Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
III Axsitan – Şirvanşahlar dövlətinin iyirmi doqquzuncu hökmdarı, Şirvanşah II Fərruxzadın oğlu.
| III Axsitan II Fərruxzad | |
|---|---|
Şirvanşahlar Dövlətinin XXIX hökmdarı | |
| 1282 – 1294 | |
| Əvvəlki | II Fərruxzad |
| Sonrakı | I Keykavus |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Bakı |
| Atası | II Fərruxzad |
| Uşağı | |
| Dini | Sünni İslam |
Fəaliyyəti
XIV əsrə aid "Səffət əs-səfa" adlı mənbədə XIII əsrin ikinci yarısında öz iqamətgahını, Dərbənd ərazisinin Bakıya qədər Elxanilərlə Cucilər arasında hərbi əməliyyat meydanına çevrilməsi və Şirvanşahın həmin yerlərdə qalmasının təhlükəli olması ilə bağlı Güştəsbiyə köçürən Şirvanşah Axsitan barəsində bəzi məlumatlar verilir.
Məlumdur ki, Abaqanın oğlu və Hülakü xanın nəvəsi olan Arqun 1284-cü ildən 1291-ci ilədək hökmranlıq etmişdir. II Axsitan isə Hülakü xanın əmri ilə 1260-cı ildə öldürülmüşdür. Beləliklə, II Axsitan Arqunun vaxtında Şirvanda hökmranlıq edə bilməzdi. S. Aşurbəyliyə görə, söhbət II Fərruxzadın oğlu III Axsitandan gedir.
Bunu, Təvəkkül ibn Bəzzazın verdiyi başqa məlumatlar da təsdiq edir. Onun dediyinə görə, Səfəvilər sülaləsinin banisi şeyx Səyfi əd-Dinlə (d.h.650 (1252/3)-h.735 (1334/5) qohum olmaq istəyən Şirvanşah Axsitan öz qızını şeyxə ərə vermək niyyətinə düşüb, cehiz olaraq 14 000 dinar və gəliri bir neçə min taqar düyü olan suvarma kanalı verməyi vəd etmişdir. Səfi əd-Din bunun cavabında demişdir. "Mən buna nə deyə bilərəm? Şirvanşah hökmdardır, mən isə adicə dərvişəm". Əgər Şirvanşah II Axsitan 1260-cı ildə öldürülmüşdüsə, onda bu vaxt şeyxin 7-8-dən çox yaşı olmazdı və Səfi əd-Din bu yaşda şeyx ola bilməz və Şirvanşahın qızına evlənə bilməzdi. Beləliklə ehtimal etmək olar ki, II Fərruxzaddan sonra təqribən 1283-cü ildən 1294-cü ilədək onun oğlu III Axsitan hakimiyyət sürmüşdür. Bu, Güştəsbi əhalisinin və Şirvanşahın özünün tezliklə müqəddəs şeyxlərin və zəvvarların yığıncaq yerinə çevrilən ibadətxana tikdirdikləri şeyx Zahidə Axsitanın böyük ehtiram bəsləməsi fikri ilə ziddiyyətə girmir. Onun "möcüzələri" haqda şayiələr hər tərəfə yayılır və bir çox hakimlər, əyanlar, habelə kəndlilər və sənətkarlar açıq şəkildə onun müridləri və şagirdləri olurlar. Şirvanşah Axsitan rəiyyətinin əksəriyyətinin şeyx Zahidin (d.h.615 (1218/9 – ö.h.700 (1300/l)-cü il) ardıcılı olub ibadətə uyduqlarını, təsərrüfatı, tarlaların becərilməsini başlı-başına buraxdıqlarını – bu isə dövlətin rifahına mənfi təsir göstərirdi – gördükdə müridləri suya atıb boğdurmaq, ibadətgahı isə dağıtmaqla hədələyir.
III Axsitan 1283-1294-cü illər arasında hakimiyyət sürmüşdür. Bu vaxt şeyx Zahidin 65-76 yaşı var idi ki, bu da həqiqətə uyğundur. Həmin mənbədə Şirvanşah Axsitanın Güştəsbidə ruhi xəstəlikdən öldüyü də xəbər verilir. II Axsitanın isə 1260-cı ildə Hülakü xan tərəfindən öldürüldüyü məlumdur. Beləliklə, güman etmək olar ki, Şirvanda Fərruxzaddan sonra 1283-cü ildən 1294-cü ilə qədər onun oğlu hakimiyyət illəri Abaqa xanın oğlu Arqunun səltənət dövrünə (1284- 1291-ci illər) müvafiq gələn III Axsitan hökmranlıq edə bilərdi. III Axsitanın h.700 (1300/l)-cü ilə qədər yaşayan şeyx Zahidin sağlığında öldüyü məlumdur. Akademik Dornun Pir Hüseyin xanəgahında oxuduğu və 693-cü il rəcəb ayına (iyun, 1294-cü ilə) aid kitabədə "məlik Keykavus ibn Axsitanın" adı çəkilir. Deməli, III Axsitan h.682 (1283)-ci ildən h.693 (1294)-cü ilədək hakimiyyət sürmüşdür. 1294-cü ildə isə hakimiyyətə onun oğlu məlik I Keykavus ibn III Axsitan gəlmişdir.
