Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Karl Lüdviq (alm. Karl Ludwig, lat. Carolus Ludovicus, 22 dekabr 1617, Heydelberq – 28 avqust 1680) — Vittelsbax sülaləsindən Pfals kürfürstü (1648–1680). Ömrünün birinci yarısını Otuzillik Müharibə və İngiltərə vətəndaş müharibəsi zamanı sürgündə yaşadıqdan sonra, 1649-cu ildə atasının keçmiş ərazilərinin əksəriyyəti ilə birlikdə Pfals kürfürstlüyünü geri almışdı.
| I Karl Lüdviq | |
|---|---|
| alm. Karl I. Ludwig von der Pfalz | |
 | |
| 24 oktyabr 1648 – 28 avqust 1680 | |
| Əvvəlki | Maksimilian |
| Sonrakı | II Karl |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 22 dekabr 1617 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 28 avqust 1680(62 yaşında) |
| Dəfn yeri | |
| Fəaliyyəti | rəsm kolleksioneri[d], dövlət xadimi, siyasətçi |
| Atası | V Frederik |
| Anası | Elizabet Stüart |
| Uşağı | II Karl |
| Ailəsi | Vittelsbax sülaləsi |
| Rütbəsi | general |
| Elmi fəaliyyəti | |
| Elm sahəsi | Dövlət idarəetməsi, siyasət, Aktiv idarəçilik |
| | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
İlk illəri
1617-ci ildə Heydelberqdə V Frederik və ailəsində anadan olmuşdur. O, 1618-ci ilin martında Sedan knyazı Henri Buyon və Uels şahzadəsinin nümayəndəsi olan dövlət katibi Albertus Mortonun iştirakı ilə vəftiz olundu. 1632-ci ildə sürgündə olan atasının ölümündən sonra Karl atasının Pfalz Elektoratındakı mülklərini miras aldı, çünki onun böyük qardaşı Henri Frederik 1629-cu ildə Niderlandda vəfat etmişdi. Əmisi tərəfindən böyüdülən hələ 1633-cü ildə Bant ordenini almışdı. 1635-ci ildəki Praqa sülhü onun Pfalsdakı hüquqlarını tanımadığına görə qardaşı ilə birlikdə dayısı I Karlın sarayına, İngiltərəyə köçmüşdü.
1638-ci ildə o, ingilis vəsaiti ilə kiçik bir ordu yaratmağa və Almaniyanın şimal-qərbindəki Meppeni baza kimi satın almağa nail oldu. Qısa müddətdən sonra o, həm Meppeni, həm də ordusunu rəhbərliyi altındakı imperiya ordusuna itirdi. Belə ki, Karl Lüdviq öz qoşunları və İsveçin dəstəyi ilə Lemqo şəhərini fəth etməyə çalışanda Hatzfeldt onun ordusunu darmadağın etdi. Rupert Hamburq vasitəsilə Niderlanda qaça bilsə də, Karl ələ keçirildi.
1639-cu ildə ölümündən sonra Karl onun ordusunu ələ keçirməyə çalışdı, lakin Rişelyenin əmri ilə Fransadan keçəndə Elzasa gedən yolda saxlanıldı. Karl Lüdviq daha sonra İngiltərəyə qayıtdı və bundan sonra qardaşları Rupert və Moritz monarxistlərin tərəfində cəbhə xəttində vuruşarkən o arxa planda qaldı. 1641-ci ilin noyabrında Karl Şotlandiya Parlamentində oturdu və onun ardınca Almaniyaya getməli olan 10000 şotland əsgəri tapa bildi. Lakin tezliklə İrlandiya üsyanı başladı və bu qüvvələr oradakı protestant icmasını qorumaq üçün İrlandiyaya yönləndirildi. Karl Lüdviq daha sonra onun İngiltərədəki müxalifət qüvvələrinin diqqət mərkəzinə çevriləcəyindən qorxan dayısından tədricən uzaqlaşdı. Həqiqətən də, İngiltərə vətəndaş müharibəsinin başlamasına səbəb olan böhranda Karl Lüdviq parlamentçi liderlərə, xüsusən də böyük rəğbət bəsləyirdi və onların Pfalsın köməyinə gəlmək ehtimalına daha çox inanırdı. O, Strafford qrafının edamını dəstəkləmişdi. Karl Lüdviq vətəndaş müharibəsinin ilkin mərhələlərində dayısı ilə birlikdə iştirak etsə də, parlamentdəki simpatiyasına görə ona inamsızlıq yarandı və tezliklə Haaqadakı anasının yanına qayıtdı. Orada o, dayısının onu İspan dəstəyi üçün satacağından qorxaraq monarxistlərdən uzaqlaşdı.
