Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mirmehdi xan —1747-ci ildən 1752-ci ilə qədər hakimiyyətdə olmuş ilk İrəvan xanlığı xanı. O, hakimiyyətə Nadir şahın ölümündən sonra gəlmişdir. Lakin bəzi mənbələrdə onun hələ Nadir şahın sağlığında da İrəvanın hakimi olduğu yazılmaqdadır. Mir Mehdi xan mənşəcə Azərbaycan türklərinin Əfşar boyunun Qasımlı tirəsindəndir.
| Mirmehdi xan Qasımlı-Əfşar | |
|---|---|
 | |
| 1747 – 1748 | |
| Sonrakı | Həsənəli xan |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Fəaliyyəti | hərbi lider[d] |
| Ailəsi | Əfşarlar sülaləsi |
| Dini | islam |
Həyatı
19-u iyuldan 20-ə keçən gecə Nadir şahın öldürülməsindən sonra onun imperiyasında böyük qarışıqlıq dövrü başladı və taxt uğrunda müxtəlif iddialar səsləndirildi. Bu qarışıqlığın sonunda Nadir şahın qardaşının oğlu Əliqulu xan Adil şah adı altında özünü şah elan etdi. Lakin bu yeni şah feodal xanlıqların formalaşmasının qarşısını ala bilmədi.
Bu zaman Təbrizin hakimi Əmiraslan xan Əfşar generallarından biri olan Mir Mehdi xan Əfşarı İrəvandakı üsyanı yatırmaq üçün göndərdi. Lakin sonda Mir Mehdi xan üsyançılarla razılığa gəlib üsyana qatıldı və ona rəhbərlik etməyə başladı. O, ətrafına Əfşar döyüşçülərini də qataraq təxminən 30 min nəfərlik ordu düzəltdi və Əmiraslan xana qarşı çıxdı. Birləşmiş ordu Urmiyaya hücum edib oradakı xan xəzinəsini ələ keçirdi və öz aralarında böldü. Bundan qısa müddət sonra qardaşı Adil şahı devirərək onun yerinə keçən İbrahim şah Əmiraslan xanı məğlub etdi və onu öldürdü.
Öz xanlığının sərhədlərini genişləndirmə siyasəti yürüdən Mir Mehdi xan 1748-ci ildə yenidən Urmiyaya hücum etdi. Urmiya xanı Fətəli xan məğlub oldu və gəlinən razılığa görə öz xanlığının ərazisindən bəzi yerləri Mir Mehdi xana güzəştə getməyə məcbur oldu.
P. Butkov yazır ki, İrəvan və Gəncədən olan ermənilər 1749-cu il avqustun əvvəllərində çarın yanına gələrək çar Teymuraza tabe olacaqlarını və beş min rubl məbləğində vergi verəcəklərini vəd etmişdilər. Bundan qısa müddət sonra isə, 1749-cu ilin yayında isə İrəvan xanlığı özü Qarabağ xanı Pənahəli xanın 4 min nəfərlik ordusunun hücumuna məruz qaldı. Pənahəli xan İrəvan xanlığının sərhədlərini keçdi və Üçmüədzin bölgəsinə yollandı. Bu zaman gürcü kralı II İrakli də bölgəyə ordu göndərdi və onlara Qarabağ ordusu ilə döyüşməyi əmr etdi. Pənahəli xan məğlub olub geri çəkilməyə məcbur oldu.
Mir Mehdi xan xanlıqda yaşayan az sayıda erməniləri gizli şəkildə Kartli-Kaxeti çarı ilə əlaqədə olduqlarına görə cəzalandırmaq qərarına gəldi. Bunu bəhanə edən Kaxeti kralı II Teymuraz 1749-cu ilin sentyabrında 25 minlik güclü ordu ilə İrəvan üzərinə yürüş etdi. Müqavimət göstərə bilməyən Mir Mehdi xan Teymurazla sülh bağladı. 22 noyabrda gürcü ordusu xanlığı tərk edib geri döndü.
1751-ci ildə Urmiya xanı Fətəli xan öz müttəfiqi Azad xan Əfqanı İrəvan üzərinə göndərdi. Gürcü hökmdarı II İraklidən yardım istəyən Mir Mehdi xanın çağırışına gürcü hökmdarı Qazax və Borçalı tayfalarını göndərdi. Baş vermiş döyüşdə Mir Mehdi qələbə qazandı və urmiyalılar geri çəkildilər.
