Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Georq de Xeveşi- (alm. Georg Karl von Hevesy, 1 avqust 1885[…], Budapeşt, Macarıstan krallığı[d], Avstriya-Macarıstan – 5 iyul 1966[…], Frayburq-im-Braysqau, Qərbi Almaniya) Nobel mükafatı laureatı olan macar alim. Hollandiyalı alim ilə birlikdə Hafnium kimyəvi elementini kəşf etmişdir.
| Georq de Xeveşi | |
|---|---|
| alm. Georg Karl von Hevesy | |
 | |
| Doğum tarixi | 1 avqust 1885[…] |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 5 iyul 1966[…](80 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Elm sahəsi | kimya |
| İş yerləri | |
| Təhsili |
|
| Üzvlüyü | |
| Mükafatları |  |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Georq de Xeveşi 1885-ci ilin avqustun 1-də Budapeştdə anadan olmuşdur. 1908-ci ildə Budapeşt universitetini bitirmişdir. Sonra mühəndis-kimyaçı olmaq qərarına gələn Xeveşi Berlin texnologiya universitetində təhsilini davam etdirir və bundan sonra Almaniyanın cənubunda yerləşən Frayburq universitetində oxuyur və burada fiziki kimya onun əsas fənni olur. 1908-ci ildə ərimiş natrium hidroksid ilə metallik natriumun qarşılıqlı təsirinə həsr olunmuş dissertasiya işini müdafiə edərək doktorluq dərəcəsi alır. O, 1911-1913-cü illərdə Sürix universitetində, Karlsruedə Ali texniki məktəbdə F. Qaberin laboratoriyasında, Mançester universitetində E. Rezerfordun yanında işləmişdir. 1913-cü ildə isə Vyanada Radium institutunda F.A. Panetin yanında çalışmışdır. Georq de Xeveşi Birinci Dünya Müharibəsi zamanı Avstriya-Macarıstan ordusunda xidmət etmişdir. 1913-1920-ci illərdə Budapeşt universitetində çalışmışdır (1918-ci ildən professor vəzifəsində). 1920-1926 və 1934-1943-cü illərdə Kopenhagen, 1926-1934-cü illərdə Freyburq və 1943-cü ildən Stokholm universitetlərinin Georq de Xeveşi professoru olmuşdur.
Elmi fəaliyyəti
Xeveşinin əsas elmi işləri radiokimya sahəsindədir. O, birincilərdən biri kimi belə nəticəyə gəlmişdir ki, eyni elementlərin izotopları kimyəvi olaraq eynidir. Panet ilə birlikdə 1913-cü ildə izotop indikatorları üsulunu təklif etmişdir. Radioaktiv yerdəyişmələr qanununun ifadəsinin hazırlanmasında aktiv iştirak etmişdir.
Hafnium elementinin kəşfi
Hafnium – gümüşü rəngli korroziyaya dayanıqlı plastik metaldır. 1911-ci ildə fransız kimyaçısı Jorj Urben ilk olaraq atom kütləsi 72 olan elementin kəşfi haqda xəbər vermişdir. Lakin Georq de Xeveşi hollandiyalı ilə birlikdə bu elementi Danimarkada kəşf etmiş və onun rentgen şəkillərini təqdim edərək, elementi kəşf etdiklərini sübüt etmişlər. Bundan başqa onlar sübut edirlər ki, Hafnium sirkoniumun kimyəvi analoqudur. Günümüzdə Hafnium metalı nüvə reaktorlarının tənzimləyici elementlərinin hazırlanmasında istifadə olunur. Xeveşi 1923-cü ildə birinci olaraq bitkilərdə qurğuşunun paylanmasını öyrənmək üçün biologiyada radioaktiv indikator (radium D) istifadə etmişdir. 1927-ci ildə nadir torpaq elementlərini 2 sıraya (Ce-dan Eu-a qədər və Gd-dan Lu-a qədər) ayıraraq və ittriumun xüsusi mövqeyini izah edərək bu elementlərin sistematikasını təklif etmişdir. 1931-ci ildə alim kimyəvi elementlərin rentgen şüalanması zamanı ikinci şüaları buraxması hadisəsini müəyyən edir. Bu da analizin fluoresent üsulunun əsasını təşkil etmişdir. Xeveşi 1932-ci ildə izotop durulaşdırma üsulunu işləyib hazırlamış və 1934-cü ildə radioaktiv izotopları biokimyəvi prosesləri öyrənmək üçün tətbiq etmişdir. 1936-cı ildə macar kimyaçısı Q. Levi ilə birlikdə neytron aktivləşdirici analiz üsulunu işləyib hazırlamışdır. 1941-ci ildə isə canlı orqanizmlərdə su balansını müəyyən etmək üçün ağır su istifadəsi imkanını kəşf etmişdir.
Mükafatları
1944-cü ildə Xeveşi “ izatopların kimyasal proseslərin araşdırılmasında izləyici olaraq istifadəsi” ilə bağlı apardığı tədqiqatlara görə , 1943-cü il Nobel Kimya mükafatına layiq görülmüşdür. Bundan başqa macar alim 1958-ci ildə sülhyönümlü radioaktiv izatop istifadəsinə görə “Sülh üçün Atom” mükafatı almışdır
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Georg Charles von Hevesy // Encyclopædia Britannica (ing.).
- http://www.pas.va/content/accademia/en/academicians/deceased/de_hevesy.html.
- Deutsche Nationalbibliothek Record #116785179 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
- Georg Charles von Hevesy 2022-03-08 at the Wayback Machine
- "George de Hevesy Biographical". 2018-06-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-02-08.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Georq de Xevesi alm Georg Karl von Hevesy 1 avqust 1885 Budapest Macaristan kralligi d Avstriya Macaristan 5 iyul 1966 Frayburq im Braysqau Qerbi Almaniya Nobel mukafati laureati olan macar alim Hollandiyali alim ile birlikde Hafnium kimyevi elementini kesf etmisdir Georq de Xevesialm Georg Karl von Hevesy Dogum tarixi 1 avqust 1885 1885 08 01 Dogum yeri Budapest Macaristan kralligi d Avstriya MacaristanVefat tarixi 5 iyul 1966 1966 07 05 80 yasinda Vefat yeri Frayburq im Braysqau Qerbi AlmaniyaDefn yeri Kerepesi mezarligiElm sahesi kimyaIs yerleri Frayburq Universiteti Eotvos Lorand Universiteti Isvecre Federal Texnologiya Institutu Mancester Universiteti Kopenhagen Universiteti Stokholm UniversitetiTehsili Frayburq Universiteti 1908 Eotvos Lorand Universiteti 1904 Berlin Texniki Universiteti 1900 Uzvluyu London Kral Cemiyyeti Leopoldin Alman Milli Elmler Akademiyasi Isvec Kral Elmler Akademiyasi Macaristan Elmler Akademiyasi Papa Elmler Akademiyasi Amerika Incesenet ve Elmler AkademiyasiMukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiGeorq de Xevesi 1885 ci ilin avqustun 1 de Budapestde anadan olmusdur 1908 ci ilde Budapest universitetini bitirmisdir Sonra muhendis kimyaci olmaq qerarina gelen Xevesi Berlin texnologiya universitetinde tehsilini davam etdirir ve bundan sonra Almaniyanin cenubunda yerlesen Frayburq universitetinde oxuyur ve burada fiziki kimya onun esas fenni olur 1908 ci ilde erimis natrium hidroksid ile metallik natriumun qarsiliqli tesirine hesr olunmus dissertasiya isini mudafie ederek doktorluq derecesi alir O 1911 1913 cu illerde Surix universitetinde Karlsruede Ali texniki mektebde F Qaberin laboratoriyasinda Mancester universitetinde E Rezerfordun yaninda islemisdir 1913 cu ilde ise Vyanada Radium institutunda F A Panetin yaninda calismisdir Georq de Xevesi Birinci Dunya Muharibesi zamani Avstriya Macaristan ordusunda xidmet etmisdir 1913 1920 ci illerde Budapest universitetinde calismisdir 1918 ci ilden professor vezifesinde 1920 1926 ve 1934 1943 cu illerde Kopenhagen 1926 1934 cu illerde Freyburq ve 1943 cu ilden Stokholm universitetlerinin Georq de Xevesi professoru olmusdur Elmi fealiyyetiXevesinin esas elmi isleri radiokimya sahesindedir O birincilerden biri kimi bele neticeye gelmisdir ki eyni elementlerin izotoplari kimyevi olaraq eynidir Panet ile birlikde 1913 cu ilde izotop indikatorlari usulunu teklif etmisdir Radioaktiv yerdeyismeler qanununun ifadesinin hazirlanmasinda aktiv istirak etmisdir Hafnium elementinin kesfi Hafnium gumusu rengli korroziyaya dayaniqli plastik metaldir 1911 ci ilde fransiz kimyacisi Jorj Urben ilk olaraq atom kutlesi 72 olan elementin kesfi haqda xeber vermisdir Lakin Georq de Xevesi hollandiyali ile birlikde bu elementi Danimarkada kesf etmis ve onun rentgen sekillerini teqdim ederek elementi kesf etdiklerini subut etmisler Bundan basqa onlar subut edirler ki Hafnium sirkoniumun kimyevi analoqudur Gunumuzde Hafnium metali nuve reaktorlarinin tenzimleyici elementlerinin hazirlanmasinda istifade olunur Xevesi 1923 cu ilde birinci olaraq bitkilerde qurgusunun paylanmasini oyrenmek ucun biologiyada radioaktiv indikator radium D istifade etmisdir 1927 ci ilde nadir torpaq elementlerini 2 siraya Ce dan Eu a qeder ve Gd dan Lu a qeder ayiraraq ve ittriumun xususi movqeyini izah ederek bu elementlerin sistematikasini teklif etmisdir 1931 ci ilde alim kimyevi elementlerin rentgen sualanmasi zamani ikinci sualari buraxmasi hadisesini mueyyen edir Bu da analizin fluoresent usulunun esasini teskil etmisdir Xevesi 1932 ci ilde izotop durulasdirma usulunu isleyib hazirlamis ve 1934 cu ilde radioaktiv izotoplari biokimyevi prosesleri oyrenmek ucun tetbiq etmisdir 1936 ci ilde macar kimyacisi Q Levi ile birlikde neytron aktivlesdirici analiz usulunu isleyib hazirlamisdir 1941 ci ilde ise canli orqanizmlerde su balansini mueyyen etmek ucun agir su istifadesi imkanini kesf etmisdir Mukafatlari1944 cu ilde Xevesi izatoplarin kimyasal proseslerin arasdirilmasinda izleyici olaraq istifadesi ile bagli apardigi tedqiqatlara gore 1943 cu il Nobel Kimya mukafatina layiq gorulmusdur Bundan basqa macar alim 1958 ci ilde sulhyonumlu radioaktiv izatop istifadesine gore Sulh ucun Atom mukafati almisdirIstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Georg Charles von Hevesy Encyclopaedia Britannica ing http www pas va content accademia en academicians deceased de hevesy html Deutsche Nationalbibliothek Record 116785179 Umumi tenzimleme nezareti GND alm 2012 2016 Georg Charles von Hevesy 2022 03 08 at the Wayback Machine George de Hevesy Biographical 2018 06 12 tarixinde Istifade tarixi 2019 02 08