Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Maykop mədəniyyəti—Şimali Qafqazda tunc dövrünə aid arxeoloji mədəniyyət.
| Maykop mədəniyyəti | |
|---|---|
 | |
| Yeri | |
| Coğrafi region | Avrasiya çölləri |
| Lokallaşdırılması | Şimali Qafqaz |
| Başlama tarixi | |
| Bitmə tarixi | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Maykop mədəniyyəti (rusca: майкоп), Tunc dövründə Qərbi Qafqaz regionunda hökmranlıq edən əsas arxeoloji mədəniyyətlərdən biri idi.
Maykop mədəniyyəti qərbdə Taman yarımadasından, şərqdə indiki Dağıstan sərhədinə və cənubda Kür çayına qədər uzanan ərazidə mövcud olmuşdur. Mədəniyyət öz adını Kuban çayı vadisindəki Maykop kurqanında yerləşən kral türbəsindən almışdır.
2018-ci ildə nəşr olunan genetik tədqiqatlara görə, Maykop mədəniyyətinə mənsub əhali cənubdan, daha dəqiq desək, Qərbi Gürcüstan və Abxaziyadan Maykop mədəniyyəti regionuna gəlib. Bu əhalinin də Qafqazın şimal tərəfini ilk dəfə koloniyalaşdıran eneolit əkinçilərinin nəslindən olduğu güman edilir. Buna görə də Maykop mədəniyyətinə mənsub insanların Şimal-Qərbi Qafqaz dil ailəsinin baniləri olduğu düşünülür.
Mədəniyyət
Maykop mədəniyyətində rast gəlinmiş dəfn mərasimləri Hind-Avropa mədəniyyətlərindəki dəfn mərasimlərinə bənzəyir. Adətən daş çuxurda basdırılmış meyitlərin üstünə kurqan (və ya tumulus) qoyulurdu. Sonrakı dövrdə kurqanların yerini daş yığınları tutmuşdur.
O dövrün digər mədəniyyətlərindən fərqli olaraq Maykop mədəniyyəti qızıl və gümüş sənətkarlığı ilə zəngin olmuşdur.
İncəsənət
XX əsrin əvvəllərində aparılan tədqiqatlarla Maykop mədəniyyətinə məxsus insanların özünəməxsus heyvan təsvirlərinin olduğu müəyyən edilmişdir. Maykop mədəniyyətində istifadə edilən heyvan təsvirlərinin sonrakı dövrlərdə yaşamış xalqlar tərəfindən prototip kimi istifadə edildiyi düşünülür: Maykop dövrünə aid heyvan təsvirləri İskit, Sarmat və Kelt heyvan təsvirlərindən təxminən 1000 il daha qədimdir.
Maykop mədəniyyətinə aid edilən petroqliflər bu günə qədər deşifrə edilməmişdir.
Atçılıq
Maykop mədəniyyətində yaşayan xalqlar daha çox oturaq həyat tərzi keçirmişlər. Buna görə də atdan çox mal-qara və donuz yetişdirirdilər.
Arxeoloqlar at cilovundakı bürünc yanaq qayışının unikal formasını aşkar ediblər. Yanaq qayışı cilov və yedək qayışını birləşdirən əyilmiş tunc çubuqdan ibarət idi. Yanaq kəmərindəki çentiklər kəmərin burun və alt dodağı bağlamaq üçün istifadə edildiyini göstərir.
Dünyanın ən qədim vaqon təkərlərindən bəziləri Maykop mədəniyyəti arxeoloji zonasında tapılmışdır. Kuban regionundakı Novokorsunskaya kurqanından tapılmış iki taxta təkər eramızdan əvvəl IV minilliyin ikinci yarısına aiddir.
Teras əkinçiliyi
Dağlarda salınmış süni terras kompleksləri sübut edir ki, bu insanlar oturaq həyat tərzi keçirmiş, əhalinin sıxlığı yüksək olmuş, eyni zamanda da əkinçilik bacarıqları yüksək səviyyədə olmuşdur. Eramızdan əvvəl 3000-ci illərdə tikilmiş terraslar sonrakı mədəniyyətlər tərəfindən də istifadə edilmişdir. Regiondakı terraslardan tapılan saxsı qabların böyük hissəsi Maykop dövründə, yerdə qalan qablar isə İskit və Alanlar dövründə hazırlanmışdır. Maykop terrasları dünyanın ən qədimləri arasındadır, lakin onlar haqqında çox az tədqiqat aparılmışdır. Terrasların günümüzə qədər gəlib çatması terrasları tikən insanların yüksək mühəndislik qabiliyyətlərinə və məlumatlarına malik olduqlarını göstərir.
