Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Monqolların Yaxın Şərq yürüşü (1256-1260) - Hülaku xanın komandanlığı altında, ismailli-nizarilərə, Abbasilər xilafətinə, Şam Əyyubilərinə və Misir məmlüklərinə qarşı yürüş. Yürüşün Yaxın Şərq müsəlmanlarına qarşı olmasında Mərkəzi Asiya nestorian xristianlarının böyük rolu olduğundan bəzən(R.Qrusse, Q.V.Vernadski, L.N.Qumilyov) Sarı səlib yürüşü adlandırılır.
| Monqolların Yaxın Şərq yürüşü | |||
|---|---|---|---|
| Monqol İmperiyası | |||
 Monqol atlı oxçuları | |||
| Tarix | 1256-1260 | ||
| Yeri | İran,İraq, Suriya,Fələstin | ||
| Səbəbi | Müsəlman aləminin zəifliyi, Monqol İmperiyasının ekspansiyası | ||
| Nəticəsi | Əyn Cəluddakı məğlubiyəti çıxmaqla monqolların ümumi qələbəsi | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| | |||
| İtkilər | |||
| |||
Yürüş hazırlığı
1251-ci ildə Monqol İmperiyasının xaqanı elan edilən , və Yaxın Şərq dövlətlərinə qarşı savaşı davam etdirmək qərarına gəldi. Qəzvin və İranın dağlıq rayonlarının əhalisinin, onlara zərər yetirən ismaillili-nizarilərdən şikayəti bəhanələrdən biri oldu.
Fəzlullah Rəşidəddinə görə, "kafirlərin haqsızlıqlarından ədalət axtaran bir çoxlarının, buğa ilində Mönqkə xaqana şikayətlərinə cavab olaraq, o həmin kafirlərə qarşı öz kiçik qardaşı Hülakunu göndərdi". Azərbaycanda və İranın şimalında yerləşən monqol sərkərdəsi Baycu da ismaillilərdən və Abbasilərdən şikayət edirdi. Mönkge Hülakuya ismaillilərin dağ qəsrlərini dağıtmaq, lor və kürdlərin tabe edilməsini, və tabe olmasa, xəlifənin mülklərini də zəbt etməyi əmr etdi.
Qoşunların sayı
Şəmsəddin Cüveyni və onun ardınca Rəşidəddin xəbər verirlər ki, hər ulus Hülaku ordusuna hər on nəfər döyüşçüdən ikisini verməliydi. Lakin bu ancaq, "çox böyük qoşun" anlamında ifadə forması ola bilər, çünki həmin ifadəyə 1246-cı il üçün Cüveynidə, Güyükun ismaillilərə qarşı göndərməsi ilə bağlı, rast gəlmək olar.
15-ci əsr Şəcərət əl-Ətrak (Türklərin şəcərəsi) əsərinin anonim məllifi yazır ki, Mönkge Hülakuya xidmətə yararlı monqolların beşdən birini verdi, və bu 120 min təşkil etdi. xəbər verir ki, Hülaku Monqolustandan 70 minlik qoşunla çıxdı.
Müasir tətqiqatçılar, Hülakunun ordusunda olan 15-17 komandirin sayına istinadən onun sayını hesablamağa çalışırlar. Əgər hər komandir tümənbaşıdırsa onda bu 150-170 min etməlidir. Lakin tümən ancaq nəzəri olaraq 10 min adamdan ibarət idi, əslində isə bundan az da ola bilərdi.
Daş, ox atan, od saçan mexanizmlərin işlədilməsi üçün orduya, müxtəlif qaynaqlara görə min nəfərdən, dörd min nəfərə qədər çinli mühəndis təhkim olunmuşdu. Baycunun qoşunlarından başqa Hülakunun komandanlığına Kəşmirdəki qoşunları da keçirdi. Ordunun hərəkət marşrutu üzrə hərtərəfli hazırlıqlar görülmüşdü: çaylar üzərindən körpülər salınmışdı, yollar təmir edilmişdi; ordunun hərəkət edəcəyi ərazidən bütün tayfalar köçürülmüşdü; böyük azuqə və sursat saxlancları hazırlanmışdı.
Xristianların iştirakı
Hülakunun buddistlərə simpatiyası vardı, lakin bütövlükdə o müxtəlif dinlərin nümayəndələrindən öz məqsədi üçün yararlanırdı. Ancaq onun böyük arvadı Doqquz Xatun, xristian idi və xristianlara himayə edirdi. Nayman Kit Buğa noyon nestorian idi. Nəhayət monqolların tərəfində Kilikiya hakimi I Hetum da çıxış edir, o qızını Boemunda verərək Antioxiya səlibçi knyazlığını da monqollarla ittifaqa cəlb edir. Bundan başqa monqolların yürüşündə gürcü qoşunları da iştirak edirdilər.
Yürüşün başlaması
Hulaku Monqolustanı 1253-cü ildə tərk etdi, lakin olduqca ləng hərəkət edirdi. 1254-cü ildə o, Cığatay ulusunun hakimi yanında Almalıqda və Ulu İve də idi, 1255-ci ilin sentyabrında isə Səmərqənd yanında onu Maverənəhrin monqol canişini, Mahmud Yalavacın oğlu Məsud bəy qəbul edirdi. Bu ləng yürüş, oranı Cuçilərin təsir dairəsi hesab edərək, Amudəryadan o yana moğol ordusunu buraxmaq istəməyən ulusunun başçısı Cuçinin Batı xana qarşı olması ilə bağlı idi. "Mönkqə xaqanı taxta çıxardıq, o bizə nəylə cavab verir? Onunla mı ki bizim dostlarımıza qarşı pislik edir və... mənim müttəfiqim olan xəlifənin torpaqlarına göz dikir. O yaxşı iş tutmur" deyən Batının qardaşı Berkənin sözləri də az təsir etmədi.
Mönkge Batı ilə aranı vurmaq istəmirdi, buna görə onun ölümünə (1255/1256) qədər qəti hücuma keçmirdi. Buna baxmayaraq, hələ 1252-ci ildə Monqolustandan Kit Buğa noyonun komandası altında, 1253-cü ilin martından, Girdəkuh qalasını mühasirəyə alaraq, Kuhistandakı ismaillilərə qarşı hərəkət edən 12 minlik avanqard çıxış etdi.
Nizarilərin darmadağın edilməsi
1256-cı ilin yanvarında Hulaku xan, öz ordusu ilə, Sartaqın verdiyi Cuçi xan dəstələri ilə artıraraq, Amudəryanı keçdi və Kuhistandakı(Alborz) nizari qalalarını mühasirəyə aldı. Ancaq hərbi qüvvəyə arxalanmayaraq, Hülahu, nizarilərin imamı Rükn əd-Din Hürşahdan təslim olmağı tələb edərək, diplomatik hücuma da keçdi. İsmaillilərin arasında, Nəsirəddin Tusinin və, Hülagilərin məşhur naziri Rəşidəddinin nəvəsi həkim Müvəffəq əd-Dövlənin də qoşulduğu monqolpərəst partiya vardı. Bu partiyanın təsiri ilə Hürşah qalaları həyatlarına və mülklərinə zəmanət müqabilində təslim etmək qərarına gəldi. Lakin Hülagu, Hürşahın vaxt udmaq üçün danışıqları uzatdığını duyan kimi, o imamın da olduğu Məymundiz qalasına hücum etdi. Nəticədə Hürşah təslim oldu. Hülagu onu Monqolustana göndərdi. 9 mart 1257-ci ildə Orta Asiyada yolda, ehtimal, Mönkqenin gizli sərəncamı ilə öldürülür. Eyni zamanda Nəsirəddin Tusi Hülagunun müşaviri və şəxsi münəccimi oldu.vKuhistandakı ismailli qalalarının çoxusu, bir ilin ərzində döyüşsüz təslim oldu və dağıdıldı. Ancaq bəziləri, o cümlədən 15 dekabr 1256-ci ildə təslim olan məşhur Ələmut qalası, zəif müqavimət göstərdilər. Monqollar üçün ən böyük çətinliyi Girdəkuh qalası törətdi, onun mühasirəsi illərə uzandı.
Hülaguya xidmət edən tarixçi Cüveyni Ələmutun zəngin kitabxanası ilə tanış oldu. Həsən ibn Sabbaha həsr olunmuş "Sərgüzəşti- Seyyidna" əlyazmasından, Cüveyni öz əsəri üçün yararlandı.
Nizarilərin işini bitirib, Hülagu Bağdad xəlifəsi Möstəsimdən boyun əyməyi tələb etdi. Xəlifə, ona qarşı çıxarılası qüvvəsi olmasa da, yekəxanalıqla monqolların ultimatumunu rədd etdi. Xəlifənin əyyanları arasında bu məsələ barədə yekdil fikir yox idi. Bundan başqa əl-Möstəsim muzdlu qoşunun məvacibini verməkdən imtina etdi, buna görə də o buraxılmışdı.
Fəthəddin ibn Kərranın komandanlığı altında Abbasilərin səhra ordusu Dəclənin qırağında Baycu tərəfindən məğlub edildi. 1258-ci ilin əvvəlinə doğru Hülagu, Baycu və Kit Buğa Bağdadın dövrəyə alınmasını bitirdilər. Divardələn və daş atan maşınların işə salınmasından sonra, şəhərə hücum etdilər. Fevralın ortasında Bağdad monqolların əlində idi. Şəhərin döyülməsində , ( Hülagunun böyük arvadı Duqquz –xatunun xahişiylə) xristianlara və yəhudilərə aman edildi, həm də monqollar onlara öz müttəfiqi kimi baxırdı. Təslim olan əl-Möstəsim, Abbasi xəlifələrinin gizli xəzinəsini təhvil verməli oldu, sonra isə, 20 fevralda edam edildi.
Həmin mərhələdə Uruktu noyon İrbil şəhərinin alınması üçün göndərildi. Onun hakimi Tac əd-Din Salaya monqollara tabe oldu, ancaq qalanı müdafiə edən kürdlər boyun əyməkdən imtina etdi. Uzun mühasirə uğur gətirmədi. Ancaq yay istisi kürdləri İrbili tərk etməyə məcbur etdi, və onu monqolların müttəfiqi Mosul atabəyi Bədr əd-Din Lulu tutdu.
Suriya kampaniyası
Bağdadın zəbt edilməsindən sonra Hülaku xan dincəlmək üçün Marağada dayanır. 1258-ci ildə o burada, o cümlədən Bədr əd-Din Lulu, Fars atabəyi Sə’əd, Konya sultanlığından olan II İzəddin Key Kavus və IV Rükn əd-Din Qılınc Arslan qardaşları olmaqla, müsəlman hakimlərini qəbul edir. Bədr əd-Din Lulu oğlu Salehi Hülakunun xidmətinə göndərir.
12 sentyabr 1259-cu ildə Hülakunun ordusu qərbə çıxış edir. Öndə Kit Buğanın qüvvələri hərəkət edir, sağ cinahda –Baycu və Şiktur, solda –Suncaq, mərkəzi Hülakunun özü idarə edir. Monqollar Hilatı tutur, ətraf dağlarda kürdləri dağıdırlar. Saleh Amidin (Diyarbəkir) işğalına göndərilir, Hülaku isə Edessanı tutur. Sonra isə Nisibin və Harran işğal edilir.
Monqollar Fəratı keçərək , Hələbin canişini əl-Müəzzəm Turan şahı şəhəri təslim etməyə çağırdılar. Onun imtinasına cavab olaraq 18 yanvar 1260-cı ildə Hələbi hasara alındı. Mühasirədə Hülakunun xristian müttəfiqləri olan kilikiyalı erməni I Hetum və Antakyalı Boemund iştirak edirdilər. Şəhər bir həftəyə alındı, ancaq mərkəzi istehkam 14 başqa mənbələrə görə 26 fevrala qədər dayana bildi. Alınmasından sonra monqollar, əhalini, Hülakunun əmri ilə altı gündən sonra dayandırılan qırğına verdilər . İstehkam müdafiəçilərindən ancaq bir zərgər ermənini sağ qoydular. Hetum, yakobit kilsəsini qoruyaraq, Hələbin məsçidini yandırdı. Hülaku Hələb hakimləri tərəfindən erməni hakimindən alınan torpaqları n bəzilərini ona qaytardı. Boemunda isə Səlahəddinin vaxtından müsəlmanların əlində olan torpaqları verildi.
31 yanvarda Əyyubi sultanı Yusuf ən-Nasir, Hələbin yenildiyini eşidərək, qoşunları ilə Dəməşqdən Qəzzaya çəkildi. Dəməşq monqollara döyüşsüz təslim oldu, və 14 fevralda (başqa mənbələrə görə -1 martda) Kitbuğa şəhərə daxil olaraq, oraya monqol hakim təyin etdi.
Kit Buğanın əməliyatları
Böyük xaqan Mönkgenin ölüm xəbərini alandan sonra Hülaku ordunun əsas hissəsi ilə Azərbaycana çəkildi(1260-ın iyunu). Guman ki yayla əlaqədar olaraq, monqol atlı qoşun kütlələrinin cənuba hərəkət etməsi imkansızlaşırdı. Kitbuğaya, erməni və gürcü müttəfiqləri də daxil olmaqla, nisbətən kiçik (10-20 min arası) qüvvələr verildi. Hülaku ehtimal ki, Misirdəki qüvvələr barədə Suriyadakı əsirlərdən aldığı yanlış məlumat əsasında, Kit Buğaya bu qədər az qoşun saxladı.
O biri tərəfdən, Hülaku Mönkgenin ölümündən sonra qaçılmaz olaraq Cuçilərlə Azərbaycan uğrunda qızışa biləcək mübahisə ehtimalını nəzərə alaraq bura qoşun çəkdi. Kit Buğaya isə, istila ediləni qorumaq tapşırılmışdı(Bəybars əl-Mənsuri). İbn əl-Amidin məlumatına görə, o həm də dənizqırağı səlibçi firəng dövlətlərinə göz qoymalıydı. Hülaku özü 1262-ci ildə, Fransa kralı Lüdovika məktubunda xəbər verir ki, Kit Buğaya Suriyadakı ismailli qalalarının fəth edilməsi tapşırılıb. Kit Buğa Suriyadan cənuba - Fələstinə hərəkətini davam etdirdi. Onu Əyn Cəludda qarşılamaq üçün Quduz və Beybarsın komandası altında misirli məmlük ordusu çıxdı. 3 sentyabr 1260-cı ildə Əyn Cəludda baş verən toqquşma nəticəsində monqol qoşunu məğlub edildi. Kit Buğa əsir düşdü və edam edildi.
İstinadlar
- Təxminən 1253-cü ilə təsadüf edir.
- Rəşidəddin. Cəmi ət Təvarix. rusça — 1960. — Т. 2. — S. 144.
- yenə orada, T.3, səh. 22.
Mənbə
- -Ближневосточный поход монголов
- -Hülägü's Campaign in the West - (1256-1260) L. Venegoni
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Monqollarin Yaxin Serq yurusu 1256 1260 Hulaku xanin komandanligi altinda ismailli nizarilere Abbasiler xilafetine Sam Eyyubilerine ve Misir memluklerine qarsi yurus Yurusun Yaxin Serq muselmanlarina qarsi olmasinda Merkezi Asiya nestorian xristianlarinin boyuk rolu oldugundan bezen R Qrusse Q V Vernadski L N Qumilyov Sari selib yurusu adlandirilir Monqollarin Yaxin Serq yurusuMonqol ImperiyasiMonqol atli oxculariTarix 1256 1260Yeri Iran Iraq Suriya FelestinSebebi Muselman aleminin zeifliyi Monqol Imperiyasinin ekspansiyasiNeticesi Eyn Celuddaki meglubiyeti cixmaqla monqollarin umumi qelebesiMunaqise terefleriHesisiler Abbasiler xilafeti Memlukler Monqol Imperiyasi Gurculer Kilikiya ermeni carligi ItkilerMulki ehali daxil olmaqla muxtelif menbelere gore 200 minden 2 mln qeder Bagdadin ve Helebin tamamile dagidilmasi nisbeten xeyli az esasen Eyn Celud vurusundaYurus hazirligi1251 ci ilde Monqol Imperiyasinin xaqani elan edilen ve Yaxin Serq dovletlerine qarsi savasi davam etdirmek qerarina geldi Qezvin ve Iranin dagliq rayonlarinin ehalisinin onlara zerer yetiren ismaillili nizarilerden sikayeti behanelerden biri oldu Fezlullah Resideddine gore kafirlerin haqsizliqlarindan edalet axtaran bir coxlarinin buga ilinde Monqke xaqana sikayetlerine cavab olaraq o hemin kafirlere qarsi oz kicik qardasi Hulakunu gonderdi Azerbaycanda ve Iranin simalinda yerlesen monqol serkerdesi Baycu da ismaillilerden ve Abbasilerden sikayet edirdi Monkge Hulakuya ismaillilerin dag qesrlerini dagitmaq lor ve kurdlerin tabe edilmesini ve tabe olmasa xelifenin mulklerini de zebt etmeyi emr etdi Qosunlarin sayiSemseddin Cuveyni ve onun ardinca Resideddin xeber verirler ki her ulus Hulaku ordusuna her on nefer doyuscuden ikisini vermeliydi Lakin bu ancaq cox boyuk qosun anlaminda ifade formasi ola biler cunki hemin ifadeye 1246 ci il ucun Cuveynide Guyukun ismaillilere qarsi gondermesi ile bagli rast gelmek olar 15 ci esr Seceret el Etrak Turklerin seceresi eserinin anonim mellifi yazir ki Monkge Hulakuya xidmete yararli monqollarin besden birini verdi ve bu 120 min teskil etdi xeber verir ki Hulaku Monqolustandan 70 minlik qosunla cixdi Muasir tetqiqatcilar Hulakunun ordusunda olan 15 17 komandirin sayina istinaden onun sayini hesablamaga calisirlar Eger her komandir tumenbasidirsa onda bu 150 170 min etmelidir Lakin tumen ancaq nezeri olaraq 10 min adamdan ibaret idi eslinde ise bundan az da ola bilerdi Das ox atan od sacan mexanizmlerin isledilmesi ucun orduya muxtelif qaynaqlara gore min neferden dord min nefere qeder cinli muhendis tehkim olunmusdu Baycunun qosunlarindan basqa Hulakunun komandanligina Kesmirdeki qosunlari da kecirdi Ordunun hereket marsrutu uzre herterefli hazirliqlar gorulmusdu caylar uzerinden korpuler salinmisdi yollar temir edilmisdi ordunun hereket edeceyi eraziden butun tayfalar kocurulmusdu boyuk azuqe ve sursat saxlanclari hazirlanmisdi Xristianlarin istirakiHulakunun buddistlere simpatiyasi vardi lakin butovlukde o muxtelif dinlerin numayendelerinden oz meqsedi ucun yararlanirdi Ancaq onun boyuk arvadi Doqquz Xatun xristian idi ve xristianlara himaye edirdi Nayman Kit Buga noyon nestorian idi Nehayet monqollarin terefinde Kilikiya hakimi I Hetum da cixis edir o qizini Boemunda vererek Antioxiya selibci knyazligini da monqollarla ittifaqa celb edir Bundan basqa monqollarin yurusunde gurcu qosunlari da istirak edirdiler Yurusun baslamasiHulaku Monqolustani 1253 cu ilde terk etdi lakin olduqca leng hereket edirdi 1254 cu ilde o Cigatay ulusunun hakimi yaninda Almaliqda ve Ulu Ive de idi 1255 ci ilin sentyabrinda ise Semerqend yaninda onu Maverenehrin monqol canisini Mahmud Yalavacin oglu Mesud bey qebul edirdi Bu leng yurus orani Cucilerin tesir dairesi hesab ederek Amuderyadan o yana mogol ordusunu buraxmaq istemeyen ulusunun bascisi Cucinin Bati xana qarsi olmasi ile bagli idi Monkqe xaqani taxta cixardiq o bize neyle cavab verir Onunla mi ki bizim dostlarimiza qarsi pislik edir ve menim muttefiqim olan xelifenin torpaqlarina goz dikir O yaxsi is tutmur deyen Batinin qardasi Berkenin sozleri de az tesir etmedi Monkge Bati ile arani vurmaq istemirdi buna gore onun olumune 1255 1256 qeder qeti hucuma kecmirdi Buna baxmayaraq hele 1252 ci ilde Monqolustandan Kit Buga noyonun komandasi altinda 1253 cu ilin martindan Girdekuh qalasini muhasireye alaraq Kuhistandaki ismaillilere