Xanlıqda Mir Mehdi xanın mövqeyinin zəifləməsindən istifadə edən Fətəli xan İrəvanı tamamilə ələ keçirmək istəyirdi. Azad xanın rəhbərliyində 30 minlik güclü ordu İrəvana göndərdildi və İrəvan qalasını mühasirəyə aldı. Gürcü kralı öz müttəfiqinin yardımına gəlməyə çalışsa da, baş vermiş döyüşdə darmadağın edildi. Beləliklə, Mir Mehdi xan hakimiyyətdən endirildi və Xəlil xan Özbək 1752-ci ildə İrəvan xanlığının xanı təyin edildi.
Həmçinin bax
İstinadlar
- "İrəvan xanlığı". www.ens.az. 21 fevral 2019. 2022-12-23 tarixində . İstifadə tarixi: 1 avqust 2023.
- Qaliboğlu, 2020. səh. 13
- Çingizoğlu, 2008
- "Mirmehdi xan Qasımlı-Əfşar". www.wikimedia.az-az.nina.az. avqust 2021. 2023-02-12 tarixində . İstifadə tarixi: 1 avqust 2023.
- Mirzəyev, 2016. səh. 222-230
- Mirzəyev, 2016. səh. 228-229
- Cavanşir, 1959
- Tarix İnstitutu, 2010. səh. 172
- Qarayev, 2016. səh. 57–58
- Qarayev, 2016. səh. 52
- Tarix İnstitutu, 2010. səh. 52
Mənbə
- Elçin Qaliboğlu. İrəvan xanlığının ərazisində yaşayan ermənilərin xəyanətkarlığı. Xalq Cəbhəsi. 2020.
- Rafiq Mirzəyev. İrəvan xanlığının yaranması (PDF). Bakı: “Sivilizasiya” jurnalı 2016.№1. 2016.
- A. A. Bakıxanov adına Tarix İnstitutu. İrəvan xanlığı: Rusiya işğalı və ermənilərin Şimali Azərbaycan torpaqlarına köçürülməsi. Bakı. 2010. ISBN .
- Elçin Qarayev. Azərbaycanın İrəvan bölgəsinin tarixindən: XVII yüzilliyin sonu - XIX yüzilliyin ortalarında. Bakı. 2016. 544.
- Mirzə Camal Cavanşir. Tarix-e Qarabağ. Bakı. 1959.
- Ənvər Çingizoğlu və Aydın Avşar. . Bakı: Şuşa. 2008.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mirmehdi xan 1747 ci ilden 1752 ci ile qeder hakimiyyetde olmus ilk Irevan xanligi xani O hakimiyyete Nadir sahin olumunden sonra gelmisdir Lakin bezi menbelerde onun hele Nadir sahin sagliginda da Irevanin hakimi oldugu yazilmaqdadir Mir Mehdi xan mensece Azerbaycan turklerinin Efsar boyunun Qasimli tiresindendir Mirmehdi xan Qasimli EfsarIrevan xanliginin I xani1747 1748SonrakiHeseneli xanSexsi melumatlarFealiyyeti herbi lider d Ailesi Efsarlar sulalesiDini islamHeyati19 u iyuldan 20 e kecen gece Nadir sahin oldurulmesinden sonra onun imperiyasinda boyuk qarisiqliq dovru basladi ve taxt ugrunda muxtelif iddialar seslendirildi Bu qarisiqligin sonunda Nadir sahin qardasinin oglu Eliqulu xan Adil sah adi altinda ozunu sah elan etdi Lakin bu yeni sah feodal xanliqlarin formalasmasinin qarsisini ala bilmedi Bu zaman Tebrizin hakimi Emiraslan xan Efsar generallarindan biri olan Mir Mehdi xan Efsari Irevandaki usyani yatirmaq ucun gonderdi Lakin sonda Mir Mehdi xan usyancilarla raziliga gelib usyana qatildi ve ona rehberlik etmeye basladi O etrafina Efsar doyusculerini de qataraq texminen 30 min neferlik ordu duzeltdi ve Emiraslan xana qarsi cixdi Birlesmis ordu Urmiyaya hucum edib oradaki xan xezinesini ele kecirdi ve oz aralarinda boldu Bundan qisa muddet sonra qardasi Adil sahi devirerek onun yerine kecen Ibrahim sah Emiraslan xani meglub etdi ve onu oldurdu