Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Korrupsiya Qavrama İndeksi ( KQİ ) ekspertlər və biznes rəhbərləri tərəfindən qiymətləndirildiyi kimi ölkələri dövlət qurumu korrupsiyasının qəbul edilən səviyyələrinə görə qiymətləndirən və sıralayan indeksdir. KQİ ümumiyyətlə korrupsiyanı "əmanət edilmiş səlahiyyətdən şəxsi mənfəət üçün sui-istifadə" kimi müəyyən edir. İndeks Transparency International qeyri-hökumət təşkilatı tərəfindən 1995-ci ildən bəri hər il dərc olunur.
2025-ci ilin fevralında dərc edilmiş 2024-cü ilin KQİ hazırda 180 ölkəni, 1 may 2023-cü il və 30 aprel 2024-cü il tarixləri arasındakı vəziyyətə əsasən "100-dən (çox təmiz) 0-a (yüksək korrupsiya) miqyasda" sıralayır. Danimarka, Finlandiya, Sinqapur, Yeni Zelandiya, Lüksemburq, Norveç, İsveçrə və İsveç (son dörd ildə 80-dən yuxarı bal toplayan) dünyanın ən az korrupsiyalaşmış ölkələri kimi qəbul edilir – beynəlxalq maliyyə şəffaflığı arasında ardıcıl olaraq yüksək yer tutur – ən açıq şəkildə korrupsiyaya uğrayan ölkələr isə Cənubi Sudan (8), Somali (9), Venesuela (10).
Metodlar
Mənbə məlumatlarının seçilməsi
Məlumatların toplanmasının məqsədi müxtəlif dövlət sektorunda korrupsiya təcrübələri barədə ekspert və biznes liderlərinin qiymətləndirmələrini əldə etməkdir. Bura rüşvətxorluq, dövlət vəsaitlərindən sui-istifadə, dövlət vəzifəsindən şəxsi maraqlar üçün sui-istifadə, dövlət qulluğunda nepotizm və dövləti ələ keçirmək daxildir. 2012-ci ildən etibarən KQİ 12 müxtəlif qurumdan 13 müxtəlif sorğu və qiymətləndirməni nəzərə alıb. Qurumlar bunlardır:
- Afrika İnkişaf Bankı (Fil Dişi Sahilində yerləşir)
- Bertelsmann Fondu (Almaniya)
- Economist Intelligence Unit (Böyük Britaniyada yerləşir)
- Freedom House (Amerikada yerləşir)
- Global Insight (ABŞ-da yerləşir)
- Beynəlxalq İdarəetmə İnkişafı İnstitutu (İsveçrədə yerləşir)
- Siyasi və İqtisadi Risk Məsləhətçiliyi (Honq Konqda yerləşir)
- PRS Group, Inc. (ABŞ-da yerləşir)
- Dünya Bankı
- Dünya İqtisadi Forumu
- Dünya Ədalət Layihəsi (ABŞ-da yerləşir)
KQİ-də görünmək üçün ölkələr ən azı üç mənbə tərəfindən qiymətləndirilməlidir.Transparency İnternational Passau Universitetindən İohann Qraf Lambsdorffa KQİ-nin hazırlanmasını tapşırıb. İlk KQİ siyahıları ictimai rəy sorğularından istifadə edirdilər.
Mənbə məlumatının yenidən ölçülməsi
Bütün məlumatların KQİ indeksində birləşdirilməsi üçün ilk növbədə bütün məlumatların 0-100 miqyasına uyğun standartlaşdırması lazımdır. Burada 0 ən çox korrupsiyanı, 100 isə ən az olanı göstərir.
Növbəti addımda ilin baza məlumatlarına əsaslanan hər bir məlumat mənbəyi üçün orta kvadratik meyl hesablanır (itkin dəyərləri əvəz etmək üçün Stata statistik proqram paketinin "impute" əmrindən istifadə olunur). Daha sonra, hər bir ölkədən hər bir mənbə üçün 0 ətrafında mərkəzləşdirilmiş orta və 1 standart kənarlaşma ilə standartlaşdırılmış z balı hesablanır. Nəhayət, bu ballar təxminən 45 orta və 20 standart sapma ilə 0-100 miqyasına çevrilir. 0-dan aşağı olan ballar 0-a təyin edilir və 100-dən yuxarı ballar 100-lə məhdudlaşır. Bu, 2012-ci ildən bəri illər üzrə ardıcıl müqayisəliliyi təmin edir.
Yenidən ölçülən məlumatların toplanması
Hər bir ölkə üçün əldə edilən KQİ-ni hesablamaq üçün ən azı üç məlumat mənbəyi mövcud olmalıdır. Hesablanmış məlumatlar yalnız standartlaşdırma üçün istifadə olunur və indeksi hesablamaq üçün bal kimi istifadə edilmir.
Qeyri-müəyyənlik üçün ölçü hesabatı
KQİ balı standart xəta və inam intervalı ilə müşayiət olunur. Bu, konkret ölkə və ya ərazi üçün istifadə olunan məlumat mənbələrində mövcud olan dəyişikliyi əks etdirir.