Son kəşflər
Rus arxeoloqu Aleksey Rezepkinin sözlərinə görə, bu mədəniyyətdə aşağıdakı obyektlər aşkar edilib:
- İndiyə qədər kəşf edilmiş ən qədim tunc qılınc. Eramızdan əvvəl 3400 və ya eramızdan əvvəl 3300-cü ilə aid edilən qılınc Novosvobodnaya yaxınlığındakı daş qəbirdən tapılıb. Bürünc qılınc hazırda Sankt-Peterburqdakı Ermitaj Muzeyində nümayiş etdirilir. Qılıncın uzunluğu 63 sm, qılınc sapının uzunluğu isə 11 sm-dir.
- İndiyə qədər kəşf edilmiş ən qədim sütun.
- İndiyə qədər kəşf edilmiş ən qədim simli musiqi aləti. Eramızdan əvvəl 3000-ci ilə aid edilən bu alət Adıgey siçepşininə oxşayır. Ermitaj muzeyində nümayiş etdirilən tunc qılınc kimi onu da sərgiləyirlər.
Tarixi
B.e.ə. III minilliyə, tunc dövrünün erkən çağına aid olan Şimali Qafqaz mədəniyyəti Maykop adını almışdır. Maykop mədəniyyəti öz adını 1897-ci ildə Maykop dağının yanında aşkar edilmiş kurqandan götürüb. Kurqanın hündürlüyü 11 metr olub. Ortada dördkünc qəbir quyusu aşkar edilib, bu qəbirdə 1 kişi 2 qadın dəfn olunub. Kişi qəbrindən qızıldan hazırlanmış çoxlu əşyalar, o cümlədən gil qablar da aşkar edilib. Qadın qəbirlərindən isə qızıl üzük və çoxlu boyunbağı tapılıb. Maykop mədəniyyətinə eyni zamanda Kubanyanı ərazilərdə yerləşən Meşoko yaşayış məntəqəsi, şimal-qərb və Mərkəzi Qafqazdakı Vesyolı, Sxala yaşayış məntəqələri də daxildir. Maykop mədəniyyəti Taman yarımadasının şimal-qərbindən Dağıstanın cənub şərqinə qədər yayılmışdır.
Mənşə
Pontik çöllər
Dəfn üsulları Marija Gimbutasın Kurqan fərziyyəsində təsvir edilən dəfn üsullarına bənzəyir. Bəziləri bunu Hind-Avropa mədəniyyətinin Pontik çöllərindən Qafqaza müdaxiləsi kimi qiymətləndirir. Bununla belə, J.P. Malloriyə görə:
 | təpələrlə əlaqədar sübutların tapıldığı yerlərdə, məhz bu ərazilər sonralar qeyri-hind-Avropa mənşəli əhalinin mövcudluğuna işarə edən zonalardır. |  |
Mədəniyyət, ən azı, proto-hind-avropalıların nəsilləri ilə güclü etnik və linqvistik əlaqələri olan “kurqanlaşmış” yerli mədəniyyət kimi müəyyən edilmişdir. İqtisadi baxımdan, Aşağı Mixaylovka qrupu və Kemi Oba mədəniyyəti ilə, daha uzaqda isə Qlobal Amfora və İplik əşyalar mədəniyyətləri ilə əlaqələndirilmişdir. Yenə də Malloriyə görə:
| | Belə bir nəzəriyyədə vurğulanmalı olan şey, olduqca spekulyativ və mübahisəli olsa da, bu mədəniyyətin ən azı iki ənənənin məhsulu hesab olunmasıdır: Novosvobodna mədəniyyətinin qəbul etdiyi yerli çöl ənənəsi və Qafqazın cənubundan gələn yad elementlər hər iki regiondakı idxal ilə göstərilə bilər. | |
İran mənşəli
Mariya İvanovanın dediyinə görə, Maykop İran Yaylasından gəlmə mənşəlidir:
| | Şimali Qafqazda eramızdan əvvəl V minilliyə aid türbələr və yaşayış məskənləri Şimali və Qərbi Qara dəniz regionundakı müasir arxeoloji komplekslərlə bağlı maddi mədəniyyətdən xəbər verir. Ancaq göründüyü kimi, bu mədəniyyət eramızdan əvvəl IV minilliyin ortalarında birdən-birə mənşəyi hələ də qaranlıq qalan “yüksək mədəniyyət”lə əvəz olunmuşdur. Böyük Maykop kurqanının adını daşıyan bu arxeoloji mədəniyyət yerli arxeotipi olmayan və Balkan-Anadolunun Mis dövrü ənənəsinə aid edilə bilinməyən bütün sahələrdə yeniliklər göstərmişdir. Rus tədqiqatçılarının üstünlük verdiyi nəzəriyyə öz mənşəyini Suriya-Anadolu zonasından götürmüş və tez-tez sözdə “Uruk ekspansiyası” ilə əlaqədar olaraq xatırlanan cənubdan gəlmiş miqrasiyadır. Bununla belə, Maykopla Suriya-Anadolu regionu arasındakı əlaqə haqqında ciddi şübhələr yaranıb. Şimali Qafqazdakı yad cisimlərin Fərat və Dəclə çaylarının yuxarı axarları və ya Mesopotamiyanın selli düzənlikləri ilə heç bir əlaqəsi yoxdur, daha çox İran yaylası və Cənubi Mərkəzi Asiya ilə əlaqəsi mövcuddur. Cənub-Qərbi Xəzər dənizi regionunda aparılan son qazıntılar “Şərq” və Kontinental Avropa arasındakı qarşılıqlı əlaqəyə yeni perspektiv təqdim edir. Bir tərəfdən, getdikcə daha aydın olur ki, eramızdan əvvəl IV minilliyin əvvəllərində Mesopotamiyadan çox-çox uzaqlara yayılan nəhəng qarşılıqlı əlaqə sahəsi inkişaf etmişdir. Digər tərəfdən, bu tapıntılar Mesopotamiyaya verilən ənənəvi əhəmiyyəti nisbiləşdirir, çünki İran və Mərkəzi Asiyada meydana çıxan yeniliklər Suriya-Anadolu regionundan açıq şəkildə müstəqil bir formada yayılmışdır | |
.
Azərbaycan
Bu yaxınlarda Azərbaycanda Soyuqbulaqda çox qədim kurqanlar aşkar edilmişdir. Bu kurqanlar eramızdan əvvəl IV minilliyin əvvəllərinə aiddir və Leylatəpə mədəniyyətinə mənsubdur. Kurqanları tədqiq edənlərin fikrincə, Soyuqbulaq kurqanları ilə Maykop kurqanları arasında mühüm paralellər mövcuddur:
| | 2004-cü ildə Soyuqbulaqın tapılması və sonrakı qazıntılar kurqan dəfninin Cənubi Qafqazda sonuncu Eneolit dövründə yaxşı bir formada oturuşduğuna dair əsaslı sübutlar təqdim etmişdir. Leylatəpə mədəniyyətinə mənsub tayfalar eramızdan əvvəl IV minilliyin ortalarında şimala köç etmiş və beləliklə də Şimali Qafqazdakı Maykop mədəniyyətinin yüksəlişində mühüm rol oynamışdırlar | |
.
Ədəbiyyat
- Андреева М. В. К вопросу о южных связях майкопской культуры // СА, 1977. — № 1. — С. 39—56.
- Иессен А. А. К хронологии больших кубанских курганов // СА, 1950. — Вып. XII.
- Кореневский С. Н. Современные проблемы изучения майкопской культуры // Археология Кавказа и Ближнего Востока: сб. к 80-летию члена-корреспондента РАН, профессора Р. М. Мунчаева. — М.: ТАУС, 2008. — С. 71—122. —
- Мунчаев Р. М. Кавказ на заре бронзового века. М.: Наука, 1975. — 416 с. — С. 197—335.
- Николаева Н. А., Сафронов В. А. Происхождение дольменов Северо-Западного Кавказа // Сообщения Научно-методического совета по охране памятников культуры. Вып. VII. — М.
- Попова Т. Б. Дольмены станицы Новосвободной // ТГИМ. — М.: Советская Россия, 1963. — Вып. XXXIV. — (Памятники культуры).
- Резепкин А. Д. Некоторые аспекты формирования эпохи ранней бронзы на Северном Кавказе // Материалы и исследования по археологии Кубани. — Краснодар, 2004. — Вып.4.
- Резепкин А. Д. Поселение Новосвободненское // Археология Кавказа и Ближнего Востока: сб. к 80-летию члена-корреспондента РАН, профессора Р. М. Мунчаева. — М.: ТАУС, 2008. — С. 156—176. —
- Сафронов В. А. Индоевропейские прародины. — Горький: Волго-Вятское книжное издательство, 1989. — 398 с. — С. 205—266, 351, 362—381. —
- Формозов А. А. Каменный век и энеолит Прикубанья. — М.: Наука, 1965. — С. 64—158.
- Крупнов Е. И., Древняя история и культура Кабарды, М., 1957;
- Формозов А. А., Периодизация поселений Майкопской культуры, в сборнике: Историко-археологический сборник, [М., 1962];
- Мунчаев Р. М., Памятники майкопской культуры в Чечено-Ингушетии, «Советская археология», 1962, № 3.
- Кореневский С. Н. Атабиев Б. Х., Батчаев В. М. Погребения майкопско-новосвободненской общности могильника Горячеводский: [Ставропол. край] // Проблемы древней истории и культуры Северного Кавказа . — М . — 2004 . — С. 62-82 . — № 006706
- Хохлов А. А. Краниологический тип человека, погребенного по традициям майкопской культуры эпохи ранней бронзы: (Калмыкия, памятник Манджикены I, 14/13 // НАВ . — Вып. 5 . — 2002 . — С. 174—179 . — Рез. англ № 012926
- Трифонов В. А. Курганы майкопского типа в северо-западном Иране // Судьба ученого . — СПб . — 2000 . — С. 244—264 . — Рез. англ № 008505
- Яковлев А. В. Самойленко В. Г. Новые погребения с майкопской керамикой на северо-востоке Ставрополья // КСИА .— Вып. 214.-2003.— С. 74-83 . — Рез. англ № 013933
- Спиридонова Е. А. Алешинская А. С., Кореневский С. Н., Ростунов В. Л. Сравнительный анализ природной среды времени существования майкопской культуры в Центральном Предкавказье: (Ставропольский край, Северная Осетия — Алания) / Е. Спиридонова, А. С. Алешинская, С. Н. Кореневский С. Н., В. Л. Ростунов // Материалы по изуч. ист.-культ. наследия Сев. Кавказа . — Вып. 2 . — М . — 2001 . — С. 144—162 . — Рез. англ № 011361
- Шишлина Н. И. Майкопские погребения Южных Ергеней // НАВ . — Вып. 5 . — 2002 . — С. 164—173 . — Рез. англ № 012925
- Кривицкий В. В. Об одном глиняном сосуде из Сунженского могильника // Клио . — № 1 . — 2001 . — с. 63-65 . — № 009345
- Рассамакин Ю. Я. Степи Причерноморья в контексте развития первых земледельческих обществ // Археологiя . — № 2 . — 2004 . — С. 3-26 . — Укр. Рез. рус., англ № 016901
- Резепкин А. Д. Поселение эпохи ранней бронзы Чишхо и некоторые аспекты происхождения и хронологии майкопской культуры // Археолог: детектив и мыслитель-СПб.-200-С.422-436 . — Рез. англ № 016795
- Мачинский Д. А. О смысле изображений на серебряном сосуде с «горным ландшафтом» из Майкопского кургана // ЮИМК 6 . — СПб.—1998 — С.48-49-№ 003103
- Мачинский Д. А. Об образном строе серебряных и золотых художественных изделий из Майкопского кургана // Сисситии: памяти Ю. В. Андреева— СПб— 2000— С. 45-70— № 008108
- Rafiq Qurbanov Qafqaz tarixi — Bakı “Zərdabi” nəşriyyatı, səh. 584
Qısaldışmışların siyahısı
- ВДИ — Вестник Древней истории
- СА — Советская археология
- ТГИМ — Труды Государственного исторического музея
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Археологические культуры: майкопская 2013-01-16 at the Wayback Machine
