Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Həmədan ostanı — İranın qərbində . İnzibati mərkəzi Həmədan şəhəridir.
| Həmədan ostanı | |
|---|---|
| استان همدان | |
 | |
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Sahəsi |
|
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Coğrafiya
Həmədan ostanı (vilayəti) İranın şimal-qərb hissəsində, Tehran və Qum şəhərlərinə nisbi yaxınlıqda yerləşir. Ostanın ümumi sahəsi 19.547 km²-dir. Şimaldan Zəncan ostanı, şimal-şərqdən Qəzvin ostanı, şərqdən Mərkəzi ostanı, cənubdan Luristan ostanı, qərbdən isə Kirmanşah və Kürdüstan ostanları ilə həmsərhəddir.
Həmədan ərazisi qarlı zirvələri olan dağlar ilə və münbit vadilərlə məşhurdur. Bölgənin ən hündür zirvəsi 3574 metr olan Əlvənd dağıdır. Həmədanın iqlimi soyuqdur. Dağ rayonlarında səkkiz ay qar olur, və bu yay aylarının sərin keçməsinə və təbiətin gözəl olmağına şərait yaradır.
Əhalisi
Həmədanda xüsusi mədəniyyəti və adət-ənənələri olan müxtəlif xalqalara məxsus əhali yaşayır. 2011-ci il əhalinin siyahıya alınmasına əsasən ostanın əhalisi 1.758.268 nəfərdir. Ostanda toplam 2302 yaşayış məntəqəsi mövcuddur .
Əhalinin əsas hissəsi ostanın 6 şəhərində yaşayır: Həmədanda (ostanın paytaxtı), Məlayirdə, Nəhavənddə, Tuysərkanda, Kəbudər Ahəngdə, və Əsədabadda. Bölgə əhalisi əsasən kənd təsərrüfatında və yeyinti sənayesinin müəssisələrində işləyir. Həmədan şəhərində İranın böyük əyalət və şəhərlərinə — Tehrana, Qəzvinə, Kirmanşaha, Məlayirə, Borucerdə, Savəyə gedən yollar kəsişir.
Dini və etnik tərkibi
Ostan əhalisinin çoxu müsəlmandır. Burada az sayda xristian və yəhudilər də yaşayır. Etnik tərkibinə görə Həmədan mahalı da qarışıq bölgələrdən sayılır. Burada azərbaycanlılar (əhalinin 60% və ya 65%-i) ilə yanaşı, həmçinin farslar, lurlar, ləklər və az sayda kürdlər yaşayır.
Şəhərlərdə, özəlliklə Həmədan şəhərində, türklərdən sonra farslar çoxluq təşkil edir. Ancaq bölgələrdə və kənd yerlərində Azərbaycan türkləri çoxluqdadır. Tarixən əsas hakim dil isə azərbaycan dilidir. Lakin hazırda fars dili öz rəsmi statusundan başqa, həm də şəhər və ümumən ostan əhalisinin etnik cəhətdən qarışıq olması və ostanın İranın mərkəzi farsdilli bölgələrinə yaxın olmasına görə əsas dilə çevrilib. Ümumiyyətlə, əyalətin şimal və şimal-qərb hissəsində çoxluğu azərbaycanlılar təşkil edir.
Ostanda 562 azərbaycanlı kəndi vardır.
2010-cu ildə İran Dövlət Mədəniyyət Şurasının sorğusu göstərdi ki, Həmədan ostanının əhalisinin 58,9%-i azərbaycan dili, 24,3%-i fars, 10,3%-i kürd, 5,4%-i lur dillərində danışır və azərbaycan dili Həmədanda əsas danışıq dilidir.
Hazırda Həmədan ostanında yaşayan Azərbaycan türkləri ostanın şimalında yerləşən Kəbudər Ahəng, Bahar, Rəzən, Faminin və Dərgəzin şəhristanlarında, həmçinin Həmədan şəhristanının şərq hissəsindəki Şara bəxşində (inzibati mərkəzi Qəhavənd şəhəri) şəhər və kənd əhalisinin mütləq əksəriyyətini təşkil edirlər. Habelə Tuysirkan və Əsədabad şəhristanlarının bəzi bölgələrində kənd əhalisinin əksəriyyətini təşkil edirlər.