Ailəsi
Təvəkkül ibn Bəzzaz Axsitanı Şirvanşah və Güştəsbinin hökmdarı adlandırır ki, bu da Şirvanşahın tabeliyində olan ərazinin kiçildiyini göstərir. Şirvanşahın monqol işğalçılarından asılılığı həmin mənbədə söylənilən aşağıdakı epizoddan da görünür. Axsitanın Siamərk adlı oğlu var idi. Bir dəfə Siamərk xanın iqamətgahına getdi. Atası Axsitan tərəfindən xan qarşısında üstünə şər atılan Siamərk saraya çatarkən Arqunun əmri ilə onu həbs edərək qara ölüm demək olan qara mahuda bükdülər və təpiklə döyüb öldürdülər.Monqollar xoşları gəlməyən vassallarına, onların hakimiyyətdə olan hökmdar ailəsi üzvləri olmasına baxmayaraq, beləcə divan tuturdular. Digər oğlunun adı Keykavus olmuşdur.
Ailə üzvləri
- Atası II Fərruxzad. Şirvanşah.
- Atasının həyat yoldaşı Sayaluna. Anadolu Səlcuq sultanı bacısı.
- Qardaşı Keyqubad
- Adı bilinməyən bacısı. Əmir Çobanın oğlunun həyat yoldaşı.
- Oğlu Siamərk. Elxani hökmdarı Arqun tərəfindən öldürülmüşdür.
- Oğlu I Keykavus. Xələfi.
| SƏLƏF II Fərruxzad |  | III Axsitan Kəsranilər | | XƏLƏF I Keykavus |
İstinadlar
- 3,Бyниятoв. Hoвыe мaтepиaлы, c.71
- Təvəkkül ibn Bəzzaz, v.83b-84a, 54b, 142b, 155b,160a,332b, 484b, 497a, 539b
- Дopн. Oтчeт oб yчeнoм пyтeшecтвии, c.26, 378-380, 386, 388
- Cыcoeв. Дpeвнocти в Xaнeкa, c.61-62
- Taвaккyл ибн Бaззaз. Caфвaт ac-caфa. Pyкoпиcь ЛГПБ, Kaтaлoг Б. Д o p н a, №300
- David Hughes - Possible Seljuk connection 2018-08-06 at the Wayback Machine
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
III Axsitan Sirvansahlar dovletinin iyirmi doqquzuncu hokmdari Sirvansah II Ferruxzadin oglu III Axsitan II FerruxzadSirvansahlar Dovletinin XXIX hokmdari1282 1294EvvelkiII FerruxzadSonrakiI KeykavusSexsi melumatlarDogum yeri SamaxiVefat tarixi 1294Vefat yeri BakiAtasi II FerruxzadUsagi I KeykavusDini Sunni IslamFealiyyetiXIV esre aid Seffet es sefa adli menbede XIII esrin ikinci yarisinda oz iqametgahini Derbend erazisinin Bakiya qeder Elxanilerle Cuciler arasinda herbi emeliyyat meydanina cevrilmesi ve Sirvansahin hemin yerlerde qalmasinin tehlukeli olmasi ile bagli Gustesbiye kocuren Sirvansah Axsitan baresinde bezi melumatlar verilir Melumdur ki Abaqanin oglu ve Hulaku xanin nevesi olan Arqun 1284 cu ilden 1291 ci iledek hokmranliq etmisdir II Axsitan ise Hulaku xanin emri ile 1260 ci ilde oldurulmusdur Belelikle II Axsitan Arqunun vaxtinda Sirvanda hokmranliq ede bilmezdi S Asurbeyliye gore sohbet II Ferruxzadin oglu III Axsitandan gedir Bunu Tevekkul ibn Bezzazin verdiyi basqa melumatlar da tesdiq edir Onun dediyine gore Sefeviler sulalesinin banisi seyx Seyfi ed Dinle d h 650 1252 3 h 735 1334 5 qohum olmaq isteyen Sirvansah Axsitan oz qizini seyxe ere vermek niyyetine dusub cehiz olaraq 14 000 dinar ve geliri bir nece min taqar duyu olan suvarma kanali vermeyi ved etmisdir Sefi ed Din bunun cavabinda demisdir Men buna ne deye bilerem Sirvansah hokmdardir men ise adice dervisem Eger Sirvansah II Axsitan 1260 ci ilde oldurulmusduse onda bu vaxt seyxin 7 8 den cox yasi olmazdi ve Sefi ed Din bu yasda seyx ola bilmez ve Sirvansahin qizina evlene bilmezdi Belelikle ehtimal etmek olar ki II Ferruxzaddan