Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
MARC (ing. Machine-Readable Cataloging, "maşın oxunaqlı kataloqlaşdırma") — maşın oxunaqlı kataloqlaşdırma qeydinin formatı.
| MARC (ing. MAchine-Readable Cataloging) maşın oxunaqlı kataloqlaşdırma formatı | |
|---|---|
.mrc və ya .marc | |
| tipi | application/marc |
| Format tipi | akademik nizam-intizam[d], ixtisas, tədqiqat sahəsi[d] |
| Veb-sayt | loc.gov/marc/ |
Tarixi
MARC I proqramı ilk dəfə 1965–1966-cı illərdə ABŞ Konqres Kitabxanası tərəfindən kataloqlama məlumatlarını maşın oxunaqlı formada əldə etmək məqsədi ilə hazırlanmışdır. Oxşar işlər İngiltərənin tərəfindən İngiltərədə çap olunmuş İngilis Milli Biblioqrafiyasının (BNB MARC layihəsi) hazırlanmasında maşın tərəfindən oxunaqlı məlumatların istifadəsini təmin etmək üçün həyata keçirilmişdir. 1968-ci ildəki bu inkişaflar əsasında kommunikativ İngilis-Amerika formatı MARC yaradılmağa başladı (MARC II layihəsi). Yaradılışının məqsədi aşağıdakıları təmin etmək idi:
- kataloqlaşdırma və digər kitabxana tapşırıqlarının həllində rahatlıq,
- bütün növ sənədlərin milli biblioqrafik təsvirlərinə və avtomatlaşdırılmış sistemlərdə qeyd strukturunun istifadəsinə uyğunluğu.
1971-ci ildə, MARC-nin ümumi bir versiyası beynəlxalq ISO 2709 standartı olaraq qəbul edildi.
CMEA-da və daha sonra MDB-də ISO 2709 GOST 7.14–84 (ST SEV 4269–83) SIBID və GOST 7.14–98 SIBID olaraq uyğunlaşdırıldı. Bununla birlikdə, bu standartların hər ikisi (həm beynəlxalq orijinal, həm də rus dilində uyğunlaşma) çox ümumi idi və kitabxana işi üçün əhəmiyyətli detalları ehtiva etmədiyi üçün birbaşa tətbiq edilə bilməzdi. ISO 2709 haqqında demək olar ki, MARC ailənin demək olar ki, bütün formatları alt qrupları olmaqla, məlumat formatını müəyyənləşdirmək baxımından ona uyğundur, lakin eyni zamanda, qeydlərinin xüsusi sahələrini müəyyənləşdirmək baxımından ümumiyyətlə onun əhatəsindən kənara çıxırlar.
Orijinal formatın milli uyğunlaşmaları və ümumi standartların yaranması
1970-ci illərdə formatın istifadəsi inkişaf prosesində. milli kataloqlama qaydalarına (UKMARC (Böyük Britaniya), INTERMARC (Fransa), USMARC (ABŞ), AUSMARC (Avstriya), CANMARC (Kanada), DanMARC (Danimarka), LCMARC, NorMARCV SwaMARC daxil olmaqla 20-dən çox fərqli versiya meydana çıxdı. və s.).
Bu formatların uyğunsuzluğunu aradan qaldırmaq üçün 1977-ci ildə Beynəlxalq Kitabxana Dərnəkləri Federasiyası (IFLA) Universal MARC Formatını (UNIMARC) buraxdı. Məqsəd "… milli biblioqrafik xidmətlər arasında maşın tərəfindən oxunaqlı formada beynəlxalq məlumat mübadiləsini təşviq etmək" elan olunur. Bu formatın MARC formatlarının istənilən milli versiyaları arasında vasitəçi olması və bu səbəbdən məlumatların milli formatdan ona, ondan başqa bir milli formata çevrilməsini təmin etməsi lazım olduğu düşünülürdü.