Həmədan şəhərinin özündə isə azərbaycanlılar şəhərin əhalisində böyük əksəriyyətə malikdirlər, şəhərin əsasən şimal, şimal-qərb, şərq, və cənub hissəsində yaşayırlar. Eynilə Əsədabad şəhərində azərbaycanlılar hazırda kürdlər ilə bir yerdə yaşayırlar və şəhər əhalisinin mühüm əksəriyyətini təşkil edirlər.
Şəhristanlar
Həmədan ostanı inzibati cəhətdən 9 şəhristana ayrılır: Əsədabad şəhristanı, Bahar şəhristanı, Tuysirkan şəhristanı, Rəzən şəhristanı, Kəbudər Ahəng şəhristanı, Məlayir şəhristanı, Nahavənd şəhristanı, Faminin şəhristanı və Həmədan şəhristanı.
Şəhərlər
Məlayir
Həmədan şəhərinin 90 km cənubunda yerləşir. Dağlıq yer olan Məlayirin sabit iqlimi var. Şəhərin qədim tarixi var.
Məlayirin keçmiş adı Dövlətabad olub. Əsasən Qacarlar dövründə tikilmişdir. Tanınmış ticarət mərkəzinə çevrilməsinə Xuzistan yolunun üstündə yerləşməsi səbəb olmuşdur. Şəhərin kənarında qədim mağaralar var, mərkəzində isə qədim qalaların qalıqları öz əzəmətini saxlamaqdadır. Məlayirin gözəl üzüm bağları, parkları və qonaq evləri də vardır.
Nəhavənd
Həmədanın 150 km-də yerləşən Nəhavənd şəhəri qədim tarixə malik şəhərlərdən biridir.
Bu şəhər sasani və ərəb qoşunlarının daim müharibə apardığı yer olmuşdur, və aparılan arxeoloji qazıntılar burada inkişaf etmiş qədim sivilizasiyanın olmasını təsdiq edir. Sasani dövrünə aid tarixi abidələr və arxeoloji tapıntılar Nəhavəndin yaxınlığında da olan Qaraçoğa kəndində aşkar edilmişdir.
Şəhər sənətkarlarının əl xalçaları məşhurdur. Əhalinin əsas hissəsi kənd təsərrüfatı ilə məşğul olur.
Tuysirkan
Üç kəndin — Tuy, Sirkan və Şəkan kəndlərinin — birləşməsi nəticəsində yaranan Tuysirkan şəhəri, Həmədan şəhərinin 100 km cənubunda yerləşir.
Qədim adı Rudlar olmuşdur. Monqol işğalı zamanı tamamilə dağıdılıb və yerli əhali adları yuxarıda çəkilən kəndlərdə məskunlaşıb və bununla da tam qırılmaqdan xilas olmuşdular.
Tuysirkan şəhərinin mərkəzi qədim tarixi abidələr ilə zəngindir. Baba Kamal, Rudlar və Şəhristan təpələri, qədim sasani şəhərinin qalıqları, Səfəvilər dövrünə aid Şeyx Əli Xan məktəbi, Qacar dövrünün bazarı.
Kəbudər Ahəng (Göyrəng)
Kəbudər Ahəng şəhəri Həmədanın 50 km şimalında yerləşir. Əsas kənd təsərrüfatı zonasıdır və bu ərazinin inkişaf etdirilməsinə bir neçə il bundan əvvəl başlanmışdır.
Əsədabad
Dağlıq şəhər olan Əsədabad, 19-cu əsrdə islam həmrəylik hərəkatının rəhbərlərindən biri olan Seyid Cəmaləddin Əsədabadi Əl-Əfqaninin vətəni sayılır. Əsədabad İranın telekommunikasiya sənayesinin yerləşdiyi sahələrindən biridir.
Həmədanın tarixi
Həmədan tək Azərbaycanın yox, həm də bütün dünyanın qədim şəhərlərindən biridir. Yaranma tarixi xristianlığın yaranmasından əvvəlki dövrə təsadüf edir. Həmədan Midiya hökmdarlarının yay imarəti olmuşdur, qədim tarixi qaynaqlarda adı Ekbatan və ya Heqmatani kimi qeyd edilmişdir. Həmədan şərq sivilizasiyasının mərkəzlərindən biri sayılır. Tarixi məlumatlara görə bu şəhərdə "Həft Hisar" (yəni "Yeddi Divar") adlı 1000 otaqlı qala olmuşdur, və öz əzəmətinə görə Babil şəhərindən heç də geri qalmamışdır.
