Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
I Keykavus – Şirvanşahlar dövlətinin otuzuncu hökmdarı, Şirvanşah III Axsitanın oğlu.
| I Keykavus ibn III Axsitan | |
|---|---|
Şirvanşahlar dövlətinin XXX hökmdarı | |
| 1294 – 1317 | |
| Əvvəlki | III Axsitan |
| Sonrakı | I Keyqubad |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Bakı |
| Atası | III Axsitan |
| Dini | Sünni İslam |
Fəaliyyəti
III Axsitanın ölümündən sonra Şirvanda, onun oğlu Keykavus ibn III Axsitan hökmranlıq etmişdir. Akademik Dorn özünün yol qeydlərində Pir Hüseyin xanəgahındakı h.693 (1293/4)-cü ilə aid kitabədəki aşağıdakı adların çəkildiyini xatırlayır: Məlik Keykavus ibn Güştəsb ibn Axsitan, rəcəb 693 (iyun, 1294)-cü il. Dorn kitabənin məzmununu vermir və "məlikin adının oxunmasında xeyli tərəddüd edir".
Minarənin şərq tərəfindəki bu ikisətirlik kitabəni oxuyan Ə.Ə.Səidzadə yazır: "Nəticə olaraq xanəgahdakı Pirhüseyn Şirvaninin (Şirvanın) adı çəkilən bir kitabəyə diqqət yetirək. Bu, minarənin şərq tərəfindəki ikisətirlik kitabədir. 1. "Be-name-Allah dər əhdi şahi-adil Keykavus, qədri-zeydə adilə, in imarəti-minarəra dər xaneqahi şeyxi pir Şirvanan Pirhüseyn, qüds ül-Allahi rühə". "Allahın adı ilə. Adil şah Keykavus (Allah onun ədalətini daha da artırsın) zamanında pir Şirvanının şeyxi Pirhüseyn xanəgahında (Allah onun ruhunu müqəddəsləşdirsin) bu minarənin tikilməsini..." "İkinci sətir bir neçə söz istisna olmaqla tam oxunmamışdır". Beləliklə, bu kitabə Dornun hakimiyyət illərindən birini, ehtimal ki, başlanğıcını – 1294-cü il müəyyənləşdirdiyi Şirvanşahın adının, onun fərz etdiyi kimi, Güştəsb ibn Axsitan deyil, Keykavus ibn Axsitan olduğunu dəqiq sübuta yetirir. V.M.Sısoyev xanəgahda olarkən bu kitabəyə diqqət yetirmiş, lakin onun məzmununu verməmişdir: "Minarənin səkkizüzlü hissəsinin cənub-qərb üzündə də Şeyx Pirhüseynin adı çəkilən 2 sətirdən ibarət kiçik (lx1/2 arşın) kitabə vardır". Bu Şirvanşah haqqında hələlik başqa məluma yoxdur. Beləliklə, Şirvanşah Keykavus h.693-cü ilin rəcəb ayında (iyul, 1294) hakimiyyətdə olmuşdur.
Onun hakimiyyətinin sonunu yeni məlumatlar əldə edilənədək, təxmini olaraq h.717 (1317/8)-ci il hesab edilir. Y.Zambaur və V.V.Bartoldun tərtib etdikləri şəcərəyə görə, həmin vaxtdan Şirvanşah Keyqubad ibn Fərruxzadın hakimiyyəti başlanır.
Elxanilərdən asılılıq
Keykavusun hakimiyyət dövrü – 1294-cü il Arqunun oğlu Keyxatu xanın hakimiyyətinin sonuna (1291-1295-ci illər) təsadüf edir. Bu dövrdə Elxanilər dövləti iqtisadi tənəzzül keçirirdi. Xəzinə boşalmış, qızıl və gümüş sikkə əvəzinə tezliklə xalq iğtişaşları nəticəsində ləğv edilmiş "çao" deyilən kağız pul buraxılmışdı. Görünür, bu vəziyyət Şirvana da aid idi. Belə ki, mənbələr Elxan Qazan xanın h.697 (1297)-ci ildə Şirvana və Bakıya gəldiyini xəbər verirlər. Rəşidəddin Arranda qışlamaq niyyətində olan Qazan xanın Təbrizdən h.697-ci il məhərrəm ayının 20-də (7 noyabr 1297) çıxdığını göstərir. Qazan xanın səfəri Zaqafqaziya ölkələrində, Gürcüstanda və ehtimal ki, Şirvanda da baş vermiş iğtişaşlarla bağlı idi. Qazan xan yolda ikən əmir Qutluqşahı Gürcüstana göndərdi. O, ölkədəki iğtişaşı yatırdıb, gürcü hökmdarı David Vaxtanqın qardaşını bəxşiş verilmək üçün Qazan xanın qərərgahına gətirdi. "Dövlət bayraqları Bakıya yollandı və Qazan xan bir neçə gündən sonra orada oldu". Bu dövrdə Bakı Elxani hökmdarlarının qışlaq yeri idi. Qazan xanın Bakıya səfəri Bibiheybət məbədinə ziyarətlə də bağlı idi. Belə ki, o hakimiyyətə gəldikdən sonra islamı qəbul etmiş və Qazan Mahmud adı götürmüşdü.
Elxani hökmdarı Şirvanın rifahına diqqətlə yanaşır, ölkədə təsərrüfatın dirçəlməsi üçün bir sıra tədbirlər görürdü. Elxanilər dövründə Qazan xanın islahatlarına qədər Şirvanşahlar dövlətinin ağır iqtisadi vəziyytdə olduğunu Rəşidəddinin məlumatları, habelə Bakının İçərişəhər hissəsindəki Cümə məscidinin minarəsinin divarındakı XIV əsrin əvvəlinə aid kitabə də təsdiq edir.
Həmin kitabə elxani hökmdarı Olcaytu Məhəmməd Xudabəndənin (1304-1316-cı illər) Bakı şəhəri və (Şirvan) vilayəti rəiyyətinin bir sıra ağır vergilərdən azad olunmasına dair yarlığının (fərmanının) mətnindən ibarətdir. Şirvanın əhalisi təkcə müharibələr deyil, həm də dözülməz vergilər məmurların özbaşınalığı nəticəsində var-yoxdan çıxmışdılar. Lakin artıq XIV əsrin əvvəllərindən Qazan xanın islahatları ilə əlaqəli Şirvanşahın hakimiyyətinin güclənməsi, sultan Ölcaytu vaxtında bir sıra vergilərin ləğv edilməsi və digər tədbirlər sayəsində ölkənin təsərrüfat vəziyyəti bərpa olunmağa başladı. Qazan xanın və onun varisi Ölcaytunun hakimiyyəti dövründə yerli əyanların, o cümlədən mövqeləri möhkəmlənən Şirvanşahların hüquqları bərpa edildi. Yerli feodal zadəganları ilə Elxanilər dövləti nümayəndələri arasında yaxınlaşma baş verdi. Belə ki, Elxanilərin dövlət xadimi vəziri Rəşidəddinin (1297-1318-ci illər) məktublaşmasından bəlli olur ki, o, Şirvanşahlarla qohum olmuşdur. Rəşiddədin Təbriz şəhərindən "böyük mövlana Məcid əd-Din İsmayıl Faliyə" yazdığı məktubda onu oğlanlarının toyuna dəvət edərək gəlinlərinin adlı-sanlı ailələrdən olduğunu qeyd edir, o cümlədən göstərir ki, oğlu Əmir Əlinin nişanlısının atası Şirvanşah, "Dərbənd hökmdarı sülaləsindən olan Şabran və Şamaxı hökmdarıdır. (Artıq) iki min ilə yaxındır ki, sultan (taxtı) onların nəslinə məxsusdur və onlar indiyədək Dərbənd və Şabran hökmdarlarıdırlar". Şirvanşaha – "Şabran və Şamaxı hökmdarına" göndərdiyi digər bir məktubunda Rəşadəddin onu çox nəzakətli tərzdə, ehtiramla özünün yeni bağı Fəxtəbada dəvət edir.
