Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Fidyə (ing. Ransom) — girovun (əsrin) azad edilməsi üçün pul və ya əmlakın ödənilməsi və ya bunun üçün ödənən vəsait.
Tarixi
Fidyə almaq üçün insan oğurluğu qədim dövrlərdən bəri yayılmışdır. Müasir dövrdə də hələ də tez-tez rast gəlinən cinayət növlərindəndir. Bir çox xalqların tarixi mədəniyyətində qaçırma adətdə nəzərdə tutulmuş bir fidyə ödənişi ilə də olur (məsələn - gəlinin qaçırılması).
Avropada yeni dövrə qədər, kübar təbəqənin üzvünün (cəngavər, zadəgan, monarx) fidyə ödənilənədək əsir saxlanılması adi bir hal idi. Onun miqdarı bəzən nəhəng məbləğ təşkil edə bilərdi. İngilis dilində kral fidyəsi (king's ransom) ifadəsi var, bu da böyük miqdarda pul deməkdir.
Türk və Əlcəzair dəniz quldurları köləlik və ya fidyə almaq məqsədi ilə tez-tez Aralıq dənizi ölkələrinin sahillərinə basqın edir insanları qaçırırdlar. Əsas vəzifəsi oğurlananların fidyəsi üçün vəsait toplamaq olan xüsusi bir monarx ordeni - Trinitariev də mövcud idi.
Rusiyada 1649-cu ildə Katedral Kodeksi Krım tatarları və ya türklər tərəfindən əsir alınan hərbiçilər və vətəndaşlar üçün dövlətin (əhalidən toplanan vəsait hesabına) ödədiyi fidyə miqdarını təyin etdi. Məhkumun sosial vəziyyətindən asılı olaraq fidyənin qanuni məbləği 15 ilə 40 rubl, ya da əsir zadəganın maaşının müəyyən faizi idi. Fidyənin ödənməsi ilə "Polyaniçni" əmri və "Səfir əmri" məşğul olurdu.
1532-ci ildə Fransisko Pizarro İnk imperatoru Ataulpanın üzərində gülünc bir məhkəmə qurmuş və onun edam edilməməsi müqabilində bir otaq qızıl fidyə almışdır. Pizarro tərəfindən alınan fidyə indiki qiymətləndirmə ilə 2 milyard dollardan çox vəsait təşkil etmişdir. Bu bir şəxsə indiyə qədər ödənilən ən böyük fidyə hesab olunur.
Fidyə verilmiş məşhur tarixi şəxsiyyətlər
- Qay Yuli Sezar Bulamaç adası yaxınlığında dəniz quldurları tərəfindən əsir götürülmüşdü. Yalnız 50 talant (Roma İmperiyasında pul vahidi) ödəyincə sərbəst buraxılmışdı .
- Aslan ürəkli Riçard
- Cefri Çoser
- Ataulpa
- Migel de Servantes
- Boqdan Xmelnitski
Müasir dövr
1874-cü il iyulun 1-də Çarli Rossun qaçırılması, fidyə üçün ilk amerikalının oğurluğu hesab olunur.
Qərbə mühacirəti dayandırmaq üçün daxili alman sərhədini quran Almaniya Demokratik Respublikası vətəndaşlarına qarşı fidyə tətbiq etmişdi.
Şərqi Almaniya vətəndaşları Qərbi Alman hökuməti tərəfindən "Freikauf" (sözün həqiqi mənasında azadlıq alınması) adlandırılan bir fidyə verilərək yarı gizli yolla keçı bilərdilər. 1964-1989 illər arasında 33.755 siyasi məhbus fidyə verilərək Almaniya Federativ Respublikasına keçmişdilər. Qərbi Almaniya hökuməti bu məqsədlə mal və valyuta ilə 1990-cı ildəki qiymətlərlə 3,4 milyard marka, yaxud 2.3 milyard dollar ödəmişdir. Bir adi şəxs üçün təxminən 1875, bir həkim üçün 11.250 marka fidyə ödənmişdir. Bir müddət fidyə kimi Şərqi Almaniyada qıtlığı hiss olunan - portağal, banan, qəhvə və tibbi dərman kimi mallardan istifadə edilsə də, sonradan ödənişlər nağd şəkildə həyata keçirildi. O illərdə bir siyasi məhbusun təqribən qiyməti 4000 marka dəyərində qiymətləndirilmişdi.
Fidyə adətən yalnız adam qaçırılmasından sonra tələb olunsa da, cansız bir cismin və ya bədən hissəsinin qaytarılması üçün fidyə istənməsi hallarına da rast gəlinmişdir. Belə ki, 1987-ci ildə Argentina prezidenti Xuan Peronun məzarı açılmış, əlləri kəsilərək oğurlanmışdı. Sonradan onun bədən hissələrinin geri qaytarılması üçün 8 milyon ABŞ dolları tələb edilmişdi. Lakin fidyə ödənilməmişdi.
İstinadlar
- Глава VIII Соборного уложения 1649 года
- Plutarch, "The Life of Julius Caesar" Arxivləşdirilib 2019-12-19 at Archive.today in The Parallel Lives, Loeb Classical Library edition, 1919, Vol. VII, p. 445. The pirates originally demanded 20 talents, but Caesar felt he was worth more. After he was freed he came back, captured the pirates, took their money and eventually crucified all of them, a fate he had threatened the incredulous pirates with during his captivity
- Buckley (2004), p. 104
- Hertle (2007), p. 117.