İranın ətrafında bütün xalqlar qədim dövrdən ta orta əsrlərə kimi Həmədanı əllərinə keçirməyi arzulayırdılar. Şəhər bir neçə dəfə işğala məruz qalıb. İlk dəfə assuriyalılar Həmədanı dağıdıblar. Monqolların və Əmir Teymurun qoşunlarının işğalı zamanı şəhər yenə yerlə yeksan edilmişdir.
Həmədan həm də məşhur yazıçı, müəllimlər, şairlər vətənidir. Bu şəhərdə Eynəlqüzzət Həmədani, Xacə Rəşidəddin Fəzlullah, Adham Həmədani, Baba Tahir Üryan və yaşayıb yaratmışlar. İbn Sinanın və Baba Tahir Üryanın məzarları bu şəhərdədir. Həmədan şəhəri islam dövründə də bir mərkəz kimi öz əhəmiyyətini saxlamışdır.
Həmədan bu gün
Həmədan şəhəri Tehrandan 336 km aralıda Əlvənd dağının ətəyində yerləşir. Ulduzvari İmam Xomeyni adına meydan şəhərin düz mərkəzində yerləşir, və meydandan şaxələnən yollar şəhərin bütün qütblərinə aparır. Bu meydanda qədim tarixi abidələr də az deyil. Şəhərin mərkəzində olan tarixi memarlıq abidələri qorunub saxlanır. İndiki dövrdə şəhərin yenidən qurulması və genişləndirilməsi şəhərin tarixi simasını dəyişdirməmişdir.
Həmədanın görməli yerləri — Həmədan şəhəri sərin və sabit iqlimə malikdir. Bütün səyahətçilərin yadında qalan yerlərdən Əlvənd dağının zirvəsinin, Abbasabad təbiət vadilərinin mənzərələri olmuşdur. Aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı Midiya və Əhəmənilər dövrünə aid nadir tapıntılar aşkarlanmışdır. Qədim lövhələr, qızıl və gümüş əşyalar Həmədanın tarixi muzeyində özünəməxsus yer tutmuşlar.
Həmədanda səyahət eləməli tarixi yerlər hələ də çoxdur. Onların bir neçəsi bunlardır:
Daş Şir (Şir daşı) — Daşdaş düzəlmiş və şirə oxşayan bu tarixi abidə Parfiya dövrünə aiddir.
İbn Sinanın memarlıq abidəsi — Məşhur alim İbn Sinanın məzarı və onun üstündə olan türbə 1954-cü ildə tikilmişdir. Bu türbə qədim Qabus Voşmiq şəhərinin qülləsi ruhunda bəzədilmişdir. Burada əlyazmalar kitabxanası yerləşir. Kompleksin həyətində Qacarlar dövrünün tanınmış şairi və bəstəkarı Əbülqasim Arifin məzarı yerləşir.
Baba Tahir məqbərəsi — Həmədanın gözəl parklarından birində yerləşən romantik şerlər müəllifi Baba Tahirin məqəbərəsi həmədanlıların ən çox ziyarət etdikləri yerlərdən biridir.
Müqəddəs yerlər — Həmədan xalqı həmişə müqəddəs yerlərə, pirlərə dərin hörmət və ehtiram bəsləmişdir. Həmədanda tanınmış İmamzadə İsmayılın, İmamzadə Abdullanın adı ilə bağlı müqəddəs yerlər, movzaleylər, cami məscidləri və xanəgahlar vardır.
Epiqrafik abidələri — Həmədanda səyahət edən turistlərin əksəriyyəti Epiqrafik yazıları olan abidləri görmək istəyirlər. Bu yazılara Əlvənd dağında olan qalanın divarlarında təsadüf olunur və epiqrafik yazıları Əhəməni dövlətinin hökmdarı Daranın dövrünə aiddir. İndi bu abidələri görmək üçün Abbasabadın gözəl tarixinə təşrif göstərmək lazımdır.
Ələvilər məqbərəsi — Bu Həmədanda olan mühüm əhəmiyyətli islam abidəsidir. Məqbərə Həmədanın mərkəzi meydanında, Səlcuqlar dövründə tikilmişdir. Bu məqbərədə Ələvilər ailəsinin 2 üzvünün məzarı var.