- Майкопская культура
- Бронзовый век на Дону и Северном Кавказе
- Древнее золото Кубани
- Майкопская культура как древнейший этап адыгского этногенеза 2013-08-15 at the Wayback Machine
İstinadlar
- In Search of the Indo-Europeans - J.P. Mallory, Thames and Hudson, 1987, ISBN , p233
- J.P. Mallory, , Maykop Culture
- Ivanova M. 2012. Kaukasus und Orient: Die Entstehung des„Maikop-Phänomens“ im 4. Jahrtausend v.Chr Praehistorische Zeitschrift 2012; 87(1): 1–28
- Najaf Museyibli, Excavations of Soyugbulaq Kurgans 2017-12-13 at the Wayback Machine Azerbaijan Republic National Academy of Sciences, Institute of Archaeology and Ethnography. Baku, Azerbaijan 2008
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Maykop medeniyyeti Simali Qafqazda tunc dovrune aid arxeoloji medeniyyet Maykop medeniyyetiYeri Simali QafqazCografi region Avrasiya colleriLokallasdirilmasi Simali QafqazBaslama tarixiBitme tarixi Vikianbarda elaqeli mediafayllar Maykop medeniyyeti rusca majkop Tunc dovrunde Qerbi Qafqaz regionunda hokmranliq eden esas arxeoloji medeniyyetlerden biri idi Maykop medeniyyeti qerbde Taman yarimadasindan serqde indiki Dagistan serhedine ve cenubda Kur cayina qeder uzanan erazide movcud olmusdur Medeniyyet oz adini Kuban cayi vadisindeki Maykop kurqaninda yerlesen kral turbesinden almisdir 2018 ci ilde nesr olunan genetik tedqiqatlara gore Maykop medeniyyetine mensub ehali cenubdan daha deqiq desek Qerbi Gurcustan ve Abxaziyadan Maykop medeniyyeti regionuna gelib Bu ehalinin de Qafqazin simal terefini ilk defe koloniyalasdiran eneolit ekincilerinin neslinden oldugu guman edilir Buna gore de Maykop medeniyyetine mensub insanlarin Simal Qerbi Qafqaz dil ailesinin banileri oldugu dusunulur MedeniyyetMaykop medeniyyetinde rast gelinmis defn merasimleri Hind Avropa medeniyyetlerindeki defn merasimlerine benzeyir Adeten das cuxurda basdirilmis meyitlerin ustune kurqan ve ya tumulus qoyulurdu Sonraki dovrde kurqanlarin yerini das yiginlari tutmusdur O dovrun diger medeniyyetlerinden ferqli olaraq Maykop medeniyyeti qizil ve gumus senetkarligi ile zengin olmusdur Incesenet XX esrin evvellerinde aparilan tedqiqatlarla Maykop medeniyyetine mexsus insanlarin ozunemexsus heyvan tesvirlerinin oldugu mueyyen edilmisdir Maykop medeniyyetinde istifade edilen heyvan tesvirlerinin sonraki dovrlerde yasamis xalqlar terefinden prototip kimi istifade edildiyi dusunulur Maykop dovrune aid heyvan tesvirleri Iskit Sarmat ve Kelt heyvan tesvirlerinden texminen 1000 il daha qedimdir Maykop medeniyyetine aid edilen petroqlifler bu gune qeder desifre edilmemisdir Atciliq Maykop medeniyyetinde yasayan xalqlar daha cox oturaq heyat terzi kecirmisler Buna gore de atdan cox mal qara ve donuz yetisdirirdiler Arxeoloqlar at cilovundaki burunc yanaq qayisinin unikal formasini askar edibler Yanaq qayisi cilov ve yedek qayisini birlesdiren eyilmis tunc cubuqdan ibaret idi Yanaq kemerindeki centikler kemerin burun ve alt dodagi baglamaq ucun istifade edildiyini gosterir Dunyanin en qedim vaqon tekerlerinden bezileri Maykop medeniyyeti arxeoloji zonasinda tapilmisdir Kuban regionundaki Novokorsunskaya kurqanindan tapilmis iki taxta teker eramizdan evvel IV minilliyin ikinci yarisina aiddir Teras ekinciliyi Daglarda salinmis suni terras kompleksleri subut edir ki bu insanlar oturaq heyat terzi kecirmis ehalinin sixligi yuksek olmus eyni zamanda da ekincilik bacariqlari yuksek seviyyede olmusdur Eramizdan evvel 3000 ci illerde tikilmis terraslar sonraki medeniyyetler terefinden de istifade edilmisdir Regiondaki terraslardan tapilan saxsi qablarin boyuk hissesi Maykop dovrunde yerde qalan qablar ise Iskit ve Alanlar dovrunde hazirlanmisdir Maykop terraslari dunyanin en qedimleri arasindadir lakin onlar haqqinda cox az tedqiqat aparilmisdir Terraslarin gunumuze qeder gelib catmasi terraslari tiken insanlarin yuksek muhendislik qabiliyyetlerine ve melumatlarina malik olduqlarini gosterir Son kesfler Rus arxeoloqu Aleksey Rezepkinin sozlerine gore bu medeniyyetde asagidaki obyektler askar edilib Indiye qeder kesf edilmis en qedim tunc qilinc Eramizdan evvel 3400 ve ya eramizdan evvel 3300 cu ile aid edilen qilinc Novosvobodnaya yaxinligindaki das qebirden tapilib Burunc qilinc hazirda Sankt Peterburqdaki Ermitaj Muzeyinde numayis etdirilir Qilincin uzunlugu 63 sm qilinc sapinin uzunlugu ise 11 sm dir Indiye qeder kesf edilmis en qedim sutun Indiye qeder kesf edilmis en qedim simli musiqi aleti Eramizdan evvel 3000 ci ile aid edilen bu alet Adigey sicepsinine oxsayir Ermitaj muzeyinde numayis etdirilen tunc qilinc kimi onu da sergileyirler TarixiB e e III minilliye tunc dovrunun erken cagina aid olan Simali Qafqaz medeniyyeti Maykop adini almisdir Maykop medeniyyeti oz adini 1897 ci ilde Maykop daginin yaninda askar edilmis kurqandan goturub Kurqanin hundurluyu 11 metr olub Ortada dordkunc qebir quyusu askar edilib bu qebirde 1 kisi 2 qadin defn olunub Kisi qebrinden qizildan hazirlanmis coxlu esyalar o cumleden gil qablar da askar edilib Qadin qebirlerinden ise qizil uzuk ve coxlu boyunbagi tapilib Maykop medeniyyetine eyni zamanda Kubanyani erazilerde yerlesen Mesoko yasayis menteqesi simal qerb ve Merkezi Qafqazdaki Vesyoli Sxala yasayis menteqeleri de daxildir Maykop medeniyyeti Taman yarimadasinin simal qerbinden Dagistanin cenub serqine qeder yayilmisdir MensePontik coller Defn usullari Marija Gimbutasin Kurqan ferziyyesinde tesvir edilen defn usullarina benzeyir Bezileri bunu Hind Avropa medeniyyetinin Pontik collerinden Qafqaza mudaxilesi kimi qiymetlendirir Bununla bele J P Malloriye gore tepelerle elaqedar subutlarin tapildigi yerlerde mehz bu eraziler sonralar qeyri hind Avropa menseli ehalinin movcudluguna isare eden zonalardir Medeniyyet en azi proto hind avropalilarin nesilleri ile guclu etnik ve linqvistik elaqeleri olan kurqanlasmis yerli medeniyyet kimi mueyyen edilmisdir Iqtisadi baximdan Asagi Mixaylovka qrupu ve Kemi Oba medeniyyeti ile daha uzaqda ise Qlobal Amfora ve Iplik esyalar medeniyyetleri ile elaqelendirilmisdir Yene de Malloriye gore Bele bir nezeriyyede vurgulanmali olan sey olduqca spekulyativ ve mubahiseli olsa da bu medeniyyetin en azi iki enenenin mehsulu hesab olunmasidir Novosvobodna medeniyyetinin qebul etdiyi yerli col enenesi ve Qafqazin cenubundan gelen yad elementler her iki regiondaki idxal ile gosterile biler Iran menseli Mariya Ivanovanin dediyine gore Maykop Iran Yaylasindan gelme menselidir Simali Qafqazda