Həmin məktubların məzmunu Şirvanşahın nüfuzunun artdığını, hakimiyyətinin möhkmləndiyini, ərazisinin keçmiş hüdudlarında genişləndiyini şəksiz şəkildə sübut edir. Monqollara tabe olmalarına baxmayaraq, Şirvanşahların hakimiyyətinin mövcudluğu və güclənməsi Şirvan şəhərlərində həyatın və abadlığın canlanmasında monqol dövlətinin tənəzzülə uğramağa və dağılmağa başladığı XIV əsrın əvvəllərində ötəri və son dərəcə qısamüddətli nəticə verən Qazan xan islahatlarından və sultan Məhəmməd Ölcaytu yarlığından qat-qat böyük rol oynadı. Bu məktubda Şirvanşahın adı çəkilmir. Onların 1315-1318-ci illər arasında yazıldığını nəzərə alsaq, ehtimal etmək olar ki, Rəşid əd-Dinin oğlunun qayınatası təqribən 1294-cü ildən 1317-ci ilədək hakimiyyət sürmüş və adı xanəgahdakı minarənin kitabəsində çəkilən Şirvanşah Keykavus olmuşdur.
Qeyd etmək vacibdir ki, Şirvanşahlar Şirvanda xanəgahlar – Navahı kəndi yaxınlığındakı Pirsaatçay xanəgahı, Bakı yaxınlığındakı Bibiheybət türbəsi, Şamaxı yaxınlığındakı Göylər kəndindəki Madəkani piri və s. – tikilməsinə və onların bəzədilməsinə böyük əhəmiyyət verirdilər. 50 il ərzində – h.641-692 (1243-1294)-ci illər arasında III Fəribürz, II Axsitan, II Fərruxzad, Keykavus və b. Şirvanşahların dövründə Pirsaatçay xanəgahının başlıca binaları tikilmişdir. Sonralar h.824 ()-cü ildə kitabələrin birində istehkam divarlarını bərpa etdirmiş Şirvanşah adı çəkilir. Şeyx Pirhüseynin məqbərəsi üzərində tikilmiş Pirsaatçay xanəgahı Şirvanşahlar, Şirvan və qonşu ölkələrin əhalisi tərəfindən müqəddəs səcdəgah sayılmışdır. Pir Hüseyn Şirvani Şirvanşahlar I Fəribürz, onun atası Salar və babası Yezid ibn Əhməd dövründə yaşamış və h.467 (1074/5)-ci ildə çox qoca yaşında ölmüşdür. Pirhüseyn Azərbaycanda və bütün Yaxın Şərqdə məşhur olan sufi şair və panteist filosof, yüz ildən çox yaşamış Şeyx Məhəmməd Əli Bakuvinin (948-1050) kiçik qardaşı idi.
Bakuvinin Şirvanşahın qızına məhəbbəti haqqında əfsanə dövrümüzədək gəlib çatmışdır. XIV əsrin əvvəllərinin səyyahı Şirazda dağın başında Bakuvi və onun ölümündən sonra Şirvanşahın zəvvarlara xidmət göstərmək üçün oraya gəlmiş qızının (Roi de Baku) yan-yana dəfn olunduğu məqbərəni təsvir edir. Bu məlumatlar Şirvanşahların həm Bakuvinin, həm də Pirhüseynin şəxsiyyətinə böyük hörmət və ehtiram bəslədiklərini göstərir. Pirhüseyn xanəgahı Şirvanşahların müxtəlif vaxtlarda tikdirdikləri bir neçə binadan – Pirhüseyn türbəsi, minarəli məscid, böyük qəbul salonu, ətrafina divar çəkilmiş bir sıra yerlər, tövlə, karvansara və böyük qəbiristanlıqdan ibarət idi.
Şirvanşahların xanəgahın binalarının bəzədilməsinə böyük səy göstərirdilər. Pirhüseyn türbəsi gözəl zərnaxışlı kaşılarla xüsusilə təmtəraqlı şəkildə bəzədilmişdi. Türbənin "divarları gah zərif ağ, gah da qızılıya çalan göyümtül-yaşıl minadan rəngarəng daşlar kimi par-par yanır, min bir gecənin sehrli saraylarını xatırladır". Pirhüseyn xanəgahının böyük vəqf mülkləri, torpaqları var idi. Pirə qiymətli şeylər nəzir verilirdi. Məqbərə isə bahalı zərli parçalarla bəzədilmişdi. Pirhüseynin xanəgahda və onun ətrafinda yaşayan, on minlərlə baş qoyunu, inəyi, qoşqu heyvanı olan çoxlu ardıcılları – müridləri və dərvişləri var idi. Xanəgahın vəqf torpaqlarında çoxlu dərviş, xanəgaha qulluq edən işçilər – kişi və qadınlar yaşayırdı. Pirə sitayiş etmək üçün xanəgaha çoxlu zəvvar o cümlədən Şirvanşahlar və digər hakimlər gəlirdi. Bura Şirvanın mühüm mədəni (fəlsəfı, ədəbi, dini) mərkəzi idi. Ə.Ə.Səidzadənin fikrincə, Pirhüseyn (daxilən kamilləşmə) təliminin nümayəndəsi idi. Vassaf onu sufi adlandırır və diqqəti müridlərinə cəlb edir: "Pirhüseyn Şirvani, çox ehtimal ki kəskin nəzərəçarpan bidətçi təriqətlərin heç birinə mənsub olmamışdır. Çünki bu halda o, Şirvanşahlar tərəfindən belə cidd-cəhdlə təbliğ edilməzdi".
Ailəsi
- Atası III Axsitan. Şirvanşah.
- Əmisi Keyqubad. Xələfi
- Adı bilinməyən bibisi. Əmir Çobanın oğlunun həyat yoldaşı.
- Qardaşı Siamərk. Elxani hökmdarı Arqun tərəfindən öldürülmüşdür.
- Qızı. Rəşidəddinin oğlu Əmir Əlinin həyat yoldaşı.
| SƏLƏF III Axsitan |  | I Keykavus Kəsranilər | | XƏLƏF I Keyqubad |
İstinadlar
- Дopн. Oтчeт oб yчeнoм пyтeшecтвии, c.26
- Cыcoeв. Дpeвнocти в Xaнeкa, c.61-62
- Пaxoмoв. Kpaткий кypc... c.43
- A. A.Ceидзaдe. Пиp Xyceйн Шиpвaни, "ДAH Aзepб. CCP", 1960, т.XVI. №12, c.1265
- Cыcoeв. Дpeвнocти в Xaнeкa, c.55.
- E. de Zambaur. Manuel de genealogie et de Chronologie pour Thistoire de L, İslam. Hanovre, 1927, c.l82
- Cтeнли Лeн-Пyль. Mycyльмaнcкиe динacтии. CПб., 1899, c.295
- Paшид aд-Дин, c.324-325, 239-241, пepeв. c. 136-138, 182, fars mətni, c.III, s.104
- Paшид aд-Дин, пepeв. c.320-321, fars mətni, c.III, s.557-559
- Aлизaдe. Coциaпьнo-экoнoмичecкaя и пoлитeчecкaя иcтopия, c.207-209
- Aшypбeйли. Oчepк... c.106-109.
- Paшид aд-Дин. Pepeпиcкa, c.186, 221-223, 393, пpимeч. 13.
- Дopн. Oтчeт, c.26
- Cыcoeв. Дpeвнocти в Xaнeкa, c.62.
- Hamdullah Mustaufi-I Qazwini. The Tariki-I. Guzida. Ed. By G.Browwne. GSM. Vol. XIV, London. 1910, p.785
- A.A.Seid-zadeh. Mohammed Ali Bakouvi celebre poete et philosope Azerbaidyanais du XI siecle. XXV congres international des Orientalistes. Moscou, 1960, p. 1-14
- Aшypбeйли. Oчepк... c.169
- Aлизaдe. Coциaльнo-экoнoмичecкaя и пoлитичecкaя иcтopия, c.355-356.
- L'ambassade de D.Garciasde Silva Figueroa en Perse. Traduite de ГEspaghol par M. de Wicqfort. Paris. 1667, p.124-128
- Cыcoeв. Дpeвнocти в Xaнeкa, c.51-60, 62-63.
- Дopн. Oтчeт, c.26.
- Baccaф. Kитaб-и тaджзийaт-aл aмcap вa тeзджийaт-aл a'cap, т.IV. Бoмбeй, 1269 г. x., c.636
- A.A.Aлизaдe. Бopьбa Зoлoтoй Opды и гocyдapcтвa Ильxaнoв зa Aзepбaйджaн, c.2, "Изв. AH Aзepб. CCP", 1947, Ns2, c.ll
- Baccaф, c.636
- Ceидзaдe. Пиp Xyceйн Шиpвaни, c. 1265-1266
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
I Keykavus Sirvansahlar dovletinin otuzuncu hokmdari Sirvansah III Axsitanin oglu I Keykavus ibn III AxsitanSirvansahlar dovletinin XXX hokmdari1294 1317EvvelkiIII AxsitanSonrakiI KeyqubadSexsi melumatlarDogum yeri BakiVefat tarixi 1317Vefat yeri BakiAtasi III AxsitanDini Sunni IslamFealiyyetiIII Axsitanin olumunden sonra Sirvanda onun oglu Keykavus ibn III Axsitan hokmranliq etmisdir Akademik Dorn ozunun yol qeydlerinde Pir Huseyin xanegahindaki h 693 1293 4 cu ile aid kitabedeki asagidaki adlarin cekildiyini xatirlayir Melik Keykavus ibn Gustesb ibn Axsitan receb 693 iyun 1294 cu il Dorn kitabenin mezmununu vermir ve melikin adinin oxunmasinda xeyli tereddud edir Minarenin serq terefindeki bu ikisetirlik kitabeni oxuyan E E Seidzade yazir Netice olaraq xanegahdaki Pirhuseyn Sirvaninin Sirvanin adi cekilen bir kitabeye diqqet yetirek Bu minarenin serq terefindeki ikisetirlik kitabedir 1 Be name Allah der ehdi sahi adil Keykavus qedri zeyde adile in imareti minarera der xaneqahi seyxi pir Sirvanan Pirhuseyn quds ul Allahi ruhe Allahin adi ile Adil sah Keykavus Allah onun edaletini daha da artirsin zamaninda pir Sirvaninin seyxi Pirhuseyn xanegahinda Allah onun ruhunu muqeddeslesdirsin bu minarenin tikilmesini Ikinci setir bir nece soz istisna olmaqla tam oxunmamisdir Belelikle bu kitabe Dornun hakimiyyet illerinden birini ehtimal ki baslangicini 1294 cu il mueyyenlesdirdiyi Sirvansahin adinin onun ferz etdiyi kimi Gustesb ibn Axsitan deyil Keykavus ibn Axsitan oldugunu deqiq subuta yetirir V M Sisoyev xanegahda olarken bu kitabeye diqqet yetirmis lakin onun mezmununu vermemisdir Minarenin sekkizuzlu hissesinin cenub qerb uzunde de Seyx Pirhuseynin adi cekilen 2 setirden ibaret kicik lx1 2 arsin kitabe vardir Bu Sirvansah haqqinda helelik basqa meluma yoxdur Belelikle Sirvansah Keykavus h 693 cu ilin receb ayinda iyul 1294 hakimiyyetde olmusdur Onun hakimiyyetinin sonunu yeni melumatlar elde edilenedek texmini olaraq h 717 1317 8 ci il hesab edilir Y Zambaur ve V V Bartoldun tertib etdikleri secereye gore hemin vaxtdan Sirvansah Keyqubad ibn Ferruxzadin hakimiyyeti baslanir Elxanilerden asililiq Keykavusun hakimiyyet dovru 1294 cu il Arqunun oglu Keyxatu xanin hakimiyyetinin sonuna 1291 1295 ci iller tesaduf edir Bu dovrde Elxaniler dovleti iqtisadi tenezzul kecirirdi Xezine bosalmis qizil ve gumus sikke evezine tezlikle xalq igtisaslari neticesinde legv edilmis cao deyilen kagiz pul buraxilmisdi Gorunur bu veziyyet Sirvana da aid idi Bele ki menbeler Elxan Qazan xanin h 697 1297 ci ilde Sirvana ve Bakiya geldiyini xeber verirler Resideddin Arranda qislamaq niyyetinde olan Qazan xanin Tebrizden h 697 ci il meherrem ayinin 20 de 7 noyabr 1297 cixdigini gosterir Qazan xanin seferi Zaqafqaziya olkelerinde Gurcustanda ve ehtimal ki Sirvanda da bas vermis igtisaslarla bagli idi Qazan xan yolda iken emir Qutluqsahi Gurcustana gonderdi O olkedeki igtisasi yatirdib gurcu hokmdari David Vaxtanqin qardasini bexsis verilmek ucun Qazan xanin qerergahina getirdi Dovlet bayraqlari Bakiya yollandi ve Qazan xan bir nece gunden sonra orada oldu Bu dovrde Baki Elxani hokmdarlarinin qislaq yeri idi Qazan xanin Bakiya seferi Bibiheybet mebedine ziyaretle de bagli idi Bele ki o hakimiyyete geldikden sonra islami qebul etmis ve Qazan Mahmud adi goturmusdu Elxani hokmdari Sirvanin rifahina diqqetle yanasir olkede teserrufatin dircelmesi ucun bir sira tedbirler gorurdu Elxaniler dovrunde Qazan xanin islahatlarina qeder Sirvansahlar dovletinin agir iqtisadi veziyytde oldugunu Resideddinin melumatlari habele Bakinin Iceriseher hissesindeki Cume mescidinin minaresinin divarindaki XIV esrin evveline aid kitabe de tesdiq edir Hemin kitabe elxani hokmdari Olcaytu Mehemmed Xudabendenin 1304 1316 ci iller Baki seheri ve Sirvan vilayeti reiyyetinin bir sira agir vergilerden azad olunmasina dair yarliginin fermaninin metninden ibaretdir Sirvanin ehalisi tekce muharibeler deyil hem de dozulmez vergiler memurlarin ozbasinaligi neticesinde var yoxdan cixmisdilar Lakin artiq XIV esrin evvellerinden Qazan xanin islahatlari ile elaqeli Sirvansahin hakimiyyetinin guclenmesi sultan Olcaytu vaxtinda bir sira vergilerin legv edilmesi ve diger tedbirler sayesinde olkenin teserrufat veziyyeti berpa olunmaga basladi Qazan xanin ve onun varisi Olcaytunun hakimiyyeti dovrunde yerli eyanlarin o cumleden movqeleri mohkemlenen Sirvansahlarin huquqlari berpa edildi Yerli feodal zadeganlari ile Elxaniler dovleti numayendeleri arasinda yaxinlasma bas verdi Bele ki Elxanilerin dovlet xadimi veziri Resideddinin 1297 1318 ci iller mektublasmasindan belli olur ki o Sirvansahlarla qohum olmusdur Residdedin Tebriz seherinden boyuk movlana Mecid ed Din Ismayil Faliye yazdigi mektubda onu oglanlarinin toyuna devet ederek gelinlerinin adli sanli ailelerden oldugunu qeyd edir o cumleden gosterir ki oglu Emir Elinin nisanlisinin atasi Sirvansah Derbend hokmdari sulalesinden olan Sabran ve Samaxi hokmdaridir Artiq iki min ile yaxindir ki sultan taxti onlarin nesline mexsusdur ve onlar indiyedek Derbend ve Sabran hokmdarlaridirlar Sirvansaha Sabran ve Samaxi hokmdarina gonderdiyi diger bir mektubunda Resadeddin onu cox nezaketli terzde ehtiramla ozunun yeni bagi Fextebada devet edir Hemin mektublarin mezmunu Sirvansahin nufuzunun artdigini hakimiyyetinin mohkmlendiyini erazisinin kecmis hududlarinda genislendiyini seksiz sekilde subut edir Monqollara tabe olmalarina baxmayaraq Sirvansahlarin hakimiyyetinin movcudlugu ve guclenmesi Sirvan seherlerinde heyatin ve abadligin canlanmasinda monqol dovletinin tenezzule ugramaga ve dagilmaga basladigi XIV esrin evvellerinde oteri ve son derece qisamuddetli netice veren Qazan xan islahatlarindan ve sultan Mehemmed Olcaytu yarligindan qat qat boyuk rol oynadi Bu mektubda Sirvansahin adi cekilmir Onlarin 1315 1318 ci iller arasinda yazildigini nezere alsaq ehtimal etmek olar ki Resid ed Dinin oglunun qayinatasi teqriben 1294 cu ilden 1317 ci iledek hakimiyyet surmus ve adi xanegahdaki minarenin kitabesinde cekilen Sirvansah Keykavus olmusdur Qeyd etmek vacibdir ki Sirvansahlar Sirvanda xanegahlar Navahi kendi yaxinligindaki Pirsaatcay xanegahi Baki yaxinligindaki Bibiheybet turbesi Samaxi yaxinligindaki Goyler kendindeki Madekani piri ve s tikilmesine ve onlarin bezedilmesine boyuk ehemiyyet verirdiler 50 il erzinde h 641 692 1243 1294 ci iller arasinda III Feriburz II Axsitan II Ferruxzad Keykavus ve b Sirvansahlarin dovrunde Pirsaatcay xanegahinin baslica binalari tikilmisdir Sonralar h 824 cu ilde kitabelerin birinde istehkam divarlarini berpa etdirmis Sirvansah adi cekilir Seyx Pirhuseynin meqberesi uzerinde tikilmis Pirsaatcay xanegahi Sirvansahlar Sirvan ve qonsu olkelerin ehalisi terefinden muqeddes secdegah sayilmisdir Pir Huseyn Sirvani Sirvansahlar I Feriburz onun atasi Salar ve babasi Yezid ibn Ehmed dovrunde yasamis ve h 467 1074 5 ci ilde cox qoca yasinda olmusdur Pirhuseyn Azerbaycanda ve butun Yaxin Serqde meshur olan sufi sair ve panteist filosof yuz ilden cox yasamis Seyx Mehemmed Eli Bakuvinin 948 1050 kicik qardasi idi Bakuvinin Sirvansahin qizina mehebbeti haqqinda efsane dovrumuzedek gelib catmisdir XIV esrin evvellerinin seyyahi Sirazda dagin basinda Bakuvi ve onun olumunden sonra Sirvansahin zevvarlara xidmet gostermek ucun oraya gelmis qizinin Roi de Baku yan yana defn olundugu meqbereni tesvir edir Bu melumatlar Sirvansahlarin hem Bakuvinin hem de Pirhuseynin sexsiyyetine boyuk hormet ve ehtiram beslediklerini gosterir Pirhuseyn xanegahi Sirvansahlarin muxtelif vaxtlarda tikdirdikleri bir nece binadan Pirhuseyn turbesi minareli mescid boyuk qebul salonu etrafina divar cekilmis bir sira yerler tovle karvansara ve boyuk qebiristanliqdan ibaret idi Sirvansahlarin xanegahin binalarinin bezedilmesine boyuk sey gosterirdiler Pirhuseyn turbesi gozel zernaxisli kasilarla xususile temteraqli sekilde bezedilmisdi Turbenin divarlari gah zerif ag gah da qiziliya calan goyumtul yasil minadan rengareng daslar kimi par par yanir min bir gecenin sehrli saraylarini xatirladir Pirhuseyn xanegahinin boyuk veqf mulkleri torpaqlari var idi Pire qiymetli seyler nezir verilirdi Meqbere ise bahali zerli parcalarla bezedilmisdi Pirhuseynin xanegahda ve onun etrafinda yasayan on minlerle bas qoyunu ineyi qosqu heyvani olan coxlu ardicillari muridleri ve dervisleri var idi Xanegahin veqf torpaqlarinda coxlu dervis xanegaha qulluq eden isciler kisi ve qadinlar yasayirdi Pire sitayis etmek ucun xanegaha coxlu zevvar o cumleden Sirvansahlar ve diger hakimler gelirdi Bura Sirvanin muhum medeni felsefi edebi dini merkezi idi E E Seidzadenin fikrince Pirhuseyn daxilen kamillesme teliminin numayendesi idi Vassaf onu sufi adlandirir ve diqqeti muridlerine celb edir Pirhuseyn Sirvani cox ehtimal ki keskin nezerecarpan bidetci teriqetlerin hec birine mensub olmamisdir Cunki bu halda o Sirvansahlar terefinden bele cidd cehdle teblig edilmezdi AilesiAtasi III Axsitan Sirvansah Emisi Keyqubad Xelefi Adi bilinmeyen bibisi Emir Cobanin oglunun heyat yoldasi Qardasi Siamerk Elxani hokmdari Arqun terefinden oldurulmusdur Qizi Resideddinin oglu Emir Elinin heyat yoldasi SELEF III Axsitan I Keykavus Kesraniler XELEF I KeyqubadIstinadlar Dopn Otchet ob ychenom pyteshectvii c 26 Cycoev Dpevnocti v Xaneka c 61 62 Paxomov Kpatkij kypc c 43 A A Ceidzade Pip Xycejn Shipvani DAH Azepb CCP 1960 t XVI 12 c 1265 Cycoev Dpevnocti v Xaneka c 55 E de Zambaur Manuel de genealogie et de Chronologie pour Thistoire de L Islam Hanovre 1927 c l82 Ctenli Len Pyl Mycylmanckie dinactii CPb 1899 c 295 Pashid ad Din c 324 325 239 241 pepev c 136 138 182 fars metni c III s 104 Pashid ad Din pepev c 320 321 fars metni c III s 557 559 Alizade Cociapno ekonomicheckaya i politecheckaya ictopiya c 207 209 Ashypbejli Ochepk c 106 109 Pashid ad Din Pepepicka c 186 221 223 393 ppimech 13 Dopn Otchet c 26 Cycoev Dpevnocti v Xaneka c 62 Hamdullah Mustaufi I Qazwini The Tariki I Guzida Ed By G Browwne GSM Vol XIV London 1910 p 785 A A Seid zadeh Mohammed Ali Bakouvi celebre poete et philosope Azerbaidyanais du XI siecle XXV congres international des Orientalistes Moscou 1960 p 1 14 Ashypbejli Ochepk c 169 Alizade Cocialno ekonomicheckaya i politicheckaya ictopiya c 355 356 L ambassade de D Garciasde Silva Figueroa en Perse Traduite de GEspaghol par M de Wicqfort Paris 1667 p 124 128 Cycoev Dpevnocti v Xaneka c 51 60 62 63 Dopn Otchet c 26 Baccaf Kitab i tadzhzijat al amcap va tezdzhijat al a cap t IV Bombej 1269 g x c 636 A A Alizade Bopba Zolotoj Opdy i gocydapctva Ilxanov za Azepbajdzhan c 2 Izv AH Azepb CCP 1947 Ns2 c ll Baccaf c 636 Ceidzade Pip Xycejn Shipvani c 1265 1266 Sirvansahlar dovleti portaliHemcinin bax Kesraniler Azerbaycan tarixi