Qurban qülləsi — Şəhərin şərq hissəsində yerləşən bu abidənin kərpicdən tikilmiş 12 guşəli məqbərə və formaca piramidaya oxşayır.
Ester və Mordexay məqbərəsi — Daşdan tikilmiş bu kompleksin içində taxta qutularda antik dövrdən qalmış Tövratın əlyazmaları vardır. Adları Tövratın bu əlyazmalarında çəkilən iki yəhudinin: Xaşayar şahın həyat yoldaşı və onun dayısının məzarları da bu kompleksdə yerləşir.
Mağaralar — Həmədanın dağlarında saysız-hesabsız mağaralar var. Alisods mağarasını xüsusilə qeyd etmək lazımdır. Yerli əhali onu Əlisədr və Əlisad adlandırırlar. Bu mağaranın içində uzunluğu 10 km-ə yaxın olan göl də var. Mağaranın divarları və tavanı heyranedici stalaktitlərlə örtülmüşdür. Mağaranın içində və göldə heç bir canlı yaşamır, bunun da əsas səbəbi təbii gün işığının olmamasıdır. Mağaranı seyr etmək üçün turistlərə qayıqlar və katerlər təklif olunur. Mağaranın orta hündürlüyü 8 metrdir. Lakin bəzi yerlərdə hündürlük 40 metrə qədər çatır.
Heyvanlar aləmi — Həmədan əyalətinin mühafizə edilən iki qoruğu var. Biri qərbdə Əsədabadda, o birisi şərqdə Məlayerdə — Laşkarda. Əsədabad qoruğu öz quşları ilə məşhurdur: ördəklər, qazlar, şahinlər və s. Vəhşi heyvanlardan bəbir, boz ayı, sıldırım qayalarda turlar və antiloplar yaşayırlar.
Əyalətdə səyahət və turizm — Turizm və səyahət üçün Həmədan bütün infrostrukturaya malikdir. Geniş yollar, nəqliyyatın bütün növlərinin dəqiq işləməsi, telekommunikasiyanın inkişafı bu vilayəti səyahət etməyi asanlaşdırır. Həmədanın aeroportu yerli və beynəlxalq reysləri həyata keçirir.
Həmədan suvenirləri — Həmədan gözəl əl xalçaları, keramik qab-qacağı və dəri məmulatları ilə məşhurdur. Həmədan xalçaçılıq mərkəzidir. İran xalçaçılıq kampaniyasının mərkəzi ofisi burada yerləşir. Həmədan xalçaları öz gözəl naxışları ilə bütün dünyada şöhrət qazanıb. Laleyin kəndi — Həmədan incəsənət keramikasının mərkəzidir. Burada çoxlu keramika emalatxanaları var, burada yüzlərlə rəssam və usta gözəl incəsənət əsərləri yaradırlar.
Xarici keçidlər
- Encyclopædia Iranica :HAMADĀN ii. POPULATION-article author: Habibollah Zanjani. Originally Published: December 15, 2003.
- Encyclopædia Iranica :HAMADĀN
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq ilə göstərilməlidir. |
- جمعیت به تفکیک تقسیمات کشوری (fars.). 1965.
- "World Gazetteer". 2012-04-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2009-03-18.
- . 2010-12-30 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-08-24.
- شماره کتابشناسی ملی:۲۸۹۰۶۶۶/طرح بررسی و سنجش شاخصهای فرهنگ عمومی کشور (شاخصهای غیرثبتی){گزارش}:همدان/به سفارش شورای فرهنگ عمومی کشور؛ مدیر طرح و مسئول سیاست گذاری:منصور واعظی؛ اجرا:شرکت پژوهشگران خبره پارس -شابک:۶-۶۵-۶۶۲۷-۶۰۰-۹۷۸ *وضعیت نشر:تهران-موسسه انتشارات کتاب نشر ۱۳۹۱ *وضعیت ظاهری:۲۹۶ ص:جدول (بخش رنگی)، نمودار (بخش رنگی)
- Azad Tribun 2008-10-15 at the Wayback Machine :…. Hemedan eyaletinin 65 faizini azerbaycanlılar teşkil edir. Onlar dil, medeniyyet ve s. meselelerle Azerbaycanın terkib hissesine aiddirler. Ancaq teessüfler olsun ki, son 80 ilde aparılan siyaset neticesinde Hemedan Azerbaycanın erazisi ve coğrafiyasından çıxarılaraq, fars ve lor dili, kültürü dairesine salınıb. Bununla bizim, Azerbaycan türklerinin milli kimliyini mehv etmek isteyirler.