- Buschschluter (1981-10-11)
- "Peron Hands: Police Find Trail Elusive." 2021-04-22 at the Wayback Machine The New York Times, September 6, 1987. Accessed October 16, 2009.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Fidye ing Ransom girovun esrin azad edilmesi ucun pul ve ya emlakin odenilmesi ve ya bunun ucun odenen vesait Fidye odenmesi Con Everent Midye 1860 1862 TarixiFidye almaq ucun insan ogurlugu qedim dovrlerden beri yayilmisdir Muasir dovrde de hele de tez tez rast gelinen cinayet novlerindendir Bir cox xalqlarin tarixi medeniyyetinde qacirma adetde nezerde tutulmus bir fidye odenisi ile de olur meselen gelinin qacirilmasi Avropada yeni dovre qeder kubar tebeqenin uzvunun cengaver zadegan monarx fidye odenilenedek esir saxlanilmasi adi bir hal idi Onun miqdari bezen neheng mebleg teskil ede bilerdi Ingilis dilinde kral fidyesi king s ransom ifadesi var bu da boyuk miqdarda pul demekdir Turk ve Elcezair deniz quldurlari kolelik ve ya fidye almaq meqsedi ile tez tez Araliq denizi olkelerinin sahillerine basqin edir insanlari qacirirdlar Esas vezifesi ogurlananlarin fidyesi ucun vesait toplamaq olan xususi bir monarx ordeni Trinitariev de movcud idi Rusiyada 1649 cu ilde Katedral Kodeksi Krim tatarlari ve ya turkler terefinden esir alinan herbiciler ve vetendaslar ucun dovletin ehaliden toplanan vesait hesabina odediyi fidye miqdarini teyin etdi Mehkumun sosial veziyyetinden asili olaraq fidyenin qanuni meblegi 15 ile 40 rubl ya da esir zadeganin maasinin mueyyen faizi idi Fidyenin odenmesi ile Polyanicni emri ve Sefir emri mesgul olurdu 1532 ci ilde Fransisko Pizarro Ink imperatoru Ataulpanin uzerinde gulunc bir mehkeme qurmus ve onun edam edilmemesi muqabilinde bir otaq qizil fidye almisdir Pizarro terefinden alinan fidye indiki qiymetlendirme ile 2 milyard dollardan cox vesait teskil etmisdir Bu bir sexse indiye qeder odenilen en boyuk fidye hesab olunur Fidye verilmis meshur tarixi sexsiyyetlerQay Yuli Sezar Bulamac adasi yaxinliginda deniz quldurlari terefinden esir goturulmusdu Yalniz 50 talant Roma Imperiyasinda pul vahidi odeyince serbest buraxilmisdi Aslan urekli Ricard Cefri Coser Ataulpa Migel de Servantes Boqdan XmelnitskiMuasir dovr1874 cu il iyulun 1 de Carli Rossun qacirilmasi fidye ucun ilk amerikalinin ogurlugu hesab olunur Qerbe muhacireti dayandirmaq ucun daxili alman serhedini quran Almaniya Demokratik Respublikasi vetendaslarina qarsi fidye tetbiq etmisdi Serqi Almaniya vetendaslari Qerbi Alman hokumeti terefinden Freikauf sozun heqiqi menasinda azadliq alinmasi adlandirilan bir fidye verilerek yari gizli yolla keci bilerdiler 1964 1989 iller arasinda 33 755 siyasi mehbus fidye verilerek Almaniya Federativ Respublikasina kecmisdiler Qerbi Almaniya hokumeti bu meqsedle mal ve valyuta ile 1990 ci ildeki qiymetlerle 3 4 milyard marka yaxud 2 3 milyard dollar odemisdir Bir adi sexs ucun texminen 1875 bir hekim ucun 11 250 marka fidye odenmisdir Bir muddet fidye kimi Serqi Almaniyada qitligi hiss olunan portagal banan qehve ve tibbi derman kimi mallardan istifade edilse de sonradan odenisler nagd sekilde heyata kecirildi O illerde bir siyasi mehbusun teqriben qiymeti 4000 marka deyerinde qiymetlendirilmisdi Fidye adeten yalniz adam qacirilmasindan sonra teleb olunsa da cansiz bir cismin ve ya beden hissesinin qaytarilmasi ucun fidye istenmesi hallarina da rast gelinmisdir Bele ki 1987 ci ilde Argentina prezidenti Xuan Peronun mezari acilmis elleri kesilerek ogurlanmisdi Sonradan onun beden hisselerinin geri qaytarilmasi ucun 8 milyon ABS dollari teleb edilmisdi Lakin fidye odenilmemisdi IstinadlarGlava VIII Sobornogo ulozheniya 1649 goda Plutarch The Life of Julius Caesar Arxivlesdirilib 2019 12 19 at Archive today in The Parallel Lives Loeb Classical Library edition 1919 Vol VII p 445 The pirates originally demanded 20 talents but Caesar felt he was worth more After he was freed he came back captured the pirates took their money and eventually crucified all of them a fate he had threatened the incredulous pirates with during his captivity Buckley 2004 p 104 Hertle 2007 p 117 Buschschluter 1981 10 11 Peron Hands Police Find Trail Elusive 2021 04 22 at the Wayback Machine The New York Times September 6 1987 Accessed October 16 2009