Etibarlılıq
2002-ci ildə nəşr olunan bir araşdırma Korrupsiya Qavrama İndeksi ilə korrupsiya üçün digər iki etibarlı əlaqə: qara bazar fəaliyyəti və tənzimləmənin həddindən artıq çoxluğu arasında "çox güclü əhəmiyyətli korrelyasiya" tapdı.
Hər üç göstərici həm də adambaşına düşən real ümumi daxili məhsulla yüksək dərəcədə əhəmiyyətli korrelyasiyaya malik idi. Bu miqyasda aşağı reytinq daha böyük korrupsiyanı əks etdirir, belə ki, daha yüksək ballara malik olan ölkələrdə ümumiyyətlə daha az korrupsiya olur.
Əlaqədar hadisələr və indekslər
KQİ və iqtisadi artım
2007 və 2008-ci illərdə dərc edilmiş tədqiqat sənədləri KQİ tərəfindən müəyyən edilmiş korrupsiya qavrayışının iqtisadi nəticələrini araşdırmışdır. Tədqiqatçılar daha yüksək KQİ ilə daha yüksək uzunmüddətli iqtisadi artım arasında əlaqəni müəyyən etdilər,
2020-ci ildən etibarən "Balkanlar Ölçüsündə Korrupsiya Qavrama İndeksi və ÜDM arasındakı əlaqənin araşdırılması" adlı tədqiqat məqaləsi Balkan ölkələrində KQİ və ÜDM arasında müsbət kointeqrasiya əlaqəsini təsdiq edir. Bundan başqa, KQİ-dən ÜDM-ə istiqaməti müəyyən edilmiş və buna əsasən KQİ-nin ÜDM-in səbəbi olduğu fərziyyəsi qəbul edilmişdir.
2019-cu ildən “Korrupsiya və İqtisadi İnkişaf: Yeni Təcrübəli Dəlillər işçi sənəddə vurğulanır ki, bir çox əvvəlki tədqiqatlar 2012-ci ildən əvvəl (indeksi zamanla müqayisə etmək çətin olan) öz təhlili üçün KQİ-dən istifadə edib və buna görə də qərəzli ola bilər. Lakin nəticələr göstərir ki, korrupsiya iqtisadi artımla neqativ əlaqədədir. Əgər KQİ bir standart bir bal belə azaldığı zaman adambaşına düşən real ÜDM uzunmüddətli dövrdə təxminən 17% azalır.
KQİ və ədalət
Transparency International tərəfindən bildirildiyi kimi, ayrı-seçkiliyin olmaması ilə daha yaxşı KQİ balı arasında korrelyasiya var. Bu onu göstərir ki, korrupsiyanın yüksək olduğu ölkələrdə qanun qarşısında bərabər rəftar təmin olunmur və konkret qruplara qarşı ayrı-seçkilik üçün daha çox şərait yaranır.
Görünən odur ki, ölkənin ədliyyə sistemi ölkənin korrupsiyaya qarşı mühüm müdafiəçisidir və ya əksinə, korrupsiyanın yüksək səviyyədə olması ədliyyə sisteminin effektiv olmamasından xəbər verir. Bundan əlavə, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Narkotiklər və Cinayətkarlıqla Mübarizə İdarəsinin (UNODC) qeyd etdiyi kimi, dünyanın ədliyyə sistemləri böyük iş yükləri ilə həddən artıq yüklənir. Bu, artan kənar müdaxilələr, təzyiqlər və məhkəmələrin müstəqilliyinə xələl gətirmək cəhdləri ilə birlikdə ədliyyə sistemlərinin korrupsiyaya nəzarət edə bilməməsi ilə nəticələnir. Dünya Ədalət Layihəsinin Qanunun Aliliyi İndeksinin son nəşri, keçən ildə əksər ölkələrdə ədliyyə sistemlərinin geriləmə əlamətləri, o cümlədən artan gecikmələr, əlçatanlıq səviyyəsinin aşağı düşməsi də vəziyyətin aktuallığına sübut kimi xidmət edir. Əksinə, korrupsiya bəzi qrupların və ya şəxslərin digərləri üzərində qeyri-mütənasib üstünlük təşkil etməsini nəzərdə tutduğu üçün insanların ədalətə çatmasına mane olur. Məsələn, bir şəxs qanunla müəyyən edilmiş prosesi dəyişdirmək üçün şəxsi əlaqələrə etibar edə bilər.
Korrupsiya Qavrama İndeksi 2023-də göstərildiyi kimi, korrupsiya ilə cəzasızlıq arasında da əlaqə mövcuddur. Korrupsiyanın səviyyəsi daha yüksək olan ölkələrin dövlət məmurlarını mövcud qaydalara əməl etmədiklərinə və öz öhdəliklərini yerinə yetirmədiklərinə görə sanksiya etmək ehtimalı azdır. Korrupsiya ilə ədalət mühakiməsinə çıxış arasında müsbət əlaqə də göstərilib.
Digər hadisələr və göstəricilər
2013-cü ildə nəşr olunmuş "Korrupsiya və Gəlir Bərabərsizliyi Arasındakı Münasibət: Milli Tədqiqat" tezisi qlobal miqyasda korrupsiya və gəlir bərabərsizliyi arasındakı əlaqəni araşdırır. Tədqiqatın əsas tapıntısı gəlir bərabərsizliyi ( Cini indeksi ilə ölçülür) və korrupsiya (KQİ ilə ölçülür) arasında güclü əlaqənin olmasını aşkarlamasıdır.