- Summary of Azerbaijan History (Reshid Güneyli) 2011-09-27 at the Wayback Machine:…. Hamadan Province: the central city of this province is Hamadan city, and the cities and villages of this province are included in the following table. Hamadan is one of the most ancient cities of Atropatene Media (Azerbaijan) and 75% of its population are Azerbaijani Turks.
- . 2012-07-08 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-06-05.
- . 2019-03-31 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-03-31.
- . 2014-04-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-01-19.
 | İran ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Hemedan deqiqlesdirme Hemedan ostani Iranin qerbinde Inzibati merkezi Hemedan seheridir Hemedan ostaniاستان همدان34 47 54 sm e 48 30 53 s u Olke IranTarixi ve cografiyasiSahesi 19 368 km EhalisiEhalisi 1 738 234 nef 2016 Hemedan ostani Vikianbarda elaqeli mediafayllarHemedan vilayetiCografiyaHemedan ostani vilayeti Iranin simal qerb hissesinde Tehran ve Qum seherlerine nisbi yaxinliqda yerlesir Ostanin umumi sahesi 19 547 km dir Simaldan Zencan ostani simal serqden Qezvin ostani serqden Merkezi ostani cenubdan Luristan ostani qerbden ise Kirmansah ve Kurdustan ostanlari ile hemserheddir Hemedan erazisi qarli zirveleri olan daglar ile ve munbit vadilerle meshurdur Bolgenin en hundur zirvesi 3574 metr olan Elvend dagidir Hemedanin iqlimi soyuqdur Dag rayonlarinda sekkiz ay qar olur ve bu yay aylarinin serin kecmesine ve tebietin gozel olmagina serait yaradir EhalisiHemedanda xususi medeniyyeti ve adet eneneleri olan muxtelif xalqalara mexsus ehali yasayir 2011 ci il ehalinin siyahiya alinmasina esasen ostanin ehalisi 1 758 268 neferdir Ostanda toplam 2302 yasayis menteqesi movcuddur Ehalinin esas hissesi ostanin 6 seherinde yasayir Hemedanda ostanin paytaxti Melayirde Nehavendde Tuyserkanda Kebuder Ahengde ve Esedabadda Bolge ehalisi esasen kend teserrufatinda ve yeyinti senayesinin muessiselerinde isleyir Hemedan seherinde Iranin boyuk eyalet ve seherlerine Tehrana Qezvine Kirmansaha Melayire Borucerde Saveye geden yollar kesisir Dini ve etnik terkibi Esas meqale Hemedan turkleri2010 cu ilde Hemedan ostaninda ehalinin ana diline esasen etnik terkibietnik qrup nisbetiAzerbaycanlilar 58 90 Farslar 24 30 Kurdler 10 30 Lurlar 5 40 Erebler 0 30 Beluclar 0 30 Digerleri 0 30 Tesniflenmemis 0 20 Ostan ehalisinin coxu muselmandir Burada az sayda xristian ve yehudiler de yasayir Etnik terkibine gore Hemedan mahali da qarisiq bolgelerden sayilir Burada azerbaycanlilar ehalinin 60 ve ya 65 i ile yanasi hemcinin farslar lurlar lekler ve az sayda kurdler yasayir Seherlerde ozellikle Hemedan seherinde turklerden sonra farslar coxluq teskil edir Ancaq bolgelerde ve kend yerlerinde Azerbaycan turkleri coxluqdadir Tarixen esas hakim dil ise azerbaycan dilidir Lakin hazirda fars dili oz resmi statusundan basqa hem de seher ve umumen ostan ehalisinin etnik cehetden qarisiq olmasi ve ostanin Iranin merkezi farsdilli bolgelerine yaxin olmasina gore esas dile cevrilib Umumiyyetle eyaletin simal ve simal qerb hissesinde coxlugu azerbaycanlilar teskil edir Ostanda 562 azerbaycanli kendi vardir 2010 cu ilde Iran Dovlet Medeniyyet Surasinin sorgusu gosterdi ki Hemedan ostaninin ehalisinin 58 9 i azerbaycan dili 24 3 i fars 10 3 i kurd 5 4 i lur dillerinde danisir ve