Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Bu məqalənin sonunda mənbə siyahısı var, lakin mətndaxili mənbələr heç və ya kifayət qədər istifadə edilmədiyi üçün bəzi məlumatların mənbəsi bilinmir. |
Kiçik dünya təcrübəsi amerikalı sosial psixoloq Stenli Milqremın 1967-ci ildə ABŞ -da apardığı bir sıra təcrübələrdir. Təcrübənin məqsədi sosial şəbəkə obyektləri arasındakı orta yol uzunluğunu tapmaq və təhlil etməkdir, burada yol uzunluğu insanlar arasındakı əlaqələrin sayıdır (bir əlaqə yol uzunluğunun bir hissəsidir), obyektlər götürən insanlardır, bu vəziyyətdə sosial şəbəkəni təşkil edən təcrübədə iştirak edir. Bu təməlqoyma tədqiqatı insan cəmiyyətinin bir qrafın iki təsadüfi ucları arasında qısa yollarla xarakterizə olunan sıx bağlı bir sözlə "sıx" bir şəbəkə olduğunu irəli sürdü.Diskret riyaziyyatda "Kiçik Dünya" adlı bir qrafik var ki, bu da təpələrin çoxunun bitişik olmaması, lakin demək olar ki, hər hansı bir zirvəyə az sayda addımlarla çatmaq imkanı ilə xarakterizə olunur.
"Kiçik dünya" təcrübəsinin əsas nəticəsi, sosial şəbəkənin obyektlərinin orta yol uzunluğunun altı olmasıdır. Sadə dillə desək, bu, təsadüfi olaraq götürülmüş iki insanın bir-birlərini orta hesabla altı nəfərlik məsafədə tanımaları deməkdir. Təcrübə əsaslı tənqid aldı, lakin sonrakı araşdırmalar, o cümlədən e-poçt vasitəsilə oxşar nəticələr göstərdi.
Milgremın təcrübəsi tez-tez son illərdə aktual olan nəzəriyyə ilə əlaqələndirilir – "Altı Əlaqə Nəzəriyyəsi", baxmayaraq ki, bu nəzəriyyə əslində Stenli Milqremın təcrübəsinin nəticəsidir.
Tarixi fon
"Altı Əlaqə Nəzəriyyəsi" və "Dünya Kiçikdir" probleminin formalaşdırılmasından bəhs edən ilk əsərlərdən biri, Macarıstan yazıçısı Frideş Karinti əsəri hesab olunur. Əsər başqa bir insanı beş nəfərdən çox tanımamağın, adamı tapmaq mümkün olub -olmadığı sualına cavab tapmaqdan ibarət idi.
1950-ci illərin əvvəllərində riyaziyyatçı Manfred Koxeh və politoloq İtiel de Sola Pul Paris Universitetində olarkən riyazi əlyazma olan "Əlaqələr və təsir" əsərini yazdılar. Əlyazmanın yazılması zamanı Stanley Milgrem bu mövzu ilə çox maraqlanan universiteti ziyarət etdi. Yazılı əlyazma nəşr olunmamış və 1978-ci ildə nəşr olunmazdan əvvəl 20 il ərzində alimlərə yayılmışdır. Sosial şəbəkələrin necə işlədiyinə dair ciddi şəkildə hazırlanmış riyazi aspektləri özündə cəmləşdirdi. Bu əlyazma şəbəkələr haqqında çoxlu suallar verdi və suallardan biri də iki obyekt arasında həqiqi bir sosial zəncirdə olan bağlantıların sayı ilə əlaqədar idi.
Fransadan qayıtdıqdan sonra Stanley Milgrem bu suala cavab verməyə qərar verdi. 1967-ci ildə etdiyi təcrübəyə "Kiçik Dünya" adı verildi və onun icmalı məşhur "Psychology Today" jurnalında və daha ciddi formada iki il sonra "Sociometriya" jurnalında dərc edildi. ‘Psychology Today" təcrübə üçün yaxşı bir reklam yaratdı.
Təcrübə
Bu problemi həll etməyin bir yolu təsadüfi olaraq götürülən iki insanın bir — birini tanıma ehtimalının nə olduğunu öyrənməkdir. Bunun üçün insanlığı sosial şəbəkə (qrafik) şəklində təmsil edirik və iki qovşaq arasındakı (iki nəfər arasında) yolun orta uzunluğunu tapmağa çalışırıq.
Milgrem təcrübə üçün iki nəfər arasındakı əlaqə sayını hesablamaq üçün bir alqoritm hazırladı. Təcrübə zamanı Milgrem yol uzunluğunu ölçdü.
Milgrem təcrübəsi
- 1967-ci ildə bir təcrübə olaraq Milgrem, həm coğrafi, həm də sosial baxımdan Amerika Birləşmiş Ştatlarının şəhərlərini bir -birindən mümkün qədər uzaq seçdi. Başlanğıc nöqtəsi Omaha şəhəri idi, Nebraska və Viçita ştatı, Kanzas ştatı, son nöqtə Boston şəhəri, ştat Massaçusets idi.
- Omaha və Viçitada təsadüfi seçilmiş insanlara lazımi məlumatları olan məktublar göndərildi. Məktubda təcrübə, təcrübənin müəllifi, habelə hazırda Bostonda yaşayan və təcrübədə ən çox təmasda olan şəxs haqqında məlumatlar vardı. Bir əlaqənin varlığını öyrənmək lazımdır. Məktubda bütün iştirakçıların qeydiyyata alındığı bir qeyd də var idi ki, tədqiqatçılar zəncirdəki bağlantıların sayını son alıcıya qədər izləyə bilsinlər.
- İştirak etmək üçün dəvət edildikdən sonra, şəxs hədəf kontaktını bildiyi halda şəxsən ona bir məktub göndərməli idi.
- Daha çox ehtimal olunan bir halda, əgər Bostonlu şəxs ona tanış deyilsə, tanışları arasından hədəf adamla daha çox tanış olanları seçmək lazım idi.
- Nəticədə məktub təyinat yerinə çatsa, iştirakçılar sayılır və müvafiq nəticələr çıxarılır.
Nəticələr
Təcrübənin başlamasından qısa müddət sonra məktublar hədəfə çatmağa başladı və tədqiqatçılar məktublardan məlumat almağa başladılar. Bəzən zəncirdə yalnız iki nəfər olurdu, başqa sözlə, məktub iki "atlama" ilə hədəfə çatırdı, bəzi zəncirlər isə doqquz və ya on "sıçrayışdan" ibarət idi. Tədqiqatçıların qarşılaşdıqları problemlərdən biri, insanların tez -tez məktubu ötürməkdən imtina etmələri və bu səbəbdən məktubların heç bir məqsədə çatmamasıdır.
Nəticədə, təcrübə zamanı 296 hərfdən 232 hərf hədəfə çatmadı. Ancaq buna baxmayaraq, hələ də 64 məktub çatdı və göndəricidən alıcıya gedən zəncir orta hesabla 5,5 və ya 6 nəfər uzunluğunda idi. Belə ki, tədqiqatçılar ABŞ -da insanların orta hesabla təxminən altı nəfərlik məsafə ilə bir -birlərini tanıdıqları qənaətinə gəldilər. Alınan məlumatlar nəzərə alınmaqla, Milgremın təcrübəsinin nəticəsi olan "Altı Əlaqə Nəzəri" geniş yayılmışdır, baxmayaraq ki, Milqremın özü bununla birbaşa əlaqəli deyil.
Məktublar reyestrinin məlumatları əsasında "Kiçik dünya" təcrübəsini aparmaq üçün bir sıra cəhdlər nəticəsində, zəncirin orta uzunluğunu təyin etməklə yanaşı, insanların məktub göndərmək üçün tanışları necə seçdikləri ilə bağlı nəticələr çıxarıldı. Seçim üçün əsas amil tanışların hədəfə coğrafi yaxınlığı idi. Beləliklə, çox sayda məktub Bostondakı (bir əyalətdə və ya hətta bir şəhərdə) təyinat yerinin yaxınlığında olduqca tez çıxdı, lakin alıcıya o qədər də tez çatmadı.
Tənqid
Milgremın təcrübəsini tənqid edən bir sıra metodoloji işlər var. Bu tədqiqatlar göstərir ki, ortalama yol uzunluğu əslində Milgremdan daha uzun və ya daha qısadır.
Bəzi qeydlər aşağıda verilmişdir:
- Psixologiya professoru Judy Kleinfield, Milgrem təcrübəsinin nəticələrinin etibarsız olduğunu iddia edir. Birincisi, "başlanğıc" personaları, ölkədə çoxlu tanışlarının olduğuna inanan insanların diqqətinə çəkilən reklamlar vasitəsilə işə götürüldü. İkinci problem, zəncirin nə qədər böyük olduğu, zənciri davam etdirmək istəməyən bir iştirakçının olacağı ehtimalı ilə əlaqədardır. Beləliklə, Milgremın araşdırması nəticəsində təqdim edilən orta yol uzunluğu realdan çox uzaqdır. Professor nəticələrin düzəldilməsinin bir neçə yolunu təklif etdi, xüsusən də mərhələlərin birində kəsilməzdən əvvəl yolun uzunluğunu nəzərə almaq üçün "Yaşama təhlili" adlanan metoddan istifadə etmək.
- Milgrem metodologiyasının əsas xüsusiyyətlərindən biri, iştirakçıların özlərindən tanışları arasında çox güman ki, hədəf obyekti ilə tanış olan birini seçmələrinin istənilməsidir. Və digər şeylər arasında seçim daha yaxşı münasibət qurduqları tanışların üzərinə düşür. Beləliklə, zəncir iştirakçıları hədəfdən xeyli uzaqda bir alıcıya məktub göndərə və yol uzunluğunu artıra bilərlər ki, bu da qərəzə və orta yol uzunluğunun yenidən qiymətləndirilməsinə ehtiyac yaradır.
- Sosial şəbəkələr üçün müxtəlif variantların təsviri hələ də açıq bir sualdır.
- Hələ də Sentinellər kimi icmalar var. Dünyadan tamamilə təcrid olunaraq qlobal şəbəkələr prinsipini pozurlar. Ancaq bu əhali qrupu çox kiçikdir və artmır, bu da onun varlığını əhəmiyyətsiz bir statistik sapma halına gətirir.
Bu metodik qeydlərə əlavə olaraq, müzakirə olunan bir neçə konseptual məsələ də var.
Təsir
Sosial elmlərdə
Malkolm Graduel, The New Yorker -də ilk dəfə nəşr olunan məqalələrə əsaslanan "The Tipping Point: How Little Things can make a Big Difference" kitabında, Kiçik Dünya ilə bağlı nümunə araşdırmaları bir araya gətirir və altı yolun ortalama yol uzunluğunun bir neçə qeyri -adi insandan ("bağlayıcılar") çox asılı olduğunu iddia edir. çoxlu əlaqələri və dostları olan. Məhz bu "mərkəzlər" "zəif" təmasların böyük əksəriyyəti arasında vasitəçi rolunu oynayır. Bununla birlikdə, "Tesen Dünyası" fenomeninin xəstəliklərin ötürülməsinə təsiri ilə bağlı son işlərdə müəllif, sosial şəbəkələrin güclü bağlantısı səbəbindən bu cür "mərkəzlərin" ortadan qaldırılmasının orta yol uzunluğuna çox az təsir etdiyinə diqqət çəkdi.
Riyaziyyatçılar və aktyorlar
Kifayət qədər yaxın şəxsi və peşə münasibətləri ilə xarakterizə olunan kiçik insanlar icmaları var. Məsələn, riyaziyyatçılar və ya aktyorlar. Riyaziyyatçılar ortaq elmi nəşrlər vasitəsilə hər hansı bir elm adamından Macarıstan riyaziyyatçısı Pal Erdöş gedən ən qısa yolu təyin etmək üçün komik bir metod olan Erdöş ədədi anlayışını irəli sürdülər. Bənzər işlər aktyor Kevin Bacon və onunla birlikdə filmlərə çəkilən aktyorlar üçün də edildi. "Six Degrees of Kevin Bacon" adı var — iştirakçıların ən çox 6 keçiddə, birlikdə oynadıqları aktyorlar vasitəsilə gizli aktyorla Kevin Bacon arasında əlaqə tapması lazımdır. Bu konsepsiyanın birləşmiş versiyası da var, Erdöş-Bekon nömrəsi.
Cari araşdırma
"Dünya kiçikdir" sualı bu gün kifayət qədər populyar bir araşdırma mövzusu olaraq qalır, bəzi təcrübələr hələ də davam edir. Məsələn: Peter Dods, Robi Muhammad və Dunkan Uatts, 24.163 e-poçt və 18 hədəfi əhatə edən Milgrem təcrübəsinin ilk genişmiqyaslı təkrarını həyata keçirdi. "Tükənmə" (iştirakçılardan birinin məktub ötürməsini dayandırması) nəzərə alınsa belə, ortalama zəncir uzunluğunun təxminən altıya bərabər olduğu aşkar edilmişdir. Milgremın təcrübəsinə edilən tənqid bu təcrübə üçün tamamilə eynidir.
Şəbəkə modelləri
1998-ci ildə Kornell Universitetindən Dunkan Uatts və Sivenn Stroqas Kiçik Dünya şəbəkəsinin ilk modelini təklif etdilər. Süni neyron şəbəkələr, C. elegans və elektrik şəbəkələri kimi həm təbii olaraq mövcud olan, həm də insan tərəfindən yaradılan şəbəkələrdə "kiçik dünya" fenomeni özünü göstərir. Uatts və Strogatz, normal bir qəfəsdən başlayaraq sonra hər hansı bir sayda təsadüfi keçid əlavə edərək, diametrin azaldığını — şəbəkədəki hər iki təpə arasındakı ən uzun yolu, ən uzun yolu ən qısa hala gətirdiyini göstərdi. Watts və Strogatz'ın bu fenomeni izah etmək üçün hazırladıqları riyazi model müxtəlif sahələrdə geniş istifadə olunmağa başladı. Uattsa görə:
 | "Düşünürəm ki, ingilis ədəbiyyatı xaricində müxtəlif sahələrdən olan insanlarla təmas qurmuşam. Riyaziyyatçılardan, fiziklərdən, biokimyaçılardan, nörofizioloqlardan, epidemioloqlardan, iqtisadçılardan, sosioloqlardan məktublar aldım. Əlavə olaraq, İnternetdə məqsədləri üçün "Tesen Dünyası" anlayışından istifadə edən marketinq, informasiya sistemləri, mülki mühəndislik, biznes müəssisələri sahəsindəki insanlardan." |  |
Nəhayət, onların modeli Mark Granovetterin "çox güc zəif düyünlərdədir" araşdırmasının etibarlılığını nümayiş etdirdi və bu da öz növbəsində sosial şəbəkəni bir yerdə saxladı. Bu model o vaxtdan bəri Jon Kleinberq tərəfindən ümumiləşdirilsə də, kompleks şəbəkələrdə əsas nümunə araşdırması olaraq qalır. Şəbəkələr nəzəriyyəsində "Kiçik dünya" şəbəkəsinin modeli yaxşı öyrənilmişdir (burada söhbət "Small world network" sütunundan gedir). Təsadüfi bir qrafikdə əldə edilən bir sıra klassik nəticələr nümayiş edir ki həqiqi topoloji quruluşa malik olmayan bir şəbəkədə belə, "kiçik dünya" fenomeni meydana çıxır, bu da riyazi olaraq düyünlərin sayının logarifması ilə mütənasib olaraq böyüyən şəbəkənin diametri kimi ifadə olunur (və sayına görə deyil qovşaqda olduğu düyünlər kimi). Bu nəticə, miqyassız şəbəkələr kimi eksponensial paylamaları olan şəbəkələrdə də görünür.
Kompüter elmində "Kiçik Dünya" təhlükəsiz bir peer-to-peer protokolu hazırlamaq, İnternetdə və xüsusi simsiz şəbəkələrdə yeni marşrutlaşdırma alqoritmləri, habelə hər cür rabitə şəbəkələrində axtarış alqoritmləri hazırlamaq üçün istifadə olunur.
Milqremin Təcrübəsi Pop Mədəniyyətində
Müasir pop mədəniyyəti təkcə ABŞ -da deyil, bütün dünyada sosial media olmadan təsəvvür edilə bilməz. Xüsusilə, altı əl sıxma anlayışı kollektiv zehnin bir hissəsinə çevrildi Facebook, Friendster, MySpace, XING, Orkut, Cyworld, Bebo və digərləri kimi sosial şəbəkə saytlarının yaranması internet məkanının əlaqəsinin artmasına səbəb oldu ki, bu da insanların güclü əlaqəsinə səbəb oldu dünya ətrafında.
İstinadlar
- Milgram S., 1967. səh. 61—67
Mənbə
- I de Sola Pool, M. Kochen. Contacts and Influence (PDF). Social Networks. 1978.
- Barabási, A.-L. How Everything is Connected to Everything Else and What It Means for Business, Science, and Everyday Life. New York: Plume. 2003. 97–101.
- Milgram S. (PDF). Psychology Today. 1967. 61–67.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqalenin sonunda menbe siyahisi var lakin metndaxili menbeler hec ve ya kifayet qeder istifade edilmediyi ucun bezi melumatlarin menbesi bilinmir Lutfen menbeleri uygun sekilde metnin daxilinde yerlesdirerek meqalenin tekmillesdirilmesine komek edin Kicik dunya tecrubesi amerikali sosial psixoloq Stenli Milqremin 1967 ci ilde ABS da apardigi bir sira tecrubelerdir Tecrubenin meqsedi sosial sebeke obyektleri arasindaki orta yol uzunlugunu tapmaq ve tehlil etmekdir burada yol uzunlugu insanlar arasindaki elaqelerin sayidir bir elaqe yol uzunlugunun bir hissesidir obyektler goturen insanlardir bu veziyyetde sosial sebekeni teskil eden tecrubede istirak edir Bu temelqoyma tedqiqati insan cemiyyetinin bir qrafin iki tesadufi uclari arasinda qisa yollarla xarakterize olunan six bagli bir sozle six bir sebeke oldugunu ireli surdu Diskret riyaziyyatda Kicik Dunya adli bir qrafik var ki bu da tepelerin coxunun bitisik olmamasi lakin demek olar ki her hansi bir zirveye az sayda addimlarla catmaq imkani ile xarakterize olunur Alti Elaqe Nezeriyyesi modulu Kicik dunya tecrubesinin esas neticesi sosial sebekenin obyektlerinin orta yol uzunlugunun alti olmasidir Sade dille desek bu tesadufi olaraq goturulmus iki insanin bir birlerini orta hesabla alti neferlik mesafede tanimalari demekdir Tecrube esasli tenqid aldi lakin sonraki arasdirmalar o cumleden e poct vasitesile oxsar neticeler gosterdi Milgremin tecrubesi tez tez son illerde aktual olan nezeriyye ile elaqelendirilir Alti Elaqe Nezeriyyesi baxmayaraq ki bu nezeriyye eslinde Stenli Milqremin tecrubesinin neticesidir Tarixi fon Alti Elaqe Nezeriyyesi ve Dunya Kicikdir probleminin formalasdirilmasindan behs eden ilk eserlerden biri Macaristan yazicisi Frides Karinti eseri hesab olunur Eser basqa bir insani bes neferden cox tanimamagin adami tapmaq mumkun olub olmadigi sualina cavab tapmaqdan ibaret idi 1950 ci illerin evvellerinde riyaziyyatci Manfred Koxeh ve politoloq Itiel de Sola Pul Paris Universitetinde olarken riyazi elyazma olan Elaqeler ve tesir eserini yazdilar Elyazmanin yazilmasi zamani Stanley Milgrem bu movzu ile cox maraqlanan universiteti ziyaret etdi Yazili elyazma nesr olunmamis ve 1978 ci ilde nesr olunmazdan evvel 20 il erzinde alimlere yayilmisdir Sosial sebekelerin nece islediyine dair ciddi sekilde hazirlanmis riyazi aspektleri ozunde cemlesdirdi Bu elyazma sebekeler haqqinda coxlu suallar verdi ve suallardan biri de iki obyekt arasinda heqiqi bir sosial zencirde olan baglantilarin sayi ile elaqedar idi Fransadan qayitdiqdan sonra Stanley Milgrem bu suala cavab vermeye qerar verdi 1967 ci ilde etdiyi tecrubeye Kicik Dunya adi verildi ve onun icmali meshur Psychology Today jurnalinda ve daha ciddi formada iki il sonra Sociometriya jurnalinda derc edildi Psychology Today tecrube ucun yaxsi bir reklam yaratdi TecrubeBu problemi hell etmeyin bir yolu tesadufi olaraq goturulen iki insanin bir birini tanima ehtimalinin ne oldugunu oyrenmekdir Bunun ucun insanligi sosial sebeke qrafik seklinde temsil edirik ve iki qovsaq arasindaki iki nefer arasinda yolun orta uzunlugunu tapmaga calisiriq Milgrem tecrube ucun iki nefer arasindaki elaqe sayini hesablamaq ucun bir alqoritm hazirladi Tecrube zamani Milgrem yol uzunlugunu olcdu Milgrem tecrubesi Milgremin Kicik Dunya tecrubesinin gedisi ucun mumkun variantlardan biri1967 ci ilde bir tecrube olaraq Milgrem hem cografi hem de sosial baximdan Amerika Birlesmis Statlarinin seherlerini bir birinden mumkun qeder uzaq secdi Baslangic noqtesi Omaha seheri idi Nebraska ve Vicita stati Kanzas stati son noqte Boston seheri stat Massacusets idi Omaha ve Vicitada tesadufi secilmis insanlara lazimi melumatlari olan mektublar gonderildi Mektubda tecrube tecrubenin muellifi habele hazirda Bostonda yasayan ve tecrubede en cox temasda olan sexs haqqinda melumatlar vardi Bir elaqenin varligini oyrenmek lazimdir Mektubda butun istirakcilarin qeydiyyata alindigi bir qeyd de var idi ki tedqiqatcilar zencirdeki baglantilarin sayini son aliciya qeder izleye bilsinler Istirak etmek ucun devet edildikden sonra sexs hedef kontaktini bildiyi halda sexsen ona bir mektub gondermeli idi Daha cox ehtimal olunan bir halda eger Bostonlu sexs ona tanis deyilse tanislari arasindan hedef adamla daha cox tanis olanlari secmek lazim idi Neticede mektub teyinat yerine catsa istirakcilar sayilir ve muvafiq neticeler cixarilir Neticeler Tecrubenin baslamasindan qisa muddet sonra mektublar hedefe catmaga basladi ve tedqiqatcilar mektublardan melumat almaga basladilar Bezen zencirde yalniz iki nefer olurdu basqa sozle mektub iki atlama ile hedefe catirdi bezi zencirler ise doqquz ve ya on sicrayisdan ibaret idi Tedqiqatcilarin qarsilasdiqlari problemlerden biri insanlarin tez tez mektubu oturmekden imtina etmeleri ve bu sebebden mektublarin hec bir meqsede catmamasidir Neticede tecrube zamani 296 herfden 232 herf hedefe catmadi Ancaq buna baxmayaraq hele de 64 mektub catdi ve gondericiden aliciya geden zencir orta hesabla 5 5 ve ya 6 nefer uzunlugunda idi Bele ki tedqiqatcilar ABS da insanlarin orta hesabla texminen alti neferlik mesafe ile bir birlerini tanidiqlari qenaetine geldiler Alinan melumatlar nezere alinmaqla Milgremin tecrubesinin neticesi olan Alti Elaqe Nezeri genis yayilmisdir baxmayaraq ki Milqremin ozu bununla birbasa elaqeli deyil Mektublar reyestrinin melumatlari esasinda Kicik dunya tecrubesini aparmaq ucun bir sira cehdler neticesinde zencirin orta uzunlugunu teyin etmekle yanasi insanlarin mektub gondermek ucun tanislari nece secdikleri ile bagli neticeler cixarildi Secim ucun esas amil tanislarin hedefe cografi yaxinligi idi Belelikle cox sayda mektub Bostondaki bir eyaletde ve ya hetta bir seherde teyinat yerinin yaxinliginda olduqca tez cixdi lakin aliciya o qeder de tez catmadi Tenqid Milgremin tecrubesini tenqid eden bir sira metodoloji isler var Bu tedqiqatlar gosterir ki ortalama yol uzunlugu eslinde Milgremdan daha uzun ve ya daha qisadir Bezi qeydler asagida verilmisdir Psixologiya professoru Judy Kleinfield Milgrem tecrubesinin neticelerinin etibarsiz oldugunu iddia edir Birincisi baslangic personalari olkede coxlu tanislarinin olduguna inanan insanlarin diqqetine cekilen reklamlar vasitesile ise goturuldu Ikinci problem zencirin ne qeder boyuk oldugu zenciri davam etdirmek istemeyen bir istirakcinin olacagi ehtimali ile elaqedardir Belelikle Milgremin arasdirmasi neticesinde teqdim edilen orta yol uzunlugu realdan cox uzaqdir Professor neticelerin duzeldilmesinin bir nece yolunu teklif etdi xususen de merhelelerin birinde kesilmezden evvel yolun uzunlugunu nezere almaq ucun Yasama tehlili adlanan metoddan istifade etmek Milgrem metodologiyasinin esas xususiyyetlerinden biri istirakcilarin ozlerinden tanislari arasinda cox guman ki hedef obyekti ile tanis olan birini secmelerinin istenilmesidir Ve diger seyler arasinda secim daha yaxsi munasibet qurduqlari tanislarin uzerine dusur Belelikle zencir istirakcilari hedefden xeyli uzaqda bir aliciya mektub gondere ve yol uzunlugunu artira bilerler ki bu da qereze ve orta yol uzunlugunun yeniden qiymetlendirilmesine ehtiyac yaradir Sosial sebekeler ucun muxtelif variantlarin tesviri hele de aciq bir sualdir Hele de Sentineller kimi icmalar var Dunyadan tamamile tecrid olunaraq qlobal sebekeler prinsipini pozurlar Ancaq bu ehali qrupu cox kicikdir ve artmir bu da onun varligini ehemiyyetsiz bir statistik sapma halina getirir Bu metodik qeydlere elave olaraq muzakire olunan bir nece konseptual mesele de var TesirSosial elmlerde Malkolm Graduel The New Yorker de ilk defe nesr olunan meqalelere esaslanan The Tipping Point How Little Things can make a Big Difference kitabinda Kicik Dunya ile bagli numune arasdirmalari bir araya getirir ve alti yolun ortalama yol uzunlugunun bir nece qeyri adi insandan baglayicilar cox asili oldugunu iddia edir coxlu elaqeleri ve dostlari olan Mehz bu merkezler zeif temaslarin boyuk ekseriyyeti arasinda vasiteci rolunu oynayir Bununla birlikde Tesen Dunyasi fenomeninin xesteliklerin oturulmesine tesiri ile bagli son islerde muellif sosial sebekelerin guclu baglantisi sebebinden bu cur merkezlerin ortadan qaldirilmasinin orta yol uzunluguna cox az tesir etdiyine diqqet cekdi Riyaziyyatcilar ve aktyorlar Kifayet qeder yaxin sexsi ve pese munasibetleri ile xarakterize olunan kicik insanlar icmalari var Meselen riyaziyyatcilar ve ya aktyorlar Riyaziyyatcilar ortaq elmi nesrler vasitesile her hansi bir elm adamindan Macaristan riyaziyyatcisi Pal Erdos geden en qisa yolu teyin etmek ucun komik bir metod olan Erdos ededi anlayisini ireli surduler Benzer isler aktyor Kevin Bacon ve onunla birlikde filmlere cekilen aktyorlar ucun de edildi Six Degrees of Kevin Bacon adi var istirakcilarin en cox 6 kecidde birlikde oynadiqlari aktyorlar vasitesile gizli aktyorla Kevin Bacon arasinda elaqe tapmasi lazimdir Bu konsepsiyanin birlesmis versiyasi da var Erdos Bekon nomresi Cari arasdirma Dunya kicikdir suali bu gun kifayet qeder populyar bir arasdirma movzusu olaraq qalir bezi tecrubeler hele de davam edir Meselen Peter Dods Robi Muhammad ve Dunkan Uatts 24 163 e poct ve 18 hedefi ehate eden Milgrem tecrubesinin ilk genismiqyasli tekrarini heyata kecirdi Tukenme istirakcilardan birinin mektub oturmesini dayandirmasi nezere alinsa bele ortalama zencir uzunlugunun texminen altiya beraber oldugu askar edilmisdir Milgremin tecrubesine edilen tenqid bu tecrube ucun tamamile eynidir Sebeke modelleri1998 ci ilde Kornell Universitetinden Dunkan Uatts ve Sivenn Stroqas Kicik Dunya sebekesinin ilk modelini teklif etdiler Suni neyron sebekeler C elegans ve elektrik sebekeleri kimi hem tebii olaraq movcud olan hem de insan terefinden yaradilan sebekelerde kicik dunya fenomeni ozunu gosterir Uatts ve Strogatz normal bir qefesden baslayaraq sonra her hansi bir sayda tesadufi kecid elave ederek diametrin azaldigini sebekedeki her iki tepe arasindaki en uzun yolu en uzun yolu en qisa hala getirdiyini gosterdi Watts ve Strogatz in bu fenomeni izah etmek ucun hazirladiqlari riyazi model muxtelif sahelerde genis istifade olunmaga basladi Uattsa gore Dusunurem ki ingilis edebiyyati xaricinde muxtelif sahelerden olan insanlarla temas qurmusam Riyaziyyatcilardan fiziklerden biokimyacilardan norofizioloqlardan epidemioloqlardan iqtisadcilardan sosioloqlardan mektublar aldim Elave olaraq Internetde meqsedleri ucun Tesen Dunyasi anlayisindan istifade eden marketinq informasiya sistemleri mulki muhendislik biznes muessiseleri sahesindeki insanlardan Nehayet onlarin modeli Mark Granovetterin cox guc zeif duyunlerdedir arasdirmasinin etibarliligini numayis etdirdi ve bu da oz novbesinde sosial sebekeni bir yerde saxladi Bu model o vaxtdan beri Jon Kleinberq terefinden umumilesdirilse de kompleks sebekelerde esas numune arasdirmasi olaraq qalir Sebekeler nezeriyyesinde Kicik dunya sebekesinin modeli yaxsi oyrenilmisdir burada sohbet Small world network sutunundan gedir Tesadufi bir qrafikde elde edilen bir sira klassik neticeler numayis edir ki heqiqi topoloji qurulusa malik olmayan bir sebekede bele kicik dunya fenomeni meydana cixir bu da riyazi olaraq duyunlerin sayinin logarifmasi ile mutenasib olaraq boyuyen sebekenin diametri kimi ifade olunur ve sayina gore deyil qovsaqda oldugu duyunler kimi Bu netice miqyassiz sebekeler kimi eksponensial paylamalari olan sebekelerde de gorunur Komputer elminde Kicik Dunya tehlukesiz bir peer to peer protokolu hazirlamaq Internetde ve xususi simsiz sebekelerde yeni marsrutlasdirma alqoritmleri habele her cur rabite sebekelerinde axtaris alqoritmleri hazirlamaq ucun istifade olunur Milqremin Tecrubesi Pop MedeniyyetindeMuasir pop medeniyyeti tekce ABS da deyil butun dunyada sosial media olmadan tesevvur edile bilmez Xususile alti el sixma anlayisi kollektiv zehnin bir hissesine cevrildi Facebook Friendster MySpace XING Orkut Cyworld Bebo ve digerleri kimi sosial sebeke saytlarinin yaranmasi internet mekaninin elaqesinin artmasina sebeb oldu ki bu da insanlarin guclu elaqesine sebeb oldu dunya etrafinda IstinadlarMilgram S 1967 seh 61 67MenbeI de Sola Pool M Kochen Contacts and Influence PDF Social Networks 1978 Barabasi A L How Everything is Connected to Everything Else and What It Means for Business Science and Everyday Life New York Plume 2003 97 101 Milgram S PDF Psychology Today 1967 61 67 Xarici kecidler