2001-ci ildə aparılan tədqiqat göstərir ki, korrupsiya nə qədər çox təsirlənirsə, ölkənin ekoloji göstəriciləri bir o qədər pisləşir.
"Nigeriyada Korrupsiya Qavrama İndeksi və Bəzi Digər İndekslərin Korrelyasiyası üzrə Statistik Təhlillər" adlı 2022-ci il tədqiqatı Nigeriyada Korrupsiya Qavrama İndeksi ilə digər müvafiq indekslər arasında əlaqəni araşdırdı. Bu indekslərə İnsan İnkişafı İndeksi, Qlobal Sülh İndeksi və Qlobal Aclıq İndeksi daxildir.
Dövlət idarəçiliyi ilə Korrupsiya Qavrama İndeksi arasındakı əlaqəni araşdıran bir tədqiqatda göstərilir ki, dövlət idarəçiliyinin səs və hesabatlılıq, siyasi sabitlik və hüququn aliliyi kimi aspektlərindəki mənfi tərəflər müəyyən edilərsə bu ölkənin korrupsiyaya uğramış kimi qəbul edilməsinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir edir. Bu onu göstərir ki, güclü idarəetmə təcrübələri korrupsiyanın azaldılmasında təsirli ola bilər.
Qiymətləndirmələr
Politoloq Den Huqun fikrincə, İndeksdəki üç qüsura aşağıdakılar daxildir:
- Korrupsiya çox mürəkkəb bir anlayışdır ki, bir xalla ələ keçirilə bilməz. Məsələn, Kanzas kəndlərində korrupsiyanın təbiəti Nyu-York şəhər administrasiyasından fərqli olacaq, lakin İndeks onları eyni şəkildə ölçür.
- Korrupsiyanın özündən fərqli olaraq, korrupsiya haqqında təsəvvürləri ölçməklə, indeks sadəcə olaraq mövcud stereotipləri gücləndirə bilər.
- İndeks yalnız özəl sektoru nəzərə almayaraq dövlət sektorunun korrupsiyasını ölçür. Bu, məsələn, yaxşı açıqlanmış LIBOR qalmaqalı, Odebrext işi və s. korrupsiya əməlləri sayılmır.
Birləşmiş Ştatlarda bir çox hüquqşünas beynəlxalq şirkətlərə müxtəlif ölkələrdə Xarici Korrupsiya Təcrübələri Aktının pozulması riskini araşdırarkən KQİ-nə də nəzər yetirməyi məsləhət görür. Bu təcrübə Minnesota Beynəlxalq Hüquq Jurnalı tərəfindən tənqid edilmişdir və yazırdı ki, KQİ qavrayışlı qərəzlərə məruz qala bilər, buna görə də hüquqşünaslar tərəfindən faktiki milli korrupsiya riskinin ölçüsü kimi qəbul edilməməlidir.
Transparency İnternational həmçinin güclü elitanın ciddi qərəzliyi ilə tənqid edilən ekspert rəyləri əvəzinə, birbaşa sorğulardan istifadə etməklə ölkələri korrupsiya səviyyələrinə görə sıralayan Qlobal Korrupsiya Barometrini də dərc edir.
Transparency International xəbərdarlıq edib ki, təmiz KQİ balı olan bir ölkə hələ də beynəlxalq səviyyədə korrupsiya ilə əlaqəli ola bilər. Məsələn, İsveç 2015-ci ildə 3-cü ən yaxşı KQİ balı olduğu halda, onun dövlət şirkətlərindən biri TeliaSonera Özbəkistanda rüşvət ittihamları ilə üzləşib.
Ballar
Transparency İnternational təşkilatının 2024-cü ildə qeyd etdiyi kimi, qlobal səviyyədə korrupsiyanın səviyyəsi durğunlaşır. KQİ ilə ölçülən 180 ölkədən yalnız 28-i son on iki ildə korrupsiya səviyyəsini yaxşılaşdırıb, 34 ölkə isə əhəmiyyətli dərəcədə pisləşib. 118 ölkə üzrə əhəmiyyətli dəyişiklik qeydə alınmayıb. Üstəlik, Transparency International-ın məlumatına görə, əhalinin 80 faizindən çoxu KQİ qlobal orta göstəricidən 43-dən aşağı olan ölkələrdə yaşayır və beləliklə, korrupsiya qlobal miqyasda insanların əksəriyyətinə təsir edən problem olaraq qalır.