eramizdan evvel V minilliye aid turbeler ve yasayis meskenleri Simali ve Qerbi Qara deniz regionundaki muasir arxeoloji komplekslerle bagli maddi medeniyyetden xeber verir Ancaq gorunduyu kimi bu medeniyyet eramizdan evvel IV minilliyin ortalarinda birden bire menseyi hele de qaranliq qalan yuksek medeniyyet le evez olunmusdur Boyuk Maykop kurqaninin adini dasiyan bu arxeoloji medeniyyet yerli arxeotipi olmayan ve Balkan Anadolunun Mis dovru enenesine aid edile bilinmeyen butun sahelerde yenilikler gostermisdir Rus tedqiqatcilarinin ustunluk verdiyi nezeriyye oz menseyini Suriya Anadolu zonasindan goturmus ve tez tez sozde Uruk ekspansiyasi ile elaqedar olaraq xatirlanan cenubdan gelmis miqrasiyadir Bununla bele Maykopla Suriya Anadolu regionu arasindaki elaqe haqqinda ciddi subheler yaranib Simali Qafqazdaki yad cisimlerin Ferat ve Decle caylarinin yuxari axarlari ve ya Mesopotamiyanin selli duzenlikleri ile hec bir elaqesi yoxdur daha cox Iran yaylasi ve Cenubi Merkezi Asiya ile elaqesi movcuddur Cenub Qerbi Xezer denizi regionunda aparilan son qazintilar Serq ve Kontinental Avropa arasindaki qarsiliqli elaqeye yeni perspektiv teqdim edir Bir terefden getdikce daha aydin olur ki eramizdan evvel IV minilliyin evvellerinde Mesopotamiyadan cox cox uzaqlara yayilan neheng qarsiliqli elaqe sahesi inkisaf etmisdir Diger terefden bu tapintilar Mesopotamiyaya verilen enenevi ehemiyyeti nisbilesdirir cunki Iran ve Merkezi Asiyada meydana cixan yenilikler Suriya Anadolu regionundan aciq sekilde musteqil bir formada yayilmisdir Azerbaycan Bu yaxinlarda Azerbaycanda Soyuqbulaqda cox qedim kurqanlar askar edilmisdir Bu kurqanlar eramizdan evvel IV minilliyin evvellerine aiddir ve Leylatepe medeniyyetine mensubdur Kurqanlari tedqiq edenlerin fikrince Soyuqbulaq kurqanlari ile Maykop kurqanlari arasinda muhum paraleller movcuddur 2004 cu ilde Soyuqbulaqin tapilmasi ve sonraki qazintilar kurqan defninin Cenubi Qafqazda sonuncu Eneolit dovrunde yaxsi bir formada oturusduguna dair esasli subutlar teqdim etmisdir Leylatepe medeniyyetine mensub tayfalar eramizdan evvel IV minilliyin ortalarinda simala koc etmis ve belelikle de Simali Qafqazdaki Maykop medeniyyetinin yukselisinde muhum rol oynamisdirlar EdebiyyatAndreeva M V K voprosu o yuzhnyh svyazyah majkopskoj kultury SA 1977 1 S 39 56 Iessen A A K hronologii bolshih kubanskih kurganov SA 1950 Vyp XII Korenevskij S N Sovremennye problemy izucheniya majkopskoj kultury Arheologiya Kavkaza i Blizhnego Vostoka sb k 80 letiyu chlena korrespondenta RAN professora R M Munchaeva M TAUS 2008 S 71 122 ISBN 978 5 903011 37 7 Munchaev R M Kavkaz na zare bronzovogo veka M Nauka 1975 416 s S 197 335 Nikolaeva N A Safronov V A Proishozhdenie dolmenov Severo Zapadnogo Kavkaza Soobsheniya Nauchno metodicheskogo soveta po ohrane pamyatnikov kultury Vyp VII M Popova T B Dolmeny stanicy Novosvobodnoj TGIM M Sovetskaya Rossiya 1963 Vyp XXXIV Pamyatniki kultury Rezepkin A D Nekotorye aspekty formirovaniya epohi rannej bronzy na Severnom Kavkaze Materialy i issledovaniya po arheologii Kubani Krasnodar 2004 Vyp 4 Rezepkin A D Poselenie Novosvobodnenskoe Arheologiya Kavkaza i Blizhnego Vostoka sb k 80 letiyu chlena korrespondenta RAN professora R M Munchaeva M TAUS 