Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Vestfaliya sülhü — 15 may və 24 oktyabr 1648-ci ildə Osnabrük və Münsterdə imzalanan sülh müqavilələri. Bu sülh beynəlxalq münasibətlərdə suveren dövlət prinsipinin bərqərar olmasına gətirdi.
Sülh danışıqlarının keçirildiyi yer
Sülh haqqında danışıqlar Vestfaliya əyalətinin tarixi ərazilərində: Müntser katolik yepiskopluğunda və Osnabryuk protestant yepiskopluğunda keçirilirdi. Müqəddəs Roma imperiyası tərəflər arasında bərabər prinsiplərin təmin edilməsi məqsədilə sülh danışıqlarının şərtlərinin müzakirəsini protestant dövlətlər və İsveçlə Osnabryuk yepiskopluğunda, katolik dövlətlər və Fransa ilə Münster yepiskopluğunda aparırdı.
Vestfaliya sülhünün bağlanması ilə Müqəddəs Roma imperiyasında Otuzillik müharibə bitdi. Bəzən Vestfaliya sülhünə İspaniya ilə Birləşmiş Niderland Əyalətləri arasında, Səksənillik müharibəni bitirən 1648-ci il 30 yanvar sülh müqaviləsini də aid edirlər. Bununla belə Hollandiya ilə İspaniya arasındakı döyüş əməliyatlarını Otuzillik həm də Səksənillik müharibənin hissəsi hesab edirlər. Vestfaliya sülhü ilk müasir diplomatik konqresin nəticəsi hesab olunur. O, Avropada milli suverenitet konsepsiyaya əsaslanan yeni qaydaların başlanğıcı oldu. Razılaşma Müqəddəs Roma imperiyası, İspaniya, Fransa, İsveç, Niderland və Müqəddəs Roma imperiyası knyazları timsalında onların müttəfiqlərinə aid idi. 1806-cı ilə qədər Osnabrük və Münster sazişləri normaları Müqəddəs Roma imperiyasının konstitusion qanununun bir hissəsi hesab olunurdu. Bəzən 1659-cu ildə imzalanan və Fransa ilə İspaniya arasında müharibəyə son qoyan Pireney sülhü də "ümumi həmrəyliyin" son mərhələsi hesab olunur. Üç illik danışıqlardan sonra 24 oktyabr 1648-ci ildə Otuzillik müharibəyə (1618–1648) son qoyan "Vestfaliya sülhü" bağlandı. Bu müharibədə katolik və protestan knyazları rəqib idi. Birinciləri İspaniya, Avstriya və Polşa, ikinciləri Fransa, İsveç, Danimarka, Niderland, Böyük Britaniya və Rusiya dəstəklədi.
Tərəflərin ərazi iddiaları
Konqres iştirakçısı olan ölkələrin hər biri öz məqsədlərini güdürdü: Fransa Elzas və Brayzax ərazilərinə yiyələnmək, Mets, Tul və Verden yepiskopluqları üzərində öz hüquqlarının tanınmasına cəhd göstərirdi. İsveç Pomeraniyanı, Sileziyanı və həmçinin Vismarı, Bremen, Ferden yepiskopluqlarını və ordunun buraxılması üçün pul tələb edirdi. Müqəddəs Roma imperiyası Pinerolo qalasına iddialı idi.
Vesfaliya sülhü iki müqavilədən ibarətdir – (Müqəddəs Roma imperiyası ilə İsveç arasında bağlanan) Osnabrük və (Müqəddəs Roma imperiyası ilə Fransa və onun müttəfiqləri arasında bağlanan) Münster razılaşmaları. Bu müqavilədə ilk dəfə Rusiyanın Avropa dövlətləri sırasında Moskoviya kimi adı keçir. Vestfaliya sülhü İsveç və Niderlanda öz müstəqilliyini qorumaq imkanı verdi, ancaq Almaniyanın taleyində mənfi rol oynadı: onun ərazisinin bir hissəsinin İsveç və Fransaya keçməsindən başqa, ölkədə uzun müddətə yarımfeodal pərakəndəlik bərqərar oldu.
Tarixi dəyərləndirmələr
Tarixçilər arasında Vestfaliya sülhünə müxtəlif münasibət var. Bəziləri hesab edir ki. Bu sülh, əsas prinsipləri: bərabər hüquqlu dövlətlər, problemlərin sülh yolu ilə həll edilməsi öhdəlikləri, birgə asayişi saxlamaq ideyası; suverenitet anlayışı meydana gəlməsi, olan müasir beynəlxalq hüququn əsasını qoydu. Başqaları hesab edir ki, Vestfaliya sülhü beynəlxalq münasibətlərin köhnə iyerarxik qaydalarını dağıdaraq, əvəzində qayda qanunu saxlamaq üçün əməli mexanizm yarada bilmədi.