1644-cü ildə Karl Lüdviq parlamentin dəvəti ilə İngiltərəyə qayıtdı. O, Uaythol sarayında məskunlaşdı və qardaşları Rupert və Moris kralçı generallar olsalar da, protestantları dəstəklədi. Müasirləri (Kral da daxil olmaqla) və bəzi müəlliflər hesab edirdilər ki, Karl Lüdviqin Londona səfər etməkdə və Girdəbaşlarla ittifaqa girməkdəki məqsədi parlamentin onu dayısının yerinə taxta oturtacağına ümid etməsidir. Karlın parlamentçiləri dəstəkləməsi dayı və bacıoğlu arasında düşmənçiliyə səbəb oldu. 1648-ci ilin oktyabrında Vestfaliya sülhü ona Aşağı Pfalsı geri verəndə hələ İngiltərədə idi. O, İngiltərədə dayısının 1649-cu ilin yanvarında edam edildiyini görəcək qədər qaldı.
Kürfürstlüyü
Vestfaliya Sülhündən sonra Karl Lüdviq 1649-cu ildə seçki ləyaqəti də daxil olmaqla, kürfürstlüyün ərazisini azaldılmış formada geri aldı. Bu, Müqəddəs Roma İmperiyasına səkkizinci kürfürstlüyü — Bavariyanı yaratmağa imkan verdi. Simvolik "İmperiyanın baş xəzinədarı" titulu da 1623-cü ildə Bavariyaya verilmişdi. Pavia müqaviləsindən sonra Pfals kürfürstlüyünə aid olan Yuxarı Pfals Bavariya ilə qalmışdı. Bununla belə, sülhün maddələrinə görə Bavariya nəsli sona çatarsa, bu torpaqlar Pfalsa qayıdacaqdı.
Otuzillik müharibədən sonra, Karl Pfalsın yenidən qurulması və onun iqtisadi təşviqi üçün çox şey etdi. Əhali sayındakı azalmanı kompensasiya etmək üçün o, qonşu , Bavariya, və İsveçrə torpaqlarına işəgötürənlər göndərdi və onlara nisbətən tez uğur qazanacaqları Pfalsa köçərlərsə əmlak və vergidən azad ediləcəkləri vədini verdi. Bundan əlavə, o, özünü idarəetmənin yenidən qurulmasına, təhsil və maliyyə sistemlərinin yenidən qurulmasına intensiv şəkildə həsr etdi. Otuz illik müharibədə Heydelberq sarayı dağıdılandan sonra kürfürst müasir iqamətgah tikmək üçün yer axtarırdı. 1659-cu ildə o, Vorms əhalisinə dostluq mesajı göndərdi və onlara şəhərə kömək etmək və ticarətini artırmaq üçün hər şeyi etməyi təklif etdi. Bu qala Vormsdakı təpədə olacaqdı. İmperatora sadiq olan Vorms əhalisi bunu rədd etdilər və kürfürst bunun əvəzində Manhaymdakı ikinci iqamətgah planlaşdırıldı.
İmperator III Ferdinandın ölümündən sonra 1657-ci ildə Karl Lüdviq imperiya vikarı vəzifəsi aldı. Lakin Bavariya kürfürstü artıq Pfalsın köhnə yerini tutmuşdu. Buna görə də Karl Lüdviq və Ferdinand Mariya arasında mübahisə başverdi.
1673–1679-cu illərdəki müharibələrdə Fransa Pfalsı ittifaq yaratmağa məcbur etmək istəyirdi. O bundan imtina etsə də fransız ordusu 1674-cü ilin iyulunda Pfalsı viran etdi. sonra Fransa kürfürstü 150000 quldenlik müharibə vergisi ödəməyə məcbur etdi və Pfalsın xeyli ərazisini müsadirə etdi.
Xarakteri
Karl Lüdviqin mütləqiyyətçi hakimiyyəti çox vaxt atalıq xüsusiyyətlərinə malik idi. Hər kəsi tanıyırdı və hər şeyin qayğısına qalırdı. O, Otuz İllik Müharibədən sonra Pfalsın yenidən qurulmasını sürətlə inkişaf etdirmək üçün intensiv səylər göstərdi. Kürfürst daim dövlət işləri ilə məşğul olurdu, yoxlanışlara gedir, özü mühazirə oxuyur, səhlənkarlıqdan və tənbəllikdən şübhələnən kimi danışanların tez-tez sözünü sərt şəkildə kəsirdi. O, məsələn, iclasa çox gec gələn kanslerləri açıq şəkildə danlamışdı. Bu, onu adi insanlar arasında çox məşhur etdi.
Ailəsindəki bədbəxtlik ona çox ağır gəlirdi. Doqquz yaşlı qızı Friederikenin dəfnində o, şok içində yazırdı:
“Niyə mənim əziz, günahsız övladlarım nəinki bu qədər tez, həm də indi ikinci dəfə belə ağrı ilə ölməlidir? Bu qədər yaşadıqlarım bəs deyildimi, görəsən mən həddən artıq iş görürəm və buna etinasız yanaşıram? Qəzəbləndiyim zaman insanların pisliyinə, vəfasızlığına, itaətsizliyinə və tanınmazlığına görə bunu etməkdə ən çox haqlı deyiləmmi? İlahi, məni küfr etməkdən və ümidsiz olmaqdan qoru; Ey qəlb, sınmadan döz, ey ağıl, son dəfə cəsarət və təvəkküllə nəfəs alana qədər məni tərk etmə”.
Karl Lüdviq inamlı bir kalvinist olaraq hər gün ibadət və tövbə edirdi. Buna baxmayaraq, dini fanatizmlə səciyyələnən azsaylı hökmdarlardan biri kimi o, dini tolerantlığı əhali arasında firavan birgəyaşayış üçün ən əsas şərt kimi görürdü. Beləliklə, o, 1677–1680-ci illərdə Manhaymdakı Fridrixsburq qalasında Konkord kilsəsi adlanan kilsəni yeni saray kilsəsi kimi tikdirdi və bu kilsə şəhərdəki bütün denominasiyalara açıq olmalı idi: Fransız protestantlar, Alman protestantıar, Niderland protestanlar, lüteran və hətta katolik icmasına.
1652-ci ildə Haydelberq şəhərinin yəhudi həkimi Yakob İsraili (1621–1674) Haydelberq Universitetində fiziologiya, anatomiya və cərrahiyyə üzrə tam professor təyin etmişdi. Barux Spinoza isə kürfürstün ona təklif etdiyi fəlsəfə kafedrasını qəbul etməmişdi.
Ailəsi və ölümü
Karl Lüdviq 1680-ci ildə yaxınlığında vəfat etdi. 18 övladı olan Karl Lüdviq iki dəfə evlənmişdi. İlk evliyi 22 fevral 1650 tarixində Hessen landqrafı qızı Şarlotta (1627–1686) ilə olub. Övladları:
- II Karl (31 mart 1651 – 26 may 1685)
- (27 may 1652 – 8 dekabr 1722)
- Fridrix (12 – 13 may 1653)
Karl Lüdviq 6 may 1658-ci ildə ikinci evliliyini kasıblamış bir baron olan Kristof fon Deqenfeldin qızı Luiza ilə etdi. 1667-ci il dekabrın 31-dən kürfürst və onun sarayı Luizaya "Rauqrafina" titulunu və ərazi hüquqları olmadan müvafiq Rauqraf/Rauqrafina titullarını onun hər övladına verdi. Kürfürstün birinci evliliyi rəsmi olaraq bitmədiyi və boşanmadığı üçün ikinci evlilikdən olan övladları Pfals taxtına rəsmi varis kimi tanınmadılar:
- Karl Lüdviq (15 oktyabr 1658 – 12 avqust 1688)
- Karolina (19 noyabr 1659 – 28 iyun 1696), Şomberqin 3-cü hersoqu Meinhardt fon Şomberq ilə evləndi.
