Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədə heç bir məlumatın mənbəsi . |
Latın dili — Hind-Avropa dillərinə daxil dillərdən biri. Qədim Roma ərazisində işlədilmişdir. Əksər elmi terminlər bu dildən götürülmüşdür. Məsələn, "hydro" — su, "ferrium" — dəmir, "vita" — həyat deməkdir. Hazırda Vatikanda latın dili dövlət dilidir.
| Latın dili | |
|---|---|
| Orijinal adı | Lingua Latina |
| Ölkələr | Qərbi və Cənubi Avropa, Yaxın Şərq, Şimali Afrika (I–V əsrlərdə) |
| Rəsmi status | Vatikan əvvəlcə — Qədim Romada |
| Ölü dil | Yazı dili XII–XV əsrlərdə roman və german dilləri ilə əvəzlənmişdir (Şərqi Avropada XVII əsrdə), elmdə XVIII əsrdə də öz mövcudluğunu qoruyub saxlamışdır, tibbdə, hüquq sahəsində və katolisizmdə bu günə qədər qalır Şifahi dil: IX–XII əsrlərdə roman dillərinə çevrilmişdir. |
| Təsnifatı | |
| Kateqoriya | Avrasiya dilləri |
| Hind-Avropa dilləri, , | |
| Yazı | latın əlifbası |
| Dil kodları | |
| QOST 7.75–97 | лат 380 |
| ISO 639-1 | la |
| ISO 639-2 | lat |
| ISO 639-3 | lat |
| lat | |
| ABS ASCL | 2902 |
| IETF | la |
| Glottolog | lati1261 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
Latın dili hind-avropa dil ailəsinin italyan dil qrupunun bir üzvüdür. Latın dilinin əlifbası qədim italyan əlifbası əsasında yaranıb və kökləri daha qədimə yunan və finikya əlifbasına qədər gedir. Latin dilinin tarixi bizim eradan öncəsinə aiddir və Tiber çayı ətrafındakı Latium bölgəsinin əsas istifadə etdiyi dil olub. Eyni zamanda Latium bölgəsi hazirdada böyük bir coğrafiyada öz təsirini göstərən roman sivilizasiyasının (Cənubi Avropa, Latın Amerikası və.s) ilk inkişaf etdiyi bölgə olub. Günü gündən Romada elit təbəqənin istifadə etdiyi dilə çevrilən latin dili b.e.ə I və b.e I əsrləri arasinda şimaldan gallarin, etruryalıların, liquriyalıların, venediklilərin və cənubdan yunan dilli xalqların təsiri ilə latin xalqı tarix səhnəsindən çixmis və bununlada bu dilin məişət həyatında istifadəsi mümkünsüz olmuşdur. Bədii ədəbiyyatin, elmin dilinə çevrilmişdir.
Roma imperiyasının Qərbi və Şərqi Romaya parçalanması və bizans dövlətinin yaranması ilə yunan dili elmi sahədədə latın dilini geridə buraxmışdır. Baxmayaraq ki latın dili b.e.ə I və b.e I əsrləri arasinda artıq təsirlərə məruz qalmış və yerini digər roman dillərinə buraxmışdır, ancaq eyni zamanda bu dövr latın dilinin qızıl dövrü sayılır. Bizim eranın 200-cü ilindən sonra isə bu dil tamamilə unudulmuş yalnız cadugərlərin, dini təriqət üzvlərinin, alimlərin və simyagerlərin istifadə etdiyi dilə çevrilmişdir.
Renessans dövründə
Təxminən 1200 il sonra XIV, XVI əsrlərdə renessans dövrü və Avropada mədəniyyətin və incəsənətin bütün sahələrində çiçəklənmə yaşanması ilə əlaqədar olaraq latın dili yenidən araşdırılmağa başlanmışdı. Buna təsir edən ən önəmli faktor isə Bizans dövlətinin dağılması ilə yunan dilinin arxa planda qalması idi.