Mənbə
Vestfaliya sülhü bağlandı
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Vestfaliya sulhu 15 may ve 24 oktyabr 1648 ci ilde Osnabruk ve Munsterde imzalanan sulh muqavileleri Bu sulh beynelxalq munasibetlerde suveren dovlet prinsipinin berqerar olmasina getirdi Muqeddes Roma imperiyasi 1648 ci ildeSulh danisiqlarinin kecirildiyi yerSulh haqqinda danisiqlar Vestfaliya eyaletinin tarixi erazilerinde Muntser katolik yepiskoplugunda ve Osnabryuk protestant yepiskoplugunda kecirilirdi Muqeddes Roma imperiyasi terefler arasinda beraber prinsiplerin temin edilmesi meqsedile sulh danisiqlarinin sertlerinin muzakiresini protestant dovletler ve Isvecle Osnabryuk yepiskoplugunda katolik dovletler ve Fransa ile Munster yepiskoplugunda aparirdi Vestfaliya sulhunun baglanmasi ile Muqeddes Roma imperiyasinda Otuzillik muharibe bitdi Bezen Vestfaliya sulhune Ispaniya ile Birlesmis Niderland Eyaletleri arasinda Seksenillik muharibeni bitiren 1648 ci il 30 yanvar sulh muqavilesini de aid edirler Bununla bele Hollandiya ile Ispaniya arasindaki doyus emeliyatlarini Otuzillik hem de Seksenillik muharibenin hissesi hesab edirler Vestfaliya sulhu ilk muasir diplomatik konqresin neticesi hesab olunur O Avropada milli suverenitet konsepsiyaya esaslanan yeni qaydalarin baslangici oldu Razilasma Muqeddes Roma imperiyasi Ispaniya Fransa Isvec Niderland ve Muqeddes Roma imperiyasi knyazlari timsalinda onlarin muttefiqlerine aid idi 1806 ci ile qeder Osnabruk ve Munster sazisleri normalari Muqeddes Roma imperiyasinin konstitusion qanununun bir hissesi hesab olunurdu Bezen 1659 cu ilde imzalanan ve Fransa ile Ispaniya arasinda muharibeye son qoyan Pireney sulhu de umumi hemreyliyin son merhelesi hesab olunur Uc illik danisiqlardan sonra 24 oktyabr 1648 ci ilde Otuzillik muharibeye 1618 1648 son qoyan Vestfaliya sulhu baglandi Bu muharibede katolik ve protestan knyazlari reqib idi Birincileri Ispaniya Avstriya ve Polsa ikincileri Fransa Isvec Danimarka Niderland Boyuk Britaniya ve Rusiya destekledi Tereflerin erazi iddialariKonqres istirakcisi olan olkelerin her biri oz meqsedlerini gudurdu Fransa Elzas ve Brayzax erazilerine yiyelenmek Mets Tul ve Verden yepiskopluqlari uzerinde oz huquqlarinin taninmasina cehd gosterirdi Isvec Pomeraniyani Sileziyani ve hemcinin Vismari Bremen Ferden yepiskopluqlarini ve ordunun buraxilmasi ucun pul teleb edirdi Muqeddes Roma imperiyasi Pinerolo qalasina iddiali idi Vesfaliya sulhu iki muqavileden ibaretdir Muqeddes Roma imperiyasi ile Isvec arasinda baglanan Osnabruk ve Muqeddes Roma imperiyasi ile Fransa ve onun muttefiqleri arasinda baglanan Munster razilasmalari Bu muqavilede ilk defe Rusiyanin Avropa dovletleri sirasinda Moskoviya kimi adi kecir Vestfaliya sulhu Isvec ve Niderlanda oz musteqilliyini qorumaq imkani verdi ancaq Almaniyanin taleyinde menfi rol oynadi onun erazisinin bir hissesinin Isvec ve Fransaya kecmesinden basqa olkede uzun muddete yarimfeodal perakendelik berqerar oldu Tarixi deyerlendirmelerTarixciler arasinda Vestfaliya sulhune muxtelif munasibet var Bezileri hesab edir ki Bu sulh esas prinsipleri beraber huquqlu dovletler problemlerin sulh yolu ile hell edilmesi ohdelikleri birge asayisi saxlamaq ideyasi suverenitet anlayisi meydana gelmesi olan muasir beynelxalq huququn esasini qoydu Basqalari hesab edir ki Vestfaliya sulhu beynelxalq munasibetlerin kohne iyerarxik qaydalarini dagidaraq evezinde qayda qanunu saxlamaq ucun emeli mexanizm yarada bilmedi MenbeVestfaliya sulhu baglandiHemcinin baxOtuzillik muharibe