azerbaycan dili Hemedanda esas danisiq dilidir Hazirda Hemedan ostaninda yasayan Azerbaycan turkleri ostanin simalinda yerlesen Kebuder Aheng Bahar Rezen Faminin ve Dergezin sehristanlarinda hemcinin Hemedan sehristaninin serq hissesindeki Sara bexsinde inzibati merkezi Qehavend seheri seher ve kend ehalisinin mutleq ekseriyyetini teskil edirler Habele Tuysirkan ve Esedabad sehristanlarinin bezi bolgelerinde kend ehalisinin ekseriyyetini teskil edirler Hemedan seherinin ozunde ise azerbaycanlilar seherin ehalisinde boyuk ekseriyyete malikdirler seherin esasen simal simal qerb serq ve cenub hissesinde yasayirlar Eynile Esedabad seherinde azerbaycanlilar hazirda kurdler ile bir yerde yasayirlar ve seher ehalisinin muhum ekseriyyetini teskil edirler SehristanlarHemedan ostaninin sehristanlariEsas meqale Hemedan sehristanlarinin ehalisi Hemedan ostani inzibati cehetden 9 sehristana ayrilir Esedabad sehristani Bahar sehristani Tuysirkan sehristani Rezen sehristani Kebuder Aheng sehristani Melayir sehristani Nahavend sehristani Faminin sehristani ve Hemedan sehristani SeherlerMelayir Hemedan seherinin 90 km cenubunda yerlesir Dagliq yer olan Melayirin sabit iqlimi var Seherin qedim tarixi var Melayirin kecmis adi Dovletabad olub Esasen Qacarlar dovrunde tikilmisdir Taninmis ticaret merkezine cevrilmesine Xuzistan yolunun ustunde yerlesmesi sebeb olmusdur Seherin kenarinda qedim magaralar var merkezinde ise qedim qalalarin qaliqlari oz ezemetini saxlamaqdadir Melayirin gozel uzum baglari parklari ve qonaq evleri de vardir Nehavend Hemedanin 150 km de yerlesen Nehavend seheri qedim tarixe malik seherlerden biridir Bu seher sasani ve ereb qosunlarinin daim muharibe apardigi yer olmusdur ve aparilan arxeoloji qazintilar burada inkisaf etmis qedim sivilizasiyanin olmasini tesdiq edir Sasani dovrune aid tarixi abideler ve arxeoloji tapintilar Nehavendin yaxinliginda da olan Qaracoga kendinde askar edilmisdir Seher senetkarlarinin el xalcalari meshurdur Ehalinin esas hissesi kend teserrufati ile mesgul olur Tuysirkan Uc kendin Tuy Sirkan ve Sekan kendlerinin birlesmesi neticesinde yaranan Tuysirkan seheri Hemedan seherinin 100 km cenubunda yerlesir Qedim adi Rudlar olmusdur Monqol isgali zamani tamamile dagidilib ve yerli ehali adlari yuxarida cekilen kendlerde meskunlasib ve bununla da tam qirilmaqdan xilas olmusdular Tuysirkan seherinin merkezi qedim tarixi abideler ile zengindir Baba Kamal Rudlar ve Sehristan tepeleri qedim sasani seherinin qaliqlari Sefeviler dovrune aid Seyx Eli Xan mektebi Qacar dovrunun bazari Kebuder Aheng Goyreng Kebuder Aheng seheri Hemedanin 50 km simalinda yerlesir Esas kend teserrufati zonasidir ve bu erazinin inkisaf etdirilmesine bir nece il bundan evvel baslanmisdir Esedabad Dagliq seher olan Esedabad 19 cu esrde islam hemreylik herekatinin rehberlerinden biri olan Seyid Cemaleddin Esedabadi El Efqaninin veteni sayilir Esedabad Iranin telekommunikasiya senayesinin yerlesdiyi sahelerinden biridir Hemedanin tarixi Hemedan tek Azerbaycanin yox hem de butun dunyanin qedim seherlerinden biridir Yaranma tarixi xristianligin yaranmasindan evvelki dovre tesaduf edir Hemedan Midiya hokmdarlarinin yay imareti olmusdur qedim tarixi qaynaqlarda adi Ekbatan ve ya Heqmatani kimi qeyd edilmisdir Hemedan serq sivilizasiyasinin merkezlerinden biri sayilir Tarixi melumatlara