Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Muğan — eyniadlı düzlükdə yerləşən tarixi ərazi. Şimalda Şirvan tarixi ərazisi, qərbdə Qarabağ, şərqdə Xəzər dənizi, cənubda Talış dağları ilə sərhəddir. Tarixi Azərbaycanın bir hissədir, Türkmənçay müqaviləsinə görə hal-hazırda bir hissəsi müasir Azərbaycan, bir hissəsi müasir İran ərazisinə (İran Azərbaycanı) düşür.
| Tarixi Azərbaycan əraziləri | |
| Muğan | |
|---|---|
| Ümumi məlumatlar | |
| Bölgə | Azərbaycan |
| Əsası qoyulub | VI əsr |
| Əhalisi | Azərbaycanlılar |
| Xəritədə yeri | |
 | |
Etimologiyası
Muğan adı zərdüştlükdə "atəşpərəstlər" mənasını verən "mūγàn" sözündən yaranıb.
Tarixi
Xilafət dövrü
Azərbaycanın və qonşu ölkələrin tarixinə aid salnamələrin demək olar ki, çoxunu qələmə alan, dünya tarixi haqqında on iki cildlik böyük bir külliyatın müəllifi məşhur ərəb tarixçisi və salnaməçi İzzədin Əbülhəsən Əli ibn Əbülkərim Məhəmməd ibn Əbülkərim ibn Əbdül Vahid əş-Şeybani bu bölgənin işğalı haqqında özünün "Əl-kamil-fi-t-tarix" əsərində belə yazır: "Muğanın fəthi hicrətin iyirmi birinci ilində olub. Bukeyr ibn Abdulla Muğan əhliylə döyüşüb onları məğlub edib dağıtdı, lakin sonra muğanlılar qayıtdılar və hər yaşa dolmuşdan bir dinar verməklə cizyəni qəbul etdilər". Bu hadisə miladi tarixi ilə 642-ci ildə baş verib.
Türk-monqol tayfalarının köçü
Hələ monqol istilasından əvvəl türkmənlər Arran və Muğanda “qarışqalar kimi qaynaşırdılar”. Erkən dövr ərəb coğrafiyaşünasları tərəfindən hələ də şəhər adı kimi tanınan Muğan XIII əsrin əvvəllərində Yaqut Həməviyə görə kəndlərin otlaqla qoşalaşdığı və yalnız türkmənlərin məskunlaşdığı bir bölgə idi. XIII əsrin ikinci yarısında Həmdullah Qəzvininin fikrincə Muğan türkman köçəriləri tərəfindən qışlaq kimi istifadə edilirdi.
Hələ monqollardan əvvəl bir neçə türk və monqol tayfalarının yaşadığı Muğan düzünə Elxani hökmdarı Qazan xan dövründə bir sıra türk və monqol tayfaları köçürülmüşdür. Bu tayfalardan qalanlara alman səyyahı Adam Oleari XVII əsrdə rast gəlmişdir. Muğanın Salyan şəhəri monqol dilində "Dalan-Navur" adlandırılırdı.
Bayandurlar tayfasına daxil olan Mosullu oymağının bir hissəsi Muğanda və Qarabağda məskunlaşmışdı. Şahsevənlərin qolu olan Muğanlı tayfası XIX əsrin əvvəllərində 8 tirədən ibarət olmuşdur. 1759-cu ildə Qubalı Fətəli xanın Salyanı işğal etməsindən sonra Muğan düzündəki şahsevənlərin bir qismi Quba xanlığında yerləşdirilmişdir.
Ərazisi
Ərəb coğrafiyaşünası və səyyahı Əl-Məsudi Muğaniyyə haqqında belə məlumat verir: "Bura Qəbələ ilə qonşu olan Muğan ölkəsidir. Bu ölkə Muğaniyyə adlandırılmışdır və Xəzər dənizi sahilindəki ölkə deyildir. Muğaniyyə Kür çayından şimalda Girdimançay və Göyçay çaylarının aşağı axarı boyunca uzanır. O biri Muğan şəhəri olan Xəzər dənizinin sahilində yerləşən ölkədir.