Kilsənin dili kimi
Latin dili xristianlığın inkisafi və yunan dilinin daha çox məişət həyatında işlədiyi üçün alınma sözlərin artmasına görə Papa Damasusun dövründən (b.e. 384) etibarən Vatikan kilsəsinin rəsmi dili kimi qəbul edilib. Vatikanın gizli kitabxanasındakı kitabların böyük əksəriyyətinin də bu dildə yazıldığı iddia edilir. 1962–65-ci ildə ikinci Vatikan məclisində bu dilin vatikanın ayinlərində və dini təlimlərində istifadəsi məsələsinə bir daha toxunulmuş və dini ayinlərin bundan sonra da latın dilində davam etdirilməsi qərara alinmisdir. Papa 16-cı Benediktin latin dilinin 20-ci əsrdəki inkisafinda rolu əvəz edilməzdir.
Məşhur filosoflarından tutmuş, elm adamlarınadək bütün dahilər öz fikirlərini, elmi kəşflərini, nəzəriyyələrini və ideologiyalarını latın dilində yazıya çeviriblər. Bu baxımdan Latın dili söz zənginliyi cəhətdən ərəbcədən sonra ikinci ən zəngin dildir. Lakin müxtəlif sivilizasiyaların bir-birini əvəz etməsi, bu dildə danışanların axırına çıxsa da, latın dili bugünədək öz qüdrətini qorumağı bacarıb. Bu baxımdan latın dilinin öyrənilməsinə və tədqiqinə böyük ehtiyac var. Çünki latın dili bugünkü Avropa dillərindən bir neçəsinin (fransız, italyan, roman, ispan, portuqal dili) yaranmasında önəmli rol oynamışdır.
Latın ifadələri
lat. "Errare (Errasse) humanum est, sed in errare (errore) perseverare diabolicum."
- Tərcüməsi:
azərb. "Səhv etmək insana xasdır lakin, səhv etməyə məcbur etmək (səhvə israrlılıq) iblislikdir."
Lat. "Dura lex , sed lex"
Az. "Qanun sərtdir, amma hamı üçün qanundur
Lat. "Mors et vita in manibus lingue."
Az. "Ölüm və həyat dilin əlindədir."
Xarici keçidlər
 | Dil ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqalede hec bir melumatin menbesi gosterilmemisdir Lutfen etibarli menbeler elave etmekle meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Qerez yaradan menbesiz hisseler muzakiresiz siline biler Latin dili Hind Avropa dillerine daxil dillerden biri Qedim Roma erazisinde isledilmisdir Ekser elmi terminler bu dilden goturulmusdur Meselen hydro su ferrium demir vita heyat demekdir Hazirda Vatikanda latin dili dovlet dilidir Latin diliOrijinal adi Lingua LatinaOlkeler Qerbi ve Cenubi Avropa Yaxin Serq Simali Afrika I V esrlerde Resmi status Vatikan evvelce Qedim RomadaOlu dil Yazi dili XII XV esrlerde roman ve german dilleri ile evezlenmisdir Serqi Avropada XVII esrde elmde XVIII esrde de oz movcudlugunu qoruyub saxlamisdir tibbde huquq sahesinde ve katolisizmde bu gune qeder qalir Sifahi dil IX XII esrlerde roman dillerine cevrilmisdir TesnifatiKateqoriya Avrasiya dilleriHind Avropa dilleri Yazi latin elifbasiDil kodlariQOST 7 75 97 lat 380ISO 639 1 laISO 639 2 latISO 639 3 latlatABS ASCL 2902IETF laGlottolog lati1261 Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiLatin dili hind avropa dil ailesinin italyan dil qrupunun bir uzvudur Latin dilinin elifbasi qedim italyan elifbasi esasinda yaranib ve kokleri daha qedime yunan ve finikya elifbasina qeder gedir Latin dilinin tarixi bizim eradan oncesine aiddir ve Tiber cayi etrafindaki