- Luiza (25 yanvar 1661 – 6 fevral 1733)
- Lüdviq (19 fevral 1662 – 7 aprel 1662)
- Amaliya Elizabet (1 aprel 1663 – 13 iyul 1709)
- Georq Lüdviq (30 mart 1664 – 20 iyul 1665)
- Frederika (7 iyul 1665 – 7 avqust 1674)
- Fridrix Vilhelm (25 noyabr 1666 – 29 iyul 1667)
- Karl Edvard (19 may 1668 – 2 yanvar 1690)
- Sofi (19 iyul 1669 – 28 noyabr 1669)
- Karl Morits (9 yanvar 1671 – 13 iyun 1702)
- Karl Avqust (19 oktyabr 1672 – 20 sentyabr 1691)
- Karl Kazimir (1 may 1675 – 28 aprel 1691)
Luiza von Deqenfeld 1677-ci ildə doğuş zamanı vəfat etdikdən sonra, Karl Lüdviq ilk arvadının rəsmi boşanma üçün razılığını almağa çalışdı ki, o, böyük və yeganə qanuni oğlunun evliliyindən 7 ildir uşağı olmadığı üçün bir əsilzadə ilə evlənə və varisliyi təmin edə bilsin. Bu təklif Şarlottanın qəti şəkildə rədd edilməsinə görə uğursuz olduqda, o, 1678-ci ildə İngiltərədə yaşayan kiçik qardaşı Ruperti evlənməyə razı salmağa çalışdı, lakin Rupert də bundan imtina etdi. Bundan sonra Karlın üçüncü qeyri-bərabər evliliyi İsveçrənin Şaffhauzen şəhərinin icra başçısı Tobias Hollanderin qızı Elizabetlə oldu. Bu evlilikdən doğulan Karl Lüdviqin (d. 1681) Pfals taxtına keçmək hüququ yox idi.
İstinadlar
- RKDartists (nid.).
- Charles I Louis [House of Wittelsbach; Palatinate-Simmern] // Kindred Britain.
- Lundy D. R. Karl I Ludwig Kurfürst von der Pfalz // The Peerage (ing.).
- Deutsche Nationalbibliothek Record #118560182 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
- Kindred Britain.
- Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
- Großkopf, Gertrud. Wilhelm Curtius. Lebensspuren eines kurpfälzischen Adeligen aus Bensheim im Dienst der englischen Krone [William Curtius. Benşhaymdan ingilis dövlət xidmətinə qədər bir Pfals zadəganının yolu] // Historischer Verein für Hessen (redaktor). Archive für hessische Geschichte und Altertumskunde (alman). Neue Folge 45. Band 1987. 1987. ISSN 0066-636X.
- HMC 75 Downshire, vol. 6 (London, 1995), pp. 397 no. 863, 398 no. 866.
- Peter Fuchs: Karl Ludwig 2022-10-11 at the Wayback Machine. Neue Deutsche Biographie (NDB). Band 11, Duncker & Humblot, Berlin 1977, ISBN 3-428-00192-3, S. 246–249 (Rəqəmsallaşdırılmış 2022-10-11 at the Wayback Machine).
- Karl Menzel: Karl I. Ludwig. In: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Band 15, Duncker & Humblot, Leipzig 1882, S. 326–331.
- Friedrich Peter Wundt, Daniel Ludwig Wundt: Versuch einer Geschichte des Lebens und der Regierung Karl Ludwigs Kurfürst von der Pfalz, Genf, bei H. L. Legrand, 1786, S. 143–145; Ludwig Häusser: Geschichte der Rheinischen Pfalz, 2. Band, 1856, S. 644–645.