Muğan düzü – Azərbaycan SSR-də düzənlik sahədə yerləşir, cənub-şərqdə Lənkəran ovalığına və Salyan düzünə qarışır. Cənub-qərb davamı İran ərazisindədir. Muğan düzünün bir hissəsi okean səviyyəsindən alçaqdadır.
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq ilə göstərilməlidir. |
- Richard Tapper. MOḠĀN 2023-01-11 at the Wayback Machine // Ираника. January 1, 2000
- "Arxivlənmiş surət". 2023-08-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-05-30.
- Planhol, Xavier de, Kleiss, Wolfram, Schippmann, Klaus, Bosworth, C. Edmund, Kuniholm, Bruce R., Tapper, Richard, Yarshater, Ehsan, Doerfer, Gerhard, Johanson, L., Javadi, Hasan et al., “AZERBAIJAN”, in: Encyclopaedia Iranica Online, © Trustees of Columbia University in the City of New York. Consulted online on 16 July 2023 <http://dx.doi.org/10.1163/2330-4804_EIRO_COM_6200 2021-10-20 at the Wayback Machine>
- Mustafayev, 2018. səh. 154
- Togan, 1981. səh. 254
- Ənvər Çingizoğlu. Mosullu oymağı. "Soy" dərgisi, 7 (15), 2008. səh.47–56.
- "Azərbaycan toponimlərinin ensiklopedik lüğəti", II cild, Bakı, "Şərq-Qərb", 2007, s. 119
- N. Bəndəliyev "Dağlıq Şirvanın toponimləri", Bakı, "Elm, s.143–145
- Бутков П. Г. Материалы для новой истории Кавказа съ 1722 по 1803 годъ. Ч. 1. — Санкт-Петербург, 1869. — С. 249.
- "Arxivlənmiş surət". 2013-06-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-06-28.
- Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası V11 cild, Bakı, 1983, səh. 84
Ədəbiyyat
- Togan, Zeki Velidi. Ümumi türk tarihine giriş (cilt I). İstanbul: Enderun Kitabevi. 1981. səh. 538.
- Mustafayev, S. (2018). Outlines of the Mongolian supremacy in Azerbaijan and the South Caucasus. Khazar Journal Of Humanities and Social Sciences, Special Issue. https://doi.org/10.5782/.kjhss.2018.145.168
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Mugan Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Mugan eyniadli duzlukde yerlesen tarixi erazi Simalda Sirvan tarixi erazisi qerbde Qarabag serqde Xezer denizi cenubda Talis daglari ile serheddir Tarixi Azerbaycanin bir hissedir Turkmencay muqavilesine gore hal hazirda bir hissesi muasir Azerbaycan bir hissesi muasir Iran erazisine Iran Azerbaycani dusur Tarixi Azerbaycan erazileriMuganUmumi melumatlarBolge AzerbaycanEsasi qoyulub VI esrEhalisi AzerbaycanlilarXeritede yeriEtimologiyasiMugan adi zerdustlukde atesperestler menasini veren mugan sozunden yaranib TarixiXilafet dovru Azerbaycanin ve qonsu olkelerin tarixine aid salnamelerin demek olar ki coxunu qeleme alan dunya tarixi haqqinda on iki cildlik boyuk bir kulliyatin muellifi meshur ereb tarixcisi ve salnameci Izzedin Ebulhesen Eli ibn Ebulkerim Mehemmed ibn Ebulkerim ibn Ebdul Vahid es Seybani bu bolgenin isgali haqqinda ozunun El kamil fi t tarix eserinde bele yazir Muganin fethi hicretin iyirmi birinci ilinde olub Bukeyr ibn Abdulla Mugan ehliyle doyusub onlari meglub edib dagitdi lakin sonra muganlilar qayitdilar ve her yasa dolmusdan bir dinar vermekle cizyeni qebul etdiler Bu hadise miladi tarixi ile 642 ci ilde bas verib Turk monqol tayfalarinin kocu