gore bu seherde Heft Hisar yeni Yeddi Divar adli 1000 otaqli qala olmusdur ve oz ezemetine gore Babil seherinden hec de geri qalmamisdir Iranin etrafinda butun xalqlar qedim dovrden ta orta esrlere kimi Hemedani ellerine kecirmeyi arzulayirdilar Seher bir nece defe isgala meruz qalib Ilk defe assuriyalilar Hemedani dagidiblar Monqollarin ve Emir Teymurun qosunlarinin isgali zamani seher yene yerle yeksan edilmisdir Hemedan hem de meshur yazici muellimler sairler vetenidir Bu seherde Eynelquzzet Hemedani Xace Resideddin Fezlullah Adham Hemedani Baba Tahir Uryan ve yasayib yaratmislar Ibn Sinanin ve Baba Tahir Uryanin mezarlari bu seherdedir Hemedan seheri islam dovrunde de bir merkez kimi oz ehemiyyetini saxlamisdir Hemedan bu gunHemedan seheri Tehrandan 336 km aralida Elvend daginin eteyinde yerlesir Ulduzvari Imam Xomeyni adina meydan seherin duz merkezinde yerlesir ve meydandan saxelenen yollar seherin butun qutblerine aparir Bu meydanda qedim tarixi abideler de az deyil Seherin merkezinde olan tarixi memarliq abideleri qorunub saxlanir Indiki dovrde seherin yeniden qurulmasi ve genislendirilmesi seherin tarixi simasini deyisdirmemisdir Hemedanin gormeli yerleri Hemedan seheri serin ve sabit iqlime malikdir Butun seyahetcilerin yadinda qalan yerlerden Elvend daginin zirvesinin Abbasabad tebiet vadilerinin menzereleri olmusdur Aparilan arxeoloji qazintilar zamani Midiya ve Ehemeniler dovrune aid nadir tapintilar askarlanmisdir Qedim lovheler qizil ve gumus esyalar Hemedanin tarixi muzeyinde ozunemexsus yer tutmuslar Hemedanda seyahet elemeli tarixi yerler hele de coxdur Onlarin bir necesi bunlardir Das Sir Sir dasi Dasdas duzelmis ve sire oxsayan bu tarixi abide Parfiya dovrune aiddir Ibn Sinanin memarliq abidesi Meshur alim Ibn Sinanin mezari ve onun ustunde olan turbe 1954 cu ilde tikilmisdir Bu turbe qedim Qabus Vosmiq seherinin qullesi ruhunda bezedilmisdir Burada elyazmalar kitabxanasi yerlesir Kompleksin heyetinde Qacarlar dovrunun taninmis sairi ve bestekari Ebulqasim Arifin mezari yerlesir Baba Tahir meqberesi Hemedanin gozel parklarindan birinde yerlesen romantik serler muellifi Baba Tahirin meqeberesi hemedanlilarin en cox ziyaret etdikleri yerlerden biridir Muqeddes yerler Hemedan xalqi hemise muqeddes yerlere pirlere derin hormet ve ehtiram beslemisdir Hemedanda taninmis Imamzade Ismayilin Imamzade Abdullanin adi ile bagli muqeddes yerler movzaleyler cami mescidleri ve xanegahlar vardir Epiqrafik abideleri Hemedanda seyahet eden turistlerin ekseriyyeti Epiqrafik yazilari olan abidleri gormek isteyirler Bu yazilara Elvend daginda olan qalanin divarlarinda tesaduf olunur ve epiqrafik yazilari Ehemeni dovletinin hokmdari Daranin dovrune aiddir Indi bu abideleri gormek ucun Abbasabadin gozel tarixine tesrif gostermek lazimdir Eleviler meqberesi Bu Hemedanda olan muhum ehemiyyetli islam abidesidir Meqbere Hemedanin merkezi meydaninda Selcuqlar dovrunde tikilmisdir Bu meqberede Eleviler ailesinin 2 uzvunun mezari var Qurban qullesi Seherin serq hissesinde yerlesen bu abidenin kerpicden tikilmis 12 guseli meqbere ve formaca piramidaya oxsayir Ester ve Mordexay meqberesi Dasdan tikilmis bu kompleksin icinde taxta qutularda antik dovrden qalmis Tovratin elyazmalari vardir Adlari Tovratin bu elyazmalarinda cekilen iki yehudinin Xasayar sahin heyat yoldasi ve onun dayisinin