Oz xanliginin serhedlerini genislendirme siyaseti yuruden Mir Mehdi xan 1748 ci ilde yeniden Urmiyaya hucum etdi Urmiya xani Feteli xan meglub oldu ve gelinen raziliga gore oz xanliginin erazisinden bezi yerleri Mir Mehdi xana guzeste getmeye mecbur oldu P Butkov yazir ki Irevan ve Genceden olan ermeniler 1749 cu il avqustun evvellerinde carin yanina gelerek car Teymuraza tabe olacaqlarini ve bes min rubl mebleginde vergi vereceklerini ved etmisdiler Bundan qisa muddet sonra ise 1749 cu ilin yayinda ise Irevan xanligi ozu Qarabag xani Penaheli xanin 4 min neferlik ordusunun hucumuna meruz qaldi Penaheli xan Irevan xanliginin serhedlerini kecdi ve Ucmuedzin bolgesine yollandi Bu zaman gurcu krali II Irakli de bolgeye ordu gonderdi ve onlara Qarabag ordusu ile doyusmeyi emr etdi Penaheli xan meglub olub geri cekilmeye mecbur oldu Mir Mehdi xan xanliqda yasayan az sayida ermenileri gizli sekilde Kartli Kaxeti cari ile elaqede olduqlarina gore cezalandirmaq qerarina geldi Bunu behane eden Kaxeti krali II Teymuraz 1749 cu ilin sentyabrinda 25 minlik guclu ordu ile Irevan uzerine yurus etdi Muqavimet gostere bilmeyen Mir Mehdi xan Teymurazla sulh bagladi 22 noyabrda gurcu ordusu xanligi terk edib geri dondu 1751 ci ilde Urmiya xani Feteli xan oz muttefiqi Azad xan Efqani Irevan uzerine gonderdi Gurcu hokmdari II Irakliden yardim isteyen Mir Mehdi xanin cagirisina gurcu hokmdari Qazax ve Borcali tayfalarini gonderdi Bas vermis doyusde Mir Mehdi qelebe qazandi ve urmiyalilar geri cekildiler Xanliqda Mir Mehdi xanin movqeyinin zeiflemesinden istifade eden Feteli xan Irevani tamamile ele kecirmek isteyirdi Azad xanin rehberliyinde 30 minlik guclu ordu Irevana gonderdildi ve Irevan qalasini muhasireye aldi Gurcu krali oz muttefiqinin yardimina gelmeye calissa da bas vermis doyusde darmadagin edildi Belelikle Mir Mehdi xan hakimiyyetden endirildi ve Xelil xan Ozbek 1752 ci ilde Irevan xanliginin xani teyin edildi Hemcinin baxAzerbaycan xanlarinin siyahisiIstinadlar Irevan xanligi www ens az 21 fevral 2019 2022 12 23 tarixinde Istifade tarixi 1 avqust 2023 Qaliboglu 2020 seh 13 Cingizoglu 2008 Mirmehdi xan Qasimli Efsar www wikimedia az az nina az avqust 2021 2023 02 12 tarixinde Istifade tarixi 1 avqust 2023 Mirzeyev 2016 seh 222 230 Mirzeyev 2016 seh 228 229 Cavansir 1959 Tarix Institutu 2010 seh 172 Qarayev 2016 seh 57 58 Qarayev 2016 seh 52 Tarix Institutu 2010 seh 52MenbeElcin Qaliboglu Irevan xanliginin erazisinde yasayan ermenilerin xeyanetkarligi Xalq Cebhesi 2020 Rafiq Mirzeyev Irevan xanliginin yaranmasi PDF Baki Sivilizasiya jurnali 2016 1 2016 A A Bakixanov adina Tarix Institutu Irevan xanligi Rusiya isgali ve ermenilerin Simali Azerbaycan torpaqlarina kocurulmesi Baki 2010 ISBN 978 9952 8134 0 1 Elcin Qarayev Azerbaycanin Irevan bolgesinin tarixinden XVII yuzilliyin sonu XIX yuzilliyin ortalarinda Baki 2016 544 Mirze Camal Cavansir Tarix e Qarabag Baki 1959 Enver Cingizoglu ve Aydin Avsar Baki Susa 2008