KQİ-də ən çox azalma müşahidə olunan dövlətlər arasında Venesuela kimi avtoritar dövlətlər, eləcə də İsveç (azalma 7, hazırkı bal 82) və ya Böyük Britaniya (azalma 3, hazırkı xal 71) kimi uzun müddət yüksək qiymətləndirilmiş demokratiyalar var. Kəskin azalma yaşayan digər ölkələrə Şri-Lanka, Monqolustan, Qabon, Qvatemala və Türkiyə daxildir. Bunun əksinə olaraq, son on iki ildə KQİ balında ən əhəmiyyətli irəliləyişlər Özbəkistan, Tanzaniya, Ukrayna, Fil Dişi Sahili, Dominikan Respublikası və Küveytdə qeydə alınıb.
| Ballar | Daha az korrupsiya kimi qəbul edilir | Daha çox korrupsiyalaşmış kimi qəbul edilir | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2012-ci ildən | 99–90 | 89–80 | 79–70 | 69-60 | 59–50 | 49-40 | 39-30 | 29–20 | 19-10 | 9–0 |
| 1995–2011 | 10–9 | 8.99–8 | 7.99–7 | 6.99–6 | 5.99–5 | 4.99–4 | 3.99–3 | 2.99–2 | 1,99–1 | 0,99–0 |
2024-cü il Korrupsiya Qavrama İndeksi cədvəlində 180 ölkə sıralamasında ən yüksək balla ən yaxşı göstərici Danimarka (90 bal) 1-ci yerdə, ən aşağı balla ən korrupsiyalaşmış sonuncu 180-ci yerdə isə Cənubi Sudan (8 bal) qeyd olunub.
Yüksək KQİ balları olan dövlətlərdə transmilli korrupsiya
Şimali və Qərbi Avropanın, Şimali Amerikanın, Asiya və Sakit Okeanın qabaqcıl iqtisadiyyatları uzunmüddətli perspektivdə reytinqlərdə birinci yerdədir. Bu o deməkdir ki, bu ölkələr dövlət sektorunda korrupsiyanın aşağı səviyyədə olduğu kimi qəbul edilir. Bu dövlətlər həmçinin, düzgün işləyən məhkəmə sistemlərinə, qanunun aliliyinə və siyasi sabitliyə malikdirlər – bütün bunlar təmiz idarəçilik haqqında təsəvvürlərə kömək edən amillərdir. Bununla belə, bu ölkələrin güclü daxili institutları olsa da, beynəlxalq mühitə təsir edən öz maliyyə sistemləri və qaydalarına gəldikdə, onların korrupsiyaya qarşı mübarizə öhdəliyi zəif görünür. KQİ transmilli korrupsiyanı nəzərdən keçirmir və ona görə də bu ölkələrin şirkətləri tərəfindən korrupsiyaya uğramış xarici biznes təcrübələri onların KQİ xallarına təsir etmir. Hollandiya nümunəsi bu məsələni qabarıq şəkildə göstərir. Yüksək KQİ balına baxmayaraq, Nigeriya neft rüşvəti ilə bağlı işdə Hollandiya müqavilələr qazanmaq üçün xarici məmurlara rüşvət verən şirkətləri həmin iş ilə əlaqəsi olan bir dövlət kimi təqib etmirdi.
Korrupsiya əleyhinə Konvensiyanı imzalayan 44 ölkədən 43-də, eləcə də Çin, Hindistan və Sinqapurda xarici rüşvətxorluğun tətbiqini qiymətləndirən Korrupsiya İxrac 2022 hesabatı üzə çıxarır. O, xarici rüşvətlə bağlı icraatda əhəmiyyətli azalma aşkar edib, 47 ölkədən yalnız ikisi hazırda aktiv icra kateqoriyasındadır. Digər əsas nəticələr ondan ibarət idi ki, heç bir ölkə öz vətəndaşları tərəfindən rüşvətxorluqdan və bununla bağlı çirkli pulların yuyulmasından azad deyil. Üstəlik, hesabata görə, hüquqi çərçivələrdə zəifliklər qalmaqdadır və icra sistemləri əksər ölkələr tərəfindən icraya dair məlumatlar adekvat şəkildə açıqlanmır, zərər çəkənlərə təzminat nadir hallarda verilir və artan beynəlxalq əməkdaşlıq hələ də əhəmiyyətli maneələrlə üzləşir. Bu, həm daxili, həm də beynəlxalq amilləri nəzərə alaraq korrupsiya ilə mübarizəyə daha kompleks yanaşma tələb edir.
İstinadlar
- "Corruption Perception Index". transparency.org. İstifadə tarixi: 28 January 2020.
- "Corruption Perceptions Index: Frequently Asked Questions". Transparency International. 2024. 3 June 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 July 2024.
- "1995 – CPI". Transparency.org (ingilis). İstifadə tarixi: 7 July 2022.
- "CPI 2024". Transparency International. İstifadə tarixi: 14 February 2025.
- Transparency International. "Frequently asked questions (FAQs)". Corruption Perceptions Index 2010. Transparency International. 2010. 2 September 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 August 2011.
- "Frequently Asked Questions: TI Corruption Perceptions Index (CPI 2005)". İstifadə tarixi: 22 November 2005.
- "CPI 2023: Corruption and (in)justice - News". Transparency.org (ingilis). 2024-01-30. İstifadə tarixi: 2024-04-29.
- “CORRUPTION PERCEPTIONS INDEX 2023.” Transparency International, Jan. 2024. ISBN .
- ""Strongest correlation" between corruption and poor environmental…". Transparency.org (ingilis). 2001-01-25. İstifadə tarixi: 2024-04-29.