Latium bolgesinin esas istifade etdiyi dil olub Eyni zamanda Latium bolgesi hazirdada boyuk bir cografiyada oz tesirini gosteren roman sivilizasiyasinin Cenubi Avropa Latin Amerikasi ve s ilk inkisaf etdiyi bolge olub Gunu gunden Romada elit tebeqenin istifade etdiyi dile cevrilen latin dili b e e I ve b e I esrleri arasinda simaldan gallarin etruryalilarin liquriyalilarin venediklilerin ve cenubdan yunan dilli xalqlarin tesiri ile latin xalqi tarix sehnesinden cixmis ve bununlada bu dilin meiset heyatinda istifadesi mumkunsuz olmusdur Bedii edebiyyatin elmin diline cevrilmisdir Roma imperiyasinin Qerbi ve Serqi Romaya parcalanmasi ve bizans dovletinin yaranmasi ile yunan dili elmi sahedede latin dilini geride buraxmisdir Baxmayaraq ki latin dili b e e I ve b e I esrleri arasinda artiq tesirlere meruz qalmis ve yerini diger roman dillerine buraxmisdir ancaq eyni zamanda bu dovr latin dilinin qizil dovru sayilir Bizim eranin 200 cu ilinden sonra ise bu dil tamamile unudulmus yalniz cadugerlerin dini teriqet uzvlerinin alimlerin ve simyagerlerin istifade etdiyi dile cevrilmisdir Renessans dovrunde Texminen 1200 il sonra XIV XVI esrlerde renessans dovru ve Avropada medeniyyetin ve incesenetin butun sahelerinde ciceklenme yasanmasi ile elaqedar olaraq latin dili yeniden arasdirilmaga baslanmisdi Buna tesir eden en onemli faktor ise Bizans dovletinin dagilmasi ile yunan dilinin arxa planda qalmasi idi Kilsenin dili kimi Latin dili xristianligin inkisafi ve yunan dilinin daha cox meiset heyatinda islediyi ucun alinma sozlerin artmasina gore Papa Damasusun dovrunden b e 384 etibaren Vatikan kilsesinin resmi dili kimi qebul edilib Vatikanin gizli kitabxanasindaki kitablarin boyuk ekseriyyetinin de bu dilde yazildigi iddia edilir 1962 65 ci ilde ikinci Vatikan meclisinde bu dilin vatikanin ayinlerinde ve dini telimlerinde istifadesi meselesine bir daha toxunulmus ve dini ayinlerin bundan sonra da latin dilinde davam etdirilmesi qerara alinmisdir Papa 16 ci Benediktin latin dilinin 20 ci esrdeki inkisafinda rolu evez edilmezdir Meshur filosoflarindan tutmus elm adamlarinadek butun dahiler oz fikirlerini elmi kesflerini nezeriyyelerini ve ideologiyalarini latin dilinde yaziya ceviribler Bu baximdan Latin dili soz zenginliyi cehetden erebceden sonra ikinci en zengin dildir Lakin muxtelif sivilizasiyalarin bir birini evez etmesi bu dilde danisanlarin axirina cixsa da latin dili bugunedek oz qudretini qorumagi bacarib Bu baximdan latin dilinin oyrenilmesine ve tedqiqine boyuk ehtiyac var Cunki latin dili bugunku Avropa dillerinden bir necesinin fransiz italyan roman ispan portuqal dili yaranmasinda onemli rol oynamisdir Latin ifadelerilat Errare Errasse humanum est sed in errare errore perseverare diabolicum Tercumesi azerb Sehv etmek insana xasdir lakin sehv etmeye mecbur etmek sehve israrliliq iblislikdir Lat Dura lex sed lex Az Qanun sertdir amma hami ucun qanundur Lat Mors et vita in manibus lingue Az Olum ve heyat dilin elindedir Xarici kecidler Dil ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin