Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Fransua Kene (fr. François Quesnay; 4 iyun 1694[…] – 16 dekabr 1774[…], Versal, Fransa krallığı) — Fransız iqtisadçı və fiziokratiya məktəbinin fiziki.
| Fransua Kene | |
|---|---|
| fr. François Quesnay | |
 | |
| Doğum tarixi | 4 iyun 1694[…] |
| Vəfat tarixi | 16 dekabr 1774[…](80 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Elm sahəsi | iqtisadiyyat |
| Üzvlüyü | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Fransua Kene 1694-cü ildə Versalın yaxınlığında kasıb kəndli ailəsində anadan olmuşdur. Onun ailəsi kiçik ticarətlə məşğul idi. F.Kene 60 yaşlarında bir iqtisadçı kimi formalaşır. 1756-cı ildə Didro onu Ensiklopediya yazılışına cəlb edir. Bu hadisə Kenenin həyatında çox mühüm rol oynayır. Versalda 50-ci illərdə Kenenin ətrafına ensiklopedistlərdən Didro, Helvetsi, Tyürqo və toplanırdılar. Bu şəxslər inqilabi ruhda idilər. Dini, təbiəti dərk etməyi, cəmiyyəti, dövlət quruluşunu bu maarifçilər ciddi tənqid edirdilər. Xalq arasından çıxan Kene xalqın iztirab və əzablarını yaxşı başa düşürdü. Saray mühitində, eyş-işrət içərisində yaşayan Kene aristokratları da, şəhər zəhmətkeşlərini də, fransız kəndlisinin acınacaqlı həyatını da düzgün dərk edirdi. Kenenin isə aristokratlar və zadəganlarla olan əlaqəsi çox sıx idi. Bu ikilik onun iqtisadi platformasına təsir etməyə bilməzdi. 1756–1757-ci illərdə Kene aşağıdakı məqalələrini Ensiklopediya üçün yazır: "Fermerlər", "Taxıl", "Əhali" və "Vergilər". Kənd təsərrüfatına həsr edilmiş Kenenin əsərləri böyük maraq doğurur. Onun tələbələri, ardıcılları meydana çıxır. F.Kene idealist idi. Dinin hərtərəfli hökmranlığını qəbul edirdi. Lakin Ensiklopediyada olan maarifçilər tərəfindən materialist ideyalar qərarlaşmışdı.
F.Kene iddia edirdi ki, kənd təsərrüfatı "xalis məhsul" gətirən yeganə sahədir. Məhz buna görə də o izafi dəyəri ilə eyniləşdirirdi. Deməli, F.Keneyə görə torpaq rentası "xalis məhsulun", izafi dəyərin yeganə formasıdır. Fiziokratlar iddia edirdilər ki, sənayedə izafi məhsul yaradılmır, kapitala görə sənayedə mənfəət də yoxdur. Kapitalistlərin gəliri yüksək əmək haqqı kimi izah edilirdi. Onlar belə hesab edirdilər ki, gəlir və fəhlənin əmək haqqı istehsal xərclərinə daxildir. Fiziokratlar, xüsusilə F.Kene belə hesab edirdilər ki, sənayedə yaradılan məhsulun dəyəri onun istehsalına çəkilən xərclərə bərabərdir. Beləliklə, fiziokratlar sənayedə, kənd təsərrüfatında və ticarətdə yaradılan mənfəət kateqoriyasını nəzərə almırdılar. F.Kene ticarət mənfəətini qeyri-iqtisadi kateqoriya hesab edirdi və göstərirdi ki, ticarət mənfəəti haqq-hesabda aldatma yolu ilə əldə edilir. O, belə hesab edirdi ki, "xalis məhsul" tam mənası ilə torpaq sahibinə çatır, guya xalis məhsuldan heç bir hissə almırlar, onlar özlərinin muzdlu fəhlələri kimi əmək haqqı alırlar. Fermerlərin və onların muzdlu fəhlələrinin aldıqları əmək haqqı da istehsal xərclərinə daxildir. Fiziokratların bu ideyasına görə guya fermerlər özləri özlərinə əmək haqqı verirlər. Faktiki olaraq bu o demək idi ki, kənd təsərrüfatında fermer-kapitalistlər və muzdlu fəhlələr eyni adamlardır.
F.Kene və ümumiyyətlə, fiziokratlar pul haqqında da heç bir nəzəriyyə yaratmamışdılar. Fransua Kene "Ticarət haqqında", "Sənətkar əməyi haqqında", "Əkinçilik dövlətinin iqtisadi siyasətinin ümumi prinsipləri və bu prinsiplərə qeyd" adlı əsərlərində göstərirdi ki, pul elə bir vasitədir ki, o mübadiləni yüngülləşdirir. O, pul yığımının əleyhinə çıxış edirdi, puldan dəfinə kimi istifadə olunmasını istəmirdi. F.Kene yazırdı ki, pul öz özlüyündə adamların tələbatını ödəmir və pul pul yaratmır. Əgər yoxdursa pul sərvəti də səmərəsizdir və faydasızdır. Kene daha sonra göstərirdi ki, pul istehlak olunmur, təkrar istehsal edilmir, lakin daima sərvət mübadiləsi vasitəsi kimi çıxış edir. F.Kenenin və onun məktəbinin nümayəndələrinin ideyalarının təhlili göstərir ki, əmək haqqı barədə olan merkantilistlərin fikirlərini onlar təkrar etmişlər. F.Kene əmək haqqını fiziki yaşayış minimumu hesab edirdi. O iddia edirdi ki, əmək haqqı adi, elementar tələbatı ödəməli və dəyişməz qalmalıdır. Fiziokratların kapital haqqında olan nəzəriyyələri isə böyük əhəmiyyət kəsb edir. Merkantilistlər kapital ilə pulu eyniləşdirirdilər, Fiziokratlar isə kapitalın əşya tərkibini təhlil edirdilər. İstehsal xərclərinin təhlili F.Keneyə imkan verirdi ki, kapitalın tərkib hissələrini o ayıra bilsin. Əkinçilik işlərinə hər il sərf edilən xərcləri F.Kene illik avans adlandırırdı (toxum, iş qüvvəsi). Bir neçə il fəaliyyət göstərən kənd təsərrüfatı maşınlarına, tikililərə, mal-qaraya və s. çəkilən xərcləri isə ilkin avans hesab edirdi. F.Kene yazırdı ki, illik avans bir başa və tam şəkildə xərclərə daxildir, ilkin avans isə hissə-hissə istehsal xərclərinə daxil edilir. Lakin, kapitalın belə bir bölgüsünü-illik və ilkin avansı Kene kənd təsərrüfatı istehsalına aid edirdi. Odur ki, kənd təsərrüfatında fəaliyyət göstərən kapitalı o məhsuldar kapital adlandırırdı. Merkantilistlər kapitalı bir çox tarixi dövrlərə aid kateqoriya adlandırırdılarsa da fiziokratlar belə fikri nəzərə almırdılar.
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- http://www.academie-sciences.fr/pdf/eloges/quesnay_p85_vol3573.pdf.
- http://www.academie-sciences.fr/fr/Liste-des-membres-depuis-la-creation-de-l-Academie-des-sciences/les-membres-du-passe-dont-le-nom-commence-par-q.html.
- Cutler J. Cleveland, "Biophysical economics" 2012-02-05 at the Wayback Machine, Encyclopedia of Earth, Last updated: 14 September 2006.
- "Kafker, Frank A.: Notices sur les auteurs des 17 volumes de " discours " de l'Encyclopédie (suite et fin). Recherches sur Diderot et sur l'Encyclopédie Année (1990) Volume 8 Numéro 8 p. 112". 2015-09-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-12-29.
- Phillip Anthony O'Hara. Encyclopedia of Political Economy. Psychology Press. 1999. səh. 848. ISBN . 24 May 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 21 July 2012.
Mənbələr
- François Quesnay (1694–1774). . (2nd). . 2008.
- François Quesnay. "Analyse de la formule arithmétique du tableau économiqueu de la distribution des dépenses annuelles d'une Nation agricole". Journal de l'Agriculture, du Commerce et des Finances. 2 (3). Jun 1766: 11–41.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Fransua Kene fr Francois Quesnay 4 iyun 1694 16 dekabr 1774 Versal Fransa kralligi Fransiz iqtisadci ve fiziokratiya mektebinin fiziki Fransua Kenefr Francois QuesnayDogum tarixi 4 iyun 1694 1694 06 04 Vefat tarixi 16 dekabr 1774 1774 12 16 80 yasinda Vefat yeri Versal Fransa kralligiElm sahesi iqtisadiyyatUzvluyu London Kral Cemiyyeti Fransa Elmler Akademiyasi Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiFransua Kene 1694 cu ilde Versalin yaxinliginda kasib kendli ailesinde anadan olmusdur Onun ailesi kicik ticaretle mesgul idi F Kene 60 yaslarinda bir iqtisadci kimi formalasir 1756 ci ilde Didro onu Ensiklopediya yazilisina celb edir Bu hadise Kenenin heyatinda cox muhum rol oynayir Versalda 50 ci illerde Kenenin etrafina ensiklopedistlerden Didro Helvetsi Tyurqo ve toplanirdilar Bu sexsler inqilabi ruhda idiler Dini tebieti derk etmeyi cemiyyeti dovlet qurulusunu bu maarifciler ciddi tenqid edirdiler Xalq arasindan cixan Kene xalqin iztirab ve ezablarini yaxsi basa dusurdu Saray muhitinde eys isret icerisinde yasayan Kene aristokratlari da seher zehmetkeslerini de fransiz kendlisinin acinacaqli heyatini da duzgun derk edirdi Kenenin ise aristokratlar ve zadeganlarla olan elaqesi cox six idi Bu ikilik onun iqtisadi platformasina tesir etmeye bilmezdi 1756 1757 ci illerde Kene asagidaki meqalelerini Ensiklopediya ucun yazir Fermerler Taxil Ehali ve Vergiler Kend teserrufatina hesr edilmis Kenenin eserleri boyuk maraq dogurur Onun telebeleri ardicillari meydana cixir F Kene idealist idi Dinin herterefli hokmranligini qebul edirdi Lakin Ensiklopediyada olan maarifciler terefinden materialist ideyalar qerarlasmisdi Kenenin meshur Tableau economique si 1965 F Kene iddia edirdi ki kend teserrufati xalis mehsul getiren yegane sahedir Mehz buna gore de o izafi deyeri ile eynilesdirirdi Demeli F Keneye gore torpaq rentasi xalis mehsulun izafi deyerin yegane formasidir Fiziokratlar iddia edirdiler ki senayede izafi mehsul yaradilmir kapitala gore senayede menfeet de yoxdur Kapitalistlerin geliri yuksek emek haqqi kimi izah edilirdi Onlar bele hesab edirdiler ki gelir ve fehlenin emek haqqi istehsal xerclerine daxildir Fiziokratlar xususile F Kene bele hesab edirdiler ki senayede yaradilan mehsulun deyeri onun istehsalina cekilen xerclere beraberdir Belelikle fiziokratlar senayede kend teserrufatinda ve ticaretde yaradilan menfeet kateqoriyasini nezere almirdilar F Kene ticaret menfeetini qeyri iqtisadi kateqoriya hesab edirdi ve gosterirdi ki ticaret menfeeti haqq hesabda aldatma yolu ile elde edilir O bele hesab edirdi ki xalis mehsul tam menasi ile torpaq sahibine catir guya xalis mehsuldan hec bir hisse almirlar onlar ozlerinin muzdlu fehleleri kimi emek haqqi alirlar Fermerlerin ve onlarin muzdlu fehlelerinin aldiqlari emek haqqi da istehsal xerclerine daxildir Fiziokratlarin bu ideyasina gore guya fermerler ozleri ozlerine emek haqqi verirler Faktiki olaraq bu o demek idi ki kend teserrufatinda fermer kapitalistler ve muzdlu fehleler eyni adamlardir F Kene ve umumiyyetle fiziokratlar pul haqqinda da hec bir nezeriyye yaratmamisdilar Fransua Kene Ticaret haqqinda Senetkar emeyi haqqinda Ekincilik dovletinin iqtisadi siyasetinin umumi prinsipleri ve bu prinsiplere qeyd adli eserlerinde gosterirdi ki pul ele bir vasitedir ki o mubadileni yungullesdirir O pul yigiminin eleyhine cixis edirdi puldan define kimi istifade olunmasini istemirdi F Kene yazirdi ki pul oz ozluyunde adamlarin telebatini odemir ve pul pul yaratmir Eger yoxdursa pul serveti de semeresizdir ve faydasizdir Kene daha sonra gosterirdi ki pul istehlak olunmur tekrar istehsal edilmir lakin daima servet mubadilesi vasitesi kimi cixis edir F Kenenin ve onun mektebinin numayendelerinin ideyalarinin tehlili gosterir ki emek haqqi barede olan merkantilistlerin fikirlerini onlar tekrar etmisler F Kene emek haqqini fiziki yasayis minimumu hesab edirdi O iddia edirdi ki emek haqqi adi elementar telebati odemeli ve deyismez qalmalidir Fiziokratlarin kapital haqqinda olan nezeriyyeleri ise boyuk ehemiyyet kesb edir Merkantilistler kapital ile pulu eynilesdirirdiler Fiziokratlar ise kapitalin esya terkibini tehlil edirdiler Istehsal xerclerinin tehlili F Keneye imkan verirdi ki kapitalin terkib hisselerini o ayira bilsin Ekincilik islerine her il serf edilen xercleri F Kene illik avans adlandirirdi toxum is quvvesi Bir nece il fealiyyet gosteren kend teserrufati masinlarina tikililere mal qaraya ve s cekilen xercleri ise ilkin avans hesab edirdi F Kene yazirdi ki illik avans bir basa ve tam sekilde xerclere daxildir ilkin avans ise hisse hisse istehsal xerclerine daxil edilir Lakin kapitalin bele bir bolgusunu illik ve ilkin avansi Kene kend teserrufati istehsalina aid edirdi Odur ki kend teserrufatinda fealiyyet gosteren kapitali o mehsuldar kapital adlandirirdi Merkantilistler kapitali bir cox tarixi dovrlere aid kateqoriya adlandirirdilarsa da fiziokratlar bele fikri nezere almirdilar IstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 http www academie sciences fr pdf eloges quesnay p85 vol3573 pdf http www academie sciences fr fr Liste des membres depuis la creation de l Academie des sciences les membres du passe dont le nom commence par q html Cutler J Cleveland Biophysical economics 2012 02 05 at the Wayback Machine Encyclopedia of Earth Last updated 14 September 2006 Kafker Frank A Notices sur les auteurs des 17 volumes de discours de l Encyclopedie suite et fin Recherches sur Diderot et sur l Encyclopedie Annee 1990 Volume 8 Numero 8 p 112 2015 09 24 tarixinde Istifade tarixi 2019 12 29 Phillip Anthony O Hara Encyclopedia of Political Economy Psychology Press 1999 seh 848 ISBN 978 0 415 18718 3 24 May 2022 tarixinde Istifade tarixi 21 July 2012 MenbelerFrancois Quesnay 1694 1774 2nd 2008 Francois Quesnay Analyse de la formule arithmetique du tableau economiqueu de la distribution des depenses annuelles d une Nation agricole Journal de l Agriculture du Commerce et des Finances 2 3 Jun 1766 11 41