mekteblerden biri idi Mehemmed Tagi Sidqi dovrun maarifci ziyalilarini mektebin etrafinda birlesdirmisdir Celil Memmedquluzade Qurbanelibey Serifzade Cumsud Pasa Sultanov Mirze Nesrulla Emirov Mirze Celil Surbi Mirze Elekber Suleymanov ve basqalari burada Sidqinin elmi edebi sohbetlerine qulaq asmis qelem ehlinin seirlerini dinleyib muzakire etmis Rusiya Qafqaz ve Serq metbuatini mutalie etmek imkani qazanmislar Mektebde qabaqcil ziyalilarin istiraki ve tesebbusu ile teatr tamasalari gosterilmis edebi musabiqeler muzakireler ve yubiley geceleri teskil olunmusdur Boyuk pedaqoq Mehemmed Tagi Sidqi Azerbaycan mektebi ve pedaqoji fikri tarixinde ilk defe olaraq rehberlik etdiyi mektebin daxili nizamnamesini ve numunevi hesabatlarini hazirlamisdir Sidqi terefinden tertib edilmis Mektebli ucun yaddas Mektebi Terbiye sagirdlerinin tapsiriqlari kimi ehemiyyetli senedlerde mektebin muellimin cemiyyetdeki yeri ve movqeyi xususen yeni neslin terbiyelendirilmesinin esas prinsipleri ve vezifeleri oz eksini tapmisdir Naxcivan Muxtar Respublikasi Ali Meclisi sedrinin Gorkemli pedaqoq maarifci ve sair Mehemmed Tagi Sidqinin 150 illik yubileyinin kecirilmesi ve xatiresinin ebedilesdirilmesi haqqinda 11 mart 2004 cu il tarixli Serencami ile Naxcivan Dovlet Kukla Teatrina Mehemmed Tagi Sidqinin adi verilmis onun adini dasiyan Naxcivan seher 4 nomreli ve Ordubad seher 1 nomreli orta mekteblerinde xatire guselerinin yaradilmasi secilmis seirlerinin nesr olunmasi ve diger tedbirler nezerde tutulmusdur YaradiciligiMehemmed Tagi Sidqi XX esrin II yarisi Azerbaycan maarifci realist edebiyyatinin esas yaradicilarindan biridir Lirikasi Mehemmed Tagi Sidqi ise edebi muhitde maarifci sair ve pedaqoq kimi qebul edilmis maarifci seirler yazmis seirde yeni fikirlerin maarifci dusuncenin ifade edilmesine ciddi meyil gosterilmisdir Onun Sikayetname Dostlardan birine medeniyyetin yayilmasi haqqinda yazilmis seir Tercuman qezetinin onuncu ildonumu munasibetile tebrik qezelleri poetik irsinin maraqli numunelerindendir Sairin Elmin serafeti Mehemmedeliye nesihet Mektebde Derse diqqet Yuz il yatandan sonra seirlerinde maarifci ideyalar eks olunmusdur Cox tereqqi tapib cumle millet Biz de tehsil edek istirahet Ciddu cehd eylesin ehli qeyret Belke gelsin ele elmu senet Kecmemis kecmemis vaxti furset Eyleyek eyleyek derse diqqet Nesri Boyuk maarifci edib Mehemmed Tagi Sidqi Azerbaycan edebiyyatinda usaq nesrinin ilk yaradicilarindan biridir Mehemmed Tagi Sidqinin kicik hekayelerinde maarifci didaktik ideya mezmunla yanasi hadiseleri aydin sujet esasinda sade bir dille teqdim etmek prinsipine ciddi emel etmis nesr yaradiciliginda yigcam sujet kicik hekayenin ana xettini daxili mentiqini catdirmaga ugurla xidmet etmisdir O Azerbaycan edebiyyatinda miniatur hekayenin de yaradicisidir O cemi bir nece setirden ibaret olan miniatur hekayelerinde sujet qurmagi ve obraz yaratmagi bacarmis ve miniatur