Hele monqol istilasindan evvel turkmenler Arran ve Muganda qarisqalar kimi qaynasirdilar Erken dovr ereb cografiyasunaslari terefinden hele de seher adi kimi taninan Mugan XIII esrin evvellerinde Yaqut Hemeviye gore kendlerin otlaqla qosalasdigi ve yalniz turkmenlerin meskunlasdigi bir bolge idi XIII esrin ikinci yarisinda Hemdullah Qezvininin fikrince Mugan turkman kocerileri terefinden qislaq kimi istifade edilirdi Hele monqollardan evvel bir nece turk ve monqol tayfalarinin yasadigi Mugan duzune Elxani hokmdari Qazan xan dovrunde bir sira turk ve monqol tayfalari kocurulmusdur Bu tayfalardan qalanlara alman seyyahi Adam Oleari XVII esrde rast gelmisdir Muganin Salyan seheri monqol dilinde Dalan Navur adlandirilirdi Bayandurlar tayfasina daxil olan Mosullu oymaginin bir hissesi Muganda ve Qarabagda meskunlasmisdi Sahsevenlerin qolu olan Muganli tayfasi XIX esrin evvellerinde 8 tireden ibaret olmusdur 1759 cu ilde Qubali Feteli xanin Salyani isgal etmesinden sonra Mugan duzundeki sahsevenlerin bir qismi Quba xanliginda yerlesdirilmisdir ErazisiEreb cografiyasunasi ve seyyahi El Mesudi Muganiyye haqqinda bele melumat verir Bura Qebele ile qonsu olan Mugan olkesidir Bu olke Muganiyye adlandirilmisdir ve Xezer denizi sahilindeki olke deyildir Muganiyye Kur cayindan simalda Girdimancay ve Goycay caylarinin asagi axari boyunca uzanir O biri Mugan seheri olan Xezer denizinin sahilinde yerlesen olkedir Mugan duzu Azerbaycan SSR de duzenlik sahede yerlesir cenub serqde Lenkeran ovaligina ve Salyan duzune qarisir Cenub qerb davami Iran erazisindedir Mugan duzunun bir hissesi okean seviyyesinden alcaqdadir IstinadlarBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir Richard Tapper MOḠAN 2023 01 11 at the Wayback Machine Iranika January 1 2000 Arxivlenmis suret 2023 08 01 tarixinde Istifade tarixi 2017 05 30 Planhol Xavier de Kleiss Wolfram Schippmann Klaus Bosworth C Edmund Kuniholm Bruce R Tapper Richard Yarshater Ehsan Doerfer Gerhard Johanson L Javadi Hasan et al AZERBAIJAN in Encyclopaedia Iranica Online c Trustees of Columbia University in the City of New York Consulted online on 16 July 2023 lt http dx doi org 10 1163 2330 4804 EIRO COM 6200 2021 10 20 at the Wayback Machine gt Mustafayev 2018 seh 154 Togan 1981 seh 254 Enver Cingizoglu Mosullu oymagi Soy dergisi 7 15 2008 seh 47 56 Azerbaycan toponimlerinin ensiklopedik lugeti II cild Baki Serq Qerb 2007 s 119 N Bendeliyev Dagliq Sirvanin toponimleri Baki Elm s 143 145 Butkov P G Materialy dlya novoj istorii Kavkaza s 1722 po 1803 god Ch 1 Sankt Peterburg 1869 S 249 Arxivlenmis suret 2013 06 28 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 06 28 Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasi V11 cild Baki 1983 seh 84EdebiyyatTogan Zeki Velidi Umumi turk tarihine giris cilt I Istanbul Enderun Kitabevi 1981 seh 538 Mustafayev S 2018 Outlines of the Mongolian supremacy in Azerbaijan and the South Caucasus Khazar Journal Of Humanities and Social Sciences Special Issue https doi org 10 5782 kjhss 2018 145 168Hemcinin baxAzerbaycan tarixi erazi Mugan sahligi