1980-ci ildə UNIMARC-ın ikinci nəşri, 1983-cü ildə isə monoqrafiyaların və serialların kataloqlaşdırılmasına yönəlmiş UNIMARC El Kitabı yayımlandı. Beynəlxalq Standart Biblioqrafik Təsvirin (ISBD) tələblərindən istifadə edilmişdir.
1987-ci ildə UNIMARC Tətbiq təlimatında əks olunan UNIMARC formatının yeni bir versiyası — "UNIMARC Təlimatı" nəşr olundu və bu, digər sənəd sənədlərinə təsirini genişləndirdi. Bundan əlavə, Rəhbər bu formatdan "yeni maşın tərəfindən oxunaqlı biblioqrafik formatların inkişafı üçün bir model kimi" istifadə olunma ehtimalını nəzərdə tutmuşdur.
Eyni zamanda, USMARC formatının inkişafı müstəqil davam etdi.
Son düzəlişlərində USMARC formatı biblioqrafik, nüfuzlu, təsnifat məlumatlarını, toplama məlumatlarını və ümumi məlumatları qeyd etmək üçün (müvafiq olaraq — Biblioqrafik Tarix üçün USMARC; Səlahiyyət Məlumatları üçün USMARC Formatı, Təsnifat Məlumatları üçün USMARC, Məlumatların Tutulması üçün USMARC Formatı, İcma məlumatları üçün USMARC Formatı). Bu formatların hər biri dərc edilmişdir və oxşar sahə təsvirlərini, istifadə təlimatlarını və məlumatların daxil edilməsi və identifikasiyası qaydalarını ehtiva edir.
1990-cı illərdə eyni kataloqlaşdırma planlarına uyğun işləyən İngilis dilli ölkələrin mübadilə formatlarının birləşdirilməsi məsələsi gündəmdə idi. Yeni formatın tərtibatçıları (əvvəlcə IMARC adlanır) ABŞ, Böyük Britaniya, Kanada, Avstraliya və Yeni Zelandiya formatlarını uyğunlaşdırmağı planlaşdırırdılar. Ancaq koordinasiya üzərində əsl işi yalnız ABŞ və Kanadanın nümayəndələri həyata keçirdi.
1999-cu ildə, ABŞ və Kanadanın (USMARC və CANMARC) biblioqrafik formatlarının razılaşdırılması və sonrakı birləşməsi nəticəsində, onların əsasında yeni bir format elan edildi ("XXI əsrin formatı") — MARC-21. O vaxtdan etibarən, USMARC formatına diqqət yetirən təşkilatlar MARC-21 formatına keçməli və yeni əlavəlar da daxil olmaqla bütün sonrakı dəyişiklikləri izləməlidirlər (əvvəllər belə tələblər yox idi). MARC-21 aşağıdakı formatları əhatə edir:
- biblioqrafik məlumatlar;
- nüfuzlu məlumatlar;
- fondlar haqqında məlumatlar;
- təsnifat məlumatları;
- ictimai məlumat. Hal-hazırda MARC-21 formatı ABŞ, Kanada, Avstraliya, Yeni Zelandiya, İngiltərə və Fransa, Macarıstan, Danimarka, İspaniya, İsveç, Finlandiya, eləcə də universitet kitabxanalarında istifadə olunur.
Daxili
MARC verilənlər bazası, hər biri müəyyən bir nəşrə istinad edən dəyişən uzunluqlu fərdi qeydlərin ardıcıllığıdır. Qeydlərin hər birinin daxili quruluşu dəyişkən uzunluqdadır və standart sahələrin dəyişkən tərkibi ilə bəziləri çox ola bilər. Bu məlumat saxlama formatı əvvəlcə belə məlumatların saxlandığı maqnit lentlərlə işləmək üçün əlverişlidir; əlaqəli DBMS-lər üçün ciddi bir narahatlıq yaratdı. XML-də MARC Xəritəçəkmə daha təbii olduğu ortaya çıxdı.
Formatlar
İndi MARC formatlarının bütün ailəsi mövcuddur. Formatın inkişafında iki əsas rəqabət edən filiallar: və .
MARC21
Əsasən ABŞ və İngiltərədə istifadə edilən ABŞ Konqres Kitabxanası tərəfindən dəstəklənir
MARCXML
MARC21 əsaslı XML sxeması. MARC21 ilə ifadəli xüsusiyyətlərdə uyğun bir XML variantını təyin edir. Elə MARC21-in özü kimi, Konqres Kitabxanası tərəfindən inkişaf etdirilib saxlanılır.
UNIMARC
Beynəlxalq IFLA təşkilatı tərəfindən dəstəklənir və əsasən Avropa və Asiyada istifadə olunur.
1994-cü ilin ikinci buraxılışında və son illərin əlavələrini nəzərə alaraq UNIMARC formatı monoqrafik mətn sənədləri (ilk növbədə müasir kitablar), köhnə çap olunmuş nəşrlər, seriallar, notalar, qrafiki materiallar kimi qeyri-şəffaf sənədləri təsvir etmək üçün lazım olan sahələri əhatə edir. əsas, səs materialları, video və proyeksiya materialları, elektron mənbələr, kartoqrafik materiallar.
UNIMARC formatının sahələri ümumi və spesifik olaraq bölünə bilər. Ümumi sahələr hər hansı bir sənəd növü təsvir edilərkən, spesifik — yalnız müəyyən növləri təsvir edərkən istifadə olunur. Xüsusi sahələr 0XX, 1XX, 2XX formatlı blok bloklarında tapılmışdır. Blok 0XX, unikal beynəlxalq sənəd identifikasiya nömrələrini (ISBN, ISSN, ISMN və s.) Qeyd etmək üçün sahələri ehtiva edir. 1XX blokda kitablar (105), seriallar (110), video materiallar (115), qrafik materiallar (116), elektron mənbələr (135) üçün ayrıca kodlanmış məlumat sahələri mövcuddur. 2XX təsviri məlumat blokunda, spesifik sahə 230 elektron mənbələr haqqında spesifik məlumat sahəsini əks etdirir.
UNIMARC sahələrin kifayət qədər böyük bir siyahısını özündə cəmləşdirir, lakin hətta bu siyahı xüsusi elmi və texniki ədəbiyyat növlərini təsvir etmək üçün kifayət deyil: dissertasiyalar, AR-GE hesabatları, patent, tənzimləyici və texniki sənədlər və sənaye kataloqu və məhz konkret sahələr əskikdir.
UNIMARC formatı illər ərzində inkişaf etdirilib, daim təkmilləşdirilir və indi, lakin çox yavaş. Bunun səbəbi UNIMARC-ı dəstəkləyən IFLA Daimi Komitəsinin kiçik olması və qarşılıqlı məsləhətləşmələr üçün əsasən yazışmalardan istifadə edərək konsensus prinsipi əsasında könüllü olaraq işləməsidir. Daimi Komitə tərəfindən formatın quruluşunda edilən son böyük dəyişikliklərdən biri, bir çoxu əvvəlki format statusuna sahib olan bir çoxunun elektron formatı təsvir etmək üçün bir sıra sahələrin formatın 1987-ci il buraxılışında təsdiqlənməsidir. Bütün bunlar, formatın öz versiyasını hazırlamağa, milli istifadə sahələrini və alt sahələrini əlavə etməyə imkan verdi. bu beynəlxalq standartla icazə verilir. Əlavə olaraq, əksər sənəd növləri üçün, hər növ üçün spesifik və ümumi sahələrin doldurulma xüsusiyyətlərinin təsvirlərini özündə birləşdirməli olduğu və hər bir növlə əlaqəli standart sənədlərin formatını milli versiyada təsvir etmək üçün tövsiyələri ehtiva edən MARC formatının tətbiqi üçün təlimatların hazırlanmasına qərar verildi. , yəni sənədləri təsvir edən nümunələr və ya modellər hazırlamaq vəzifəsi qoyuldu.
Həmçinin bax
- XML
- faylı — Bibliographic data ()
İstinadlar
- "Henriette Avram, 'Mother of MARC,' Dies (May 2006) - Library of Congress Information Bulletin". www.loc.gov. 2017-03-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-04-05.
- "В. Скворцов". "Форматы MARC21, UNIMARC, RUSMARC, их настоящее и будущее". "Национальная служба развития системы форматов RUSMARC". 2017-04-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-04-13.
Ədəbiyyat
- Воройский, Ф. С. Основы проектирования автоматизированных библиотечно-информационных систем / Ф. С. Воройский. — Москва: Физматлит, 2002.
Xarici keçidlər
- Спецификации конверсии UNIMARC в MARC 21, версия. 3.0, 2001 (англ.) (ing.)
- MARC 21 (ing.)
- MARC 21 XML Schema (ing.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
MARC ing Machine Readable Cataloging masin oxunaqli kataloqlasdirma masin oxunaqli kataloqlasdirma qeydinin formati MARC ing MAchine Readable Cataloging masin oxunaqli kataloqlasdirma formati mrc ve ya marctipi span data wikidata property id P1163 class no wikidata application marc span Format tipi akademik nizam intizam d ixtisas tedqiqat sahesi d Veb sayt loc gov marc TarixiMARC I proqrami ilk defe 1965 1966 ci illerde ABS Konqres Kitabxanasi terefinden kataloqlama melumatlarini masin oxunaqli formada elde etmek meqsedi ile hazirlanmisdir Oxsar isler Ingilterenin terefinden Ingilterede cap olunmus Ingilis Milli Biblioqrafiyasinin BNB MARC layihesi hazirlanmasinda masin terefinden oxunaqli melumatlarin istifadesini temin etmek ucun heyata kecirilmisdir 1968 ci ildeki bu inkisaflar esasinda kommunikativ Ingilis Amerika formati MARC yaradilmaga basladi MARC II layihesi Yaradilisinin meqsedi asagidakilari temin etmek idi kataloqlasdirma ve diger kitabxana tapsiriqlarinin hellinde rahatliq butun nov senedlerin milli biblioqrafik tesvirlerine ve avtomatlasdirilmis sistemlerde qeyd strukturunun istifadesine uygunlugu 1971 ci ilde MARC nin umumi bir versiyasi beynelxalq ISO 2709 standarti olaraq qebul edildi CMEA da ve daha sonra MDB de ISO 2709 GOST 7 14 84 ST SEV 4269 83 SIBID ve GOST 7 14 98 SIBID olaraq uygunlasdirildi Bununla birlikde bu standartlarin her ikisi hem beynelxalq orijinal hem de rus dilinde uygunlasma cox umumi idi ve kitabxana isi ucun ehemiyyetli detallari ehtiva etmediyi ucun birbasa tetbiq edile bilmezdi ISO 2709 haqqinda demek olar ki MARC ailenin demek olar ki butun formatlari alt qruplari olmaqla melumat formatini mueyyenlesdirmek baximindan ona uygundur lakin eyni zamanda qeydlerinin xususi sahelerini mueyyenlesdirmek baximindan umumiyyetle onun ehatesinden kenara cixirlar Orijinal formatin milli uygunlasmalari ve umumi standartlarin yaranmasi1970 ci illerde formatin istifadesi inkisaf prosesinde milli kataloqlama qaydalarina UKMARC Boyuk Britaniya INTERMARC Fransa USMARC ABS AUSMARC Avstriya CANMARC Kanada DanMARC Danimarka LCMARC NorMARCV SwaMARC daxil olmaqla 20 den cox ferqli versiya meydana cixdi ve s Bu formatlarin uygunsuzlugunu aradan qaldirmaq ucun 1977 ci ilde Beynelxalq Kitabxana Dernekleri Federasiyasi IFLA Universal MARC Formatini UNIMARC buraxdi Meqsed milli biblioqrafik xidmetler arasinda masin terefinden oxunaqli formada beynelxalq melumat mubadilesini tesviq etmek elan olunur Bu formatin MARC formatlarinin istenilen milli versiyalari arasinda vasiteci olmasi ve bu sebebden melumatlarin milli formatdan ona ondan basqa bir milli