2008 S 156 176 ISBN 978 5 903011 37 7 Safronov V A Indoevropejskie prarodiny Gorkij Volgo Vyatskoe knizhnoe izdatelstvo 1989 398 s S 205 266 351 362 381 ISBN 5 7420 0266 1 Formozov A A Kamennyj vek i eneolit Prikubanya M Nauka 1965 S 64 158 Krupnov E I Drevnyaya istoriya i kultura Kabardy M 1957 Formozov A A Periodizaciya poselenij Majkopskoj kultury v sbornike Istoriko arheologicheskij sbornik M 1962 Munchaev R M Pamyatniki majkopskoj kultury v Checheno Ingushetii Sovetskaya arheologiya 1962 3 Korenevskij S N Atabiev B H Batchaev V M Pogrebeniya majkopsko novosvobodnenskoj obshnosti mogilnika Goryachevodskij Stavropol kraj Problemy drevnej istorii i kultury Severnogo Kavkaza M 2004 S 62 82 006706 Hohlov A A Kraniologicheskij tip cheloveka pogrebennogo po tradiciyam majkopskoj kultury epohi rannej bronzy Kalmykiya pamyatnik Mandzhikeny I 14 13 NAV Vyp 5 2002 S 174 179 Rez angl 012926 Trifonov V A Kurgany majkopskogo tipa v severo zapadnom Irane Sudba uchenogo SPb 2000 S 244 264 Rez angl 008505 Yakovlev A V Samojlenko V G Novye pogrebeniya s majkopskoj keramikoj na severo vostoke Stavropolya KSIA Vyp 214 2003 S 74 83 Rez angl 013933 Spiridonova E A Aleshinskaya A S Korenevskij S N Rostunov V L Sravnitelnyj analiz prirodnoj sredy vremeni sushestvovaniya majkopskoj kultury v Centralnom Predkavkaze Stavropolskij kraj Severnaya Osetiya Alaniya E Spiridonova A S Aleshinskaya S N Korenevskij S N V L Rostunov Materialy po izuch ist kult naslediya Sev Kavkaza Vyp 2 M 2001 S 144 162 Rez angl 011361 Shishlina N I Majkopskie pogrebeniya Yuzhnyh Ergenej NAV Vyp 5 2002 S 164 173 Rez angl 012925 Krivickij V V Ob odnom glinyanom sosude iz Sunzhenskogo mogilnika Klio 1 2001 s 63 65 009345 Rassamakin Yu Ya Stepi Prichernomorya v kontekste razvitiya pervyh zemledelcheskih obshestv Arheologiya 2 2004 S 3 26 Ukr Rez rus angl 016901 Rezepkin A D Poselenie epohi rannej bronzy Chishho i nekotorye aspekty proishozhdeniya i hronologii majkopskoj kultury Arheolog detektiv i myslitel SPb 200 S 422 436 Rez angl 016795 Machinskij D A O smysle izobrazhenij na serebryanom sosude s gornym landshaftom iz Majkopskogo kurgana YuIMK 6 SPb 1998 S 48 49 003103 Machinskij D A Ob obraznom stroe serebryanyh i zolotyh hudozhestvennyh izdelij iz Majkopskogo kurgana Sissitii pamyati Yu V Andreeva SPb 2000 S 45 70 008108 Rafiq Qurbanov Qafqaz tarixi Baki Zerdabi nesriyyati seh 584Qisaldismislarin siyahisi VDI Vestnik Drevnej istorii SA Sovetskaya arheologiya TGIM Trudy Gosudarstvennogo istoricheskogo muzeyaHemcinin baxXarici kecidlerArheologicheskie kultury majkopskaya 2013 01 16 at the Wayback Machine Majkopskaya kultura Bronzovyj vek na Donu i Severnom Kavkaze Drevnee zoloto Kubani Majkopskaya kultura kak drevnejshij etap adygskogo etnogeneza 2013 08 15 at the Wayback MachineIstinadlarIn Search of the Indo Europeans J P Mallory Thames and Hudson 1987 ISBN 0 500 27616 1 p233 J P Mallory Maykop Culture Ivanova M 2012 Kaukasus und Orient Die Entstehung des Maikop Phanomens im 4 Jahrtausend v Chr Praehistorische Zeitschrift 2012 87 1 1 28 Najaf Museyibli Excavations of Soyugbulaq Kurgans 2017 12 13 at the Wayback Machine Azerbaijan Republic National Academy of Sciences Institute of Archaeology and Ethnography Baku Azerbaijan 2008