mezarlari da bu kompleksde yerlesir Magaralar Hemedanin daglarinda saysiz hesabsiz magaralar var Alisods magarasini xususile qeyd etmek lazimdir Yerli ehali onu Elisedr ve Elisad adlandirirlar Bu magaranin icinde uzunlugu 10 km e yaxin olan gol de var Magaranin divarlari ve tavani heyranedici stalaktitlerle ortulmusdur Magaranin icinde ve golde hec bir canli yasamir bunun da esas sebebi tebii gun isiginin olmamasidir Magarani seyr etmek ucun turistlere qayiqlar ve katerler teklif olunur Magaranin orta hundurluyu 8 metrdir Lakin bezi yerlerde hundurluk 40 metre qeder catir Heyvanlar alemi Hemedan eyaletinin muhafize edilen iki qorugu var Biri qerbde Esedabadda o birisi serqde Melayerde Laskarda Esedabad qorugu oz quslari ile meshurdur ordekler qazlar sahinler ve s Vehsi heyvanlardan bebir boz ayi sildirim qayalarda turlar ve antiloplar yasayirlar Eyaletde seyahet ve turizm Turizm ve seyahet ucun Hemedan butun infrostrukturaya malikdir Genis yollar neqliyyatin butun novlerinin deqiq islemesi telekommunikasiyanin inkisafi bu vilayeti seyahet etmeyi asanlasdirir Hemedanin aeroportu yerli ve beynelxalq reysleri heyata kecirir Hemedan suvenirleri Hemedan gozel el xalcalari keramik qab qacagi ve deri memulatlari ile meshurdur Hemedan xalcaciliq merkezidir Iran xalcaciliq kampaniyasinin merkezi ofisi burada yerlesir Hemedan xalcalari oz gozel naxislari ile butun dunyada sohret qazanib Laleyin kendi Hemedan incesenet keramikasinin merkezidir Burada coxlu keramika emalatxanalari var burada yuzlerle ressam ve usta gozel incesenet eserleri yaradirlar Xarici kecidlerEncyclopaedia Iranica HAMADAN ii POPULATION article author Habibollah Zanjani Originally Published December 15 2003 Encyclopaedia Iranica HAMADANIstinadlarBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir جمعیت به تفکیک تقسیمات کشوری fars 1965 World Gazetteer 2012 04 17 tarixinde Istifade tarixi 2009 03 18 2010 12 30 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 08 24 شماره کتابشناسی ملی ۲۸۹۰۶۶۶ طرح بررسی و سنجش شاخص های فرهنگ عمومی کشور شاخص های غیرثبتی گزارش همدان به سفارش شورای فرهنگ عمومی کشور مدیر طرح و مسئول سیاست گذاری منصور واعظی اجرا شرکت پژوهشگران خبره پارس شابک ۶ ۶۵ ۶۶۲۷ ۶۰۰ ۹۷۸ وضعیت نشر تهران موسسه انتشارات کتاب نشر ۱۳۹۱ وضعیت ظاهری ۲۹۶ ص جدول بخش رنگی نمودار بخش رنگی Azad Tribun 2008 10 15 at the Wayback Machine Hemedan eyaletinin 65 faizini azerbaycanlilar teskil edir Onlar dil medeniyyet ve s meselelerle Azerbaycanin terkib hissesine aiddirler Ancaq teessufler olsun ki son 80 ilde aparilan siyaset neticesinde Hemedan Azerbaycanin erazisi ve cografiyasindan cixarilaraq fars ve lor dili kulturu dairesine salinib Bununla bizim Azerbaycan turklerinin milli kimliyini mehv etmek isteyirler Summary of Azerbaijan History Reshid Guneyli 2011 09 27 at the Wayback Machine Hamadan Province the central city of this province is Hamadan city and the cities and villages of this province are included in the following table Hamadan is one of the most ancient cities of Atropatene Media Azerbaijan and 75 of its population are Azerbaijani Turks 2012 07 08 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 06 05 2019 03 31 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 03 31 2014 04 27 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 01 19 Iran ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin