Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Türkiyə–Gürcüstan sərhədi — Gürcüstan və Türkiyə arasında dövlət sərhədi. Ümumi uzunluğu 273 km-dir və qərbdən Qara dəniz sahillərindən şərqdə Ermənistanla sərhəd qovşağına qədər uzanır.
| Gürcüstan–Türkiyə sərhədi | |
|---|---|
 | |
| Xüsusiyyətləri | |
| Dövlətlər | |
| Uzunluğu |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Təsviri
Gürcüstan-Türkiyə sərhədi qərbdən, Gürcüstanın kiçik Sarpi kəndinin cənubundakı Qara dəniz sahillərindən başlayır və daha sonra nizamsız bir zəncir boyunca şərqə uzanır. Sonra Aktaş gölündən keçərək Ermənistanla sərhəd qovşağına enərək cənub-şərqə geniş şəkildə əyilir. Bu sərhədin qərbİ Gürcüstanın muxtariyyatı olan Acarıstana məxsusdur.
Tarixi
Birinci Dünya müharibəsi zamanı Rusiya Osmanlı İmperiyasının şərq bölgələrini işğal edir. Rusiyada 1917-ci il inqilabından sonra yeni kommunist hakimiyyət orqanları müharibədəki iştiraklarına son verməyə tələsir. 1918-ci ildə Almaniya və Osmanlı İmperiyası ilə Brest-Litovsk sülh müqaviləsini imzalaYır. Bu müqaviləyə əsasən, Rusiya əvvəllər San Stefano və Berlin Müqaviləsi çərçivəsində əldə edilmiş əraziləri geri qaytarır.
1918-ci ildə Cənubi Qafqaz xalqları Rusiya imperiyasından müstəqillik qazanmaq üçün Zaqafqaziya Demokratik Federativ Respublikasını elan edir və Osmanlı İmperiyası ilə sülh danışıqlarına başlayır. Daxili fikir ayrılıqları Gürcüstanın 1918-ci ilin mayında federasiyadan ayrılmasına, daha sonra isə Ermənistan və Azərbaycan tərəfindən izlənilməsinə səbəb olur. 4 iyun 1918-ci ildə Batum konfransı sonrası Batum müqaviləsi imzalanır. Bununlada 1878-ci ilə qədər mövcud olan sərhədlər tanınır. Ermənistandakı Osmanlı fəthləri nəhayət 1920-ci ildə Gümrü müqaviləsinin imzalanması ilə bitir. Birinci Dünya müharibəsində Osmanlı İmperiyasının məğlubiyyətindən sonra Antanta ölkələri və müttəfiqləri onu 1920-ci ildə Sevr müqaviləsinə əsasən bölməyi planlaşdırır. Lazistanın böyük bir hissəsi Gürcüstana aid edilir. Türkiyə İstiqlaliyyət müharibəsinin başlamasına kömək edən bu müqavilədən Türk millətçiləri hiddətlənir. Türkiyənin bu qarşıdurmada qazandığı uğur, Sevr müqaviləsinin müddəalarını reallaşmaz hala gətirir. 1920-ci ildə Sovet ordusu, hər iki ölkənin müstəqilliyinə son qoyaraq Azərbaycan və Ermənistanı işğal edir və daha sonra 1921-ci ilin fevral-mart aylarında Gürcüstan ərazisinə daxil olur. Osmanlılar yaranan fürsətdən istifadə edərək Artvin, Ardahan, Batumi və digər torpaqları ələ keçirir. Geniş miqyaslı Rusiya-Türkiyə müharibəsinin qarşısını almaq üçün hər iki tərəf 1921-ci ilin martında Sovet-Osmanlı sərhədində dəyişikliklər edilməsini nəzərdə tutan Moskva müqaviləsini imzalayır. Ancaq yerdə döyüşlər hələ davam edir və danışıqlar dalana dirənir. Bu müqavilənin müddəaları sonradan, eyni ilin oktyabr ayında Qars müqaviləsi ilə təsdiqlənir və nəticədə indiki Türkiyə-Gürcüstan sərhədi müəyyən olunur. Türkiyə bölgənin əksəriyyətini təşkil edən müsəlman əhalini qorumaq üçün Acarıstanın muxtar bir bölgə olaraq yaradılması şərti ilə Batumiyə iddialarından imtina edir. Sonra sərhəd 1925-ci ilin martından 1926-cı ilin iyuluna qədər Sovet-Türk ortaq komissiyası tərəfindən yerdə təyin olunur. Türkiyənin müstəqilliyi 1923 Lozanna müqaviləsi ilə tanınır. 1922-ci ildə Cənubi Qafqazın üç keçmiş dövləti SSRİ-nin tərkibində olan Zaqafqaziya SFSR-yə birləşdirilir. 1936-cı ildə yenidən bölünmədən əvvəl Sovet hakimiyyət orqanlarının, xüsusən 1945-ci ildə onu dəyişdirmək barədə vaxtaşırı iddialarına baxmayaraq, Qars müqaviləsi ilə qurulan sərhəd qorunub saxlanılır. ABŞ tərəfindən dəstəklənən Türkiyə bu iddiaları müzakirə etməkdən imtina edir və cənub qonşusu ilə münasibətlərini yaxşılaşdırmaq istəyən SSRİ, tezliklə iddialarından imtina edir.
1991-ci ildə SSRİ-nin dağılması ilə Gürcüstan müstəqillik qazanır. Türk-Sovet sərhədindəki hissəsini miras alır. Türkiyə Gürcüstanın müstəqilliyini 16 dekabr 1991-ci ildə tanıyır. 21 may 1992-ci ildə iki ölkə arasında diplomatik münasibətlərin qurulmasına dair bir protokol imzalanır. Bununla da Türkiyə–Gürcüstan sərhədləri təsdiqlənir.
İstinadlar
- "Türkiyenin Komşuları ve Coğrafi Sınırları". 14 февраля 2016. 14 февраля 2016 tarixində .
- , 2016-05-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 22 октября 2020
- (PDF), январь 1952, 2020-04-10 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 22 октября 2020
- Richard Hovannisian, The Armenian people from ancient to modern times, 292–293, ISBN , OCLC 312951712
- Ezel Kural Shaw, Reform, revolution and republic : the rise of modern Turkey (1808-1975), History of the Ottoman Empire and Modern Turkey, 2, Cambridge University Press, 1977, səh. 326, OCLC 78646544
- Charlotte Mathilde Louise Hille, State Building and Conflict Resolution in the Caucasus, BRILL, 2010, səh. 71, ISBN
- Alexander Mikaberidze, Conflict and Conquest in the Islamic World, ABC-CLIO, 2011, səh. 201, ISBN
- Helmreich, Paul C. From Paris to Sèvres: The Partition of the Ottoman Empire at the Peace Conference of 1919–1920. Columbus, Ohio: Ohio State University Press. 1974.
- Tsutsiev, Arthur. Atlas of the Ethno-Political History of the Caucasus. Nora Seligman Favorov tərəfindən tərcümə olunub. New Haven: Yale University Press. 2014. səh. 79. ISBN .
- . The Ghost of Freedom: A History of the Caucasus. Oxford: Oxford University Press. 2008. səh. 189. ISBN .
- Khrushchev, Nikita S. Sergei Khrushchev (redaktor). Memoirs of Nikita Khrushchev: Reformer, 1945-1964. George Shriver tərəfindən tərcümə olunub. University Park, PA: . 2006. səh. 426. ISBN .
- . Looking toward Ararat. Bloomington: Indiana University Press. 1993. 165–169. ISBN .
- Ro'i, Yaacov. From Encroachment to Involvement: A Documentary Study of Soviet Policy in the Middle East, 1945-1973. Transaction Publisher. 1974. 106–107.
- "Political Relations between Turkey and Georgia / Rep. of Turkey Ministry of Foreign Affairs". 2017-12-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-11-07.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Turkiye Gurcustan serhedi Gurcustan ve Turkiye arasinda dovlet serhedi Umumi uzunlugu 273 km dir ve qerbden Qara deniz sahillerinden serqde Ermenistanla serhed qovsagina qeder uzanir Gurcustan Turkiye serhediXususiyyetleriDovletler Gurcustan TurkiyeUzunlugu 252 km Vikianbarda elaqeli mediafayllarTesviriGurcustan Turkiye serhedi qerbden Gurcustanin kicik Sarpi kendinin cenubundaki Qara deniz sahillerinden baslayir ve daha sonra nizamsiz bir zencir boyunca serqe uzanir Sonra Aktas golunden kecerek Ermenistanla serhed qovsagina enerek cenub serqe genis sekilde eyilir Bu serhedin qerbI Gurcustanin muxtariyyati olan Acaristana mexsusdur TarixiBirinci Dunya muharibesi zamani Rusiya Osmanli Imperiyasinin serq bolgelerini isgal edir Rusiyada 1917 ci il inqilabindan sonra yeni kommunist hakimiyyet orqanlari muharibedeki istiraklarina son vermeye telesir 1918 ci ilde Almaniya ve Osmanli Imperiyasi ile Brest Litovsk sulh muqavilesini imzalaYir Bu muqavileye esasen Rusiya evveller San Stefano ve Berlin Muqavilesi cercivesinde elde edilmis erazileri geri qaytarir 1918 ci ilde Cenubi Qafqaz xalqlari Rusiya imperiyasindan musteqillik qazanmaq ucun Zaqafqaziya Demokratik Federativ Respublikasini elan edir ve Osmanli Imperiyasi ile sulh danisiqlarina baslayir Daxili fikir ayriliqlari Gurcustanin 1918 ci ilin mayinda federasiyadan ayrilmasina daha sonra ise Ermenistan ve Azerbaycan terefinden izlenilmesine sebeb olur 4 iyun 1918 ci ilde Batum konfransi sonrasi Batum muqavilesi imzalanir Bununlada 1878 ci ile qeder movcud olan serhedler taninir Ermenistandaki Osmanli fethleri nehayet 1920 ci ilde Gumru muqavilesinin imzalanmasi ile bitir Birinci Dunya muharibesinde Osmanli Imperiyasinin meglubiyyetinden sonra Antanta olkeleri ve muttefiqleri onu 1920 ci ilde Sevr muqavilesine esasen bolmeyi planlasdirir Lazistanin boyuk bir hissesi Gurcustana aid edilir Turkiye Istiqlaliyyet muharibesinin baslamasina komek eden bu muqavileden Turk milletcileri hiddetlenir Turkiyenin bu qarsidurmada qazandigi ugur Sevr muqavilesinin muddealarini reallasmaz hala getirir 1920 ci ilde Sovet ordusu her iki olkenin musteqilliyine son qoyaraq Azerbaycan ve Ermenistani isgal edir ve daha sonra 1921 ci ilin fevral mart aylarinda Gurcustan erazisine daxil olur Osmanlilar yaranan fursetden istifade ederek Artvin Ardahan Batumi ve diger torpaqlari ele kecirir Genis miqyasli Rusiya Turkiye muharibesinin qarsisini almaq ucun her iki teref 1921 ci ilin martinda Sovet Osmanli serhedinde deyisiklikler edilmesini nezerde tutan Moskva muqavilesini imzalayir Ancaq yerde doyusler hele davam edir ve danisiqlar dalana direnir Bu muqavilenin muddealari sonradan eyni ilin oktyabr ayinda Qars muqavilesi ile tesdiqlenir ve neticede indiki Turkiye Gurcustan serhedi mueyyen olunur Turkiye bolgenin ekseriyyetini teskil eden muselman ehalini qorumaq ucun Acaristanin muxtar bir bolge olaraq yaradilmasi serti ile Batumiye iddialarindan imtina edir Sonra serhed 1925 ci ilin martindan 1926 ci ilin iyuluna qeder Sovet Turk ortaq komissiyasi terefinden yerde teyin olunur Turkiyenin musteqilliyi 1923 Lozanna muqavilesi ile taninir 1922 ci ilde Cenubi Qafqazin uc kecmis dovleti SSRI nin terkibinde olan Zaqafqaziya SFSR ye birlesdirilir 1936 ci ilde yeniden bolunmeden evvel Sovet hakimiyyet orqanlarinin xususen 1945 ci ilde onu deyisdirmek barede vaxtasiri iddialarina baxmayaraq Qars muqavilesi ile qurulan serhed qorunub saxlanilir ABS terefinden desteklenen Turkiye bu iddialari muzakire etmekden imtina edir ve cenub qonsusu ile munasibetlerini yaxsilasdirmaq isteyen SSRI tezlikle iddialarindan imtina edir 1991 ci ilde SSRI nin dagilmasi ile Gurcustan musteqillik qazanir Turk Sovet serhedindeki hissesini miras alir Turkiye Gurcustanin musteqilliyini 16 dekabr 1991 ci ilde taniyir 21 may 1992 ci ilde iki olke arasinda diplomatik munasibetlerin qurulmasina dair bir protokol imzalanir Bununla da Turkiye Gurcustan serhedleri tesdiqlenir Istinadlar Turkiyenin Komsulari ve Cografi Sinirlari 14 fevralya 2016 14 fevralya 2016 tarixinde 2016 05 27 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 22 oktyabrya 2020 PDF yanvar 1952 2020 04 10 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 22 oktyabrya 2020 Richard Hovannisian The Armenian people from ancient to modern times 292 293 ISBN 978 0 333 61974 2 OCLC 312951712 Ezel Kural Shaw Reform revolution and republic the rise of modern Turkey 1808 1975 History of the Ottoman Empire and Modern Turkey 2 Cambridge University Press 1977 seh 326 OCLC 78646544 Charlotte Mathilde Louise Hille State Building and Conflict Resolution in the Caucasus BRILL 2010 seh 71 ISBN 978 9 004 17901 1 Alexander Mikaberidze Conflict and Conquest in the Islamic World ABC CLIO 2011 seh 201 ISBN 978 1 598 84337 8 Helmreich Paul C From Paris to Sevres The Partition of the Ottoman Empire at the Peace Conference of 1919 1920 Columbus Ohio Ohio State University Press 1974 Tsutsiev Arthur Atlas of the Ethno Political History of the Caucasus Nora Seligman Favorov terefinden tercume olunub New Haven Yale University Press 2014 seh 79 ISBN 978 0300153088 The Ghost of Freedom A History of the Caucasus Oxford Oxford University Press 2008 seh 189 ISBN 978 0195177756 Khrushchev Nikita S Sergei Khrushchev redaktor Memoirs of Nikita Khrushchev Reformer 1945 1964 George Shriver terefinden tercume olunub University Park PA 2006 seh 426 ISBN 978 0271058597 Looking toward Ararat Bloomington Indiana University Press 1993 165 169 ISBN 978 0253207739 Ro i Yaacov From Encroachment to Involvement A Documentary Study of Soviet Policy in the Middle East 1945 1973 Transaction Publisher 1974 106 107 Political Relations between Turkey and Georgia Rep of Turkey Ministry of Foreign Affairs 2017 12 10 tarixinde Istifade tarixi 2020 11 07