formata cevrilmesini temin etmesi lazim oldugu dusunulurdu 1980 ci ilde UNIMARC in ikinci nesri 1983 cu ilde ise monoqrafiyalarin ve seriallarin kataloqlasdirilmasina yonelmis UNIMARC El Kitabi yayimlandi Beynelxalq Standart Biblioqrafik Tesvirin ISBD teleblerinden istifade edilmisdir 1987 ci ilde UNIMARC Tetbiq telimatinda eks olunan UNIMARC formatinin yeni bir versiyasi UNIMARC Telimati nesr olundu ve bu diger sened senedlerine tesirini genislendirdi Bundan elave Rehber bu formatdan yeni masin terefinden oxunaqli biblioqrafik formatlarin inkisafi ucun bir model kimi istifade olunma ehtimalini nezerde tutmusdur Eyni zamanda USMARC formatinin inkisafi musteqil davam etdi Son duzelislerinde USMARC formati biblioqrafik nufuzlu tesnifat melumatlarini toplama melumatlarini ve umumi melumatlari qeyd etmek ucun muvafiq olaraq Biblioqrafik Tarix ucun USMARC Selahiyyet Melumatlari ucun USMARC Formati Tesnifat Melumatlari ucun USMARC Melumatlarin Tutulmasi ucun USMARC Formati Icma melumatlari ucun USMARC Formati Bu formatlarin her biri derc edilmisdir ve oxsar sahe tesvirlerini istifade telimatlarini ve melumatlarin daxil edilmesi ve identifikasiyasi qaydalarini ehtiva edir 1990 ci illerde eyni kataloqlasdirma planlarina uygun isleyen Ingilis dilli olkelerin mubadile formatlarinin birlesdirilmesi meselesi gundemde idi Yeni formatin tertibatcilari evvelce IMARC adlanir ABS Boyuk Britaniya Kanada Avstraliya ve Yeni Zelandiya formatlarini uygunlasdirmagi planlasdirirdilar Ancaq koordinasiya uzerinde esl isi yalniz ABS ve Kanadanin numayendeleri heyata kecirdi 1999 cu ilde ABS ve Kanadanin USMARC ve CANMARC biblioqrafik formatlarinin razilasdirilmasi ve sonraki birlesmesi neticesinde onlarin esasinda yeni bir format elan edildi XXI esrin formati MARC 21 O vaxtdan etibaren USMARC formatina diqqet yetiren teskilatlar MARC 21 formatina kecmeli ve yeni elavelar da daxil olmaqla butun sonraki deyisiklikleri izlemelidirler evveller bele telebler yox idi MARC 21 asagidaki formatlari ehate edir biblioqrafik melumatlar nufuzlu melumatlar fondlar haqqinda melumatlar tesnifat melumatlari ictimai melumat Hal hazirda MARC 21 formati ABS Kanada Avstraliya Yeni Zelandiya Ingiltere ve Fransa Macaristan Danimarka Ispaniya Isvec Finlandiya elece de universitet kitabxanalarinda istifade olunur DaxiliMARC verilenler bazasi her biri mueyyen bir nesre istinad eden deyisen uzunluqlu ferdi qeydlerin ardicilligidir Qeydlerin her birinin daxili qurulusu deyisken uzunluqdadir ve standart sahelerin deyisken terkibi ile bezileri cox ola biler Bu melumat saxlama formati evvelce bele melumatlarin saxlandigi maqnit lentlerle islemek ucun elverislidir elaqeli DBMS ler ucun ciddi bir narahatliq yaratdi XML de MARC Xeritecekme daha tebii oldugu ortaya cixdi FormatlarIndi MARC formatlarinin butun ailesi movcuddur Formatin inkisafinda iki esas reqabet eden filiallar ve MARC21 Esasen ABS ve Ingilterede istifade edilen ABS Konqres Kitabxanasi terefinden desteklenir MARCXML MARC21 esasli XML sxemasi MARC21 ile ifadeli xususiyyetlerde uygun bir XML variantini teyin edir Ele MARC21 in ozu kimi Konqres Kitabxanasi terefinden inkisaf etdirilib saxlanilir UNIMARC Beynelxalq IFLA teskilati terefinden desteklenir ve esasen Avropa ve Asiyada istifade olunur 1994 cu ilin ikinci buraxilisinda ve son illerin elavelerini nezere alaraq UNIMARC formati monoqrafik metn senedleri ilk novbede muasir kitablar kohne cap olunmus nesrler seriallar notalar qrafiki materiallar kimi qeyri seffaf senedleri tesvir etmek ucun lazim olan saheleri ehate edir esas ses materiallari video ve proyeksiya materiallari elektron menbeler kartoqrafik materiallar UNIMARC formatinin saheleri umumi ve spesifik olaraq bolune biler Umumi saheler her hansi bir sened novu tesvir edilerken spesifik yalniz mueyyen novleri tesvir ederken istifade olunur Xususi saheler 0XX 1XX 2XX formatli blok bloklarinda tapilmisdir Blok 0XX unikal beynelxalq sened identifikasiya nomrelerini ISBN ISSN ISMN ve s Qeyd etmek ucun saheleri ehtiva edir 1XX blokda kitablar 105 seriallar 110 video materiallar 115 qrafik materiallar 116 elektron menbeler 135 ucun ayrica kodlanmis melumat saheleri movcuddur 2XX tesviri melumat blokunda spesifik sahe 230 elektron menbeler haqqinda spesifik melumat sahesini eks etdirir UNIMARC sahelerin kifayet qeder boyuk bir siyahisini ozunde cemlesdirir lakin hetta bu siyahi xususi elmi ve texniki edebiyyat novlerini tesvir etmek ucun kifayet deyil dissertasiyalar AR GE hesabatlari patent tenzimleyici ve texniki senedler ve senaye kataloqu ve mehz konkret saheler eskikdir UNIMARC formati iller erzinde inkisaf etdirilib daim tekmillesdirilir ve indi lakin cox yavas Bunun sebebi UNIMARC i destekleyen IFLA Daimi Komitesinin kicik olmasi ve qarsiliqli meslehetlesmeler ucun esasen yazismalardan istifade ederek konsensus prinsipi esasinda konullu olaraq islemesidir Daimi Komite terefinden formatin qurulusunda edilen son boyuk deyisikliklerden biri bir coxu evvelki format statusuna sahib olan bir coxunun elektron formati tesvir etmek ucun bir sira sahelerin formatin 1987 ci il buraxilisinda tesdiqlenmesidir Butun bunlar formatin oz versiyasini hazirlamaga milli istifade sahelerini ve alt sahelerini elave etmeye imkan verdi bu beynelxalq standartla icaze verilir Elave olaraq ekser sened novleri ucun her nov ucun spesifik ve umumi sahelerin doldurulma xususiyyetlerinin tesvirlerini ozunde birlesdirmeli oldugu ve her bir novle elaqeli standart senedlerin formatini milli versiyada tesvir etmek ucun tovsiyeleri ehtiva eden MARC formatinin tetbiqi ucun telimatlarin hazirlanmasina qerar verildi yeni senedleri tesvir eden numuneler ve ya modeller hazirlamaq vezifesi qoyuldu Hemcinin baxXML fayli Bibliographic data Istinadlar Henriette Avram Mother of MARC Dies May 2006 Library of Congress Information Bulletin www loc gov 2017 03 15 tarixinde Istifade tarixi 2017 04 05 V Skvorcov Formaty MARC21 UNIMARC RUSMARC ih nastoyashee i budushee Nacionalnaya sluzhba razvitiya sistemy formatov RUSMARC 2017 04 29 tarixinde Istifade tarixi 2017 04 13 EdebiyyatVorojskij F S Osnovy proektirovaniya avtomatizirovannyh bibliotechno informacionnyh sistem F S Vorojskij Moskva Fizmatlit 2002 Xarici kecidlerSpecifikacii konversii UNIMARC v MARC 21 versiya 3 0 2001 angl ing MARC 21 ing MARC 21 XML Schema ing