hekayeleri terbiyevi didaktik revayetler esasinda yazmisdir Pedaqoji fealiyyeti ile bilavasite bagli olan edebi irsi qezellerden 300 den cox Mesneviyyati meneviyye adli irihecmli menzumeden Kebb Nesir menzum hekayetinden Heykeli insane bir nezer edebi felsefi traktatindan 1912 ci ilde kitab halinda cap edilmisdir 20 den cox hekayeden ibaretdir Mekteb hekayeleri kimi taninan bu eserlerde Mektebe davam Gozutox usagin hekayeti Yalanci usaq Sexavetli usaq ve s o ozunun maarifcilik ideyalarini pedaqoji goruslerini yuksek menevi exlaqi keyfiyyetleri bedii sekilde teblig etmisdir Onun tesebbusu ile Terbiye mektebinde A S Puskinin anadan olmasinin 100 illik yubileyi kecirilmis 1899 bu munasibetle Sidqi meruze etmisdir 1914 cu ilde kitabca halinda capdan cixmisdir Publisistikasi Bedii yaradiciliqla yanasi Mehemmed Tagi Sidqi metbuat dunyasi ile de bagli olmusdur O dovrunun Rusiya Turkiye Iran hetta Hindistan ve Misir metbuati ile tanis olmus muxtelif olkelerden ona gonderilmis qezetlerin Ordubaddaki cayxanasinda ve burada acdigi Exter mektebinde Naxcivanda mudirlik etdiyi Mektebi Terbiye de ziyalilarla birlikde oxunub muzakire olunmasini teskil etmisdir O Tercuman Baxcasaray Exter Istanbul Heblulmetin Kelkete Kaspi Baki Nasiri Tebriz ve s qezetlerle yaxindan emekdasliq etmis ara sira meqaleler derc etdirmisdir Ana dilinde Ciraq adli qezet cixarmaq ucun tesebbus gostermisdir Pedaqoji gorusleri ve derslikleriHeyati ve fealiyyeti maarifcilik herekati ile mohkem suretde bagli olan Mehemmed Tagi Sidqi mekteb muellim tehsil exlaq ve meneviyyat haqqinda qiymetli fikirler soylemis ustad muellimin pedaqoji gorusleri onun Numuneyi exlaq ve Tohfeyi benat yainki Qizlara hediyye dersliklerinde Nesihetname sinde Mektebi Terbiye sagirdlerinin tapsiriqlari Mektebli ucun yaddas adli metodiki calismalarinda oz eksini tapmisdir Hemcinin baxMektebi terbiye Azerbaycan edebiyyatiIstinadlar 1 olu kecid Tertib edeni Zaman Esgerli XIX esr Azerbaycan seiri antologiyasi PDF Milli Kitabxana az Serq Qerb 2005 2016 03 05 tarixinde PDF Istifade tarixi 2016 08 13 Isa Hebibbeyli Mehemmed Tagi Sidqinin heyati ve edebi maarifci fealiyyeti Senetkarin elmi pasportu 27 Baki Elm ve tehsil 2022 35 36 ISBN 978 9952 534 31 3 Seferov Memmedeli Sidqi Tercumeyi halim AMEA Elyaz malar Institutunun fondu A 25 Q 7 180 vereq 3 Huseyn Ehmedov Azerbaycan mekteb ve pedaqoji fikir tarixi Baki Elm ve tehsil 2014 seh 189 Mehemmed Tagi Sidqi Mekteb hekayetleri Baki Sabah 1996 45 46 Mehemmed Tagi Sidqi Eserleri Baki Casioglu 2004 s 52 MenbeVikimenbede Muellif Mehemmed Tagi Sidqi ile elaqeli melumatlar var Naxcivan Muxtar Respublikasi Portal M T Sidqi ve M M Nevvabin pedaqoji ideyalari Yusif Talibov Ferahim Sadiqov Serdar Quliyev Azerbaycanda mekteb ve pedaqoji fikir tarixi Baki Unsiyyet 2000 seh 246 261 Mehemmed Tagi Sidqi Seferov Azerbaycan usaq edebiyyati muntexebati XIX XX esrler Uc cildde II cild Baki Nasir 2002 seh 513 546