qarsi hereket eden 12 minlik avanqard cixis etdi Nizarilerin darmadagin edilmesiElemutun muhasiresi Cuveyninin Tarix i cehanqusa eserinden miniatur 15 ci esr elyazmasi Siraz 1256 ci ilin yanvarinda Hulaku xan oz ordusu ile Sartaqin verdiyi Cuci xan desteleri ile artiraraq Amuderyani kecdi ve Kuhistandaki Alborz nizari qalalarini muhasireye aldi Ancaq herbi quvveye arxalanmayaraq Hulahu nizarilerin imami Rukn ed Din Hursahdan teslim olmagi teleb ederek diplomatik hucuma da kecdi Ismaillilerin arasinda Nesireddin Tusinin ve Hulagilerin meshur naziri Resideddinin nevesi hekim Muveffeq ed Dovlenin de qosuldugu monqolperest partiya vardi Bu partiyanin tesiri ile Hursah qalalari heyatlarina ve mulklerine zemanet muqabilinde teslim etmek qerarina geldi Lakin Hulagu Hursahin vaxt udmaq ucun danisiqlari uzatdigini duyan kimi o imamin da oldugu Meymundiz qalasina hucum etdi Neticede Hursah teslim oldu Hulagu onu Monqolustana gonderdi 9 mart 1257 ci ilde Orta Asiyada yolda ehtimal Monkqenin gizli serencami ile oldurulur Eyni zamanda Nesireddin Tusi Hulagunun musaviri ve sexsi muneccimi oldu vKuhistandaki ismailli qalalarinin coxusu bir ilin erzinde doyussuz teslim oldu ve dagidildi Ancaq bezileri o cumleden 15 dekabr 1256 ci ilde teslim olan meshur Elemut qalasi zeif muqavimet gosterdiler Monqollar ucun en boyuk cetinliyi Girdekuh qalasi toretdi onun muhasiresi illere uzandi Hulaguya xidmet eden tarixci Cuveyni Elemutun zengin kitabxanasi ile tanis oldu Hesen ibn Sabbaha hesr olunmus Serguzesti Seyyidna elyazmasindan Cuveyni oz eseri ucun yararlandi Bagdadin yenilmesi Resideddinin Cemi et Tevarix eserinde tesvir Nizarilerin isini bitirib Hulagu Bagdad xelifesi Mostesimden boyun eymeyi teleb etdi Xelife ona qarsi cixarilasi quvvesi olmasa da yekexanaliqla monqollarin ultimatumunu redd etdi Xelifenin eyyanlari arasinda bu mesele barede yekdil fikir yox idi Bundan basqa el Mostesim muzdlu qosunun mevacibini vermekden imtina etdi buna gore de o buraxilmisdi Fetheddin ibn Kerranin komandanligi altinda Abbasilerin sehra ordusu Declenin qiraginda Baycu terefinden meglub edildi 1258 ci ilin evveline dogru Hulagu Baycu ve Kit Buga Bagdadin dovreye alinmasini bitirdiler Divardelen ve das atan masinlarin ise salinmasindan sonra sehere hucum etdiler Fevralin ortasinda Bagdad monqollarin elinde idi Seherin doyulmesinde Hulagunun boyuk arvadi Duqquz xatunun xahisiyle xristianlara ve yehudilere aman edildi hem de monqollar onlara oz muttefiqi kimi baxirdi Teslim olan el Mostesim Abbasi xelifelerinin gizli xezinesini tehvil vermeli oldu sonra ise 20 fevralda edam edildi Hemin merhelede Uruktu noyon Irbil seherinin alinmasi ucun gonderildi Onun hakimi Tac ed Din Salaya monqollara tabe oldu ancaq qalani mudafie eden kurdler boyun eymekden imtina etdi Uzun muhasire ugur getirmedi Ancaq yay istisi kurdleri Irbili terk etmeye mecbur etdi ve onu monqollarin muttefiqi Mosul atabeyi Bedr ed Din Lulu tutdu Suriya kampaniyasiMonqollarin Felestinde irelilemesi 1260 Bagdadin zebt edilmesinden sonra Hulaku xan dincelmek ucun Maragada dayanir 1258 ci ilde o burada o cumleden Bedr ed Din Lulu Fars atabeyi Se ed Konya sultanligindan olan II Izeddin Key Kavus ve IV Rukn ed Din Qilinc Arslan qardaslari olmaqla muselman hakimlerini qebul edir Bedr ed Din Lulu oglu Salehi Hulakunun xidmetine gonderir 12 sentyabr 1259 cu ilde Hulakunun ordusu qerbe cixis edir Onde Kit Buganin quvveleri hereket edir sag cinahda Baycu ve Siktur solda Suncaq merkezi Hulakunun ozu idare edir Monqollar Hilati tutur etraf daglarda kurdleri dagidirlar Saleh Amidin Diyarbekir isgalina gonderilir Hulaku ise Edessani tutur Sonra ise Nisibin ve Harran isgal edilir Monqollar Ferati kecerek Helebin canisini el Muezzem Turan sahi seheri teslim etmeye cagirdilar Onun imtinasina cavab olaraq 18 yanvar 1260 ci ilde Helebi hasara alindi Muhasirede Hulakunun xristian muttefiqleri olan kilikiyali ermeni I Hetum ve Antakyali Boemund istirak edirdiler Seher bir hefteye alindi ancaq merkezi istehkam 14 basqa menbelere gore 26 fevrala qeder dayana bildi Alinmasindan sonra monqollar ehalini Hulakunun emri ile alti gunden sonra dayandirilan qirgina verdiler Istehkam mudafiecilerinden ancaq bir zerger ermenini sag qoydular Hetum yakobit kilsesini qoruyaraq Helebin mescidini yandirdi Hulaku Heleb hakimleri terefinden ermeni hakiminden alinan torpaqlari n bezilerini ona qaytardi Boemunda ise Selaheddinin vaxtindan muselmanlarin elinde olan torpaqlari verildi 31 yanvarda Eyyubi sultani Yusuf en Nasir Helebin yenildiyini esiderek qosunlari ile Demesqden Qezzaya cekildi Demesq monqollara doyussuz teslim oldu ve 14 fevralda basqa menbelere gore 1 martda Kitbuga sehere daxil olaraq oraya monqol hakim teyin etdi Kit Buganin emeliyatlariEsas meqale Eyn Cellud vurusu Boyuk xaqan Monkgenin olum xeberini alandan sonra Hulaku ordunun esas hissesi ile Azerbaycana cekildi 1260 in iyunu Guman ki yayla elaqedar olaraq monqol atli qosun kutlelerinin cenuba hereket etmesi imkansizlasirdi Kitbugaya ermeni ve gurcu muttefiqleri de daxil olmaqla nisbeten kicik 10 20 min arasi quvveler verildi Hulaku ehtimal ki Misirdeki quvveler barede Suriyadaki esirlerden aldigi yanlis melumat esasinda Kit Bugaya bu qeder az qosun saxladi O biri terefden Hulaku Monkgenin olumunden sonra qacilmaz olaraq Cucilerle Azerbaycan ugrunda qizisa bilecek mubahise ehtimalini nezere alaraq bura qosun cekdi Kit Bugaya ise istila edileni qorumaq tapsirilmisdi Beybars el Mensuri Ibn el Amidin melumatina gore o hem de denizqiragi selibci fireng dovletlerine goz qoymaliydi Hulaku ozu 1262 ci ilde Fransa krali Ludovika mektubunda xeber verir ki Kit Bugaya Suriyadaki ismailli qalalarinin feth edilmesi tapsirilib Kit Buga Suriyadan cenuba Felestine hereketini davam etdirdi Onu Eyn Celudda qarsilamaq ucun Quduz ve Beybarsin komandasi altinda misirli memluk ordusu cixdi 3 sentyabr 1260 ci ilde Eyn Celudda bas veren toqqusma neticesinde monqol qosunu meglub edildi Kit Buga esir dusdu ve edam edildi IstinadlarTexminen 1253 cu ile tesaduf edir Resideddin Cemi et Tevarix rusca 1960 T 2 S 144 yene orada T 3 seh 22 Menbe Blizhnevostochnyj pohod mongolov Hulagu s Campaign in the West 1256 1260 L Venegoni