- Wolfgang von Moers-Messmer: Heidelberg und seine Kurfürsten. Die große Zeit der Geschichte Heidelbergs als Haupt- und Residenzstadt der Kurpfalz. Verlag Regionalkultur, Weiher 2001, .
- "Juden an der Universität Heidelberg, Ausstellung, 2002" (PDF). 2022-04-19 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-10-11.
- Dirk Van der Cruysse: Madame sein ist ein ellendes Handwerck. Liselotte von der Pfalz. Eine deutsche Prinzessin am Hof des Sonnenkönigs. Aus dem Französischen von Inge Leipold. 14. Auflage, Piper, München 2015, , S. 260.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Karl Ludviq alm Karl Ludwig lat Carolus Ludovicus 22 dekabr 1617 Heydelberq 28 avqust 1680 Vittelsbax sulalesinden Pfals kurfurstu 1648 1680 Omrunun birinci yarisini Otuzillik Muharibe ve Ingiltere vetendas muharibesi zamani surgunde yasadiqdan sonra 1649 cu ilde atasinin kecmis erazilerinin ekseriyyeti ile birlikde Pfals kurfurstluyunu geri almisdi I Karl Ludviqalm Karl I Ludwig von der Pfalz Pfals kurfurstu24 oktyabr 1648 28 avqust 1680EvvelkiMaksimilianSonrakiII KarlSexsi melumatlarDogum tarixi 22 dekabr 1617 1617 12 22 Dogum yeri Heydelberq Pfals kurfurstluyuVefat tarixi 28 avqust 1680 1680 08 28 62 yasinda Defn yeri Muqeddes Ruh kilsesiFealiyyeti resm kolleksioneri d dovlet xadimi siyasetciAtasi V FrederikAnasi Elizabet StuartUsagi II KarlAilesi Vittelsbax sulalesiRutbesi generalElmi fealiyyetiElm sahesi Dovlet idareetmesi siyaset Aktiv idarecilik Vikianbarda elaqeli mediafayllarIlk illeri1617 ci ilde Heydelberqde V Frederik ve ailesinde anadan olmusdur O 1618 ci ilin martinda Sedan knyazi Henri Buyon ve Uels sahzadesinin numayendesi olan dovlet katibi Albertus Mortonun istiraki ile veftiz olundu 1632 ci ilde surgunde olan atasinin olumunden sonra Karl atasinin Pfalz Elektoratindaki mulklerini miras aldi cunki onun boyuk qardasi Henri Frederik 1629 cu ilde Niderlandda vefat etmisdi Emisi terefinden boyudulen hele 1633 cu ilde Bant ordenini almisdi 1635 ci ildeki Praqa sulhu onun Pfalsdaki huquqlarini tanimadigina gore qardasi ile birlikde dayisi I Karlin sarayina Ingiltereye kocmusdu 1638 ci ilde o ingilis vesaiti ile kicik bir ordu yaratmaga ve Almaniyanin simal qerbindeki Meppeni baza kimi satin almaga nail oldu Qisa muddetden sonra o hem Meppeni hem de ordusunu rehberliyi altindaki imperiya ordusuna itirdi Bele ki Karl Ludviq oz qosunlari ve Isvecin desteyi ile Lemqo seherini feth etmeye calisanda Hatzfeldt onun ordusunu darmadagin etdi Rupert Hamburq vasitesile Niderlanda qaca bilse de Karl ele kecirildi 1639 cu ilde olumunden sonra Karl onun ordusunu ele kecirmeye calisdi lakin Riselyenin emri ile Fransadan kecende Elzasa geden yolda saxlanildi Karl Ludviq daha sonra Ingiltereye qayitdi ve bundan sonra qardaslari Rupert ve Moritz monarxistlerin terefinde cebhe xettinde vurusarken o arxa planda qaldi 1641 ci ilin noyabrinda Karl Sotlandiya Parlamentinde oturdu ve onun ardinca Almaniyaya getmeli olan 10000 sotland esgeri tapa bildi Lakin tezlikle Irlandiya usyani basladi ve bu quvveler oradaki protestant icmasini qorumaq ucun Irlandiyaya yonlendirildi Karl Ludviq daha sonra onun Ingilteredeki muxalifet quvvelerinin diqqet merkezine cevrileceyinden qorxan dayisindan tedricen uzaqlasdi Heqiqeten de Ingiltere vetendas muharibesinin baslamasina sebeb olan bohranda Karl Ludviq parlamentci liderlere xususen de boyuk regbet besleyirdi ve onlarin Pfalsin komeyine gelmek ehtimalina daha cox inanirdi O Strafford qrafinin edamini desteklemisdi Karl Ludviq vetendas muharibesinin ilkin merhelelerinde dayisi ile birlikde istirak etse de parlamentdeki simpatiyasina gore ona inamsizliq yarandi ve tezlikle Haaqadaki anasinin yanina qayitdi Orada o dayisinin onu Ispan desteyi ucun satacagindan qorxaraq monarxistlerden uzaqlasdi 1644 cu ilde Karl Ludviq parlamentin deveti ile Ingiltereye qayitdi O Uaythol sarayinda meskunlasdi ve qardaslari Rupert ve Moris kralci generallar olsalar da protestantlari destekledi Muasirleri Kral da daxil olmaqla ve bezi muellifler hesab edirdiler ki Karl Ludviqin Londona sefer etmekde ve Girdebaslarla ittifaqa girmekdeki meqsedi parlamentin onu dayisinin yerine taxta oturtacagina umid etmesidir Karlin parlamentcileri desteklemesi dayi ve bacioglu arasinda dusmenciliye sebeb oldu 1648 ci ilin oktyabrinda Vestfaliya sulhu ona Asagi Pfalsi geri verende hele Ingilterede idi O Ingilterede dayisinin 1649 cu ilin yanvarinda edam edildiyini gorecek qeder qaldi KurfurstluyuVestfaliya Sulhunden sonra Karl Ludviq 1649 cu ilde secki leyaqeti de daxil olmaqla kurfurstluyun erazisini azaldilmis formada geri aldi Bu Muqeddes Roma Imperiyasina sekkizinci kurfurstluyu Bavariyani yaratmaga imkan verdi Simvolik Imperiyanin bas xezinedari titulu da 1623 cu ilde Bavariyaya verilmisdi Pavia muqavilesinden sonra Pfals kurfurstluyune aid olan Yuxari Pfals Bavariya ile qalmisdi Bununla bele sulhun maddelerine gore Bavariya nesli sona catarsa bu torpaqlar Pfalsa qayidacaqdi Otuzillik muharibeden sonra Karl Pfalsin yeniden qurulmasi ve onun iqtisadi tesviqi ucun cox sey etdi Ehali sayindaki azalmani kompensasiya etmek ucun o qonsu Bavariya ve Isvecre torpaqlarina isegoturenler gonderdi ve onlara nisbeten tez ugur qazanacaqlari Pfalsa kocerlerse emlak ve vergiden azad edilecekleri vedini verdi Bundan elave o ozunu idareetmenin yeniden qurulmasina tehsil ve maliyye sistemlerinin yeniden qurulmasina intensiv sekilde hesr etdi Otuz illik muharibede Heydelberq sarayi dagidilandan sonra kurfurst muasir iqametgah tikmek ucun yer axtarirdi 1659 cu ilde o Vorms ehalisine dostluq mesaji gonderdi ve onlara sehere komek etmek ve ticaretini artirmaq ucun her seyi etmeyi teklif etdi Bu qala Vormsdaki tepede olacaqdi Imperatora sadiq olan Vorms ehalisi bunu redd etdiler ve kurfurst bunun evezinde Manhaymdaki ikinci iqametgah planlasdirildi Imperator III Ferdinandin olumunden sonra 1657 ci ilde Karl Ludviq imperiya vikari vezifesi aldi Lakin Bavariya kurfurstu artiq Pfalsin kohne yerini tutmusdu Buna gore de Karl Ludviq ve Ferdinand Mariya arasinda mubahise basverdi 1673 1679 cu illerdeki muharibelerde Fransa Pfalsi ittifaq yaratmaga mecbur etmek isteyirdi O bundan imtina etse de fransiz ordusu 1674 cu ilin iyulunda Pfalsi viran etdi sonra Fransa kurfurstu 150000 quldenlik muharibe vergisi odemeye mecbur etdi ve Pfalsin xeyli erazisini musadire etdi XarakteriKarl Ludviqin mutleqiyyetci hakimiyyeti cox vaxt ataliq xususiyyetlerine malik idi Her kesi taniyirdi ve her seyin qaygisina qalirdi O Otuz Illik Muharibeden sonra Pfalsin yeniden qurulmasini suretle inkisaf etdirmek ucun intensiv seyler gosterdi Kurfurst daim dovlet isleri ile mesgul olurdu yoxlanislara gedir ozu muhazire oxuyur sehlenkarliqdan ve tenbellikden subhelenen kimi danisanlarin tez tez sozunu sert sekilde kesirdi O meselen iclasa cox gec gelen kanslerleri aciq sekilde danlamisdi Bu onu adi insanlar arasinda cox meshur etdi Ailesindeki bedbextlik ona cox agir gelirdi Doqquz yasli qizi Friederikenin defninde o sok icinde yazirdi Niye menim eziz gunahsiz ovladlarim neinki bu qeder tez hem de indi ikinci defe bele agri ile olmelidir Bu qeder yasadiqlarim bes deyildimi goresen men hedden artiq is gorurem ve buna etinasiz yanasiram Qezeblendiyim zaman insanlarin pisliyine vefasizligina itaetsizliyine ve taninmazligina gore bunu etmekde en cox haqli deyilemmi Ilahi meni kufr etmekden ve umidsiz olmaqdan qoru Ey qelb sinmadan doz ey agil son defe cesaret ve tevekkulle nefes alana qeder meni terk etme Karl Ludviq inamli bir kalvinist olaraq her gun ibadet ve tovbe edirdi Buna baxmayaraq dini fanatizmle seciyyelenen azsayli hokmdarlardan biri kimi o dini tolerantligi ehali arasinda firavan birgeyasayis ucun en esas sert kimi gorurdu Belelikle o 1677 1680 ci illerde Manhaymdaki Fridrixsburq qalasinda Konkord kilsesi adlanan kilseni yeni saray kilsesi kimi tikdirdi ve bu kilse seherdeki butun denominasiyalara aciq olmali idi Fransiz protestantlar Alman protestantiar Niderland protestanlar luteran ve hetta katolik icmasina 1652 ci ilde Haydelberq seherinin yehudi hekimi Yakob Israili 1621 1674 Haydelberq Universitetinde fiziologiya anatomiya ve cerrahiyye uzre tam professor teyin etmisdi Barux Spinoza ise kurfurstun ona teklif etdiyi felsefe kafedrasini qebul etmemisdi Ailesi ve olumuKarl Ludviq 1680 ci ilde yaxinliginda vefat etdi 18 ovladi olan Karl Ludviq iki defe evlenmisdi Ilk evliyi 22 fevral 1650 tarixinde Hessen landqrafi qizi Sarlotta 1627 1686 ile olub Ovladlari II Karl 31 mart 1651 26 may 1685 27 may 1652 8 dekabr 1722 Fridrix 12 13 may 1653 Karl Ludviq 6 may 1658 ci ilde ikinci evliliyini kasiblamis bir baron olan Kristof fon Deqenfeldin qizi Luiza ile etdi 1667 ci il dekabrin 31 den kurfurst ve onun sarayi Luizaya Rauqrafina titulunu ve erazi huquqlari olmadan muvafiq Rauqraf Rauqrafina titullarini onun her ovladina verdi Kurfurstun birinci evliliyi resmi olaraq bitmediyi ve bosanmadigi ucun ikinci evlilikden olan ovladlari Pfals taxtina resmi varis kimi taninmadilar Karl Ludviq 15 oktyabr 1658 12 avqust 1688 Karolina 19 noyabr 1659 28 iyun 1696 Somberqin 3 cu hersoqu Meinhardt fon Somberq ile evlendi Luiza 25 yanvar 1661 6 fevral 1733 Ludviq 19 fevral 1662 7 aprel 1662 Amaliya Elizabet 1 aprel 1663 13 iyul 1709 Georq Ludviq 30 mart 1664 20 iyul 1665 Frederika 7 iyul 1665 7 avqust 1674 Fridrix Vilhelm 25 noyabr 1666 29 iyul 1667 Karl Edvard 19 may 1668 2 yanvar 1690 Sofi 19 iyul 1669 28 noyabr 1669 Karl Morits 9 yanvar 1671 13 iyun 1702 Karl Avqust 19 oktyabr 1672 20 sentyabr 1691 Karl Kazimir 1 may 1675 28 aprel 1691 Luiza von Deqenfeld 1677 ci ilde dogus zamani vefat etdikden sonra Karl Ludviq ilk arvadinin resmi bosanma ucun raziligini almaga calisdi ki o boyuk ve yegane qanuni oglunun evliliyinden 7 ildir usagi olmadigi ucun bir esilzade ile evlene ve varisliyi temin ede bilsin Bu teklif Sarlottanin qeti sekilde redd edilmesine gore ugursuz olduqda o 1678 ci ilde Ingilterede yasayan kicik qardasi Ruperti evlenmeye razi salmaga calisdi lakin Rupert de bundan imtina etdi Bundan sonra Karlin ucuncu qeyri beraber evliliyi Isvecrenin Saffhauzen seherinin icra bascisi Tobias Hollanderin qizi Elizabetle oldu Bu evlilikden dogulan Karl Ludviqin d 1681 Pfals taxtina kecmek huququ yox idi IstinadlarRKDartists nid Charles I Louis House of Wittelsbach Palatinate Simmern Kindred Britain Lundy D R Karl I Ludwig Kurfurst von der Pfalz The Peerage ing Deutsche Nationalbibliothek Record 118560182 Umumi tenzimleme nezareti GND alm 2012 2016 Kindred Britain Cex Milli Hakimiyyet Melumat bazasi Grosskopf Gertrud Wilhelm Curtius Lebensspuren eines kurpfalzischen Adeligen aus Bensheim im Dienst der englischen Krone William Curtius Benshaymdan ingilis dovlet xidmetine qeder bir Pfals zadeganinin yolu Historischer Verein fur Hessen redaktor Archive fur hessische Geschichte und Altertumskunde alman Neue Folge 45 Band 1987 1987 ISSN 0066 636X HMC 75 Downshire vol 6 London 1995 pp 397 no 863 398 no 866 Peter Fuchs Karl Ludwig 2022 10 11 at the Wayback Machine Neue Deutsche Biographie NDB Band 11 Duncker amp Humblot Berlin 1977 ISBN 3 428 00192 3 S 246 249 Reqemsallasdirilmis 2022 10 11 at the Wayback Machine Karl Menzel Karl I Ludwig In Allgemeine Deutsche Biographie ADB Band 15 Duncker amp Humblot Leipzig 1882 S 326 331 Friedrich Peter Wundt Daniel Ludwig Wundt Versuch einer Geschichte des Lebens und der Regierung Karl Ludwigs Kurfurst von der Pfalz Genf bei H L Legrand 1786 S 143 145 Ludwig Hausser Geschichte der Rheinischen Pfalz 2 Band 1856 S 644 645 Wolfgang von Moers Messmer Heidelberg und seine Kurfursten Die grosse Zeit der Geschichte Heidelbergs als Haupt und Residenzstadt der Kurpfalz Verlag Regionalkultur Weiher 2001 Juden an der Universitat Heidelberg Ausstellung 2002 PDF 2022 04 19 tarixinde PDF Istifade tarixi 2022 10 11 Dirk Van der Cruysse Madame sein ist ein ellendes Handwerck Liselotte von der Pfalz Eine deutsche Prinzessin am Hof des Sonnenkonigs Aus dem Franzosischen von Inge Leipold 14 Auflage Piper Munchen 2015 S 260