- Hough, Dan. "Here's this year's (flawed) Corruption Perception Index. Those flaws are useful". The Washington Post (ingilis). 27 January 2016. ISSN 0190-8286. İstifadə tarixi: 27 January 2016.
- "2015 Corruptions Perceptions Index - Explore the results". Transparency.org (ingilis). 27 January 2016. İstifadə tarixi: 5 January 2023.
- "CPI 2023: Highlights and insights - News". Transparency.org (ingilis). 2024-01-30. İstifadə tarixi: 2024-04-29.
- "Corruption Perceptions Index (latest)". Transparency International. İstifadə tarixi: 11 February 2025.
- "CPI 2023: Trouble at the top - News". Transparency.org (ingilis). 2024-01-30. İstifadə tarixi: 2024-04-29.
- "Nigeria oil bribery case: Netherlands and US must reopen…". Transparency.org (ingilis). 2023-05-22. İstifadə tarixi: 2024-04-29.
- "Wayback Machine" (PDF). antikorrupsiya.gov.az. İstifadə tarixi: 2025-02-19.
Xarici keçidlər
- Rəsmi sayt
- Qlobal İnkişaf İndekslərinin və Reytinqlərinin Siyahısı
- Korrupsiyanın Ölçülməsi üzrə İstifadəçi Təlimatında CPI və oxşar indekslər tənqid olunur.
- Qlobal Dürüstlük İndeksi
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Korrupsiya Qavrama Indeksi KQI ekspertler ve biznes rehberleri terefinden qiymetlendirildiyi kimi olkeleri dovlet qurumu korrupsiyasinin qebul edilen seviyyelerine gore qiymetlendiren ve siralayan indeksdir KQI umumiyyetle korrupsiyani emanet edilmis selahiyyetden sexsi menfeet ucun sui istifade kimi mueyyen edir Indeks Transparency International qeyri hokumet teskilati terefinden 1995 ci ilden beri her il derc olunur 2025 ci ilin fevralinda derc edilmis 2024 cu ilin KQI hazirda 180 olkeni 1 may 2023 cu il ve 30 aprel 2024 cu il tarixleri arasindaki veziyyete esasen 100 den cox temiz 0 a yuksek korrupsiya miqyasda siralayir Danimarka Finlandiya Sinqapur Yeni Zelandiya Luksemburq Norvec Isvecre ve Isvec son dord ilde 80 den yuxari bal toplayan dunyanin en az korrupsiyalasmis olkeleri kimi qebul edilir beynelxalq maliyye seffafligi arasinda ardicil olaraq yuksek yer tutur en aciq sekilde korrupsiyaya ugrayan olkeler ise Cenubi Sudan 8 Somali 9 Venesuela 10 MetodlarMenbe melumatlarinin secilmesi Melumatlarin toplanmasinin meqsedi muxtelif dovlet sektorunda korrupsiya tecrubeleri barede ekspert ve biznes liderlerinin qiymetlendirmelerini elde etmekdir Bura rusvetxorluq dovlet vesaitlerinden sui istifade dovlet vezifesinden sexsi maraqlar ucun sui istifade dovlet qullugunda nepotizm ve dovleti ele kecirmek daxildir 2012 ci ilden etibaren KQI 12 muxtelif qurumdan 13 muxtelif sorgu ve qiymetlendirmeni nezere alib Qurumlar bunlardir Afrika Inkisaf Banki Fil Disi Sahilinde yerlesir Bertelsmann Fondu Almaniya Economist Intelligence Unit Boyuk Britaniyada yerlesir Freedom House Amerikada yerlesir Global Insight ABS da yerlesir Beynelxalq Idareetme Inkisafi Institutu Isvecrede yerlesir Siyasi ve Iqtisadi Risk Meslehetciliyi Honq Konqda yerlesir PRS Group Inc ABS da yerlesir Dunya Banki Dunya Iqtisadi Forumu Dunya Edalet Layihesi ABS da yerlesir KQI de gorunmek ucun olkeler en azi uc menbe terefinden qiymetlendirilmelidir Transparency International Passau Universitetinden Iohann Qraf Lambsdorffa KQI nin hazirlanmasini tapsirib Ilk KQI siyahilari ictimai rey sorgularindan istifade edirdiler Menbe melumatinin yeniden olculmesi Butun melumatlarin KQI indeksinde birlesdirilmesi ucun ilk novbede butun melumatlarin 0 100 miqyasina uygun standartlasdirmasi lazimdir Burada 0 en cox korrupsiyani 100 ise en az olani gosterir Novbeti addimda ilin baza melumatlarina esaslanan her bir melumat menbeyi ucun orta kvadratik meyl hesablanir itkin deyerleri evez etmek ucun Stata statistik proqram paketinin impute emrinden istifade olunur Daha sonra her bir olkeden her bir menbe ucun 0 etrafinda merkezlesdirilmis orta ve 1 standart kenarlasma ile standartlasdirilmis z bali hesablanir Nehayet bu ballar texminen 45 orta ve 20 standart sapma ile 0 100 miqyasina cevrilir 0 dan asagi olan ballar 0 a teyin edilir ve 100 den yuxari ballar 100 le mehdudlasir Bu 2012 ci ilden beri iller uzre ardicil muqayiseliliyi temin edir Yeniden olculen melumatlarin toplanmasi Her bir olke ucun elde edilen KQI ni hesablamaq ucun en azi uc melumat menbeyi movcud olmalidir Hesablanmis melumatlar yalniz standartlasdirma ucun istifade olunur ve indeksi hesablamaq ucun bal kimi istifade edilmir Qeyri mueyyenlik ucun olcu hesabati KQI bali standart xeta ve inam intervali ile musayiet olunur Bu konkret olke ve ya erazi ucun istifade olunan melumat menbelerinde movcud olan deyisikliyi eks etdirir Etibarliliq 2002 ci ilde nesr olunan bir arasdirma Korrupsiya Qavrama Indeksi ile korrupsiya ucun diger iki etibarli elaqe qara bazar fealiyyeti ve tenzimlemenin heddinden artiq coxlugu arasinda cox guclu ehemiyyetli korrelyasiya tapdi Her uc gosterici hem de adambasina dusen real umumi daxili mehsulla yuksek derecede ehemiyyetli korrelyasiyaya malik idi Bu miqyasda asagi reytinq daha boyuk korrupsiyani eks etdirir bele ki daha yuksek ballara malik olan olkelerde umumiyyetle daha az korrupsiya olur Elaqedar hadiseler ve indekslerKQI ve iqtisadi artim 2007 ve 2008 ci illerde derc edilmis tedqiqat senedleri KQI terefinden mueyyen edilmis korrupsiya qavrayisinin iqtisadi neticelerini arasdirmisdir Tedqiqatcilar daha yuksek KQI ile daha yuksek uzunmuddetli iqtisadi artim arasinda elaqeni mueyyen etdiler 2020 ci ilden etibaren Balkanlar Olcusunde Korrupsiya Qavrama Indeksi ve UDM arasindaki elaqenin arasdirilmasi adli tedqiqat meqalesi Balkan olkelerinde KQI ve UDM arasinda musbet kointeqrasiya elaqesini tesdiq edir Bundan basqa KQI den UDM e istiqameti mueyyen edilmis ve buna esasen KQI nin UDM in sebebi oldugu ferziyyesi qebul edilmisdir 2019 cu ilden Korrupsiya ve Iqtisadi Inkisaf Yeni Tecrubeli Deliller isci senedde vurgulanir ki bir cox evvelki tedqiqatlar 2012 ci ilden evvel indeksi zamanla muqayise etmek cetin olan oz tehlili ucun KQI den istifade edib ve buna gore de qerezli ola biler Lakin neticeler gosterir ki korrupsiya iqtisadi artimla neqativ elaqededir Eger KQI bir standart bir bal bele azaldigi zaman adambasina dusen real UDM uzunmuddetli dovrde texminen 17 azalir KQI ve edalet Transparency International terefinden bildirildiyi kimi ayri seckiliyin olmamasi ile daha yaxsi KQI bali arasinda korrelyasiya var Bu onu gosterir ki korrupsiyanin yuksek oldugu olkelerde qanun qarsisinda beraber reftar temin olunmur ve konkret qruplara qarsi ayri seckilik ucun daha cox serait yaranir Gorunen odur ki olkenin edliyye sistemi olkenin korrupsiyaya qarsi muhum mudafiecisidir ve ya eksine korrupsiyanin yuksek seviyyede olmasi edliyye sisteminin effektiv olmamasindan xeber verir Bundan elave Birlesmis Milletler Teskilatinin Narkotikler ve Cinayetkarliqla Mubarize Idaresinin UNODC qeyd etdiyi kimi dunyanin edliyye sistemleri boyuk is yukleri ile hedden artiq yuklenir Bu artan kenar mudaxileler tezyiqler ve mehkemelerin musteqilliyine xelel getirmek cehdleri ile birlikde edliyye sistemlerinin korrupsiyaya nezaret ede bilmemesi ile neticelenir Dunya Edalet Layihesinin Qanunun Aliliyi Indeksinin son nesri kecen ilde ekser olkelerde edliyye sistemlerinin gerileme elametleri o cumleden artan gecikmeler elcatanliq seviyyesinin asagi dusmesi de veziyyetin aktualligina subut kimi xidmet edir Eksine korrupsiya bezi qruplarin ve ya sexslerin digerleri uzerinde qeyri mutenasib ustunluk teskil etmesini nezerde tutdugu ucun insanlarin edalete catmasina mane olur Meselen bir sexs qanunla mueyyen edilmis prosesi deyisdirmek ucun sexsi elaqelere etibar ede biler Korrupsiya Qavrama Indeksi 2023 de gosterildiyi kimi korrupsiya ile cezasizliq arasinda da elaqe movcuddur Korrupsiyanin seviyyesi daha yuksek olan olkelerin dovlet memurlarini movcud qaydalara emel etmediklerine ve oz ohdeliklerini yerine yetirmediklerine gore sanksiya etmek ehtimali azdir Korrupsiya ile edalet muhakimesine cixis arasinda musbet elaqe de gosterilib Diger hadiseler ve gostericiler 2013 cu ilde nesr olunmus Korrupsiya ve Gelir Berabersizliyi Arasindaki Munasibet Milli Tedqiqat tezisi qlobal miqyasda korrupsiya ve gelir berabersizliyi arasindaki elaqeni arasdirir Tedqiqatin esas tapintisi gelir berabersizliyi Cini indeksi ile olculur ve korrupsiya KQI ile olculur arasinda guclu elaqenin olmasini askarlamasidir 2001 ci ilde aparilan tedqiqat gosterir ki korrupsiya ne qeder cox tesirlenirse olkenin ekoloji gostericileri bir o qeder pislesir Nigeriyada Korrupsiya Qavrama Indeksi ve Bezi Diger Indekslerin Korrelyasiyasi uzre Statistik Tehliller adli 2022 ci il tedqiqati Nigeriyada Korrupsiya Qavrama Indeksi ile diger muvafiq indeksler arasinda elaqeni arasdirdi Bu indekslere Insan Inkisafi Indeksi Qlobal Sulh Indeksi ve Qlobal Acliq Indeksi daxildir Dovlet idareciliyi ile Korrupsiya Qavrama Indeksi arasindaki elaqeni arasdiran bir tedqiqatda gosterilir ki dovlet idareciliyinin ses ve hesabatliliq siyasi sabitlik ve huququn aliliyi kimi aspektlerindeki menfi terefler mueyyen edilerse bu olkenin korrupsiyaya ugramis kimi qebul edilmesine ehemiyyetli derecede tesir edir Bu onu gosterir ki guclu idareetme tecrubeleri korrupsiyanin azaldilmasinda tesirli ola biler QiymetlendirmelerPolitoloq Den Huqun fikrince Indeksdeki uc qusura asagidakilar daxildir Korrupsiya cox murekkeb bir anlayisdir ki bir xalla ele kecirile bilmez Meselen Kanzas kendlerinde korrupsiyanin tebieti Nyu York seher administrasiyasindan ferqli olacaq lakin Indeks onlari eyni sekilde olcur Korrupsiyanin ozunden ferqli olaraq korrupsiya haqqinda tesevvurleri olcmekle indeks sadece olaraq movcud stereotipleri guclendire biler Indeks yalniz ozel sektoru nezere almayaraq dovlet sektorunun korrupsiyasini olcur Bu meselen yaxsi aciqlanmis LIBOR qalmaqali Odebrext isi ve s korrupsiya emelleri sayilmir Birlesmis Statlarda bir cox huquqsunas beynelxalq sirketlere muxtelif olkelerde Xarici Korrupsiya Tecrubeleri Aktinin pozulmasi riskini arasdirarken KQI ne de nezer yetirmeyi meslehet gorur Bu tecrube Minnesota Beynelxalq Huquq Jurnali terefinden tenqid edilmisdir ve yazirdi ki KQI qavrayisli qerezlere meruz qala biler buna gore de huquqsunaslar terefinden faktiki milli korrupsiya riskinin olcusu kimi qebul edilmemelidir Transparency International hemcinin guclu elitanin ciddi qerezliyi ile tenqid edilen ekspert reyleri evezine birbasa sorgulardan istifade etmekle olkeleri korrupsiya seviyyelerine gore siralayan Qlobal Korrupsiya Barometrini de derc edir Transparency International xeberdarliq edib ki temiz KQI bali olan bir olke hele de beynelxalq seviyyede korrupsiya ile elaqeli ola biler Meselen Isvec 2015 ci ilde 3 cu en yaxsi KQI bali oldugu halda onun dovlet sirketlerinden biri TeliaSonera Ozbekistanda rusvet ittihamlari ile uzlesib BallarTransparency International teskilatinin 2024 cu ilde qeyd etdiyi kimi qlobal seviyyede korrupsiyanin seviyyesi durgunlasir KQI ile olculen 180 olkeden yalniz 28 i son on iki ilde korrupsiya seviyyesini yaxsilasdirib 34 olke ise ehemiyyetli derecede pislesib 118 olke uzre ehemiyyetli deyisiklik qeyde alinmayib Ustelik Transparency International in melumatina gore ehalinin 80 faizinden coxu KQI qlobal orta gostericiden 43 den asagi olan olkelerde yasayir ve belelikle korrupsiya qlobal miqyasda insanlarin ekseriyyetine tesir eden problem olaraq qalir KQI de en cox azalma musahide olunan dovletler arasinda Venesuela kimi avtoritar dovletler elece de Isvec azalma 7 hazirki bal 82 ve ya Boyuk Britaniya azalma 3 hazirki xal 71 kimi uzun muddet yuksek qiymetlendirilmis demokratiyalar var Keskin azalma yasayan diger olkelere Sri Lanka Monqolustan Qabon Qvatemala ve Turkiye daxildir Bunun eksine olaraq son on iki ilde KQI balinda en ehemiyyetli irelileyisler Ozbekistan Tanzaniya Ukrayna Fil Disi Sahili Dominikan Respublikasi ve Kuveytde qeyde alinib Ballar Daha az korrupsiya kimi qebul edilir Daha cox korrupsiyalasmis kimi qebul edilir2012 ci ilden 99 90 89 80 79 70 69 60 59 50 49 40 39 30 29 20 19 10 9 01995 2011 10 9 8 99 8 7 99 7 6 99 6 5 99 5 4 99 4 3 99 3 2 99 2 1 99 1 0 99 0 2024 cu il Korrupsiya Qavrama Indeksi cedvelinde 180 olke siralamasinda en yuksek balla en yaxsi gosterici Danimarka 90 bal 1 ci yerde en asagi balla en korrupsiyalasmis sonuncu 180 ci yerde ise Cenubi Sudan 8 bal qeyd olunub Yuksek KQI ballari olan dovletlerde transmilli korrupsiyaSimali ve Qerbi Avropanin Simali Amerikanin Asiya ve Sakit Okeanin qabaqcil iqtisadiyyatlari uzunmuddetli perspektivde reytinqlerde birinci yerdedir Bu o demekdir ki bu olkeler dovlet sektorunda korrupsiyanin asagi seviyyede oldugu kimi qebul edilir Bu dovletler hemcinin duzgun isleyen mehkeme sistemlerine qanunun aliliyine ve siyasi sabitliye malikdirler butun bunlar temiz idarecilik haqqinda tesevvurlere komek eden amillerdir Bununla bele bu olkelerin guclu daxili institutlari olsa da beynelxalq muhite tesir eden oz maliyye sistemleri ve qaydalarina geldikde onlarin korrupsiyaya qarsi mubarize ohdeliyi zeif gorunur KQI transmilli korrupsiyani nezerden kecirmir ve ona gore de bu olkelerin sirketleri terefinden korrupsiyaya ugramis xarici biznes tecrubeleri onlarin KQI xallarina tesir etmir Hollandiya numunesi bu meseleni qabariq sekilde gosterir Yuksek KQI balina baxmayaraq Nigeriya neft rusveti ile bagli isde Hollandiya muqavileler qazanmaq ucun xarici memurlara rusvet veren sirketleri hemin is ile elaqesi olan bir dovlet kimi teqib etmirdi Korrupsiya eleyhine Konvensiyani imzalayan 44 olkeden 43 de elece de Cin Hindistan ve Sinqapurda xarici rusvetxorlugun tetbiqini qiymetlendiren Korrupsiya Ixrac 2022 hesabati uze cixarir O xarici rusvetle bagli icraatda ehemiyyetli azalma askar edib 47 olkeden yalniz ikisi hazirda aktiv icra kateqoriyasindadir Diger esas neticeler ondan ibaret idi ki hec bir olke oz vetendaslari terefinden rusvetxorluqdan ve bununla bagli cirkli pullarin yuyulmasindan azad deyil Ustelik hesabata gore huquqi cercivelerde zeiflikler qalmaqdadir ve icra sistemleri ekser olkeler terefinden icraya dair melumatlar adekvat sekilde aciqlanmir zerer cekenlere tezminat nadir hallarda verilir ve artan beynelxalq emekdasliq hele de ehemiyyetli maneelerle uzlesir Bu hem daxili hem de beynelxalq amilleri nezere alaraq korrupsiya ile mubarizeye daha kompleks yanasma teleb edir Istinadlar Corruption Perception Index transparency org Istifade tarixi 28 January 2020 Corruption Perceptions Index Frequently Asked Questions Transparency International 2024 3 June 2024 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 20 July 2024 1995 CPI Transparency org ingilis Istifade tarixi 7 July 2022 CPI 2024 Transparency International Istifade tarixi 14 February 2025 Transparency International Frequently asked questions FAQs Corruption Perceptions Index 2010 Transparency International 2010 2 September 2011 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 24 August 2011 Frequently Asked Questions TI Corruption Perceptions Index CPI 2005 Istifade tarixi 22 November 2005 CPI 2023 Corruption and in justice News Transparency org ingilis 2024 01 30 Istifade tarixi 2024 04 29 CORRUPTION PERCEPTIONS INDEX 2023 Transparency International Jan 2024 ISBN 978 3 96076 250 8 Strongest correlation between corruption and poor environmental Transparency org ingilis 2001 01 25 Istifade tarixi 2024 04 29 Hough Dan Here s this year s flawed Corruption Perception Index Those flaws are useful The Washington Post ingilis 27 January 2016 ISSN 0190 8286 Istifade tarixi 27 January 2016 2015 Corruptions Perceptions Index Explore the results Transparency org ingilis 27 January 2016 Istifade tarixi 5 January 2023 CPI 2023 Highlights and insights News Transparency org ingilis 2024 01 30 Istifade tarixi 2024 04 29 Corruption Perceptions Index latest Transparency International Istifade tarixi 11 February 2025 CPI 2023 Trouble at the top News Transparency org ingilis 2024 01 30 Istifade tarixi 2024 04 29 Nigeria oil bribery case Netherlands and US must reopen Transparency org ingilis 2023 05 22 Istifade tarixi 2024 04 29 Wayback Machine PDF antikorrupsiya gov az Istifade tarixi 2025 02 19 Xarici kecidlerResmi sayt Qlobal Inkisaf Indekslerinin ve Reytinqlerinin Siyahisi Korrupsiyanin Olculmesi uzre Istifadeci Telimatinda CPI ve oxsar indeksler tenqid olunur Qlobal Durustluk Indeksi