sonra teqriben 1283 cu ilden 1294 cu iledek onun oglu III Axsitan hakimiyyet surmusdur Bu Gustesbi ehalisinin ve Sirvansahin ozunun tezlikle muqeddes seyxlerin ve zevvarlarin yigincaq yerine cevrilen ibadetxana tikdirdikleri seyx Zahide Axsitanin boyuk ehtiram beslemesi fikri ile ziddiyyete girmir Onun mocuzeleri haqda sayieler her terefe yayilir ve bir cox hakimler eyanlar habele kendliler ve senetkarlar aciq sekilde onun muridleri ve sagirdleri olurlar Sirvansah Axsitan reiyyetinin ekseriyyetinin seyx Zahidin d h 615 1218 9 o h 700 1300 l cu il ardicili olub ibadete uyduqlarini teserrufati tarlalarin becerilmesini basli basina buraxdiqlarini bu ise dovletin rifahina menfi tesir gosterirdi gordukde muridleri suya atib bogdurmaq ibadetgahi ise dagitmaqla hedeleyir III Axsitan 1283 1294 cu iller arasinda hakimiyyet surmusdur Bu vaxt seyx Zahidin 65 76 yasi var idi ki bu da heqiqete uygundur Hemin menbede Sirvansah Axsitanin Gustesbide ruhi xestelikden olduyu de xeber verilir II Axsitanin ise 1260 ci ilde Hulaku xan terefinden oldurulduyu melumdur Belelikle guman etmek olar ki Sirvanda Ferruxzaddan sonra 1283 cu ilden 1294 cu ile qeder onun oglu hakimiyyet illeri Abaqa xanin oglu Arqunun seltenet dovrune 1284 1291 ci iller muvafiq gelen III Axsitan hokmranliq ede bilerdi III Axsitanin h 700 1300 l cu ile qeder yasayan seyx Zahidin sagliginda olduyu melumdur Akademik Dornun Pir Huseyin xanegahinda oxudugu ve 693 cu il receb ayina iyun 1294 cu ile aid kitabede melik Keykavus ibn Axsitanin adi cekilir Demeli III Axsitan h 682 1283 ci ilden h 693 1294 cu iledek hakimiyyet surmusdur 1294 cu ilde ise hakimiyyete onun oglu melik I Keykavus ibn III Axsitan gelmisdir AilesiTevekkul ibn Bezzaz Axsitani Sirvansah ve Gustesbinin hokmdari adlandirir ki bu da Sirvansahin tabeliyinde olan erazinin kicildiyini gosterir Sirvansahin monqol isgalcilarindan asililigi hemin menbede soylenilen asagidaki epizoddan da gorunur Axsitanin Siamerk adli oglu var idi Bir defe Siamerk xanin iqametgahina getdi Atasi Axsitan terefinden xan qarsisinda ustune ser atilan Siamerk saraya catarken Arqunun emri ile onu hebs ederek qara olum demek olan qara mahuda bukduler ve tepikle doyub oldurduler Monqollar xoslari gelmeyen vassallarina onlarin hakimiyyetde olan hokmdar ailesi uzvleri olmasina baxmayaraq belece divan tuturdular Diger oglunun adi Keykavus olmusdur Aile uzvleri Atasi II Ferruxzad Sirvansah Atasinin heyat yoldasi Sayaluna Anadolu Selcuq sultani bacisi Qardasi Keyqubad Adi bilinmeyen bacisi Emir Cobanin oglunun heyat yoldasi Oglu Siamerk Elxani hokmdari Arqun terefinden oldurulmusdur Oglu I Keykavus Xelefi SELEF II Ferruxzad III Axsitan Kesraniler XELEF I KeykavusIstinadlar 3 Byniyatov Hovye matepialy c 71 Tevekkul ibn Bezzaz v 83b 84a 54b 142b 155b 160a 332b 484b 497a 539b Dopn Otchet ob ychenom pyteshectvii c 26 378 380 386 388 Cycoev Dpevnocti v Xaneka c 61 62 Tavakkyl ibn Bazzaz Cafvat ac cafa Pykopic LGPB Katalog B D o p n a 300 David Hughes Possible Seljuk connection 2018 08 06 at the Wayback Machine Sirvansahlar dovleti portaliHemcinin bax Kesraniler Azerbaycan tarixi